alt

Για την ποιητική συλλογή της Κατερίνας Κούσουλα Η αγάπη που δεν ξέρει (εκδ. Γαβριηλίδης).

Του Γιώργου Δελιόπουλου

Η πέμπτη ποιητική συλλογή της ποιήτριας και αρχαιολόγου Κατερίνας Κούσουλα θα μπορούσε να ιδωθεί ως συνέχεια της τρίτης της ποιητικής συλλογής με τον τίτλο Βαθύ κανάλι. Αδήλωτη άνοιξη (Εκδόσεις των Φίλων). Οι συσχετισμοί που προκύπτουν είναι αρκετοί, τόσο σε γλωσσικό και υφολογικό επίπεδο όσο και στη διαπραγμάτευση του θέματος.

Οι εικόνες της Κούσουλα είναι οικείες και συνάμα απροσδόκητες, τρυφερές και ταυτόχρονα δυνατές. Αναμφίβολα, πρόκειται για μια ώριμη ποιητική γραφή, η οποία κοινωνεί άμεσα στους αναγνώστες το πρώτο αίσθημα, που συγκίνησε την ίδια την ποιήτρια και γέννησε το ποίημα.

Στην αγάπη που δεν ξέρει ξανασυναντούμε το γνωστό αισθαντικό και εξομολογητικό ύφος της Κούσουλα, σε πρώτο πρόσωπο. Το χαρακτηρίζουν λυρισμός και ισορροπημένη ερωτική διάθεση, που δεν εκπίπτουν σε κούφιους συναισθηματισμούς ή μελοδραματισμούς.

αργά έσυρες κι αρκετά αθόρυβ’ αρκετά πολύ
γυάλινες πόρτες τις αυγές μη με πονέσεις
«Ποίημα»

Το λεξιλόγιό της είναι ιδιαίτερα επιμελημένο, μαρτυρώντας τη βαθιά της κλασική παιδεία. Γνωρίζει πώς να δημιουργεί υποβλητική ατμόσφαιρα, εικόνες και αναπάντεχους συνειρμούς μέσα από συνδυασμούς λέξεων. Ταυτόχρονα, ο εσωτερικός ρυθμός των στίχων της και η ελάχιστη χρήση των σημείων στίξης συμβάλλουν στην απρόσκοπτη ανάγνωση του ποιήματος, χωρίς να προκαλούν νοηματική σύγχυση στον αναγνώστη. Οι εικόνες της Κούσουλα είναι οικείες και συνάμα απροσδόκητες, τρυφερές και ταυτόχρονα δυνατές. Αναμφίβολα, πρόκειται για μια ώριμη ποιητική γραφή, η οποία κοινωνεί άμεσα στους αναγνώστες το πρώτο αίσθημα, που συγκίνησε την ίδια την ποιήτρια και γέννησε το ποίημα.

Στο Βαθύ κανάλι. Αδήλωτη άνοιξη η ποιήτρια περνά μέσα από έναν σκληρό έρωτα γεμάτο ήττες και οδύνη, έναν έρωτα πόνο, για να βγει από τα βαθιά κανάλια του και να επιπλεύσει στην άνοιξη της αγάπης. Από τη μια ο δυνατός, παράφορος, επώδυνος έρωτας κι από την άλλη η σταθερή αξία της λυτρωτικής αγάπης.

Η αγάπη που δεν ξέρει δεν έχει την ίδια γραμμική διάταξη, ωστόσο η ποιήτρια στέκεται το ίδιο επιφυλακτικά και ερωτηματικά απέναντι στον έρωτα. Δεν τον αποκηρύσσει ούτε τον αποφεύγει. Γι’ αυτό και με τη φωνή των αγγέλων αναφωνεί σ’ ένα της ποίημα: «μη φοβηθείς τον έρωτα, μη σπάσεις το λαγήνι». Εντούτοις, τον υποπτεύεται και ξέρει πως μια μέρα μπορεί να θυσιαστεί –σαν τα παιδιά της Μήδειας– «εν αγνοία της στο όνομα του έρωτα». Δεν τον θεωρεί σταθερό αποκούμπι, γι’ αυτό και τον χαρακτηρίζει ανερμάτιστο, ασκεπή, ανέστιο, αυτός που κρατά «πάντα σακκούλι τρυφερό μία προδοσία», αυτός που «διπλά εννυχεύει». Αποτυπώνει αυτή την επαμφοτερίζουσα φύση του, αξιοποιώντας αντιθετικές εικόνες και σύμβολα:

κακό κακό παιδί και η κούκλα σου
σπασμένη στα πατώματα στέκεται σιωπηλή
κτέρισμα έρωτα χρυσή η άθικτή της μπούκλα
«Πάθος στα αζήτητα»
 
σύννεφα ευκίνητα ακατάπαυστα αλαλάζανε
πάνω απ’ την τόση ακινησία των μνημάτων
«Χρέος»
 
ο τόπος άνθισε μεμιάς, η μέσα γης εκπνέει
«Ο τόπος άνθισε»

Σε άλλα ποιήματα η διπλή φύση του έρωτα εκφράζεται με εικαστικούς όρους. Από τη μια το κατακόκκινο των φιλιών, της σκέψης και του αίματος, ενώ από την άλλη οι πράσινες εικόνες της ξενοιασιάς. Το πράσινο συμβολίζει τη ζωή, το αντίδοτο στη θλίψη και στο κόκκινο του πόνου:

καθώς το πράσινο θεριεύει στα κλαδιά του
κι η ώρα κόκκινα φιλιά εγκυμονεί
«Το δένδρο»

Ωστόσο, η ποιήτρια δεν εξαντλείται μόνο στην ελξαπωθητική σχέση με τον Ιανό του έρωτα. Όπως και στο Βαθύ κανάλι. Αδήλωτη άνοιξη, έτσι και σ’ αυτή τη συλλογή αναζητά την αγάπη και προσπαθεί να την ορίσει. Μελετώντας τα ποιήματα της συλλογής, έχει κανείς την αίσθηση ότι η ποιήτρια προσπαθεί να συμπληρώσει τον τίτλο, προσπαθεί δηλαδή να μας πει τι δεν ξέρει η αγάπη.

Η αγάπη ανυψώνεται σε υπέρτατο ιδανικό και έσχατο καταφύγιο ενός βασανισμένου έρωτα. Παρόλα αυτά, δεν αποτελεί πανάκεια ούτε είναι ανέφελη. Αντιθέτως, η αγάπη στην ποίηση της Κούσουλα κουβαλά όλους τους καημούς και τις πίκρες που τη γέννησαν. Δεν ξέρει να μη νοσταλγεί και να οχυρώνεται πίσω από τη λησμοσύνη. Γι’ αυτό πονά, ακόμη και αναδρομικά, μέσα από τις πληγές και τις αναμνήσεις της.

σβήνει το καύμα, πάλι η θάλασσα μου ανοίγει
ένα παράθυρο όπου εγκυμόνησα τη θλίψη
το παρελθόν μου ξαπλωμένο στο ντιβάνι
κοιτώ ανίσχυρη
«Παράθυρο»

Σε καμιά περίπτωση δεν είναι δεδομένη η αγάπη. Αντιθέτως, εμφανίζεται ως μια αβέβαιη υπόσχεση, μια ασταθής συνθήκη, μια terra incognita προς διερεύνηση. Κανείς δεν μπορεί να καυχηθεί πως την κατέχει ή πως την ελέγχει και κανείς δεν γνωρίζει την ώρα της άφιξής της. Πρόκειται για μια συναισθηματική κατάσταση εσωτερική και ενστικτώδη, που δεν ξέρει κανόνες ούτε βαδίζει με σίγουρα βήματα.

Επειδή ακριβώς δεν ξεχνά, η αγάπη γράφει πάντοτε με πάθος για όσα έζησε. Δεν καμώνεται ψέματα στους στίχους, ακόμη κι αν οι λέξεις είναι αιχμηρές και καρφώνονται βαθιά.

μουτζουρώνοντας χαρτιά με πάθος
κρατά το μολύβι μαχαίρι του
τσακίζει πλευρά μεθοδικά
«Μάσκες στο σκοτάδι»

Σε καμιά περίπτωση δεν είναι δεδομένη η αγάπη. Αντιθέτως, εμφανίζεται ως μια αβέβαιη υπόσχεση, μια ασταθής συνθήκη, μια terra incognita προς διερεύνηση. Κανείς δεν μπορεί να καυχηθεί πως την κατέχει ή πως την ελέγχει και κανείς δεν γνωρίζει την ώρα της άφιξής της. Πρόκειται για μια συναισθηματική κατάσταση εσωτερική και ενστικτώδη, που δεν ξέρει κανόνες ούτε βαδίζει με σίγουρα βήματα.

δεν ξέρει η αγάπη να βαδίσει
μικρό παιδί απέμεινε
στα τρίστρατα αφέθηκε σκληρά
«Η αγάπη που δεν ξέρει»

Όπως γίνεται αντιληπτό από τα παραπάνω, στην ερωτική ποίηση της Κούσουλα απουσιάζουν οι βεβαιότητες και οι σταθερές. Το ποιητικό της σύμπαν μοιάζει μια αιώνια μεταβλητή, που παλινδρομεί στη χαρμολύπη, κι ωστόσο μοιάζει συνειδητά προσανατολισμένο στην αγάπη. Ίσως γιατί κατά βάθος πίσω από τον ελεγειακό λυρισμό και τις θρυμματισμένες εξομολογήσεις της ποιήτριας αγρυπνά μια αγάπη που ευαγγελίζεται την ευτυχία, μια αγάπη που δεν ξέρει να απελπίζεται ποτέ.

κλαδιά και περιστέρια τρέμουν έρωτα
κάθε άνοιξη ωστόσο αδυνατεί
κάτι θα γείρει στον αγέρα ως υπόμνηση
θαύμα που έχασε τον δρόμο κι επανέρχεται
άσπρο το φίδι κρίνο σέρνει εωθινό
«Ευαγγελισμός»

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΕΛΙΟΠΟΥΛΟΣ είναι φιλόλογος και ποιητής.

altΗ αγάπη που δεν ξέρει
Κατερίνα Κούσουλα
Γαβριηλίδης 2015
Σελ. 80, τιμή εκδότη €8,48

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΚΟΥΣΟΥΛΑ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Παπαρούνες του Γενάρη» του Δημήτριου Ρογγίτη (κριτική)

«Παπαρούνες του Γενάρη» του Δημήτριου Ρογγίτη (κριτική)

Δημήτριος Ρογγίτης, «Παπαρούνες του Γενάρη», Ενύπνιο, 2024. «Ποιήματα που αγγίζουν τις πιο λεπτές χορδές της συναισθηματικής εμπειρίας».

Γράφει ο Γιώργος Χαριτάτος

Η ποίηση είναι, ίσως, η πιο δύσκολη τέχνη. Κι αυτό, διότι εκτός από τα αρχετυπικά χ...

Τρεις ελληνικές ποιητικές επιλογές στο κλείσιμο του χρόνου

Τρεις ελληνικές ποιητικές επιλογές στο κλείσιμο του χρόνου

Τρεις ποιητικές επιλογές καθώς το 2024 εκπνέει. «Ετερόλεκτον», του Παναγιώτη Ι. Ηλιόπουλου (εκδ. Ιωλκός, 2023), «Οι ψυχές των ψαριών», της Σάντις Βασιλείου (εκδ. Θράκα, 2024), «Η μικροϊστορία μιας αναλαμπής», της Ιωάννας Παππά (εκδ. Μάγμα, 2024).

 Γράφει ο Γιώργος Δρίτσας

...
«Ίκαροι – Ο φτερωτός ήρωας και τα πρόσωπά του μέσα στον χρόνο» - Ανθολογία, προλεγόμενα-μετάφραση Κώστας Κουτσουρέλης (κριτική)

«Ίκαροι – Ο φτερωτός ήρωας και τα πρόσωπά του μέσα στον χρόνο» - Ανθολογία, προλεγόμενα-μετάφραση Κώστας Κουτσουρέλης (κριτική)

Για την ανθολογία ποιημάτων «Ίκαροι – Ο φτερωτός ήρωας και τα πρόσωπά του μέσα στον χρόνο», με ανθολόγηση – προλεγόμενα & μετάφραση του Κώστα Κουτσουρέλη, για τις εκδόσεις Σμίλη. Κεντρική εικόνα: Ο πίνακας «Τοπίο με την πτώση του Ίκαρου» 1558, του Πίτερ Μπρέχελ.

Γράφει η Λίλα Τρουλινού ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Κώστας Λογαράς: «Πρώτη φορά ταξίδεψα πέρα απ’ τα όρια της γειτονιάς μου με τον Ιούλιο Βερν»

Κώστας Λογαράς: «Πρώτη φορά ταξίδεψα πέρα απ’ τα όρια της γειτονιάς μου με τον Ιούλιο Βερν»

«Ο έφηβος» και «Ο νεαρός Τέρλες» τον ώθησαν στην ενδοσκόπιση και τη γραφή, ενώ επανέρχεται στην «Ιστορία ενός αιχμαλώτου» ως πρότυπο γλώσσας και ύφους. Αυτά είναι κάποια από τα βιβλία της ζωής του Κώστα Λογαρά.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα

«Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα

Για την παράσταση «Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα, στο Θέατρο Ροές. Μαζί με τον Περλέγκα παίζουν τα μέλη της ομάδας «κι όμΩς κινείται».

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Στο θέατρο «Ροές» ο ...

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα – Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου: Η μούσα της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Μάγε...

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Ελένης Αλεξανδροπούλου «(Α)Κατάλληλο Timing», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ο Αύγουστος, όσο μεγαλώνεις, μοιάζει πικρός. Οι περισ...

«Mind the gap» του Λάζαρου Αλεξάκη (προδημοσίευση)

«Mind the gap» του Λάζαρου Αλεξάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων του Λάζαρου Αλεξάκη «Mind the gap», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 5 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Είχε φτάσει σε μικρή απόσταση από τη βιτρίνα, και το νυχτεριν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Η Σίρλεϊ Τζάκσον [Shirley Jackson, 1916-1965] ήταν πολλά περισσότερα από μια συγγραφέας ιστοριών τρόμου. Με άξονα δύο βιβλία της που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα «Η λοταρία και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Χρυσόστομος Τσαπραΐλης) και «Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη) από τις εκδόσεις ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ