butterflies

Για την ποιητική συλλογή της Σοφίας Διονυσοπούλου Ψυχές στην ερημιά του (εκδ. Το Ροδακιό).

Της Κλεοπάτρας Λυμπέρη

Σε πτήσεις όρασης και ακοής, το ύψιστο μάτι
και το βαθύτερο αυτί.
Wallace Stevens

 

Ζωή σημαίνει να χάνεις χρόνο· τίποτε δεν μπορούμε να αποκτήσουμε, τίποτε να φυλάξουμε, εκτός κι αν έχει τη μορφή της αιωνιότητας, γράφει ο ισπανός φιλόσοφος Χόρκε Σανταγιάνα. Γι’ αυτή τη μορφή της αιωνιότητας μοιάζει να ενδιαφέρεται η Σοφία Διονυσοπούλου στο παρόν βιβλίο, καθώς υπηρετεί μια ύψιστη επιθυμία: Να εκταθεί προς εκείνη τη διαδρομή, η οποία περιγράφει την ολοκληρωτική έξοδο από τον εαυτό της και τη διεύρυνσή της, μέσα από την αισθηματική περιπέτεια μιας άλλης ύπαρξης. Γι’ αυτή την προέκταση είναι αναγκαία μια ειδική συνθήκη: o αληθινός έρωτας.

Το ταξίδι, η ερωτική πράξη, το σώμα, η εγκατάλειψη, η περιπλάνηση, η καινούργια αναζήτηση. Συνθέτουν άραγε όλα αυτά την υπαρξιακή κίνηση κάποιου, ο οποίος οδηγείται βήμα βήμα στην τελική αναμέτρηση με τον προορισμό του;

Τι ψάχνει ο Περιηγητής διασχίζοντας βαριά γήινα τοπία, ερήμους, βουνά, σκοτεινά μπαρ, μαύρες λίμνες, συναντώντας γυναίκες-πεταλούδες, στήθη, μέλη, ονομασίες της επιθυμίας, χθόνιες ερωτικές ορέξεις; Το ταξίδι, η ερωτική πράξη, το σώμα, η εγκατάλειψη, η περιπλάνηση, η καινούργια αναζήτηση. Συνθέτουν άραγε όλα αυτά την υπαρξιακή κίνηση κάποιου, ο οποίος οδηγείται βήμα βήμα στην τελική αναμέτρηση με τον προορισμό του; Και είναι ο προορισμός του το «άλλο» (μια συγκεκριμένη γυναίκα), που συνάδει με το τέλος του ταξιδιού και την αρχή ανίχνευσης ενός νέου, μη χαρτογραφημένου εαυτού;

Η Σοφία Διονυσοπούλου, ως σύγχρονος ραψωδός, αναλαμβάνει να γράψει για τα έργα και τις ημέρες των ερωτικών παθών ενός άντρα, πράγμα που της επιτρέπει εκτός από την κατάθεση μιας ιστορίας, να προσεταιριστεί η ίδια, διαμέσου της γραφής, την πιο βαθιά, την πιο μυστική ζωή του ήρωά της. Έτσι, καταθέτει δεκαπέντε ποιητικές σκηνές που αντιστοιχούν στις συναντήσεις του Περιηγητή με ισάριθμες γυναίκες, οι οποίες, αισθάνομαι, δεν ανήκουν στη σφαίρα του φαντασιακού αλλά στο πολύ απτό ανθρώπινο βίωμα. Γυναίκες-πεταλούδες (ψυχές) με ονόματα της τάξης των λεπιδοπτέρων, ίσως για να συμβολίσουν τη λεπτή και εύθραυστη ισορροπία που συνέχει τη σχέση των δυο φύλων, την έλξη, την προσέγγιση, την ανταλλαγή, ή ακόμα για να επισημάνουν το θνησιγενές της επιδερμικής επαφής, και άρα το ανέφικτο της αληθινής συνάντησης.

Με ποικίλους γήινους τόνους χτίζεται και το συναισθηματικό κλίμα του βιβλίου, καθώς η συγγραφέας φέρνει στην επιφάνεια το ζωικό στοιχείο, τον αισθησιασμό, τη σαρκική χαρά, τις οσμές, τα υγρά, την ένταση του πάθους, αλλά και τη θανάσιμη γοητεία του πρωταρχικού μυστηρίου της ανθρώπινης ύπαρξης.

Το παρόν έργο στηρίζεται σε μια πολυδιάστατη εικονοποιία, που τοποθετείται επιτυχημένα μέσα στο γήινο πλαίσιο, τονίζοντας πολλές λεπτομέρειες φυσικών τοπίων. Αδρές γραμμές, εναλλαγές πλάνων, πλούσιες χρωματικές γκάμες, ζωντανή φύση. Με ποικίλους γήινους τόνους χτίζεται και το συναισθηματικό κλίμα του βιβλίου, καθώς η συγγραφέας φέρνει στην επιφάνεια το ζωικό στοιχείο, τον αισθησιασμό, τη σαρκική χαρά, τις οσμές, τα υγρά, την ένταση του πάθους, αλλά και τη θανάσιμη γοητεία του πρωταρχικού μυστηρίου της ανθρώπινης ύπαρξης. Ερωτοτροπίες και αλχημείες.

Εντούτοις υπάρχουν και κείμενα στηριγμένα σε πιο αχνές ατμόσφαιρες, όπου το ονειρικό κλίμα πρωτοστατεί. Σε αυτά τα κομμάτια η συγγραφέας είναι πιο υπαινικτική, αποφεύγοντας να συγκεκριμενοποιήσει το περιεχόμενο της αφήγησής της. Ο Περιηγητής περιηγείται τον φυσικό χώρο, αλλά και το ανθρώπινο σώμα, ως συλλέκτης ερωτικών στιγμών, ζει σωματικά, και συγχρόνως μέσα στην άφατη γοητεία που του ασκούν φευγαλέες μορφές, χωρίς όμως να ενδιαφέρεται να «συναντήσει» βαθύτερα τα πρόσωπα με τα οποία συνευρίσκεται. Για εκείνον, οι πεταλούδες-γυναίκες είναι «ψυχές στην ερημιά του», παροδικές συγκινήσεις, ή ονειροφαντασίες. Όλες εκτός από την τελευταία.

alt
Η Σοφία Διονυσοπούλου
 

Πάνω σε αυτή την τελευταία πεταλούδα –τη μοιραία γυναίκα Colias Croceus, στην οποία αφιερώνονται δυό κεφάλαια, το μέσον και το πέρας της ερωτικής διαδρομής–­, η συγγραφική πρόθεση ακουμπάει το θρίαμβο της τελικής συνάντησης: τη μαγεία του πραγματικού έρωτα. Εκεί ακριβώς μας αποκαλύπτεται και ο βαθύτερος εσωτερικός χώρος του Περιηγητή, ο τόπος όπου φύονται τα μαργαριτάρια της ομορφιάς και της ποίησης. Η ερημιά του έχει διαρραγεί από την προοπτική της αγάπης. Η Σοφία Διονυσοπούλου επιλέγει για το τέλος του βιβλίου της ένα ποίημα-ψυχικό σημείο, το οποίο και αποσπά από τον ήρωά της, για να μιλήσει η ίδια κατευθείαν από τον πυρήνα του αγαπώμενου προσώπου. Η αληθινή συνάντηση έχει επιτευχθεί.

Το «να αναγνωρίσεις αυτήν που έχεις ξαναδεί» (Να θυμηθεί /Να θυμηθεί /Την έχει ξαναδεί: /“Colias Croceus;”/ “Ναι».) ίσως περιγράφει εκείνη την κατάσταση που υπερασπίζεται η πλατωνική σοφία (την ιδέα της αρχέτυπης γυναίκας, και, ως συνεκδοχή, το αρχετυπικό νόημα της αληθινής αγάπης και συντροφικότητας, το οποίο έχει «γνωρίσει» ήδη η ψυχή, ως προϋπάρχον μόρφωμα στον κόσμο των ιδεών). Η γυναίκα αυτή, ένα καθολικό σύμβολο του θηλυκού κόσμου που συνοψίζει όλες τις γήινες διαδρομές, θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά στο κεφάλαιο «Colias Croceus», αλλά ο Περιηγητής δεν έχει ακόμα συλλέξει τα βιώματα που θα του επιτρέψουν να τη διεκδικήσει.

Ως γνωστόν, η Σοφία Διονυσοπούλου είναι μεταφράστρια, έχει γράψει θεατρικά έργα με ποιητική μορφή (η Νυχτωδία της ήταν φτιαγμένη αποκλειστικά σχεδόν με δεκαπεντασύλλαβους) και τελευταία μας έδωσε το μυθιστόρημα Η κόρη του ξενοδόχου (Άγρα 2012). Όσον αφορά στο παρόν βιβλίο, δεν είναι ευδιάκριτες οι προθέσεις της σχετικά με το λογοτεχνικό είδος που έχει επιλέξει. Αν και βρισκόμαστε σε μια εποχή χαρακτηρισμένη από την οριστική συγχώνευση των λογοτεχνικών ειδών, προσωπικά αντιλαμβάνομαι αυτό το έργο πιο κοντά στην ποιητική σύνθεση, αφού η δομή του και η μουσικότητά του παραπέμπουν ευθέως στην ποιητική τέχνη. Η αφηγηματική του διάσταση, που σαφώς συμπράττει με τον γραμμικό χρόνο, παραμένει βεβαίως ένα στοιχείο χαρακτηριστικό. 

Αυτή ακριβώς η συντομία της φράσης, η «μικρή πρόταση» που έχει επιλέξει η συγγραφέας, δίνει έναν ιδιαίτερο τόνο στα κείμενα, φορτίζοντας ανάλογα και το συνολικό κλίμα του βιβλίου, καθώς έτσι δημιουργούνται επιμέρους αφηγηματικοί πυρήνες και επομένως, ξεχωριστές και αυτόνομες εικόνες και ψυχικές αποτυπώσεις.

Η γλώσσα σε αυτή τη σύντομη σύνθεση της Σοφίας Διονυσοπούλου είναι αρκετά ισχυρή, διαμοιρασμένη σωστά σε όλα τα επιμέρους κεφάλαια. Άλλοτε πιο πυκνή, αυστηρή και εσωστρεφής, άλλοτε χειμαρρώδης και σε σύμπραξη με τα θαύματα του εξωτερικού κόσμου. Το χαρακτηριστικό της, ότι εκτείνεται κομμένη σε πολλά κομμάτια, με στακάτες προτάσεις, σχεδόν αυτόνομες νοηματικά. Αυτή ακριβώς η συντομία της φράσης, η «μικρή πρόταση» που έχει επιλέξει η συγγραφέας, δίνει έναν ιδιαίτερο τόνο στα κείμενα, φορτίζοντας ανάλογα και το συνολικό κλίμα του βιβλίου, καθώς έτσι δημιουργούνται επιμέρους αφηγηματικοί πυρήνες (μικρότερα κείμενα, ενσωματωμένα στο κεντρικό) και επομένως, ξεχωριστές και αυτόνομες εικόνες και ψυχικές αποτυπώσεις. Στα αρνητικά των κειμένων ίσως θα έβαζα το παλιομοδίτικο ύφος, αλλά έχω την αίσθηση ότι με αυτόν τον τρόπο η Διονυσοπούλου προσπάθησε να έρθει πιο κοντά στην ιδιοσυγκρασία του ήρωά της.

Οι γυναίκες εφευρέθηκαν για να περιγράψουν τη ζωή ενός άντρα, σημειώνει η συγγραφέας ως μότο του παρόντος έργου (προφανώς αναποδογυρίζοντας τη γνωστή απόφανση «οι άνδρες συγγραφείς έχουν αναλάβει διαχρονικά τον ρόλο να περιγράψουν τη ζωή μιας γυναίκας»). Αισθάνομαι ότι η Σοφία Διονυσοπούλου υποστασιοποιεί εδώ τον «Συγγραφέα» (έξω από φύλα), δίνοντάς μας και ένα επιπλέον επεξηγηματικό κλειδί: υποδεικνύει τη σχέση της με τον κεντρικό ήρωα, προς χάριν του οποίου γράφτηκε το βιβλίο. Η ποιητική αφιέρωση αν και είναι «ανέφικτη» ως πράξη δωρεάς προς το συγκεκριμένο άλλο (μια και η γλώσσα ανήκει εξ αρχής σε όλους τους εν δυνάμει αναγνώστες), εντούτοις μας αποκαλύπτει πάντα ένα ειδικό συναισθηματικό στίγμα. Εν προκειμένω, ο έρωτας της Σοφίας Διονυσοπούλου μοιάζει να επιτυγχάνει την ταυτοποίησή της με το αγαπώμενο Άλλο, προσφέροντας μια διήγηση, όχι από την εξωτερική θέση του παρατηρητή, αλλά από την αγαπητική θέση μιας ταυτοπροσωπείας που καθιστά και την ίδια μυθιστορηματικό πρόσωπο. Είθε έρωτας πάντα να γεννά δημιουργικά έργα. 

* Η ΚΛΕΟΠΑΤΡΑ ΛΥΜΠΕΡΗ είναι συγγραφέας.

altΨυχές στην ερημιά του
Σοφία Διονυσοπούλου
Το Ροδακιό 2016
Σελ. 40, τιμή εκδότη €10,60

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΟΠΟΥΛΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αποδείξεις και Θεωρίες: Δοκίμια για την ποίηση» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

«Αποδείξεις και Θεωρίες: Δοκίμια για την ποίηση» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

Για τη συλλογή δοκιμίων της Λουίζ Γκλικ [Louise Glück] «Αποδείξεις και Θεωρίες: Δοκίμια για την ποίηση» (μτφρ. Γιώργος Λαμπράκος, εκδ. Στερέωμα). Στην κεντρική εικόνα, η Λουίζ Γκλικ.

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Τη Λουίζ Γ...

«Τα συντρίμμια και η αναστήλωσή τους – Η αλληλέγγυα ποιητική της Λύντιας Στεφάνου» του Αλέξη Ζήρα (κριτική)

«Τα συντρίμμια και η αναστήλωσή τους – Η αλληλέγγυα ποιητική της Λύντιας Στεφάνου» του Αλέξη Ζήρα (κριτική)

Για το δοκίμιο του Αλέξη Ζήρα «Τα συντρίμμια και η αναστήλωσή τους – Η αλληλέγγυα ποιητική της Λύντιας Στεφάνου» (εκδ. Θράκα). Στην κεντρική εικόνα, η ποιήτρια Λύντια Στεφάνου στο σπίτι της ζωγράφου Νέλλης Ανδρικοπούλου (1948).

Γράφει η Χλόη Κουτσουμπέλη ...

«Βροχές Βερμίου» του Θανάση Μαρκόπουλου (κριτική) – Ένα ανθολόγιο τοπογραφικών δεδομένων

«Βροχές Βερμίου» του Θανάση Μαρκόπουλου (κριτική) – Ένα ανθολόγιο τοπογραφικών δεδομένων

Για την ποιητική συλλογή «Βροχές Βερμίου» του Θανάση Μαρκόπουλου (εκδ. Μελάνι). 

Γράφει ο Ιγνάτης Χουβαρδάς

Στην πρόσφατη ποιητική συλλογή ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

Στην κεντρική σκηνή της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση είδαμε τη μεγαλειώδη παράσταση «ROHTKO» του Πολωνού σκηνοθέτη Λούκα Τβαρκόφσκι [Lukasz Twarkowski], αποτέλεσμα συνεργασίας του με τον Κρίστιαν Λούπα.

Γράφει ο Νϊκος Ξένιος

Ο Λούκας Τβαρκόφσκι σκηνοθέτησε τ...

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Απονεμήθηκε στην Katja Oskamp και τη μεταφράστριά της στα αγγλικά Jo Heinrich, το «Dublin Literary Award 2023» για το μυθιστόρημά της Katja Oskam «Marzahn, Mon Amour». Σύντομα θα κυκλοφορήσει και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

...
Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Ο Haruki Murakami [Χαρούκι Μουρακάμι] είναι ο πρώτος Ιάπωνας συγγραφέας που έλαβε το Βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών». Η συλλογή διηγημάτων του «Σε πρώτο ενικό» κυκλοφόρησε προσφάτως από τις εκδόσεις Ψυχογιός, σε μετάφραση Βασίλη Κιμούλη.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τον πρόλογο του συγγραφέα Παναγιώτη Γούτα της ανθολογίας κειμένων του «Κήπος βιβλίων – Διαβάζοντας Θεσσαλονικείς και Αμερικανούς πεζογράφους», που θα κυκλοφορήσει στις 17 Μαΐου από τις εκδόσεις Νησίδες.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Κανείς δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημά σου, αν δεν κάνεις ο ίδιος την αρχή για να βοηθήσεις τον εαυτό σου. Είκοσι επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις βιβλίων αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης από τους επαγγελματίες του είδους.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ