tolis nikiforou

Για την ποιητική συλλογή του Τόλη Νικηφόρου Φλόγα απ' τη στάχτη (εκδ. Μανδραγόρας)

Της Κυριακής Αν. Λυμπέρη

Ο ποιητής θα επισημάνει τα σημαντικά του από την πρώτη κι όλας σελίδα, με το πρώτο κι όλας τρίστιχο: σαν να μην ήταν το παιχνίδι/ απ' την αρχή στημένο/ σαν να νικούσε κάποτε το θάνατο η αγάπη, εννοώντας βέβαια ακριβώς το αντίθετο: το παιχνίδι είναι γνωστό και χαμένο εκ των προτέρων, κανείς δεν μπορεί να νικήσει σ' αυτό και η μόνη στάση που μπορεί να έχει κάποιος είναι η αξιοπρέπεια. Το κοίταγμα κατάματα του αναπότρεπτου, σε όρθια στάση, χωρίς μιζέριες και υπερβολικούς κλαυθμούς, η όρθια στάση ενός υπερήφανου τίποτα.

Η παρηγορητική λειτουργία της Τέχνης δεν είναι πάντα ικανή να αναχαιτίσει την οδύνη της ύπαρξης σε όλες της τις εκφάνσεις. Ωστόσο ο ποιητής δηλώνει ότι είναι γαλήνιος, αλλά ταυτοχρόνως φλέγεται, δηλαδή έχει πλήρη συνείδηση του έργου που έχει αναλάβει. Ακολουθώντας τη μοίρα του ανθρώπου που, αν και γνωρίζει, συνεχίζει να παλεύει.

Ασκήσεις ματαιότητας τιτλοφορεί ένα επόμενο ποίημά του, όπου και οι λέξεις ακόμα λογίζονται ως μάταιες, ανώφελα δακρύζουν, αν και η ποίηση γράφεται από τον ποιητή για τους ομοιοπαθείς αδερφούς, τους καταδικασμένους αυτούς στη φθορά και στο θάνατο. Η παρηγορητική λειτουργία της Τέχνης δεν είναι πάντα ικανή να αναχαιτίσει την οδύνη της ύπαρξης σε όλες της τις εκφάνσεις. Ωστόσο ο ποιητής δηλώνει ότι είναι γαλήνιος, αλλά ταυτοχρόνως φλέγεται, δηλαδή έχει πλήρη συνείδηση του έργου που έχει αναλάβει. Ακολουθώντας τη μοίρα του ανθρώπου που, αν και γνωρίζει, συνεχίζει να παλεύει. “Δεν υπάρχει μοίρα που να μην νικιέται με την περιφρόνηση” έχουμε ακούσει ήδη άλλωστε από τον Αλμπέρ Καμύ. Ο άνθρωπος αποδέχεται αυτή τη μοίρα, αλλά την ίδια στιγμή με κάποιο τρόπο την αλλάζει, ορίζοντας ο ίδιος το πεπρωμένο του. Κάθε βιβλίο λοιπόν, του Τόλη Νικηφόρου, αν και είναι μια χειραψία με τη ματαιότητα αφού οι στίχοι είναι προορισμένοι να χαθούν στο βάθος του χρόνου, ταυτοχρόνως όμως είναι και ένα πείσμα, μια περηφάνια, επειδή ο αγώνας, όταν έχει αρχίσει, δεν αρμόζει να εγκαταλείπεται στη μέση. Η γραφή στην πορεία της ακροβατεί επάνω στα τραύματα του βίου, μοιάζει ωστόσο με τα φωτοτρόπα εκείνα λουλούδια που έλκονται από το ηλιακό φως, το αναζητά συνεχώς, σαν να θέλει να υπερβεί ή να απομακρύνει το σκοτάδι που θα φτάσει κάποτε αμείλικτο. Και μοιάζει με άγρια φυτά στην έρημο του κόσμου. Μια ωραία επίσης εικόνα -κατά Νικηφόρου- των ποιητών: παράξενα πλάσματα/ αμετανόητα/ να γράφουν με σπασμένα δάχτυλα/ να τραγουδούν με κομμένο λαιμό. Με οποιοδήποτε τίμημα λοιπόν, με οποιεσδήποτε δυσκολίες, η ποιητική γραφή συνεχίζεται για τους αποφασισμένους. Η γραφή είναι η περιγραφή των τραυμάτων, αλλά ταυτοχρόνως και η περιγραφή του ενδυναμωμένου εαυτού, όπως σχηματίζεται με τις διαρκείς μετατροπές του στο διάβα του καιρού. Είναι η στιγμιαία έκλαμψη που αναδύεται με την αρχική έμπνευση, προσφέρει τις κατάλληλες διατυπώσεις και κατόπιν αποσύρεται στο μυστηριακό της χώρο, από όπου και μια επόμενη φορά θα αντλήσει τα θέματά της. Η γραφή είναι η απεγνωσμένη αναζήτηση της απαγορευμένης αλήθειας, πετά στα ψηλά ξαναγυρίζοντας όμως ύστερα στα χαμηλά και τα καθημερινά και υμνώντας τις συνηθισμένες στιγμές που συνιστούν την ανθρώπινη ζωή, μια ηλιαχτίδα, ένα δέντρο, το αεράκι που φύσηξε, ένα άγγιγμα, ένα βιβλίο, τις νότες μιας μουσικής που ευχαρίστησε την ψυχή, τα ανεκτίμητα μικρά πράγματα, που θεωρεί ο ποιητής σαν ίχνη ενός άγνωστου Θεού. Το εφήμερο και το φευγαλέο γίνονται έτσι, δείκτες της αιωνιότητας. Μα και η αφανής αρμονίη φανερής κρείττων θα αναδειχθεί -μέσω ενός τίτλου ποιήματός του- σε πλήρη συμφωνία με τη ρήση του Ηράκλειτου, επειδή υπάρχει στον κόσμο η λάβα που νεκρώνει, αλλά και η πηγή του κρυστάλλινου νερού που ζωοποιεί, η αστραπή που κατακαίει, αλλά και η ανοιξιάτικη ορμή που αναγεννά, ο Άδης έχει και Παράδεισο, το χώμα δέχεται το περπάτημα του ζωντανού, αλλά και το σώμα του νεκρού και το όλον του κόσμου αποτελεί τη θαυμάσια συνένωση της αρμονίας των αντιθέτων. Και οι βοήθειες στο γήινο δρόμο και αγώνα μας; Οι φλογερές αυταπάτες του έρωτα ή της τέχνης θα υποστηρίξει. Ο έρωτας είναι πνοή που περνά συχνά -σε αυτήν και σε παλαιότερες συλλογές- μέσα στο έργο του Τόλη Νικηφόρου. Ο ήχος της φωνής, η λάμψη από τα μάτια, το βελούδο των χεριών, το πρόσωπο που χαμογελάει είτε δίπλα του, είτε μέσα στις αναμνήσεις που υγραίνουν την ψυχή. Βέβαια ο έρωτας κάποτε δεν διαρκεί για πάντα. Και ...από μέσα/ προδίδονται οι μεγάλοι έρωτες όταν έχουν θεμέλια σαθρά. Δεν θα πάψει όμως να τον αναζητάει: να ερχόσουν πάλι ευλογία του έρωτα/ εδώ και χρόνια πια λησμονημένη άνοιξη, καθώς ο έρωτας τροφοδοτεί, σε κάθε ηλικία μάλιστα, την ύπαρξη με παλλόμενη χαρά. Από τις σελίδες του θα περάσουν εμβόλιμα και οι κοινωνικές του ευαισθησίες μιλώντας για παιδιά της προσφυγιάς, για παρατημένους γέρους, για ανάπηρους που ζητιανεύουν, για περιφερόμενους ανέργους, για τις γυναίκες του δρόμου και τους εφήβους με τις ενέσεις, όταν ο άνθρωπος μοιάζει να εξισώνεται με τα σκουπίδια που κυλούν στον υπόνομο, όταν στο μεταξύ έχουν περισσέψει τα ωραία λόγια και οι πολιτικές ρητορείες. Και οι οδηγίες βίου του: να είσαι καλός και να έχεις ανοιχτή πάντα την καρδιά σου στον διπλανό, στον πιο μικρό και ανυπεράσπιστο. Έτσι θα νικηθεί -δια της συναλληλίας- μας λέει και το θηρίο της μοναξιάς.

Τα παρόμοια και επανερχόμενα μοτίβα που μεταχειρίζεται στα πλαίσια ενός ευδιάκριτου προσωπικού ύφους, αποδεικνύουν ότι η ποίησή του είναι αυθεντική και βγαίνει από τα βάθη της ύπαρξής του και όχι ευκαιριακή και προς εντυπωσιασμό. 

Ο Τόλης Νικηφόρου στην μακρόχρονη πορεία του με τριαντατέσσερα βιβλία, εκ των οποίων τα είκοσι ποιητικά, έχει αποδείξει ότι σέβεται την ποιητική του ιδιότητα. Ξεκίνησε μάλλον ως θεράπων της ονομαζόμενης κοινωνικής ποίησης, στα τελευταία του όμως βιβλία η γραφή του έχει λάβει χαρακτήρα μυστικιστικό. Πάμπολλες οι αναφορές στο φως και μέσα στη συλλογή αυτή, πότε ως πρώτο φως, πότε ως φως πατρίδα (υμνώ το φως/ γιατί το φως πηγάζει από μέσα μου/ γιατί δεν έχω άλλη πατρίδα), πότε ως φως λυτρωτικό, πότε ως φως που εξορκίζει το σκοτάδι, πότε ως φως που περιβάλλει μια ευτυχισμένη χώρα χωρίς πόνο και θάνατο, ή άλλοτε ως φως συγγενές με τα τραύματα και ως φως των ματιών της αγαπημένης, πάντως φως άξιο ύμνων. Για να αποκτήσει αμεσότητα χωρίς περιορισμούς αφήνει κατά μέρος εντελώς τη στίξη και τα κεφαλαία γράμματα, διαχωρίζοντας απλώς -όπου νομίζει ότι χρειάζεται- τις σκέψεις του με κενά διαστήματα εν είδει παραγράφων. Τα παρόμοια και επανερχόμενα μοτίβα που μεταχειρίζεται στα πλαίσια ενός ευδιάκριτου προσωπικού ύφους, αποδεικνύουν ότι η ποίησή του είναι αυθεντική και βγαίνει από τα βάθη της ύπαρξής του και όχι ευκαιριακή και προς εντυπωσιασμό. Τη διατρέχει μια εκφραστική λιτότητα χωρίς οποιουδήποτε είδους υπερβολές, με την οποία υποστηρίζει με θαυμαστή επάρκεια τα νοήματά του. Με λέξεις συνήθως απλές, οι οποίες όμως στους κατάλληλους συνδυασμούς τους επιφέρουν στον αναγνώστη ένα αίσθημα παραμυθίας και πληρότητας. Μια διαφαινόμενη ρομαντική ιδιοσυγκρασία που επιμένει στον αγώνα που της έχει ταχθεί επί σειρά ετών και θα επιμείνει -όπως φαίνεται με τη συχνή του και αδιάλειπτη παρουσία στα γράμματα- ως την τελευταία στιγμή. Ναι λοιπόν στο μολύβι που επιμένει, ναι στη γραφή που είναι η ανάγκη του καλλιτέχνη σαν φλεγόμενου και χωρίς ησυχία όντος, αν δεν ασχοληθεί με την τέχνη του, τόσο που και τη στάχτη μπορεί να μετατρέψει σε φλόγα με τις εμπνεύσεις του, από το τίποτα -σαν μικρός θεός- μπορεί να αναστήσει τα πλάσματα του κόσμου της δικής του δημιουργίας.

Ο Τόλης Νικηφόρου θεωρώ ότι θα ήταν αξιότιμος ποιητής, ακόμα κι αν είχε γράψει μόνο τον καταπληκτικό στίχο του παρελθόντος ποια είναι η γλώσσα/ που μιλάει το φως;, που συνάντησα μέσα στη συγκεντρωτική με ερωτική ποίηση συλλογή του Ρίγος αιχμάλωτο στον ήχο της φωνής σου. Μου φέρνει στη μνήμη μου τον άλλο θεσπέσιο στίχο του Νικηφόρου Βρεττάκου παίρνοντας μια σελίδα θα βάλω/ σ' ευθείες το φως. Και δεν ξέρω εάν απάντησε τελικά ικανοποιητικά στον εαυτό του σε αυτό το παλιό ερώτημά του περί της γλώσσας του φωτός ο ποιητής, αλλά νομίζω ότι η δική του γλώσσα ξέρει να μεταφέρει με επιτυχία το φως στην καρδιά του ευεπίφορου αναγνώστη.

* Η ΚΥΡΙΑΚΗ ΑΝ. ΛΥΜΠΕΡΗ είναι ποιήτρια.

floga nikiforouΦλόγα απ' τη στάχτη
Τόλης Νικηφόρου  
Εκδ. Μανδραγόρας
Σελ. 48, τιμή εκδότη €7,42
 
 politeia link more
 
 
 
 
 
 
 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τραγούδι του εαυτού μου» του Ουόλτ Ουίτμαν (κριτική)

«Τραγούδι του εαυτού μου» του Ουόλτ Ουίτμαν (κριτική)

Για το ποίημα σε δύο εκδοχές του Ουόλτ Ουίτμαν [Walt Whitman] «Τραγούδι του εαυτού μου: 1. Η πρώτη έκδοση (1855), 2. Η τελευταία έκδοση (1891 – 92)» (μτφρ. Δημήτρης Δημηρούλης, εκδ. Gutenberg).

Γράφει ο Γιώργος Βέης

...
«Καταυλισμός» του Γιώργου Βέη (κριτική) – Εκτενείς τοιχογραφίες με ποικίλες προσωπογραφίες

«Καταυλισμός» του Γιώργου Βέη (κριτική) – Εκτενείς τοιχογραφίες με ποικίλες προσωπογραφίες

Για την ποιητική συλλογή του Γιώργου Βέη «Καταυλισμός» (εκδ. Ύψιλον). Κεντρική εικόνα: λεπτομέρεια από το εξώφυλλο.

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Οι αναγνώστες που ακολουθούν συστηματικά, ή έστω περιστασιακά, όσα προβάλλει ...

«Ανήμερο» της Λένας Καλλέργη (κριτική) – Δήθεν απούσα με κρυφό μαχαίρι

«Ανήμερο» της Λένας Καλλέργη (κριτική) – Δήθεν απούσα με κρυφό μαχαίρι

Για την ποιητική συλλογή της Λένας Καλλέργη «Ανήμερο» (εκδ. Ίκαρος). 

Γράφει η Αριστέα Παπαλεξάνδρου

Το Ανήμερο (εκδ. Ίκαρος) είναι το πρόσφατο δημιούργημα μίας ήρεμης, και συγχρόνως πολυδιάστατης παρουσί...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Οι έξι συγγραφείς που επιλεχτήκαν από την κριτική επιτροπή «παρουσιάζουν έργα εντυπωσιακής δομής». Ανάμεσά τους βρίσκονται δύο πρωτοεμφανιζόμενοι πεζογράφοι. Στη φωτογραφία, η υποψήφια Σάρα Μπερνστάιν [Sarah Bernstein].

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

Τέσσερις εκδόσεις για τη μελέτη, το σήμερα και το άλλοτε της Αθήνας. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Διονυσίας Αλεξιάδου, από το λεύκωμα των εκδόσεων Καπόν «Η Αθήνα στον καιρό της πανδημίας».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

03 Σεπτεμβρίου 2023 ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ

23 σημαντικές εκδηλώσεις στο πλαίσιο του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως

Πρόγραμα σημαντικών εκδηλώσεων στην Κεντρική Σκηνή «Μελίνα Μερκούρη» στη διάρκεια όλων των ημερών του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως. Επιμέλεια: Book Press

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ