
Για την ποιητική συλλογή διαδρομή, του Σέργιου Συντελή (εκδ. Περιτεχνών)
Της Άντας Κατσίκη-Γκίβαλου
Η διαδρομή είναι η τέταρτη ποιητική συλλογή του Σέργιου Συντελή. Σε όλο το ποιητικό του έργο διαπιστώνουμε το συνεχή προβληματισμό και την αγωνία του για όσα συμβαίνουν γύρω μας που άλλοτε σηματοδοτούνται με αναφορές σε πρόσωπα ή καταστάσεις γνωστές, τις περισσότερες φορές όμως η σκέψη διαθλασμένη αποτυπώνεται ποιητικά μέσα από γενικεύσεις: «Πέτρα πάνω στην πέτρα. / Λιθάρι πάνω στο λιθάρι. / Αγωνίες σωριασμένες / σ’ ένα μονοπάτι.» («Εκεί πέρα» από τη συλλογή Αγωνία, 1997).
Εκτός από την πρώτη του συλλογή με τον ειδολογικό/γενικό τίτλο Ποίηση (1982) οι τίτλοι των επόμενων συλλογών Τα βήματα (Γκοβόστης 1990), Αγωνία (Περιτεχνών 1997) και διαδρομή (Περιτεχνών 2015)δηλώνουν πορεία· μια πορεία δύσκολη, αγωνιώδη του ανθρώπου στη ζωή. Ο Συντελής αποτυπώνει με λόγο λιτό, αμεσότητα έκφρασης και εικονοποιία συχνά ανοίκεια, τα ματαιωμένα όνειρα, τους έρωτες, τις σκέψεις και τους αγώνες ενός ανθρώπου που βαδίζει αταλάντευτα, αψηφώντας τους όποιους συμβιβασμούς σε κάθε τομέα.
Στην τελευταία του συλλογή διαδρομή με στιχουργική και μορφική ποιητική ποικιλία, με μοντερνιστικό, αλλά και παραδοσιακό τρόπο, με πεζόμορφο λόγο εκφράζει υπαρξιακές αγωνίες, συναισθηματικές ευαισθησίες, κοινωνικούς προβληματισμούς. Το ποιητικό υποκείμενο βιώνει τις αντιθέσεις του περιβάλλοντος χώρου, ενώ συχνά βυθίζεται στη μοναξιά του. Δεν μπορεί να επικοινωνήσει με τον κόσμο:
Η διαπίστωση αδιεξόδων αλλά και η παράλληλη αγωνία για διέξοδο είναι διάχυτη στη συλλογή:. «Τα ερείπια γκρεμισμένων ονείρων» εμφανίζονται από το πρώτο ποίημα, ενώ στα υπαρξιακά βασανιστικά ερωτήματα: «Έρμος εγώ./ Ποιος να ‘μαι ‘γω ;»( «Φωνάζω», σ.8) ο ποιητής απαντά, διατυπώνοντας φωναχτά τις εσωτερικές του νοητικές διαδικασίες. Φωνάζοντας τις «λέξεις:/ υπάρχω,/ υπάρχουμε» («Φωνές», σ.16) υποστασιοποιεί την οντότητά του. Το ποιητικό υποκείμενο αισθάνεται τη μικρότητά του σε σχέση με το άπειρο. Παρά την απογοήτευσή του ο ποιητής/ποιητικό υποκείμενο δεν ανήκει στους ηττημένους της ζωής, βρίσκει στηρίγματα και αντιστέκεται.
Δύο είναι οι κεντρικές έννοιες με βάση τις οποίες δομεί το είναι του, την προσωπικότητά του και ενεργοποιείται είτε σε ατομικό είτε σε κοινωνικό επίπεδο.: τα όνειρα και η ελπίδα. «Στα ερείπια γκρεμισμένων ονείρων» (σ.6), στα «δακρυσμένα όνειρα[που] σβήνουν / με τις σκιές του φθινοπώρου» (σ.25) αντιτίθενται «τα όνειρά μας, τα μετά τις δώδεκα» «τα γεμάτα ελπίδα, φως, ανάταση [που] έχουν μαζί τους / την κραυγή του κόσμου » (σ.6) . Τα ελπιδοφόρα όνειρα είναι αυτά που τροφοδοτούν την άρνηση της υποταγής, της στέρησης της ελευθερίας και οδηγούν τον ποιητή να διατρανώσει σε μια σειρά από ποιήματα με τίτλο «ΟΧΙ», καθώς και στο ποίημα «Φωνάζω» την ανεξαρτησία σκέψης, βούλησης και πράξης από οποιαδήποτε επιβολή και καταναγκασμό. Στη σειρά των ενοτήτων που συναποτελούν το «ΟΧΙ» αντιθέτει στο ναι της υποδούλωσης: «να εκτίει τη ζωή του, / λέγοντας ναι» (σ.10) το ξερό, μονοκόμματο όχι (ό.π.), που γενικεύεται σε διαχρονικό αξίωμα ζωής. Τέλος, η έλλειψη φωτός επιτείνει την αναζήτηση ελπίδας, αναγκαίας σ΄ έναν κόσμο σκοτεινό, η οποία συμβολοποιείται στους Γαριβάλδη, Ροβεσπιέρο, Λειβαδίτη, επαναστάτες διαφόρων εποχών και χωρών που ενσάρκωναν το όχι ως στάση ζωής, ενώ ξεχωριστή μνεία γίνεται στον Κολοκοτρώνη στο επιγραμματικό ποίημα «Για έναν μεγάλο». Η αναζήτηση της «άσπρης ελπίδας» (σ.45), ή «μιας μικρής, αόρατης, σχισμής» (σ.31) αίρουν εν μέρει τα αδιέξοδα και την απογοήτευση από την κενότητα του αστικού ή και μεγαλοαστικού τρόπου ζωής.
Ωστόσο, όταν η παραπάνω υπόθεση φαίνεται να διαψεύδεται, ο Συντελής επιστρατεύει την ειρωνεία και το σαρκασμό για να κριτικάρει την ψευδαίσθηση ευτυχίας της καλοβαλμένης/ καλοβολεμένης κοινωνίας. Εμβληματική περίπτωση το ποίημα «Matrimonium. H τελετή» στο οποίο η υπερρεαλίζουσα εικονοποιία ενισχύει το ειρωνικό στοιχείο:
Επιπρόσθετα, η ειρωνεία και ο σαρκασμός, που αποτελούν ένα τρόπο αντίστασης στην αλλοτρίωση, όταν ενυπάρχουν στην επιγραμματική, πυκνή ποιητική φράση, αποκαλύπτουν τον αποφθεγματικό χαρακτήρα της ποίησής του. Ποιήματα «μονόχορδα», όπως «”Λίμνη” λιμνάζουσα», ή «Γραμματεύ,/φευ.» («Προς Γραμματέα») αποτελούν πικρόχολους σχολιασμούς δύσκαμπτων καταστάσεων. Στη θλιβερή και αποδιαρθρωμένη πραγματικότητα ο Συντελής αντιδρά ποιητικά και με τη στροφή σε προσωπικές συναισθηματικές καταστάσεις, στροφή στο εγώ, με τη χρήση λυρικών εκφράσεων που συνομιλούν με τον αφαιρετικό λόγο της νεοτερικής ποίησης.
Η διαδρομή του Σέργιου Συντελή αναδύει μια πίκρα και απογοήτευση για το γίγνεσθαι της εποχής μας, ενώ συνάμα αποτελεί και μια φωνή που διατρανώνει την ανάγκη να αγωνίζεται ο άνθρωπος «ξανά./ Απ΄την αρχή./ Μπροστά/ στον κύκλο της ζωής/ και των ονείρων» («Φωνές», σ.17).
* Η ΆΝΤΑ ΚΑΤΣΙΚΗ-ΓΚΙΒΑΛΟΥ είναι Ομ. Καθηγήτρια Ελληνικής Φιλολογίας ΕΚΠΑ.
