alt

Για την ποιητική συλλογή του Γιώργου Ανδρέου Ο απερίσκεπτος πλοηγός (εκδ. Μικρή Άρκτος)

Του Κώστα Κουτσουρέλη

Ο Νίκος Εγγονόπουλος ήταν άνθρωπος ευφυής και με χιούμορ. «Oι ποιηταί με θεωρούν ζωγράφον και οι ζωγράφοι ποιητήν...» έλεγε. Φράση χαρακτηριστική νομίζω για έναν τόπο όπου τους πολυτεχνίτες, όταν είναι καλοί, δύσκολα τους ανεχόμαστε και με το ζόρι προσπαθούμε να τους στριμώξουμε σε μία τους μόνο ιδιότητα – τη βολικότερη για μας τους ίδιους.

Ο Γιώργος Ανδρέου ανήκει σ’ αυτή την κατηγορία. Δεν του έφτασαν οι δάφνες του στα πράγματα τα μουσικά, καταγίνεται τώρα και με τη λογοτεχνία. Πρώτα με το μυθιστόρημα που εξέδωσε πριν λίγα χρόνια. Κι ύστερα με τον Απερίσκεπτο πλοηγό, μια συλλογή ποιημάτων, που κυκλοφορεί εδώ και λίγους μήνες.

Και για τους φίλους της μουσικής του ειδικά, το γεγονός μόνο ευπρόσδεκτο θα είναι, εικάζω. Σαν τον καινούργιο προβολέα που έρχεται να φωτίσει αλλιώς, από μια νέα της γωνιά, την οικεία σκηνή. Για το σινάφι το ποιητικό όμως το πράγμα δεν είναι ακριβώς έτσι. Είδαμε δα πώς υποδέχτηκαν πολλοί το Νόμπελ Λογοτεχνίας του Ντίλαν. Ή πώς ξινίζουν τα μούτρα τους κάθε φορά που ένας μας, καλή ώρα η Κική Δημουλά, βγαίνει απ’ τον ελεφάντινο πύργο όπου εγκλειστήκαμε οικειοθελώς, απ’ αυτό τον ασφυκτικό κι αγοραφοβικό περίβολο που έχει καταντήσει η σύγχρονη ποίηση, κι ανοίγεται στον καθαρό αέρα.

«Ποίηση είναι ο λόγος που πάει να γίνει τραγούδι» έλεγε ο Παλαμάς. Τον άρρηκτο δεσμό αυτών των δύο, όσο τον αγνοεί κανείς, τόσο εκείνος τον εκδικείται.

Ο Γιώργος Ανδρέου έρχεται απ’ το τραγούδι. Όλοι οι ποιητές άλλωστε απ’ το τραγούδι ερχόμαστε και στο τραγούδι πάμε. «Ποίηση είναι ο λόγος που πάει να γίνει τραγούδι» έλεγε ο Κωστής Παλαμάς. Τον άρρηκτο δεσμό αυτών των δύο, όσο τον αγνοεί κανείς, τόσο εκείνος τον εκδικείται. Η σύγχρονη ποίηση λ.χ., αν είναι ανάγνωσμα τόσο ξηρό και άτερπνο, το «χρωστάει» στην αποξένωσή της από τη ζείδωρη ωδική της ρίζα.

Και το πληρώνει σήμερα με ποικίλους τρόπους. Όταν έχεις χάσει την επαφή με τον αδόμενο λόγο, πάει να πει με τον λόγο τον κοινό, τον δημόσιο, τον πλατιά απηχούμενο (και ποιο είδος τέχνης αξιώθηκε ποτέ ακροατήριο πιο καθολικό από το τραγούδι;), πώς να αποτυπώσεις σ’ ένα ποίημα τη σημερινή κατάστασή μας, την πολιτική και την κοινωνική;

Το στρυφνό, εσωστρεφές, ναρκισσευόμενο ιδίωμα που σήμερα μονοπωλεί σχεδόν τη γραφή μας είναι εντελώς ακατάλληλο για να ανοιχτεί στον Άλλο, στους Εμείς, τους Πολλούς. Το περισσότερο που καταφέρνει είναι να αναμηρυκάζει διαρκώς το συναξάρι του Εγώ, του Εγώ, του Εγώ. Ώς και εξακόσιες συλλογές ποιητικές εκδίδονται κατ’ έτος στη χώρα. Όμως τα ποιήματα, τα βιβλία, οι ποιητές μας που τόλμησαν ν’ αναμετρηθούν με την τωρινή μας εθνική κατρακύλα, μετριούνται στα δάχτυλα.

Σκεφτείτε το ’21 χωρίς τον Σολωμό και τον Κάλβο. Το «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν» του ’93, τη γελοιοποίηση του ’97 και τη δύσκολη ανόρθωση της χώρας από τον Βενιζέλο χωρίς τον Κωστή Παλαμά, χωρίς τα Σατιρικά Γυμνάσματα και τον Δωδεκάλογο. Το ’40, την Κατοχή και την Αντίσταση χωρίς τα Ακριτικά και το Άξιον Εστί. Την κυπριακή περιπέτεια χωρίς το Ημερολόγιο καταστρώματος Γ' ή τον Κώστα Μόντη. Την Επταετία χωρίς τον Στόχο του Μανόλη Αναγνωστάκη.

Κι όμως, τα χρόνια αυτά που περνάμε τώρα, οι ποιητές μας τ' αφήνουν να γλιστρούν βουβά κι ανέκφραστα, ωσάν τίποτε το σημαντικό να μην υπάρχει, το άξιο ν’ αποτυπωθεί στα ποιήματά τους.

alt

Αν ο Ανδρέου τα καταφέρνει να μιλήσει ποιητικά με τρόπο ευθύ και εύστοχο για τα δημόσια πράγματά μας, για την κρίση και την παρακμή μας, είναι ακριβώς επειδή έρχεται από το τραγούδι. Και μάλιστα απ’ το πιο παλιό τραγούδι, το πιο βαθύρριζο. Με δεκαπεντασύλλαβο σπασμένο ξεκινά το πρώτο πρώτο ποίημα του βιβλίου του:

Δειλή
Μικρή μου
Άνοιξη
Παιδί των Λωτοφάγων

Και οι λυρικές παρεκβάσεις στον Πλοηγό είναι συνεχείς. Άλλοτε στο μέτρο το οχτασύλλαβο:

Φίλοι καλώς ορίσατε
Φίλοι μου ξένοι ήλιοι
Ρίξτε αλάτι στην πληγή
Πνεύμα στις μαύρες φλόγες

Κι άλλοτε με την ελαφράδα μιας επωδού, τη ξαφνική λάμψη μιας ρίμας, ενθύμιο θά ’λεγες ενός λυρικού Μεσοπολέμου:

Να τι είσαι εσύ
Κλωστή χρυσή

Στο ενδιάμεσο, στίχοι ελεύθεροι ή ελευθεροφανείς, ανάμεσα στο parlando, τον κουβεντιαστό τόνο του δραματικού μονολόγου:

Τόσον καιρό που πέρασα γυαλίζοντας παράσημα
Φιλώντας χέρια κυριών σε δεξιώσεις επετείων
Έπρεπε να το είχατε στα σοβαρά υποπτευθεί
Έχω σκουριάσει

και τα ασύνδετα σχήματα, την καταλογάδην παράταξη της μέσα κι έξω μας ερημίας:

Των ερειπίων η φωνή
Ένα μαντήλι φθισικού
Δυο-τρία γρόσια

Όπως όλοι οι ποιητές που αποπειράθηκαν να συνδέσουν το ελληνικό τραγούδι με τον μοντερνισμό, ο Ανδρέου κρατάει κι αυτός από τον Γκάτσο. Δεν μιλώ εδώ για άμεση οφειλή, που είναι δυσεξιχνίαστη, αλλά για στοίχιση σ’ έναν τρόπο ποιητικό που πρώτη φορά στον έργο του Γκάτσου τον είδαμε να παίρνει τόσο στέρεη και γόνιμη μορφή.

Μερικοί από τους καλύτερους ποιητές και στιχουργούς μας ακολούθησαν τον δρόμο που άνοιξαν τα βήματα εκείνου: ο Μάρκος Μέσκος, ο Μιχάλης Γκανάς, ο Χρήστος Μπράβος, ο Διονύσης Σαββόπουλος, ο Θοδωρής Γκόνης, ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου κι άλλοι. Άλλωστε και ο Γκάτσος βήματα άλλων ακολούθησε: του Λόρκα και του Αλμπέρτι και των Ισπανών neopopularistas της μεγάλης Γενιάς του ’1927, αντίστοιχης και εφάμιλλης της δικής μας του ’30.

Η νεοελληνική πολιτική δυστοπία που μας περιγράφει δίδεται μέσα απ’ την προσωπική ματιά. Τη ματιά όχι του παρατηρητή ή του ξεναγούμενου, αλλά του βαθιά ενεχόμενου: του συνυπαίτιου, του συνυπόλογου. Κατηγορούμενος εδώ και κατήγορος συμπίπτουν.

Στον Απερίσκεπτο πλοηγό ο Ανδρέου είναι εξίσου δημόσιος και ιδιωτικός. Ακόμη και τα ιδιωτικά ποιήματα της συλλογής εμπεριέχουν ενίοτε την ιστορική, τη συλλογική διάσταση. Και αντίστροφα, η νεοελληνική πολιτική δυστοπία που μας περιγράφει δίδεται μέσα απ’ την προσωπική ματιά. Τη ματιά όχι του παρατηρητή ή του ξεναγούμενου, αλλά του βαθιά ενεχόμενου: του συνυπαίτιου, του συνυπόλογου. Κατηγορούμενος εδώ και κατήγορος συμπίπτουν, κοινή τους ανάγκη είναι να μιλήσουν, να αναλάβουν επιτέλους το μερίδιο της ευθύνης που τους αναλογεί. Πάει έτσι ο Ανδρέου αναπόταμα στο ρεύμα εκείνο των πολλών που επιμένουν ότι οι ίδιοι δεν έφταιξαν σε τίποτα, κι ότι για όλα ευθύνονται οι άλλοι.

Ας είναι λοιπόν
Ας φορτωθούν το μέγα άλγος οι επόμενοι
Εμείς το ρίξαμε στα βράχια το καράβι
Σηματωροί και φαροφύλακες
Σε αγαστή συνωμοσία
Από κοντά οι μηχανοδηγοί
Και τι να πει κανείς για τον σπουδαίο καπετάνιο
Τους λαμπερούς της διακεκριμένης θέσης
Που χρόνια τώρα απελπισμένοι περιεργάζονται
Του Καρυωτάκη το περίστροφο
Λες και θα βγάλει πουθενά η θλιβερή ανάλυση
Λες και θα διαψευστούν οι ποταπές στατιστικές

Ο Απερίσκεπτος πλοηγός μπορεί επομένως να διαβαστεί κι έτσι, ως ποιητική και πολιτική λογοδοσία. «Δεν θα μου συγχωρεθεί / Η σιωπή» τελειώνει ένα ποίημα. Και ένα άλλο, το τιτλώνυμο, αρχίζει: «Είμαι ασυγχώρητος». Απολογία, ομολογία, ποινή. Και, αν είναι κανείς τυχερός, μια νέα αφετηρία. Η κάθαρση περνά από την επίγνωση κι απ’ την παραδοχή.

* Ο ΚΩΣΤΑΣ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗΣ είναι ποιητής και μεταφραστής.

alt

Ο απερίσκεπτος πλοηγός
Γιώργος Ανδρέου
Μικρή Άρκτος 2016
Σελ. 64, τιμή εκδότη €11,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΑΝΔΡΕΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αγαπημένε μου πατέρα» της Μάνιας Μεζίτη (κριτική) – Καλοσμιλεμένη ελεγεία για την οριστική απώλεια του πατέρα

«Αγαπημένε μου πατέρα» της Μάνιας Μεζίτη (κριτική) – Καλοσμιλεμένη ελεγεία για την οριστική απώλεια του πατέρα

Για την ποιητική συλλογή της Μάνιας Μεζίτη «Αγαπημένε μου πατέρα» (εκδ. Κουκκίδα). Στην κεντρική εικόνα, η ηθοποιός Robin Wright Penn με τον πατέρα της.

Γράφει ο Γιώργος Βέης

«Μια αυλαία πέφτει μπροστά στα μάτια μο...

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Ποίηση εξαιρετικά λαμπρή

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Ποίηση εξαιρετικά λαμπρή

Για την ποιητική συλλογή «Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (εκδ. Περισπωμένη) – «τρέφεται από [...] από θυσίες, αίματα, μαύρα αισθήματα, θανάτους που όλα αυτά καταφέρνει να τα κάνει λαμπρή ποίηση».

Γράφει ο Σωτήρης Γουνελάς

Ο τίτλος ...

«Βελονιές σκιάς» της Μαρίας Πυρουνάκη Λιωνή (κριτική) – Μια ερμηνευτική προσέγγιση

«Βελονιές σκιάς» της Μαρίας Πυρουνάκη Λιωνή (κριτική) – Μια ερμηνευτική προσέγγιση

Για την ποιητική συλλογή της Μαρίας Πυρουνάκη Λιωνή «Βελονιές σκιάς» (εκδ. Ιωλκός).

Γράφει ο Κωνσταντίνος Γεωργίου

Νηπτικά παραγγέλματα

Τι συμβαίνει άραγε, όταν μια τεχνική κεντήματος, χρησιμοποιεί, αντί για μια συνηθισμέν...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ένας απέραντος κόσμος» του βραβευμένου με Πούλιτζερ Εντ Γιόνγκ (κριτική) – «Αυτός ο κόσμος, ο μικρός, ο μέγας»

«Ένας απέραντος κόσμος» του βραβευμένου με Πούλιτζερ Εντ Γιόνγκ (κριτική) – «Αυτός ο κόσμος, ο μικρός, ο μέγας»

Για το βιβλίο του Εντ Γιόνγκ [Ed Yong] «Ένας απέραντος κόσμος» (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Πεδίο), «ένα μεγάλο δώρο που μπορούμε να κάνουμε στον εαυτό μας, στην προσπάθεια να αξιολογήσουμε ορθότερα την παρουσία μας σε τούτο τον πλανήτη». 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος...

Δημήτρης Καραγιάννης: «Το κακό δεν έχει οντότητα, αναφύεται εκεί που απουσιάζει το φως της ζωής»

Δημήτρης Καραγιάννης: «Το κακό δεν έχει οντότητα, αναφύεται εκεί που απουσιάζει το φως της ζωής»

Με αφορμή το βιβλίο του, «Κρυμμένη ψυχική ομορφιά» (εκδ. Αρμός), ο Δημήτρης Καραγιάννης, παιδοψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής, μιλά για τη συστημική ψυχοθεραπεία, το κακό, τα ένστικτα και τις ενορμήσεις, και λέει ότι  «η καλοσύνη μπορεί στην αυθεντική έκφρασή της να αποτελεί έκφραση της ψυχικής ομορφιάς».  ...

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το θεατρικό έργο του Βασίλη Κατσικονούρη «Γκουντ λακ», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

(Στο μπαρ του Μότζο. Ο ΜΗΤΣ με τον ΑΛΚΗ σ’ ένα τραπέζι. Ο ΜΗΤΣ έχ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το θεατρικό έργο του Βασίλη Κατσικονούρη «Γκουντ λακ», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

(Στο μπαρ του Μότζο. Ο ΜΗΤΣ με τον ΑΛΚΗ σ’ ένα τραπέζι. Ο ΜΗΤΣ έχ...

«Το παιδί και το κρι κρι» της Βάννας Κατσαρού (προδημοσίευση)

«Το παιδί και το κρι κρι» της Βάννας Κατσαρού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Βάννας Κατσαρού «Το παιδί και το κρι κρι», σε εικονογράφηση της Μαίης Σταθοπούλου, το οποίο κυκλοφορεί στις 6 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίγα λόγια για...

«Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους» του Μίνου Ευσταθιάδη (προδημοσίευση)

«Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους» του Μίνου Ευσταθιάδη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Μίνου Ευσταθιάδη «Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 5 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΑ ΤΥΜΠΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

  «Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες και Ελληνίδες συγγραφείς και μεταφραστές μας αποκαλύπτουν το μυθιστόρημα που τους μύησε στην αχανή χώρα. Οι επιλογές τους κυμαίνονται από εφηβικά αναγνώσματα μέχρι ένα πολύ επίκαιρο (και μη λογοτεχνικό) βιβλί...

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Επιλογή από τα καλύτερα κατασκοπευτικά μυθιστορήματα που έχουν κυκλοφορήσει τελευταία, συν λίγα παλαιότερα, από τα κορυφαία του είδους. Ταυτόχρονα, μια ευσύνοπτη μα πλήρης παρουσίαση της ιστορίας του είδους, μαζί με έναν αναστοχασμό πάνω στα όρια και τις συντεταγμένες του.

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρί...

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Ο Οκτώβριος οδεύει προς το τέλος του, οι εκδότες έχουν ήδη βγάλει, ή βγάζουν αυτές τις μέρες, σημαντικά βιβλία που θα διαβαστούν και θα συζητηθούν τους μήνες που έρχονται. Επιλέξαμε ορισμένα από αυτά, ελληνικής και ξένης πεζογραφίας, κυρίως. Θα ακολουθήσουν, το επόμενο διάστημα, πολλά περισσότερα. 

Γράφ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

15 Δεκεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2023

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, ποιήματα: Επιλογή 100 βιβλίων, ελληνικών και μεταφρασμένων, από τη βιβλιοπαραγωγή του 2023. Επιλογή: Συντακτική ομάδα της Book

ΦΑΚΕΛΟΙ