artlimited grey

Για την ποιητική συλλογή της Μαρίας Κουλούρη Ρολόγια και άλλοι χτύποι (εκδ. Μελάνι).

Της Λένας Καλλέργη

Στο δεύτερό της βιβλίο ποίησης, με τίτλο Ρολόγια και άλλοι χτύποι, η Μαρία Κουλούρη επεξεργάζεται τη σχέση της με τον χρόνο και εξερευνά την αλληλεπίδραση του χρόνου με τον άνθρωπο ως δημιουργό και παρατηρητή, τόσο του ίδιου το χρόνου όσο και του κόσμου γύρω του. Καταπιάνεται με τον χρόνο που υπάρχει και αυτόν που φτιάχνουμε με τα ρολόγια μας, αλλά και με τον χρόνο ως χτύπο, επανάληψη, ψευδαίσθηση, αντοχή και φθορά.

Το μέγεθος και η τοποθέτηση των ποιημάτων, ο εσωτερικός ρυθμός τους, δημιουργούν μια αίσθηση επανάληψης, σαν να είναι το βιβλίο ένα ρολόι, ένα ιδιαίτερο χρονόμετρο, και κάθε ποίημα ένας του χτύπος.

Το βιβλίο περιέχει 25 ποιήματα παρόμοιας έκτασης, τα οποία τοποθετούνται στη σελίδα με παρόμοιο τρόπο. Διαβάζοντας λοιπόν το βιβλίο, ο αναγνώστης συναντά τα ίδια πάνω-κάτω μορφικά χαρακτηριστικά, έχοντας κάθε φορά να αποκωδικοποιήσει το περιεχόμενο των ποιημάτων. Υπάρχει δηλαδή ένα γνώρισμα που επαναλαμβάνεται, που έχει επιλεγεί από την ποιήτρια ως το σχήμα που θέλει να δώσει στο μήνυμά της. Το σχήμα αυτό φέρει και έναν χαρακτηριστικό ρυθμό, έναν ήχο που η ποιήτρια διαλέγει και δίνει στα ποιήματά της. Το μέγεθος και η τοποθέτηση των ποιημάτων, ο εσωτερικός ρυθμός τους, δημιουργούν μια αίσθηση επανάληψης, σαν να είναι το βιβλίο ένα ρολόι, ένα ιδιαίτερο χρονόμετρο, και κάθε ποίημα ένας του χτύπος. Ένα ρολόι με εικοσιπέντε ώρες, όλες διαφορετικές, που μας μεταφέρουν σε ξεχωριστά χρονικά σημεία, μοιάζουν όμως να έχουν μια ισορροπία στη μεταξύ τους απόσταση, ή ίσως μια ισομετρία. Από αυτή την άποψη, το Ρολόγια και άλλοι χτύποι θα μπορούσε να είναι και ένα βιβλίο-μετρονόμος, κάθε χτύπος του οποίου είναι μια στάση σε μια μουσική σύνθεση. Διακρίνω λοιπόν την ισορροπία αυτή ως γνώρισμα ενός βιβλίου ποίησης δομημένου, ενός δημιουργήματος με συγκεκριμένο άξονα.

Πώς ακούγονται, λοιπόν, οι χτύποι αυτοί; Δεν είναι βροντεροί και εκκωφαντικοί, δεν φωνάζουν ούτε απαιτούν την προσοχή μας – δεν θα τους θεωρούσα, όμως, και χαμηλόφωνους. Τα ποιήματα στο βιβλίο αυτό δεν ξεκλειδώνουν εύκολα με την πρώτη ανάγνωση κι έτσι μπορεί να παραπλανήσουν τον αναγνώστη ως εσωστρεφή ή «ήσυχα». Δίνοντάς τους χρόνο (το ίδιο το υλικό που εξερευνούν), ανακαλύπτει κανείς μέσα τους μια ιδιαίτερη δύναμη, που μπορεί να μην είναι θορυβώδης ή θριαμβευτική, αλλά αντλεί την υπόστασή της από μία επίμονη ανθεκτικότητα. Κάθε ποίημα-χτύπος εμπεριέχει άλλοτε φθορά και κούραση, άλλοτε μάταιες αναζητήσεις, άλλοτε ελπίδα και όνειρο, πάντοτε όμως χτυπά μέσα στη ζωή. Κάθε ποίημα αντέχει. Αντέχει, κατά την ανάγνωσή μου, με τον τρόπο που συμβαίνουν και αντέχουν τα φυσικά πράγματα που μας περιβάλλουν.

Εντύπωσή μου είναι ότι η δύναμη και η αντοχή των ποιημάτων της Μαρίας Κουλούρη έρχεται από τα βάθη της θάλασσας και των δέντρων, τη σιγουριά των φύλλων και των κορμών, το μυστήριο των πετρωμάτων και των ορυκτών, τους ορίζοντες ενός ανθρώπου που γνωρίζει από παιδί να περπατά δίπλα στη φύση. Έρχεται επίσης από τη δύναμη της φαντασίας και την αγάπη για το ανθρώπινο σώμα, που είναι κι αυτό ένα ζωντανό στοιχείο της φύσης. Στο ποίημα «Δέρμα της γης» διαβάζουμε:

Στις ράθυμες πλαγιές των ηφαιστείων
Χέρια πεταλίδες γλιστρούν
Σε υγρά πετρώματα
Μάχες και παραβάσεις εκκρεμείς
Από τον βράχο στις ωμοπλάτες
Ανυπέρβλητοι αρμοί
Αναγγέλλουν κρατήρες και πτυχώσεις […]

Μαζί με τις λεπτομέρειες του σώματος, τις παράξενες εικόνες, κινήσεις και αντοχές του, το υλικό τις ποιήτριας αναδεικνύεται μαζί με τα τοπία που διαμόρφωσαν το βλέμμα της.

Ελάχιστα είναι τα ποιήματα που δεν συνδέονται οργανικά με τα φυσικά στοιχεία, την άμμο, το νερό, το χώμα, τις ρίζες, τα δέντρα, τον ουρανό. Εδώ δεν έχουμε μια ποίηση αστικής περιπλάνησης, ή αστικής μελαγχολίας, που συναντάμε συχνά σε ποιητές που ζουν στις μεγάλες πόλεις. Έχουμε μια ζωτική σύνδεση με την ιστορία της γης, της θάλασσας, και του ουρανού που φέρει η ποιήτρια μέσα της. Μαζί με τις λεπτομέρειες του σώματος, τις παράξενες εικόνες, κινήσεις και αντοχές του, το υλικό τις ποιήτριας αναδεικνύεται μαζί με τα τοπία που διαμόρφωσαν το βλέμμα της. Ο τρόπος που είδε τα πράγματα γύρω της και ο χώρος που τους έδωσε μέσα της μετασχηματίζονται μέσα στη γλώσσα. Οι αποσπασματικές εικόνες και σύντομες φράσεις δημιουργούν από κοινού την αίσθηση του ποιήματος-χτύπου, ο οποίος ταρακουνά τον αναγνώστη και τον βάζει μέσα στον κόσμο του δημιουργού.

Εκτός από τη δύναμη της ανθεκτικής ύπαρξης, που έχει αναπτύξει παράδοξους τρόπους να αντιλαμβάνεται τον κόσμο (στο ποίημα «Δημοτικό» βρίσκουμε τους στίχους: Μυρίζω με τη σπλήνα με τη χολή / Μυρίζω με τα μάτια, στα ποιήματα διακρίνονται και στιγμές επαναστατικής διάθεσης, όπως για παράδειγμα στο ποίημα «Ενάντια»: Φορώντας φύλλα / Ως απόδειξη των αισθημάτων μου / Ανατίναξα την πόλη, καθώς και δράσης που έχει τη δύναμη να αλλάζει το σκηνικό, όπως στο ποίημα «Ζωτικό ψεύδος»: Ανοίγω τα χέρια / Προσφέρω εκτάσεις να στρωθούν κρεβάτια / Κάτοπτρα για ευσεβείς / Καθυστερώ τη σίγουρη εκκίνηση της πτώσης. Διακρίνεται, επίσης, ένα ειρωνικό χιούμορ, όπως στο ποίημα «Ποιμενικό»: Προβλέπονται τραγωδίες στα κελάρια των εκκλησιών / Πιστοί και δόντια και εξαπτέρυγα / Εξορίζουν Χερουβείμ / […] / Ο ναός έχει καταληφθεί / Ένας θεός μόνο ξέρει. Όμως, αυτό που υπάρχει παντού στο βιβλίο, είναι η, αδυσώπητη σχεδόν, δύναμη της παρατήρησης. Η ποιητική φωνή δεν φωνάζει, δεν απαιτεί, μοιράζεται τον πόνο της χωρίς να είναι εξομολογητική, αλλά πάνω απ’ όλα βλέπει και παρατηρεί, και μας μεταφέρει τις επιλεγμένες λεπτομέρειες.

Η γλώσσα που επιλέγει διακινεί μοναδικές εικόνες και συνειρμούς, ενώ η δύναμη και η ανθεκτικότητα αναβλύζει από κάθε βήμα του ποιητικού υποκειμένου.

Από τη γλώσσα των ποιημάτων δεν περισσεύει τίποτα, όπως και τίποτα δεν εξηγείται. Η Κουλούρη τοποθετεί τους στίχους στο ποίημα με τρόπο που τους δίνει μια ισχυρή αυτοδυναμία. Έχουν τη δυνατότητα να αυτονομηθούν, σαν να θέλει να υπάρξει και καθένας ξεχωριστά, ή σε ζεύγη που ολοκληρώνουν μια φράση, και να πετάξει, δυνητικά, και μόνος του. Η αφήγηση, η ιστορία πίσω από κάθε ποίημα, υπονοείται σε τέτοιο βαθμό που σχεδόν μπορεί κανείς μόνο να τη φανταστεί. Εδώ κρύβεται και η γοητεία της πολυπρισματικής σύνθεσης: οι ψηφίδες της μας οδηγούν σε εικόνες ελεύθερες, αν και συγκεκριμένες. Όλο το βιβλίο είναι φτιαγμένο με αυτόν τον τρόπο: ξεκινά με τον επίλογο, ενισχύοντας έτσι τη δυνατότητα να διαβαστεί όχι γραμμικά, αλλά ακτινωτά: σαν μηνύματα που ξεκινούν από έναν άξονα και προχωρούν σε διαφορετικές κατευθύνσεις.

Η ανάγνωση, λοιπόν, των «Ρολογιών», επιφυλάσσει ιδιαίτερες συγκινήσεις στους φίλους της ποίησης. Κάθε ποίημα εξερευνά σε βάθος την παραλλαγή του θέματος που απασχολεί την ποιήτρια σε όλο το βιβλίο. Η γλώσσα που επιλέγει διακινεί μοναδικές εικόνες και συνειρμούς, ενώ η δύναμη και η ανθεκτικότητα αναβλύζει από κάθε βήμα του ποιητικού υποκειμένου. Το βιβλίο πάλλεται με τον υποδόριο χτύπο που μαρτυρά την ίδια τη ζωή (άλλωστε, είναι αφιερωμένο στους ζωντανούς). Η φωνή των ποιημάτων αυτών είναι μια φωνή που συμβαίνει με κάθε της παλμό/χτύπο/χρονική στιγμή, σαν φυσική δύναμη που ισορροπεί τους στήμονες μιας παπαρούνας, για να χρησιμοποιήσω έναν στίχο της Κουλούρη. Και, αν έπρεπε να ονομάσω ξανά το βιβλίο, θα μπορούσα να το πω Κλαδιά για τον υπαινιγμό μιας πτήσης, από το ποίημα «Βαλεριάνες». Γιατί φτιάχνει κάτι ανθεκτικό και ζωντανό που φέρει τη δυνατότητα, έστω και ως υπαινιγμό, για μια ουσιαστική απογείωση.

* Η ΛΕΝΑ ΚΑΛΛΕΡΓΗ είναι ποιήτρια.

altΡολόγια και άλλοι χτύποι
Μαρία Κουλούρη
Μελάνι 2015
Σελ. 40, τιμή εκδότη €8,00

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τραγούδι του εαυτού μου» του Ουόλτ Ουίτμαν (κριτική)

«Τραγούδι του εαυτού μου» του Ουόλτ Ουίτμαν (κριτική)

Για το ποίημα σε δύο εκδοχές του Ουόλτ Ουίτμαν [Walt Whitman] «Τραγούδι του εαυτού μου: 1. Η πρώτη έκδοση (1855), 2. Η τελευταία έκδοση (1891 – 92)» (μτφρ. Δημήτρης Δημηρούλης, εκδ. Gutenberg).

Γράφει ο Γιώργος Βέης

...
«Καταυλισμός» του Γιώργου Βέη (κριτική) – Εκτενείς τοιχογραφίες με ποικίλες προσωπογραφίες

«Καταυλισμός» του Γιώργου Βέη (κριτική) – Εκτενείς τοιχογραφίες με ποικίλες προσωπογραφίες

Για την ποιητική συλλογή του Γιώργου Βέη «Καταυλισμός» (εκδ. Ύψιλον). Κεντρική εικόνα: λεπτομέρεια από το εξώφυλλο.

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Οι αναγνώστες που ακολουθούν συστηματικά, ή έστω περιστασιακά, όσα προβάλλει ...

«Ανήμερο» της Λένας Καλλέργη (κριτική) – Δήθεν απούσα με κρυφό μαχαίρι

«Ανήμερο» της Λένας Καλλέργη (κριτική) – Δήθεν απούσα με κρυφό μαχαίρι

Για την ποιητική συλλογή της Λένας Καλλέργη «Ανήμερο» (εκδ. Ίκαρος). 

Γράφει η Αριστέα Παπαλεξάνδρου

Το Ανήμερο (εκδ. Ίκαρος) είναι το πρόσφατο δημιούργημα μίας ήρεμης, και συγχρόνως πολυδιάστατης παρουσί...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Οι έξι συγγραφείς που επιλεχτήκαν από την κριτική επιτροπή «παρουσιάζουν έργα εντυπωσιακής δομής». Ανάμεσά τους βρίσκονται δύο πρωτοεμφανιζόμενοι πεζογράφοι. Στη φωτογραφία, η υποψήφια Σάρα Μπερνστάιν [Sarah Bernstein].

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

Τέσσερις εκδόσεις για τη μελέτη, το σήμερα και το άλλοτε της Αθήνας. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Διονυσίας Αλεξιάδου, από το λεύκωμα των εκδόσεων Καπόν «Η Αθήνα στον καιρό της πανδημίας».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

03 Σεπτεμβρίου 2023 ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ

23 σημαντικές εκδηλώσεις στο πλαίσιο του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως

Πρόγραμα σημαντικών εκδηλώσεων στην Κεντρική Σκηνή «Μελίνα Μερκούρη» στη διάρκεια όλων των ημερών του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως. Επιμέλεια: Book Press

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ