butterflies

Για την ποιητική συλλογή της Σοφίας Διονυσοπούλου Ψυχές στην ερημιά του (εκδ. Το Ροδακιό).

Της Κλεοπάτρας Λυμπέρη

Σε πτήσεις όρασης και ακοής, το ύψιστο μάτι
και το βαθύτερο αυτί.
Wallace Stevens

 

Ζωή σημαίνει να χάνεις χρόνο· τίποτε δεν μπορούμε να αποκτήσουμε, τίποτε να φυλάξουμε, εκτός κι αν έχει τη μορφή της αιωνιότητας, γράφει ο ισπανός φιλόσοφος Χόρκε Σανταγιάνα. Γι’ αυτή τη μορφή της αιωνιότητας μοιάζει να ενδιαφέρεται η Σοφία Διονυσοπούλου στο παρόν βιβλίο, καθώς υπηρετεί μια ύψιστη επιθυμία: Να εκταθεί προς εκείνη τη διαδρομή, η οποία περιγράφει την ολοκληρωτική έξοδο από τον εαυτό της και τη διεύρυνσή της, μέσα από την αισθηματική περιπέτεια μιας άλλης ύπαρξης. Γι’ αυτή την προέκταση είναι αναγκαία μια ειδική συνθήκη: o αληθινός έρωτας.

Το ταξίδι, η ερωτική πράξη, το σώμα, η εγκατάλειψη, η περιπλάνηση, η καινούργια αναζήτηση. Συνθέτουν άραγε όλα αυτά την υπαρξιακή κίνηση κάποιου, ο οποίος οδηγείται βήμα βήμα στην τελική αναμέτρηση με τον προορισμό του;

Τι ψάχνει ο Περιηγητής διασχίζοντας βαριά γήινα τοπία, ερήμους, βουνά, σκοτεινά μπαρ, μαύρες λίμνες, συναντώντας γυναίκες-πεταλούδες, στήθη, μέλη, ονομασίες της επιθυμίας, χθόνιες ερωτικές ορέξεις; Το ταξίδι, η ερωτική πράξη, το σώμα, η εγκατάλειψη, η περιπλάνηση, η καινούργια αναζήτηση. Συνθέτουν άραγε όλα αυτά την υπαρξιακή κίνηση κάποιου, ο οποίος οδηγείται βήμα βήμα στην τελική αναμέτρηση με τον προορισμό του; Και είναι ο προορισμός του το «άλλο» (μια συγκεκριμένη γυναίκα), που συνάδει με το τέλος του ταξιδιού και την αρχή ανίχνευσης ενός νέου, μη χαρτογραφημένου εαυτού;

Η Σοφία Διονυσοπούλου, ως σύγχρονος ραψωδός, αναλαμβάνει να γράψει για τα έργα και τις ημέρες των ερωτικών παθών ενός άντρα, πράγμα που της επιτρέπει εκτός από την κατάθεση μιας ιστορίας, να προσεταιριστεί η ίδια, διαμέσου της γραφής, την πιο βαθιά, την πιο μυστική ζωή του ήρωά της. Έτσι, καταθέτει δεκαπέντε ποιητικές σκηνές που αντιστοιχούν στις συναντήσεις του Περιηγητή με ισάριθμες γυναίκες, οι οποίες, αισθάνομαι, δεν ανήκουν στη σφαίρα του φαντασιακού αλλά στο πολύ απτό ανθρώπινο βίωμα. Γυναίκες-πεταλούδες (ψυχές) με ονόματα της τάξης των λεπιδοπτέρων, ίσως για να συμβολίσουν τη λεπτή και εύθραυστη ισορροπία που συνέχει τη σχέση των δυο φύλων, την έλξη, την προσέγγιση, την ανταλλαγή, ή ακόμα για να επισημάνουν το θνησιγενές της επιδερμικής επαφής, και άρα το ανέφικτο της αληθινής συνάντησης.

Με ποικίλους γήινους τόνους χτίζεται και το συναισθηματικό κλίμα του βιβλίου, καθώς η συγγραφέας φέρνει στην επιφάνεια το ζωικό στοιχείο, τον αισθησιασμό, τη σαρκική χαρά, τις οσμές, τα υγρά, την ένταση του πάθους, αλλά και τη θανάσιμη γοητεία του πρωταρχικού μυστηρίου της ανθρώπινης ύπαρξης.

Το παρόν έργο στηρίζεται σε μια πολυδιάστατη εικονοποιία, που τοποθετείται επιτυχημένα μέσα στο γήινο πλαίσιο, τονίζοντας πολλές λεπτομέρειες φυσικών τοπίων. Αδρές γραμμές, εναλλαγές πλάνων, πλούσιες χρωματικές γκάμες, ζωντανή φύση. Με ποικίλους γήινους τόνους χτίζεται και το συναισθηματικό κλίμα του βιβλίου, καθώς η συγγραφέας φέρνει στην επιφάνεια το ζωικό στοιχείο, τον αισθησιασμό, τη σαρκική χαρά, τις οσμές, τα υγρά, την ένταση του πάθους, αλλά και τη θανάσιμη γοητεία του πρωταρχικού μυστηρίου της ανθρώπινης ύπαρξης. Ερωτοτροπίες και αλχημείες.

Εντούτοις υπάρχουν και κείμενα στηριγμένα σε πιο αχνές ατμόσφαιρες, όπου το ονειρικό κλίμα πρωτοστατεί. Σε αυτά τα κομμάτια η συγγραφέας είναι πιο υπαινικτική, αποφεύγοντας να συγκεκριμενοποιήσει το περιεχόμενο της αφήγησής της. Ο Περιηγητής περιηγείται τον φυσικό χώρο, αλλά και το ανθρώπινο σώμα, ως συλλέκτης ερωτικών στιγμών, ζει σωματικά, και συγχρόνως μέσα στην άφατη γοητεία που του ασκούν φευγαλέες μορφές, χωρίς όμως να ενδιαφέρεται να «συναντήσει» βαθύτερα τα πρόσωπα με τα οποία συνευρίσκεται. Για εκείνον, οι πεταλούδες-γυναίκες είναι «ψυχές στην ερημιά του», παροδικές συγκινήσεις, ή ονειροφαντασίες. Όλες εκτός από την τελευταία.

alt
Η Σοφία Διονυσοπούλου
 

Πάνω σε αυτή την τελευταία πεταλούδα –τη μοιραία γυναίκα Colias Croceus, στην οποία αφιερώνονται δυό κεφάλαια, το μέσον και το πέρας της ερωτικής διαδρομής–­, η συγγραφική πρόθεση ακουμπάει το θρίαμβο της τελικής συνάντησης: τη μαγεία του πραγματικού έρωτα. Εκεί ακριβώς μας αποκαλύπτεται και ο βαθύτερος εσωτερικός χώρος του Περιηγητή, ο τόπος όπου φύονται τα μαργαριτάρια της ομορφιάς και της ποίησης. Η ερημιά του έχει διαρραγεί από την προοπτική της αγάπης. Η Σοφία Διονυσοπούλου επιλέγει για το τέλος του βιβλίου της ένα ποίημα-ψυχικό σημείο, το οποίο και αποσπά από τον ήρωά της, για να μιλήσει η ίδια κατευθείαν από τον πυρήνα του αγαπώμενου προσώπου. Η αληθινή συνάντηση έχει επιτευχθεί.

Το «να αναγνωρίσεις αυτήν που έχεις ξαναδεί» (Να θυμηθεί /Να θυμηθεί /Την έχει ξαναδεί: /“Colias Croceus;”/ “Ναι».) ίσως περιγράφει εκείνη την κατάσταση που υπερασπίζεται η πλατωνική σοφία (την ιδέα της αρχέτυπης γυναίκας, και, ως συνεκδοχή, το αρχετυπικό νόημα της αληθινής αγάπης και συντροφικότητας, το οποίο έχει «γνωρίσει» ήδη η ψυχή, ως προϋπάρχον μόρφωμα στον κόσμο των ιδεών). Η γυναίκα αυτή, ένα καθολικό σύμβολο του θηλυκού κόσμου που συνοψίζει όλες τις γήινες διαδρομές, θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά στο κεφάλαιο «Colias Croceus», αλλά ο Περιηγητής δεν έχει ακόμα συλλέξει τα βιώματα που θα του επιτρέψουν να τη διεκδικήσει.

Ως γνωστόν, η Σοφία Διονυσοπούλου είναι μεταφράστρια, έχει γράψει θεατρικά έργα με ποιητική μορφή (η Νυχτωδία της ήταν φτιαγμένη αποκλειστικά σχεδόν με δεκαπεντασύλλαβους) και τελευταία μας έδωσε το μυθιστόρημα Η κόρη του ξενοδόχου (Άγρα 2012). Όσον αφορά στο παρόν βιβλίο, δεν είναι ευδιάκριτες οι προθέσεις της σχετικά με το λογοτεχνικό είδος που έχει επιλέξει. Αν και βρισκόμαστε σε μια εποχή χαρακτηρισμένη από την οριστική συγχώνευση των λογοτεχνικών ειδών, προσωπικά αντιλαμβάνομαι αυτό το έργο πιο κοντά στην ποιητική σύνθεση, αφού η δομή του και η μουσικότητά του παραπέμπουν ευθέως στην ποιητική τέχνη. Η αφηγηματική του διάσταση, που σαφώς συμπράττει με τον γραμμικό χρόνο, παραμένει βεβαίως ένα στοιχείο χαρακτηριστικό. 

Αυτή ακριβώς η συντομία της φράσης, η «μικρή πρόταση» που έχει επιλέξει η συγγραφέας, δίνει έναν ιδιαίτερο τόνο στα κείμενα, φορτίζοντας ανάλογα και το συνολικό κλίμα του βιβλίου, καθώς έτσι δημιουργούνται επιμέρους αφηγηματικοί πυρήνες και επομένως, ξεχωριστές και αυτόνομες εικόνες και ψυχικές αποτυπώσεις.

Η γλώσσα σε αυτή τη σύντομη σύνθεση της Σοφίας Διονυσοπούλου είναι αρκετά ισχυρή, διαμοιρασμένη σωστά σε όλα τα επιμέρους κεφάλαια. Άλλοτε πιο πυκνή, αυστηρή και εσωστρεφής, άλλοτε χειμαρρώδης και σε σύμπραξη με τα θαύματα του εξωτερικού κόσμου. Το χαρακτηριστικό της, ότι εκτείνεται κομμένη σε πολλά κομμάτια, με στακάτες προτάσεις, σχεδόν αυτόνομες νοηματικά. Αυτή ακριβώς η συντομία της φράσης, η «μικρή πρόταση» που έχει επιλέξει η συγγραφέας, δίνει έναν ιδιαίτερο τόνο στα κείμενα, φορτίζοντας ανάλογα και το συνολικό κλίμα του βιβλίου, καθώς έτσι δημιουργούνται επιμέρους αφηγηματικοί πυρήνες (μικρότερα κείμενα, ενσωματωμένα στο κεντρικό) και επομένως, ξεχωριστές και αυτόνομες εικόνες και ψυχικές αποτυπώσεις. Στα αρνητικά των κειμένων ίσως θα έβαζα το παλιομοδίτικο ύφος, αλλά έχω την αίσθηση ότι με αυτόν τον τρόπο η Διονυσοπούλου προσπάθησε να έρθει πιο κοντά στην ιδιοσυγκρασία του ήρωά της.

Οι γυναίκες εφευρέθηκαν για να περιγράψουν τη ζωή ενός άντρα, σημειώνει η συγγραφέας ως μότο του παρόντος έργου (προφανώς αναποδογυρίζοντας τη γνωστή απόφανση «οι άνδρες συγγραφείς έχουν αναλάβει διαχρονικά τον ρόλο να περιγράψουν τη ζωή μιας γυναίκας»). Αισθάνομαι ότι η Σοφία Διονυσοπούλου υποστασιοποιεί εδώ τον «Συγγραφέα» (έξω από φύλα), δίνοντάς μας και ένα επιπλέον επεξηγηματικό κλειδί: υποδεικνύει τη σχέση της με τον κεντρικό ήρωα, προς χάριν του οποίου γράφτηκε το βιβλίο. Η ποιητική αφιέρωση αν και είναι «ανέφικτη» ως πράξη δωρεάς προς το συγκεκριμένο άλλο (μια και η γλώσσα ανήκει εξ αρχής σε όλους τους εν δυνάμει αναγνώστες), εντούτοις μας αποκαλύπτει πάντα ένα ειδικό συναισθηματικό στίγμα. Εν προκειμένω, ο έρωτας της Σοφίας Διονυσοπούλου μοιάζει να επιτυγχάνει την ταυτοποίησή της με το αγαπώμενο Άλλο, προσφέροντας μια διήγηση, όχι από την εξωτερική θέση του παρατηρητή, αλλά από την αγαπητική θέση μιας ταυτοπροσωπείας που καθιστά και την ίδια μυθιστορηματικό πρόσωπο. Είθε έρωτας πάντα να γεννά δημιουργικά έργα. 

* Η ΚΛΕΟΠΑΤΡΑ ΛΥΜΠΕΡΗ είναι συγγραφέας.

altΨυχές στην ερημιά του
Σοφία Διονυσοπούλου
Το Ροδακιό 2016
Σελ. 40, τιμή εκδότη €10,60

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΟΠΟΥΛΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το βάθος του κόσμου» του Νικηφόρου Βρεττάκου – Το ποιητικό όραμα ενός σπουδαίου ποιητή

«Το βάθος του κόσμου» του Νικηφόρου Βρεττάκου – Το ποιητικό όραμα ενός σπουδαίου ποιητή

Η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σπάρτης προσφέρει στο αναγνωστικό κοινό μια ιδιαίτερη έκδοση της ποιητικής συλλογής του Νικηφόρου Βρεττάκου «Το βάθος του κόσμου« (εκδ. Ποταμός).

Γράφει η Γεωργία Κακούρου-Χρόνη

Στη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σπάρτης...

«Emily Dickinson, Ποιήματα» (κριτική) – Το αργυρό χρονικό της μετάφρασης

«Emily Dickinson, Ποιήματα» (κριτική) – Το αργυρό χρονικό της μετάφρασης

Για το βιβλίο «Emily Dickinson, Ποιήματα» (εκλογή, προλεγόμενα, μετάφραση Κώστας Κουτσουρέλης, εκδ. Κίχλη). Κεντρική εικόνα: Η Σίνθια Νίξον υποδύεται την Έμιλυ Ντίκινσον στη βιογραφική ταινία του Τέρενς Ντέιβις «A Quier Passion». 

Γράφει η Γεωργία Τριανταφυλλίδου ...

«Ο θυρωρός των ημερών» της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου (κριτική)

«Ο θυρωρός των ημερών» της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου (κριτική)

Για την ποιητική συλλογή της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου «Ο θυρωρός των ημερών» (εκδ. Κέδρος). Κεντρική εικόνα: He © Positi Negati.

Γράφει η Μαρίτα Παπαρούση

Στην ποιητική συλλογή ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Άπαντα τα ποιήματα» του Πέτερ Χάντκε (προδημοσίευση)

«Άπαντα τα ποιήματα» του Πέτερ Χάντκε (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός ποιήματος του Πέτερ Χάντκε [Peter Handke] από τον τόμο «Άπαντα τα ποιήματα» (μτφρ. Ιωάννα Διαμαντοπούλου-Νότντουρφτ), ο οποίος θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΙ ΔΕΝ ΕΙΜΑΙ, ΤΙ ...

«Οι χαμένες μας καρδιές» της Σελέστ Ινγκ – Μια δυστοπία που θυμίζει σε πολλά την εποχή μας

«Οι χαμένες μας καρδιές» της Σελέστ Ινγκ – Μια δυστοπία που θυμίζει σε πολλά την εποχή μας

Για το μυθιστόρημα της Σελέστ Ινγκ [Celeste Ng] «Οι χαμένες μας καρδιές» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο). Kεντρική εικόνα, από διαμαρτυρία ασιατών για διακρίσεις απέναντί τους, ειδικά στην περίοδο του κορωνοϊού. Η ενίσχυση του μίσους ενάντια στους Ασιάτες είναι ένα από τα θέματα του μυθιστορήματος της Σ...

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

Στην Αίθουσα Τελετών του Δημαρχιακού Μεγάρου στην Πλατεία Εθνικής Αντιστάσεως (πρώην Πλατεία Κοτζιά), θα απονεμηθούν εφέτος, για δέκατη έβδομη χρονιά, τα βραβεία μυθιστορήματος «The Athens Prize for Literature» του περιοδικού (δε)κατα για το 2022. Η ανακοίνωση των νικητών και ταυτόχρονα η απονομή θα γίνουν την Πέμπτ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Θανάση Χειμωνά «Τρότζαν, που κυκλοφορεί στις 8 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Πατάκη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Άνοιξα τα μάτια μου. Το μυαλό μου, αδειανό. Γύρω μου, φως. Έντονο. Εκτυφλωτικό. Συνειδητοπο...

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Γιούργκεν Χάμπερμας [Jürgen Habermas] «Αχ Ευρώπη! – Κείμενα για το Μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» (μτφρ. – προλεγόμενα – σχόλια: Δημήτρης Υφαντής), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Printa / Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγορα...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Όταν η ελληνική ιστορία γίνεται μυθιστόρημα: 4 συγγραφείς ξανακοιτάζουν μυθοπλαστικά το παρελθόν

Όταν η ελληνική ιστορία γίνεται μυθιστόρημα: 4 συγγραφείς ξανακοιτάζουν μυθοπλαστικά το παρελθόν

Από τη Θεσσαλονίκη των τελών του 19ου αιώνα στην Αθήνα του Όθωνα και στη Σέριφο του 1916. Επιλέγουμε τέσσερα ιστορικά μυθιστορήματα Ελλήνων συγγραφέων που παίρνουν έμπνευση από πραγματικά ιστορικά γεγονότα για να «χτίσουν» τις ιστορίες τους. Κεντρική εικόνα: Μια όψη της Θεσσαλονίκης των αρχών του 20ου αιώνα (© Ευθύμ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ