pera meri

Για την ποιητική συλλογή της Μυρσίνης Γκανά «Τα πέρα μέρη» (εκδ. Μελάνι).

Της Διώνης Δημητριάδου

Συμβαίνει να ανακαλύπτεις σε νεότερες ποιητικές καταθέσεις κομμάτια του δικού σου κόσμου, όσο κι αν αυτός απέχει χρονικά πολύ από αυτές. Όχι μόνον εικόνες αλλά και διαπιστώσεις, οδυνηρές αλήθειες, προσωπικές σου ανακατατάξεις και αναιρέσεις των δεδομένων σου. Μετά το αρχικό ξάφνιασμα, που πηγάζει από την καθιερωμένη αντίληψη για τις διαφορετικές γενιές και τις προσλαμβάνουσες που αυτές έχουν και που τις κάνουν απολύτως διακριτές μεταξύ τους, έρχεται μια νέα θεώρηση των πραγμάτων. Ίσως όλα μια διαρκής κίνηση να είναι, μια σειρά αλληλοσυμπληρούμενων εικόνων, που περνούν από γενιά σε γενιά κατασταλάζοντας εμπειρίες. Αρχικά ελάχιστα βιωμένες αλλά με την εν δυνάμει ενσωμάτωσή τους στα προσωπικά αποκτήματα της νεότερης γενιάς. Μια αίσθηση συνέχειας είναι, με όλες τις πιθανές αναιρέσεις και ανακατατάξεις προκειμένου να συμπληρώνεται διαρκώς η συνολική εικόνα, που όλα τα εμπεριέχει και όλα τα διυλίζει για να κερδίσει, πολύτιμο φορτίο, την ουσία.

Τα Πέρα μέρη της Μυρσίνης Γκανά φέρνουν από τον τίτλο τους στον νου τους στίχους από τη Θαλασσογραφία του Σαββόπουλου:

Να μας πάρεις μακριά
να μας πας στα πέρα μέρη
φύσα θάλασσα πλατειά
φύσα αγέρι φύσα αγέρι

Oι τόποι είναι γεωγραφημένοι μέσα μας, και σ’ αυτούς ξαποσταίνουμε κάθε που σκοτεινιάζει γύρω ο κόσμος.

Αυτά τα μέρη, αυτοί οι τόποι/μνήμες μιας άλλης γενιάς έρχονται εδώ μέσα στα σημερινά ποιήματα, όχι για να ταξιδέψουν εμάς –εμείς πήγαμε και μάλλον έχουμε μείνει εκεί αρνούμενοι συχνά να αποκόψουμε την εσωτερική σύνδεση– αλλά για να μας δείξουν πώς μια νεότερη γραφή εισχωρεί μέσα τους. Και φυσικά με τη λέξη τόποι δεν κυριολεκτούμε κατ’ ανάγκη, χωρίς ωστόσο η ταυτότητα των χώρων να αποκλείεται. Περισσότερο οι τόποι είναι γεωγραφημένοι μέσα μας, και σ’ αυτούς ξαποσταίνουμε κάθε που σκοτεινιάζει γύρω ο κόσμος. Έτσι και η ποιήτρια χτίζει αυτό το ένδον σκηνικό, το οποίο μας συστήνει με τα ποιήματά της. Εσωτερική, λοιπόν, η ποιητική κατάθεση, ειλικρινής και αυθεντική, όσο φυσικά επιτρέπει η ιδιόμορφη έκθεση του εαυτού προς τον αποδέκτη/αναγνώστη.

Όσο κι αν στην ουσία η Τέχνη, η δημιουργία, νοείται ως άχρονη, καθώς ταξιδεύει από εποχή σε εποχή για να βρει νέες ενσαρκώσεις/ερμηνείες, πάντα τελείται μέσα σε συγκεκριμένο χρόνο. Και είναι ενδιαφέρον να συναντάμε μέσα στην ποίηση την αίσθηση της σύνδεσης με τα χρονικά διαστήματα, καθώς έτσι απομακρύνεται ο κίνδυνος μιας χαώδους ασάφειας στον λόγο. Εδώ, λοιπόν, έχουμε ποίηση με απόλυτη συναίσθηση του χρόνου που κυλά και ενσωματώνει και τη δημιουργία και τη ζωή. Η Γκανά μεταφέρεται από το τώρα στο πριν και μετά μεταπηδά το μέλλον. Συνδέει το σημερινό βίωμα με την αρχή του στο παρελθόν, αλλά και οραματίζεται την παρουσία της σε ένα μέλλον πλούσιο από τη βίωση της εμπειρίας. Όλο αυτό δηλώνει ταυτόχρονα συνειδητοποίηση της σημασίας των στιγμών, που τις ανιχνεύει ανάμεσα στις πολλές και ανούσιες, αλλά και καταδεικνύει ακόμα την ωριμότητα (το οδυνηρό σημαντικότερο απόκτημα) που χτίζεται σιγά σιγά:

[…]
Κι ύστερα ήρθαν τα ρολόγια
να μετρούν βασανιστικά
λεπτά και δευτερόλεπτα
να συρρικνώνουν το χρόνο,
το πεδίο, τη χαρά.
Κουβαλάω ένα
στη θέση της καρδιάς
ακούω διαρκώς τους χτύπους του
που λένε
τώρα, τώρα, τώρα.
 
alt
Η Μυρσίνη Γκανά 
 

Η ποίηση αυτή έχει αποδέκτη. Η ποιήτρια απευθύνεται σε ένα πρόσωπο κάνοντας χρήση του δεύτερου ενικού εσύ, αφήνοντας την αίσθηση πότε μιας συγκεκριμένης παρουσίας και πότε μιας σκόπιμα ασαφούς, προκειμένου στη θέση του εσύ να μπει ο καθένας που διαβάζοντας νιώθει να του απευθύνεται ο λόγος προσωπικά. Θαρρώ σε κανένα σημείο δεν κάνει χρήση η ποιήτρια αυτού του δεύτερου προσώπου με τη συχνή στην ποίηση υποκατάσταση του εγώ με το εσύ. Δείγμα ωριμότητας, κατά τη γνώμη μου, μια που προτιμά την κατ’ ευθείαν προβολή του πρώτου προσώπου, όταν μιλά για τον εαυτό της. Άλλωστε η νεότερη ποιητική γραφή έχει αποσυνδεθεί από ανάλογες υποκρυπτόμενες παρουσίες, και μιλά περισσότερο ξεκάθαρα. Το εσύ εδώ είναι ο δυνάμει έτερος ή ο επώνυμος έτερος/σύντροφος:    

  

Όλα τα αναρριχητικά
που φύτεψες γύρω μου
μεγάλωσαν
σκαρφάλωσαν
και με σκεπάζουν.
Κρίμα που λείπεις
και δεν θα ψάξεις
να με βρεις.

Και αλλού:

[…]
εσύ είσαι μια ξένη γλώσσα
γεμάτη εξαιρέσεις
και λέξεις αμφίσημες
πολύπλοκο συντακτικό.

Ίσως η συνειδητοποίηση του κόσμου γύρω να ξεκινά από τη βίωση της σκληρής πραγματικότητας που ορίζει τις προσωπικές σχέσεις. Απομακρύνεται η ποιήτρια από την αφελή θεώρηση της ποίησης ως έμπλεης ρομαντισμού και οδηγεί το ερωτικό όχημα σε πιο δυσκολοδιάβατα μονοπάτια. Αφετηρία αλάνθαστη συχνά για να προχωρήσεις παραπέρα:

Το κόλπο είναι από τα πιο καλά
Όσο εξαφανίζεσαι
τόσο πληθαίνεις
μέσα μου
αυξάνεσαι
γίνεσαι ένα μπαλόνι
που έχω δεμένο
στον καρπό
να μη μου φύγει.
[…]

Και αναπόφευκτα έρχεται η συνείδηση του εαυτού, σκληρή και αυτή:

[…]
Ξηλώνω εδώ και μήνες
το υλικό απ’ το οποίο φτιάχτηκα
να δω τι κρύβεται από πίσω
και ποιο θα είναι το έπαθλο:
ένα στεφάνι από αγκάθια
ή μυρτιές.

Τότε αποκόβεσαι και από τα απατηλά στηρίγματα, αυτά που σε καλούν να εναποθέσεις τις ελπίδες σε κάτι αόρατο, αόριστο και εύκολο ως θεωρούμενη λύση:

Ό,τι σου ζήτησα παιδί,
Θεέ,
δεν το ’κανες.
Τότε φοβόμουν ότι έφταιγα.
Τώρα ξέρω: δεν μπορείς.
[…]

Μόνο που έτσι πλέον το ποιητικό υποκείμενο είναι απολύτως υπεύθυνο (ως απολύτως ελεύθερο και αποδεσμευμένο από προκαθορισμένες πορείες, κατά τους υπαρξιστές) για τον δρόμο της ζωής του. Είναι τότε που η ποίηση νιώθει τον εσωτερικό της ορίζοντα, κοινωνεί το πιο σκοτεινό τοπίο και βιώνει την ουσιαστική ωρίμαση. Τότε όλος ο κόσμος γύρω μοιάζει ανίκανος να προσφέρει λύσεις, τότε η λύση η προσωπική είναι ταυτόχρονα και ιδιωτική επινόηση/εφεύρεση:

[…]
Έχω απλώς μια πόρτα
γυάλινη
που δείχνει αλλά δεν ανοίγει
όλο φρακάρει και κολλάει
και για να μπεις πρέπει να βρεις
το κόλπο της
που ούτε εγώ γνωρίζω
να σου πω.

Η ποίηση θα μπορούσε να θεωρηθεί καταφύγιο, σ’ αυτή την περίπτωση; Οι ποιητές όπου γης έχουν μια απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα – όχι όλοι (και όχι πάντα) την ίδια. Την απάντηση αυτή την ενσωματώνουν στο έργο τους, δίνοντας έτσι και την ταυτότητα της Ποιητικής τους. Εδώ η Γκανά απαντά με καινούργια ερώτηση, πολλαπλή, και έτσι αποδεικνύει ότι η καλή ποίηση θέτει τις ερωτήσεις, δεν μονοπωλεί τις απαντήσεις:

Πού βρίσκεται η πηγή της ποίησης;
Πρέπει ν’ ανέβεις; Να κατέβεις;
Να σκάψεις λάσπη, χώμα, θάλασσες;
Ν’ ανοίξεις στο βουνό το μέσα
σήραγγες;
[…]
Ή μήπως να κάνεις τη ζωή σου
όπως όπως
έτσι κι έτσι
φυσώντας πού και πού μ’ ένα καλάμι
τη θράκα για να μη σβήσει εντελώς
ώσπου να βράσει το νερό
ν’ αρχίσουνε να σκάνε φυσαλίδες;

Αν, όμως, η σύγχρονη ποίηση θέτει ερωτήματα, ας είμαστε αισιόδοξοι για μια ακόμα φορά. Απαλλαγμένη από την αλαζονεία και τον εγωκεντρισμό, που όλα θαρρεί πως τα ορίζει, ταπεινά καταθέτει τον λόγο της προς έρευνα και πιθανή αναίρεση. Και τότε θάλλει ο μέσα κόσμος, όπως εδώ της ποιήτριας:

Αρχίσανε να πέφτουν
οι βροχές
φούντωσαν τα φυλλώματα
βγήκαν παντού χορτάρια
κι άγρια ζώα που αλυχτάν.
Πώς έγινα δάσος τροπικό
κι ευδοκιμώ εντός μου;
Εγώ ήμουν τόπος άνυδρος
που φύτρωναν αγκάθια.

Σε μια ευαίσθητη ισορροπία βρίσκεται η ποιήτρια, ανάμεσα στο υπάρχον τοπίο και σ’ αυτό που θα ήθελε να υλοποιήσει ως επιθυμητό χώρο. Και μόνον η αίσθηση της αμφίβολης ισορροπίας (εκεί που άλλοι ομότεχνοι βλέπουν το απολύτως ασφαλές ίσωμα) προσδίδει στην ποίηση της Γκανά μια ιδιαίτερη αξία.

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας.

altΤα πέρα μέρη
Μυρσίνη Γκανά
Μελάνι 2017
Σελ. 56, τιμή εκδότη €8,00

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

Για την ποιητική συλλογή του Αρμάντο Ρομέρο (Armando Romero) «Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» (μτφρ. Αγαθή Δημητρούκα, εκδ. Τόπος). 

Γράφει ο Χρήστος Κούκης

Ο Αρμάντο Ρομέρο έλκει την καταγωγή του από την Ελλάδα. Σ...

«Tempo perso» της Κούλας Αδαλόγλου (κριτική) – Σε πορεία κάθαρσης

«Tempo perso» της Κούλας Αδαλόγλου (κριτική) – Σε πορεία κάθαρσης

Για την ποιητική συλλογή της Κούλας Αδαλόγλου «Tempo perso» (εκδ. Σαιξπηρικόν).

Γράφει ο Δημήτρης Μπαλτάς

...

«Μόρα» της Βίκυς Κατσαρού (κριτική) – Η αιώνια γυναίκα, δημιουργός ενός νέου κόσμου

«Μόρα» της Βίκυς Κατσαρού (κριτική) – Η αιώνια γυναίκα, δημιουργός ενός νέου κόσμου

Για την ποιητική συλλογή της Βίκυς Κατσαρου «Μόρα» (εκδ. Ενύπνιο).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Εύα, Παπούσα, ο Θεός ως γυναίκα και τώρα η ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Άρης Μαραγκόπουλος: «Τα μαρξιστικά διαβάσματα ξεθώριασαν όταν διάβασα

Άρης Μαραγκόπουλος: «Τα μαρξιστικά διαβάσματα ξεθώριασαν όταν διάβασα "Το δικαίωμα την τεμπελιά"»

Από τον «Εραστή της λαίδης Τσάτερλυ» στους «Υπνοβάτες» και από τις «Μεταμορφώσεις» στον «Οδυσσέα», αυτά είναι κάποια από τα-βιβλία-της-ζωής του Άρη Μαραγκόπουλου.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Το πρώτο βιβλίο που θυμάμαι...

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

Για την ποιητική συλλογή του Αρμάντο Ρομέρο (Armando Romero) «Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» (μτφρ. Αγαθή Δημητρούκα, εκδ. Τόπος). 

Γράφει ο Χρήστος Κούκης

Ο Αρμάντο Ρομέρο έλκει την καταγωγή του από την Ελλάδα. Σ...

Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Βλέπω τα μυθιστορήματα ως το πεδίο όπου η ανθρώπινη κατάσταση μετατρέπεται σε μυστήριο που πρέπει να λυθεί»

Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Βλέπω τα μυθιστορήματα ως το πεδίο όπου η ανθρώπινη κατάσταση μετατρέπεται σε μυστήριο που πρέπει να λυθεί»

«Γράφω για να επικοινωνήσω με τον αναγνώστη, γι’ αυτό και έχω πάντα στο νου μου να διεγείρω το ενδιαφέρον του» μας είπε ο Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες (Juan Gabriel Vásquez), που συμμετέχει στο Φεστιβάλ ΛΕΑ. Με αφορμή το βιβλίο του «Η μετάφραση του κόσμου» (μτφρ. Αχ. Κυριακίδης, εκδ. Ίκαρος), μιλά για την πολιτική μυθοπλα...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Ανί Ερνό [Annie Ernaux], «Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Ιουνίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τα σουπερμάρκετ και ο...

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Επτά νέες ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Επτά νέες ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Επτά ποιητές και ποιήτριες παραδίδουν τους στίχους τους στο αναγνωστικό κοινό μέσα από τις νέες τους ποιητικές συλλογές που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

Επτά ποιητικά βιβλία από τις εκδόσεις Βακχικόν. 

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργο της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Πέντε μελέτες που κυκλοφόρησαν προσφάτα πραγματεύονται τη σχέση του νου με το σώμα, την έννοια του «τραύματος», αλλά και τη θέση της ψυχανάλυσης στον σύγχρονο κόσμο. Κεντρική εικόνα: Ο Σίγκμουντ Φρόιντ.

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ