butterflies

Για την ποιητική συλλογή της Σοφίας Διονυσοπούλου Ψυχές στην ερημιά του (εκδ. Το Ροδακιό).

Της Κλεοπάτρας Λυμπέρη

Σε πτήσεις όρασης και ακοής, το ύψιστο μάτι
και το βαθύτερο αυτί.
Wallace Stevens

 

Ζωή σημαίνει να χάνεις χρόνο· τίποτε δεν μπορούμε να αποκτήσουμε, τίποτε να φυλάξουμε, εκτός κι αν έχει τη μορφή της αιωνιότητας, γράφει ο ισπανός φιλόσοφος Χόρκε Σανταγιάνα. Γι’ αυτή τη μορφή της αιωνιότητας μοιάζει να ενδιαφέρεται η Σοφία Διονυσοπούλου στο παρόν βιβλίο, καθώς υπηρετεί μια ύψιστη επιθυμία: Να εκταθεί προς εκείνη τη διαδρομή, η οποία περιγράφει την ολοκληρωτική έξοδο από τον εαυτό της και τη διεύρυνσή της, μέσα από την αισθηματική περιπέτεια μιας άλλης ύπαρξης. Γι’ αυτή την προέκταση είναι αναγκαία μια ειδική συνθήκη: o αληθινός έρωτας.

Το ταξίδι, η ερωτική πράξη, το σώμα, η εγκατάλειψη, η περιπλάνηση, η καινούργια αναζήτηση. Συνθέτουν άραγε όλα αυτά την υπαρξιακή κίνηση κάποιου, ο οποίος οδηγείται βήμα βήμα στην τελική αναμέτρηση με τον προορισμό του;

Τι ψάχνει ο Περιηγητής διασχίζοντας βαριά γήινα τοπία, ερήμους, βουνά, σκοτεινά μπαρ, μαύρες λίμνες, συναντώντας γυναίκες-πεταλούδες, στήθη, μέλη, ονομασίες της επιθυμίας, χθόνιες ερωτικές ορέξεις; Το ταξίδι, η ερωτική πράξη, το σώμα, η εγκατάλειψη, η περιπλάνηση, η καινούργια αναζήτηση. Συνθέτουν άραγε όλα αυτά την υπαρξιακή κίνηση κάποιου, ο οποίος οδηγείται βήμα βήμα στην τελική αναμέτρηση με τον προορισμό του; Και είναι ο προορισμός του το «άλλο» (μια συγκεκριμένη γυναίκα), που συνάδει με το τέλος του ταξιδιού και την αρχή ανίχνευσης ενός νέου, μη χαρτογραφημένου εαυτού;

Η Σοφία Διονυσοπούλου, ως σύγχρονος ραψωδός, αναλαμβάνει να γράψει για τα έργα και τις ημέρες των ερωτικών παθών ενός άντρα, πράγμα που της επιτρέπει εκτός από την κατάθεση μιας ιστορίας, να προσεταιριστεί η ίδια, διαμέσου της γραφής, την πιο βαθιά, την πιο μυστική ζωή του ήρωά της. Έτσι, καταθέτει δεκαπέντε ποιητικές σκηνές που αντιστοιχούν στις συναντήσεις του Περιηγητή με ισάριθμες γυναίκες, οι οποίες, αισθάνομαι, δεν ανήκουν στη σφαίρα του φαντασιακού αλλά στο πολύ απτό ανθρώπινο βίωμα. Γυναίκες-πεταλούδες (ψυχές) με ονόματα της τάξης των λεπιδοπτέρων, ίσως για να συμβολίσουν τη λεπτή και εύθραυστη ισορροπία που συνέχει τη σχέση των δυο φύλων, την έλξη, την προσέγγιση, την ανταλλαγή, ή ακόμα για να επισημάνουν το θνησιγενές της επιδερμικής επαφής, και άρα το ανέφικτο της αληθινής συνάντησης.

Με ποικίλους γήινους τόνους χτίζεται και το συναισθηματικό κλίμα του βιβλίου, καθώς η συγγραφέας φέρνει στην επιφάνεια το ζωικό στοιχείο, τον αισθησιασμό, τη σαρκική χαρά, τις οσμές, τα υγρά, την ένταση του πάθους, αλλά και τη θανάσιμη γοητεία του πρωταρχικού μυστηρίου της ανθρώπινης ύπαρξης.

Το παρόν έργο στηρίζεται σε μια πολυδιάστατη εικονοποιία, που τοποθετείται επιτυχημένα μέσα στο γήινο πλαίσιο, τονίζοντας πολλές λεπτομέρειες φυσικών τοπίων. Αδρές γραμμές, εναλλαγές πλάνων, πλούσιες χρωματικές γκάμες, ζωντανή φύση. Με ποικίλους γήινους τόνους χτίζεται και το συναισθηματικό κλίμα του βιβλίου, καθώς η συγγραφέας φέρνει στην επιφάνεια το ζωικό στοιχείο, τον αισθησιασμό, τη σαρκική χαρά, τις οσμές, τα υγρά, την ένταση του πάθους, αλλά και τη θανάσιμη γοητεία του πρωταρχικού μυστηρίου της ανθρώπινης ύπαρξης. Ερωτοτροπίες και αλχημείες.

Εντούτοις υπάρχουν και κείμενα στηριγμένα σε πιο αχνές ατμόσφαιρες, όπου το ονειρικό κλίμα πρωτοστατεί. Σε αυτά τα κομμάτια η συγγραφέας είναι πιο υπαινικτική, αποφεύγοντας να συγκεκριμενοποιήσει το περιεχόμενο της αφήγησής της. Ο Περιηγητής περιηγείται τον φυσικό χώρο, αλλά και το ανθρώπινο σώμα, ως συλλέκτης ερωτικών στιγμών, ζει σωματικά, και συγχρόνως μέσα στην άφατη γοητεία που του ασκούν φευγαλέες μορφές, χωρίς όμως να ενδιαφέρεται να «συναντήσει» βαθύτερα τα πρόσωπα με τα οποία συνευρίσκεται. Για εκείνον, οι πεταλούδες-γυναίκες είναι «ψυχές στην ερημιά του», παροδικές συγκινήσεις, ή ονειροφαντασίες. Όλες εκτός από την τελευταία.

alt
Η Σοφία Διονυσοπούλου
 

Πάνω σε αυτή την τελευταία πεταλούδα –τη μοιραία γυναίκα Colias Croceus, στην οποία αφιερώνονται δυό κεφάλαια, το μέσον και το πέρας της ερωτικής διαδρομής–­, η συγγραφική πρόθεση ακουμπάει το θρίαμβο της τελικής συνάντησης: τη μαγεία του πραγματικού έρωτα. Εκεί ακριβώς μας αποκαλύπτεται και ο βαθύτερος εσωτερικός χώρος του Περιηγητή, ο τόπος όπου φύονται τα μαργαριτάρια της ομορφιάς και της ποίησης. Η ερημιά του έχει διαρραγεί από την προοπτική της αγάπης. Η Σοφία Διονυσοπούλου επιλέγει για το τέλος του βιβλίου της ένα ποίημα-ψυχικό σημείο, το οποίο και αποσπά από τον ήρωά της, για να μιλήσει η ίδια κατευθείαν από τον πυρήνα του αγαπώμενου προσώπου. Η αληθινή συνάντηση έχει επιτευχθεί.

Το «να αναγνωρίσεις αυτήν που έχεις ξαναδεί» (Να θυμηθεί /Να θυμηθεί /Την έχει ξαναδεί: /“Colias Croceus;”/ “Ναι».) ίσως περιγράφει εκείνη την κατάσταση που υπερασπίζεται η πλατωνική σοφία (την ιδέα της αρχέτυπης γυναίκας, και, ως συνεκδοχή, το αρχετυπικό νόημα της αληθινής αγάπης και συντροφικότητας, το οποίο έχει «γνωρίσει» ήδη η ψυχή, ως προϋπάρχον μόρφωμα στον κόσμο των ιδεών). Η γυναίκα αυτή, ένα καθολικό σύμβολο του θηλυκού κόσμου που συνοψίζει όλες τις γήινες διαδρομές, θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά στο κεφάλαιο «Colias Croceus», αλλά ο Περιηγητής δεν έχει ακόμα συλλέξει τα βιώματα που θα του επιτρέψουν να τη διεκδικήσει.

Ως γνωστόν, η Σοφία Διονυσοπούλου είναι μεταφράστρια, έχει γράψει θεατρικά έργα με ποιητική μορφή (η Νυχτωδία της ήταν φτιαγμένη αποκλειστικά σχεδόν με δεκαπεντασύλλαβους) και τελευταία μας έδωσε το μυθιστόρημα Η κόρη του ξενοδόχου (Άγρα 2012). Όσον αφορά στο παρόν βιβλίο, δεν είναι ευδιάκριτες οι προθέσεις της σχετικά με το λογοτεχνικό είδος που έχει επιλέξει. Αν και βρισκόμαστε σε μια εποχή χαρακτηρισμένη από την οριστική συγχώνευση των λογοτεχνικών ειδών, προσωπικά αντιλαμβάνομαι αυτό το έργο πιο κοντά στην ποιητική σύνθεση, αφού η δομή του και η μουσικότητά του παραπέμπουν ευθέως στην ποιητική τέχνη. Η αφηγηματική του διάσταση, που σαφώς συμπράττει με τον γραμμικό χρόνο, παραμένει βεβαίως ένα στοιχείο χαρακτηριστικό. 

Αυτή ακριβώς η συντομία της φράσης, η «μικρή πρόταση» που έχει επιλέξει η συγγραφέας, δίνει έναν ιδιαίτερο τόνο στα κείμενα, φορτίζοντας ανάλογα και το συνολικό κλίμα του βιβλίου, καθώς έτσι δημιουργούνται επιμέρους αφηγηματικοί πυρήνες και επομένως, ξεχωριστές και αυτόνομες εικόνες και ψυχικές αποτυπώσεις.

Η γλώσσα σε αυτή τη σύντομη σύνθεση της Σοφίας Διονυσοπούλου είναι αρκετά ισχυρή, διαμοιρασμένη σωστά σε όλα τα επιμέρους κεφάλαια. Άλλοτε πιο πυκνή, αυστηρή και εσωστρεφής, άλλοτε χειμαρρώδης και σε σύμπραξη με τα θαύματα του εξωτερικού κόσμου. Το χαρακτηριστικό της, ότι εκτείνεται κομμένη σε πολλά κομμάτια, με στακάτες προτάσεις, σχεδόν αυτόνομες νοηματικά. Αυτή ακριβώς η συντομία της φράσης, η «μικρή πρόταση» που έχει επιλέξει η συγγραφέας, δίνει έναν ιδιαίτερο τόνο στα κείμενα, φορτίζοντας ανάλογα και το συνολικό κλίμα του βιβλίου, καθώς έτσι δημιουργούνται επιμέρους αφηγηματικοί πυρήνες (μικρότερα κείμενα, ενσωματωμένα στο κεντρικό) και επομένως, ξεχωριστές και αυτόνομες εικόνες και ψυχικές αποτυπώσεις. Στα αρνητικά των κειμένων ίσως θα έβαζα το παλιομοδίτικο ύφος, αλλά έχω την αίσθηση ότι με αυτόν τον τρόπο η Διονυσοπούλου προσπάθησε να έρθει πιο κοντά στην ιδιοσυγκρασία του ήρωά της.

Οι γυναίκες εφευρέθηκαν για να περιγράψουν τη ζωή ενός άντρα, σημειώνει η συγγραφέας ως μότο του παρόντος έργου (προφανώς αναποδογυρίζοντας τη γνωστή απόφανση «οι άνδρες συγγραφείς έχουν αναλάβει διαχρονικά τον ρόλο να περιγράψουν τη ζωή μιας γυναίκας»). Αισθάνομαι ότι η Σοφία Διονυσοπούλου υποστασιοποιεί εδώ τον «Συγγραφέα» (έξω από φύλα), δίνοντάς μας και ένα επιπλέον επεξηγηματικό κλειδί: υποδεικνύει τη σχέση της με τον κεντρικό ήρωα, προς χάριν του οποίου γράφτηκε το βιβλίο. Η ποιητική αφιέρωση αν και είναι «ανέφικτη» ως πράξη δωρεάς προς το συγκεκριμένο άλλο (μια και η γλώσσα ανήκει εξ αρχής σε όλους τους εν δυνάμει αναγνώστες), εντούτοις μας αποκαλύπτει πάντα ένα ειδικό συναισθηματικό στίγμα. Εν προκειμένω, ο έρωτας της Σοφίας Διονυσοπούλου μοιάζει να επιτυγχάνει την ταυτοποίησή της με το αγαπώμενο Άλλο, προσφέροντας μια διήγηση, όχι από την εξωτερική θέση του παρατηρητή, αλλά από την αγαπητική θέση μιας ταυτοπροσωπείας που καθιστά και την ίδια μυθιστορηματικό πρόσωπο. Είθε έρωτας πάντα να γεννά δημιουργικά έργα. 

* Η ΚΛΕΟΠΑΤΡΑ ΛΥΜΠΕΡΗ είναι συγγραφέας.

altΨυχές στην ερημιά του
Σοφία Διονυσοπούλου
Το Ροδακιό 2016
Σελ. 40, τιμή εκδότη €10,60

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΟΠΟΥΛΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Κομμάτια» του Ευριπίδη Γαραντούδη (κριτική) – Προσεγγίζοντας το παρελθόν μέσα από τη μνήμη και το όνειρο

«Κομμάτια» του Ευριπίδη Γαραντούδη (κριτική) – Προσεγγίζοντας το παρελθόν μέσα από τη μνήμη και το όνειρο

Για την ποιητική συλλογή του Ευριπίδη Γαραντούδη «Κομμάτια» (εκδ. Πόλις). 

Γράφει ο Αλέξανδρος Δεδιλιάρης

Με την τελευταία ποιητική του συλλογή, ...

«Σατόρι – Η στιγμή της φωτοσύνθεσης» του Μανόλη Πρατικάκη (κριτική) – Τ’ ανθισμένα δέντρα είναι τα πιο αυθεντικά ποιήματα

«Σατόρι – Η στιγμή της φωτοσύνθεσης» του Μανόλη Πρατικάκη (κριτική) – Τ’ ανθισμένα δέντρα είναι τα πιο αυθεντικά ποιήματα

Για την ποιητική συλλογή του Μανόλη Πρατικάκη «Σατόρι – Η στιγμή της φωτοσύνθεσης» (εκδ. Αρμός). 

Γράφει ο Σταύρος Κουβαράς

Ο Μαν...

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

Για την ποιητική συλλογή του Αρμάντο Ρομέρο (Armando Romero) «Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» (μτφρ. Αγαθή Δημητρούκα, εκδ. Τόπος). 

Γράφει ο Χρήστος Κούκης

Ο Αρμάντο Ρομέρο έλκει την καταγωγή του από την Ελλάδα. Σ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Λοιμός» του Αντρέα Φραγκιά – Γιατί να τον διαβάσει ο αναγνώστης του 21ου αιώνα;

«Λοιμός» του Αντρέα Φραγκιά – Γιατί να τον διαβάσει ο αναγνώστης του 21ου αιώνα;

Το μυθιστόρημα του Αντρέα Φραγκιά «Λοιμός» και ο αναγνώστης του 21ου αιώνα. Το μυθιστόρημα κυκλοφόρησε ξανά πριν από λίγο καιρό από τις εκδόσεις Ποταμός.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το ερώτημα του τίτλου δεν είναι πυροτέχνημα. Όταν ένα βιβλίο...

Έξι βιβλία κουίρ πεζογραφίας και ποίησης από τις εκδόσεις Βακχικόν

Έξι βιβλία κουίρ πεζογραφίας και ποίησης από τις εκδόσεις Βακχικόν

Τρεις συν τρεις προτάσεις κουίρ πεζογραφίας και ποίησης από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

«Εγώ, ο άλλος»
της Έλενας Σαλιγκάρα (προδημοσίευση)

«Εγώ, ο άλλος»
της Έλενας Σαλιγκάρα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Έλενας Σαλιγκάρα «Εγώ, ο άλλος», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Αν έλεγα πως εκείνο το βράδυ κοιμήθηκα καλά, θα ήταν ψέμα. Όχι πως τ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Έξι βιβλία κουίρ πεζογραφίας και ποίησης από τις εκδόσεις Βακχικόν

Έξι βιβλία κουίρ πεζογραφίας και ποίησης από τις εκδόσεις Βακχικόν

Τρεις συν τρεις προτάσεις κουίρ πεζογραφίας και ποίησης από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

...

Καλοκαίρι 2025: «Διαβάζοντας σε ανοιχτούς ορίζοντες» – 50 λογοτεχνικά βιβλία για όλες τις διαθέσεις και για κάθε στιγμή

Καλοκαίρι 2025: «Διαβάζοντας σε ανοιχτούς ορίζοντες» – 50 λογοτεχνικά βιβλία για όλες τις διαθέσεις και για κάθε στιγμή

Διηγήματα, νουβέλες και μυθιστορήματα, σύγχρονα και κλασικά, όλα μαζί ανοίγουν μια αναγνωστική βεντάλια για όλες τις διαθέσεις και προτιμήσεις και για κάθε στιγμή. 

Επιλογή-κείμενα: Κώστας Αγοραστός, Διονύσης Μαρίνος

Π...

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 +1 βιογραφίες και αυτοβιογραφικά κείμενα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 +1 βιογραφίες και αυτοβιογραφικά κείμενα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Ανεξάρτητα από το αν καλύπτουν ολόκληρο τον κύκλο της ζωής ή ένας μέρος αυτής, οι βιογραφίες έχουν ως καταστατικό σκοπό να δείξουν όσα δεν φαίνονται, να αποκαλύψουν κίνητρα και να ερμηνεύσουν αποφάσεις. Έντεκα βιβλία από την πρόσφατη παραγωγή.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι βιογρα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ