alt

Για την ποιητική συλλογή του Γιώργου Ανδρέου Ο απερίσκεπτος πλοηγός (εκδ. Μικρή Άρκτος)

Του Κώστα Κουτσουρέλη

Ο Νίκος Εγγονόπουλος ήταν άνθρωπος ευφυής και με χιούμορ. «Oι ποιηταί με θεωρούν ζωγράφον και οι ζωγράφοι ποιητήν...» έλεγε. Φράση χαρακτηριστική νομίζω για έναν τόπο όπου τους πολυτεχνίτες, όταν είναι καλοί, δύσκολα τους ανεχόμαστε και με το ζόρι προσπαθούμε να τους στριμώξουμε σε μία τους μόνο ιδιότητα – τη βολικότερη για μας τους ίδιους.

Ο Γιώργος Ανδρέου ανήκει σ’ αυτή την κατηγορία. Δεν του έφτασαν οι δάφνες του στα πράγματα τα μουσικά, καταγίνεται τώρα και με τη λογοτεχνία. Πρώτα με το μυθιστόρημα που εξέδωσε πριν λίγα χρόνια. Κι ύστερα με τον Απερίσκεπτο πλοηγό, μια συλλογή ποιημάτων, που κυκλοφορεί εδώ και λίγους μήνες.

Και για τους φίλους της μουσικής του ειδικά, το γεγονός μόνο ευπρόσδεκτο θα είναι, εικάζω. Σαν τον καινούργιο προβολέα που έρχεται να φωτίσει αλλιώς, από μια νέα της γωνιά, την οικεία σκηνή. Για το σινάφι το ποιητικό όμως το πράγμα δεν είναι ακριβώς έτσι. Είδαμε δα πώς υποδέχτηκαν πολλοί το Νόμπελ Λογοτεχνίας του Ντίλαν. Ή πώς ξινίζουν τα μούτρα τους κάθε φορά που ένας μας, καλή ώρα η Κική Δημουλά, βγαίνει απ’ τον ελεφάντινο πύργο όπου εγκλειστήκαμε οικειοθελώς, απ’ αυτό τον ασφυκτικό κι αγοραφοβικό περίβολο που έχει καταντήσει η σύγχρονη ποίηση, κι ανοίγεται στον καθαρό αέρα.

«Ποίηση είναι ο λόγος που πάει να γίνει τραγούδι» έλεγε ο Παλαμάς. Τον άρρηκτο δεσμό αυτών των δύο, όσο τον αγνοεί κανείς, τόσο εκείνος τον εκδικείται.

Ο Γιώργος Ανδρέου έρχεται απ’ το τραγούδι. Όλοι οι ποιητές άλλωστε απ’ το τραγούδι ερχόμαστε και στο τραγούδι πάμε. «Ποίηση είναι ο λόγος που πάει να γίνει τραγούδι» έλεγε ο Κωστής Παλαμάς. Τον άρρηκτο δεσμό αυτών των δύο, όσο τον αγνοεί κανείς, τόσο εκείνος τον εκδικείται. Η σύγχρονη ποίηση λ.χ., αν είναι ανάγνωσμα τόσο ξηρό και άτερπνο, το «χρωστάει» στην αποξένωσή της από τη ζείδωρη ωδική της ρίζα.

Και το πληρώνει σήμερα με ποικίλους τρόπους. Όταν έχεις χάσει την επαφή με τον αδόμενο λόγο, πάει να πει με τον λόγο τον κοινό, τον δημόσιο, τον πλατιά απηχούμενο (και ποιο είδος τέχνης αξιώθηκε ποτέ ακροατήριο πιο καθολικό από το τραγούδι;), πώς να αποτυπώσεις σ’ ένα ποίημα τη σημερινή κατάστασή μας, την πολιτική και την κοινωνική;

Το στρυφνό, εσωστρεφές, ναρκισσευόμενο ιδίωμα που σήμερα μονοπωλεί σχεδόν τη γραφή μας είναι εντελώς ακατάλληλο για να ανοιχτεί στον Άλλο, στους Εμείς, τους Πολλούς. Το περισσότερο που καταφέρνει είναι να αναμηρυκάζει διαρκώς το συναξάρι του Εγώ, του Εγώ, του Εγώ. Ώς και εξακόσιες συλλογές ποιητικές εκδίδονται κατ’ έτος στη χώρα. Όμως τα ποιήματα, τα βιβλία, οι ποιητές μας που τόλμησαν ν’ αναμετρηθούν με την τωρινή μας εθνική κατρακύλα, μετριούνται στα δάχτυλα.

Σκεφτείτε το ’21 χωρίς τον Σολωμό και τον Κάλβο. Το «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν» του ’93, τη γελοιοποίηση του ’97 και τη δύσκολη ανόρθωση της χώρας από τον Βενιζέλο χωρίς τον Κωστή Παλαμά, χωρίς τα Σατιρικά Γυμνάσματα και τον Δωδεκάλογο. Το ’40, την Κατοχή και την Αντίσταση χωρίς τα Ακριτικά και το Άξιον Εστί. Την κυπριακή περιπέτεια χωρίς το Ημερολόγιο καταστρώματος Γ' ή τον Κώστα Μόντη. Την Επταετία χωρίς τον Στόχο του Μανόλη Αναγνωστάκη.

Κι όμως, τα χρόνια αυτά που περνάμε τώρα, οι ποιητές μας τ' αφήνουν να γλιστρούν βουβά κι ανέκφραστα, ωσάν τίποτε το σημαντικό να μην υπάρχει, το άξιο ν’ αποτυπωθεί στα ποιήματά τους.

alt

Αν ο Ανδρέου τα καταφέρνει να μιλήσει ποιητικά με τρόπο ευθύ και εύστοχο για τα δημόσια πράγματά μας, για την κρίση και την παρακμή μας, είναι ακριβώς επειδή έρχεται από το τραγούδι. Και μάλιστα απ’ το πιο παλιό τραγούδι, το πιο βαθύρριζο. Με δεκαπεντασύλλαβο σπασμένο ξεκινά το πρώτο πρώτο ποίημα του βιβλίου του:

Δειλή
Μικρή μου
Άνοιξη
Παιδί των Λωτοφάγων

Και οι λυρικές παρεκβάσεις στον Πλοηγό είναι συνεχείς. Άλλοτε στο μέτρο το οχτασύλλαβο:

Φίλοι καλώς ορίσατε
Φίλοι μου ξένοι ήλιοι
Ρίξτε αλάτι στην πληγή
Πνεύμα στις μαύρες φλόγες

Κι άλλοτε με την ελαφράδα μιας επωδού, τη ξαφνική λάμψη μιας ρίμας, ενθύμιο θά ’λεγες ενός λυρικού Μεσοπολέμου:

Να τι είσαι εσύ
Κλωστή χρυσή

Στο ενδιάμεσο, στίχοι ελεύθεροι ή ελευθεροφανείς, ανάμεσα στο parlando, τον κουβεντιαστό τόνο του δραματικού μονολόγου:

Τόσον καιρό που πέρασα γυαλίζοντας παράσημα
Φιλώντας χέρια κυριών σε δεξιώσεις επετείων
Έπρεπε να το είχατε στα σοβαρά υποπτευθεί
Έχω σκουριάσει

και τα ασύνδετα σχήματα, την καταλογάδην παράταξη της μέσα κι έξω μας ερημίας:

Των ερειπίων η φωνή
Ένα μαντήλι φθισικού
Δυο-τρία γρόσια

Όπως όλοι οι ποιητές που αποπειράθηκαν να συνδέσουν το ελληνικό τραγούδι με τον μοντερνισμό, ο Ανδρέου κρατάει κι αυτός από τον Γκάτσο. Δεν μιλώ εδώ για άμεση οφειλή, που είναι δυσεξιχνίαστη, αλλά για στοίχιση σ’ έναν τρόπο ποιητικό που πρώτη φορά στον έργο του Γκάτσου τον είδαμε να παίρνει τόσο στέρεη και γόνιμη μορφή.

Μερικοί από τους καλύτερους ποιητές και στιχουργούς μας ακολούθησαν τον δρόμο που άνοιξαν τα βήματα εκείνου: ο Μάρκος Μέσκος, ο Μιχάλης Γκανάς, ο Χρήστος Μπράβος, ο Διονύσης Σαββόπουλος, ο Θοδωρής Γκόνης, ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου κι άλλοι. Άλλωστε και ο Γκάτσος βήματα άλλων ακολούθησε: του Λόρκα και του Αλμπέρτι και των Ισπανών neopopularistas της μεγάλης Γενιάς του ’1927, αντίστοιχης και εφάμιλλης της δικής μας του ’30.

Η νεοελληνική πολιτική δυστοπία που μας περιγράφει δίδεται μέσα απ’ την προσωπική ματιά. Τη ματιά όχι του παρατηρητή ή του ξεναγούμενου, αλλά του βαθιά ενεχόμενου: του συνυπαίτιου, του συνυπόλογου. Κατηγορούμενος εδώ και κατήγορος συμπίπτουν.

Στον Απερίσκεπτο πλοηγό ο Ανδρέου είναι εξίσου δημόσιος και ιδιωτικός. Ακόμη και τα ιδιωτικά ποιήματα της συλλογής εμπεριέχουν ενίοτε την ιστορική, τη συλλογική διάσταση. Και αντίστροφα, η νεοελληνική πολιτική δυστοπία που μας περιγράφει δίδεται μέσα απ’ την προσωπική ματιά. Τη ματιά όχι του παρατηρητή ή του ξεναγούμενου, αλλά του βαθιά ενεχόμενου: του συνυπαίτιου, του συνυπόλογου. Κατηγορούμενος εδώ και κατήγορος συμπίπτουν, κοινή τους ανάγκη είναι να μιλήσουν, να αναλάβουν επιτέλους το μερίδιο της ευθύνης που τους αναλογεί. Πάει έτσι ο Ανδρέου αναπόταμα στο ρεύμα εκείνο των πολλών που επιμένουν ότι οι ίδιοι δεν έφταιξαν σε τίποτα, κι ότι για όλα ευθύνονται οι άλλοι.

Ας είναι λοιπόν
Ας φορτωθούν το μέγα άλγος οι επόμενοι
Εμείς το ρίξαμε στα βράχια το καράβι
Σηματωροί και φαροφύλακες
Σε αγαστή συνωμοσία
Από κοντά οι μηχανοδηγοί
Και τι να πει κανείς για τον σπουδαίο καπετάνιο
Τους λαμπερούς της διακεκριμένης θέσης
Που χρόνια τώρα απελπισμένοι περιεργάζονται
Του Καρυωτάκη το περίστροφο
Λες και θα βγάλει πουθενά η θλιβερή ανάλυση
Λες και θα διαψευστούν οι ποταπές στατιστικές

Ο Απερίσκεπτος πλοηγός μπορεί επομένως να διαβαστεί κι έτσι, ως ποιητική και πολιτική λογοδοσία. «Δεν θα μου συγχωρεθεί / Η σιωπή» τελειώνει ένα ποίημα. Και ένα άλλο, το τιτλώνυμο, αρχίζει: «Είμαι ασυγχώρητος». Απολογία, ομολογία, ποινή. Και, αν είναι κανείς τυχερός, μια νέα αφετηρία. Η κάθαρση περνά από την επίγνωση κι απ’ την παραδοχή.

* Ο ΚΩΣΤΑΣ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗΣ είναι ποιητής και μεταφραστής.

alt

Ο απερίσκεπτος πλοηγός
Γιώργος Ανδρέου
Μικρή Άρκτος 2016
Σελ. 64, τιμή εκδότη €11,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΑΝΔΡΕΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Κομμάτια» του Ευριπίδη Γαραντούδη (κριτική) – Προσεγγίζοντας το παρελθόν μέσα από τη μνήμη και το όνειρο

«Κομμάτια» του Ευριπίδη Γαραντούδη (κριτική) – Προσεγγίζοντας το παρελθόν μέσα από τη μνήμη και το όνειρο

Για την ποιητική συλλογή του Ευριπίδη Γαραντούδη «Κομμάτια» (εκδ. Πόλις). 

Γράφει ο Αλέξανδρος Δεδιλιάρης

Με την τελευταία ποιητική του συλλογή, ...

«Σατόρι – Η στιγμή της φωτοσύνθεσης» του Μανόλη Πρατικάκη (κριτική) – Τ’ ανθισμένα δέντρα είναι τα πιο αυθεντικά ποιήματα

«Σατόρι – Η στιγμή της φωτοσύνθεσης» του Μανόλη Πρατικάκη (κριτική) – Τ’ ανθισμένα δέντρα είναι τα πιο αυθεντικά ποιήματα

Για την ποιητική συλλογή του Μανόλη Πρατικάκη «Σατόρι – Η στιγμή της φωτοσύνθεσης» (εκδ. Αρμός). 

Γράφει ο Σταύρος Κουβαράς

Ο Μαν...

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

Για την ποιητική συλλογή του Αρμάντο Ρομέρο (Armando Romero) «Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» (μτφρ. Αγαθή Δημητρούκα, εκδ. Τόπος). 

Γράφει ο Χρήστος Κούκης

Ο Αρμάντο Ρομέρο έλκει την καταγωγή του από την Ελλάδα. Σ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Πώς έφτασε το Ιράν ως εδώ; – Διαβάσαμε το πολυσυλλεκτικό γκράφικ νόβελ «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», σε επιμέλεια Μαρζάν Σατραπί

Πώς έφτασε το Ιράν ως εδώ; – Διαβάσαμε το πολυσυλλεκτικό γκράφικ νόβελ «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», σε επιμέλεια Μαρζάν Σατραπί

Το συλλογικό graphic novel «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία» (μτφρ. Στεφανία Γεωργάκη, εκδ. Επόμενος Σταθμός), υπό τη διεύθυνση της Μαρζάν Σατραπί, μια πολυσυλλεκτική καταγραφή της κατάστασης στο Ιράν σήμερα, εστιάζει στην ασφυκτική ζωή των γυναικών, ενώ αναδεικνύει και άλλες πλευρές του θεοκρατικού καθεστώτος. ...

«Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη

«Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη

Η θρυλική πολιτική σάτιρα «Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη, από το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Καλαμάτας.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός πως το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Καλαμάτας τιμά τ...

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

Για το δοκίμιο εκλαϊκευμένης ιστορίας του Θεόδωρου Παπακώστα «Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» (εκδ. Key Books).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Στο δοκίμιο του ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα, φέρνουν ξανά στις πρ...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ