artlimited grey

Για την ποιητική συλλογή της Μαρίας Κουλούρη Ρολόγια και άλλοι χτύποι (εκδ. Μελάνι).

Της Λένας Καλλέργη

Στο δεύτερό της βιβλίο ποίησης, με τίτλο Ρολόγια και άλλοι χτύποι, η Μαρία Κουλούρη επεξεργάζεται τη σχέση της με τον χρόνο και εξερευνά την αλληλεπίδραση του χρόνου με τον άνθρωπο ως δημιουργό και παρατηρητή, τόσο του ίδιου το χρόνου όσο και του κόσμου γύρω του. Καταπιάνεται με τον χρόνο που υπάρχει και αυτόν που φτιάχνουμε με τα ρολόγια μας, αλλά και με τον χρόνο ως χτύπο, επανάληψη, ψευδαίσθηση, αντοχή και φθορά.

Το μέγεθος και η τοποθέτηση των ποιημάτων, ο εσωτερικός ρυθμός τους, δημιουργούν μια αίσθηση επανάληψης, σαν να είναι το βιβλίο ένα ρολόι, ένα ιδιαίτερο χρονόμετρο, και κάθε ποίημα ένας του χτύπος.

Το βιβλίο περιέχει 25 ποιήματα παρόμοιας έκτασης, τα οποία τοποθετούνται στη σελίδα με παρόμοιο τρόπο. Διαβάζοντας λοιπόν το βιβλίο, ο αναγνώστης συναντά τα ίδια πάνω-κάτω μορφικά χαρακτηριστικά, έχοντας κάθε φορά να αποκωδικοποιήσει το περιεχόμενο των ποιημάτων. Υπάρχει δηλαδή ένα γνώρισμα που επαναλαμβάνεται, που έχει επιλεγεί από την ποιήτρια ως το σχήμα που θέλει να δώσει στο μήνυμά της. Το σχήμα αυτό φέρει και έναν χαρακτηριστικό ρυθμό, έναν ήχο που η ποιήτρια διαλέγει και δίνει στα ποιήματά της. Το μέγεθος και η τοποθέτηση των ποιημάτων, ο εσωτερικός ρυθμός τους, δημιουργούν μια αίσθηση επανάληψης, σαν να είναι το βιβλίο ένα ρολόι, ένα ιδιαίτερο χρονόμετρο, και κάθε ποίημα ένας του χτύπος. Ένα ρολόι με εικοσιπέντε ώρες, όλες διαφορετικές, που μας μεταφέρουν σε ξεχωριστά χρονικά σημεία, μοιάζουν όμως να έχουν μια ισορροπία στη μεταξύ τους απόσταση, ή ίσως μια ισομετρία. Από αυτή την άποψη, το Ρολόγια και άλλοι χτύποι θα μπορούσε να είναι και ένα βιβλίο-μετρονόμος, κάθε χτύπος του οποίου είναι μια στάση σε μια μουσική σύνθεση. Διακρίνω λοιπόν την ισορροπία αυτή ως γνώρισμα ενός βιβλίου ποίησης δομημένου, ενός δημιουργήματος με συγκεκριμένο άξονα.

Πώς ακούγονται, λοιπόν, οι χτύποι αυτοί; Δεν είναι βροντεροί και εκκωφαντικοί, δεν φωνάζουν ούτε απαιτούν την προσοχή μας – δεν θα τους θεωρούσα, όμως, και χαμηλόφωνους. Τα ποιήματα στο βιβλίο αυτό δεν ξεκλειδώνουν εύκολα με την πρώτη ανάγνωση κι έτσι μπορεί να παραπλανήσουν τον αναγνώστη ως εσωστρεφή ή «ήσυχα». Δίνοντάς τους χρόνο (το ίδιο το υλικό που εξερευνούν), ανακαλύπτει κανείς μέσα τους μια ιδιαίτερη δύναμη, που μπορεί να μην είναι θορυβώδης ή θριαμβευτική, αλλά αντλεί την υπόστασή της από μία επίμονη ανθεκτικότητα. Κάθε ποίημα-χτύπος εμπεριέχει άλλοτε φθορά και κούραση, άλλοτε μάταιες αναζητήσεις, άλλοτε ελπίδα και όνειρο, πάντοτε όμως χτυπά μέσα στη ζωή. Κάθε ποίημα αντέχει. Αντέχει, κατά την ανάγνωσή μου, με τον τρόπο που συμβαίνουν και αντέχουν τα φυσικά πράγματα που μας περιβάλλουν.

Εντύπωσή μου είναι ότι η δύναμη και η αντοχή των ποιημάτων της Μαρίας Κουλούρη έρχεται από τα βάθη της θάλασσας και των δέντρων, τη σιγουριά των φύλλων και των κορμών, το μυστήριο των πετρωμάτων και των ορυκτών, τους ορίζοντες ενός ανθρώπου που γνωρίζει από παιδί να περπατά δίπλα στη φύση. Έρχεται επίσης από τη δύναμη της φαντασίας και την αγάπη για το ανθρώπινο σώμα, που είναι κι αυτό ένα ζωντανό στοιχείο της φύσης. Στο ποίημα «Δέρμα της γης» διαβάζουμε:

Στις ράθυμες πλαγιές των ηφαιστείων
Χέρια πεταλίδες γλιστρούν
Σε υγρά πετρώματα
Μάχες και παραβάσεις εκκρεμείς
Από τον βράχο στις ωμοπλάτες
Ανυπέρβλητοι αρμοί
Αναγγέλλουν κρατήρες και πτυχώσεις […]

Μαζί με τις λεπτομέρειες του σώματος, τις παράξενες εικόνες, κινήσεις και αντοχές του, το υλικό τις ποιήτριας αναδεικνύεται μαζί με τα τοπία που διαμόρφωσαν το βλέμμα της.

Ελάχιστα είναι τα ποιήματα που δεν συνδέονται οργανικά με τα φυσικά στοιχεία, την άμμο, το νερό, το χώμα, τις ρίζες, τα δέντρα, τον ουρανό. Εδώ δεν έχουμε μια ποίηση αστικής περιπλάνησης, ή αστικής μελαγχολίας, που συναντάμε συχνά σε ποιητές που ζουν στις μεγάλες πόλεις. Έχουμε μια ζωτική σύνδεση με την ιστορία της γης, της θάλασσας, και του ουρανού που φέρει η ποιήτρια μέσα της. Μαζί με τις λεπτομέρειες του σώματος, τις παράξενες εικόνες, κινήσεις και αντοχές του, το υλικό τις ποιήτριας αναδεικνύεται μαζί με τα τοπία που διαμόρφωσαν το βλέμμα της. Ο τρόπος που είδε τα πράγματα γύρω της και ο χώρος που τους έδωσε μέσα της μετασχηματίζονται μέσα στη γλώσσα. Οι αποσπασματικές εικόνες και σύντομες φράσεις δημιουργούν από κοινού την αίσθηση του ποιήματος-χτύπου, ο οποίος ταρακουνά τον αναγνώστη και τον βάζει μέσα στον κόσμο του δημιουργού.

Εκτός από τη δύναμη της ανθεκτικής ύπαρξης, που έχει αναπτύξει παράδοξους τρόπους να αντιλαμβάνεται τον κόσμο (στο ποίημα «Δημοτικό» βρίσκουμε τους στίχους: Μυρίζω με τη σπλήνα με τη χολή / Μυρίζω με τα μάτια, στα ποιήματα διακρίνονται και στιγμές επαναστατικής διάθεσης, όπως για παράδειγμα στο ποίημα «Ενάντια»: Φορώντας φύλλα / Ως απόδειξη των αισθημάτων μου / Ανατίναξα την πόλη, καθώς και δράσης που έχει τη δύναμη να αλλάζει το σκηνικό, όπως στο ποίημα «Ζωτικό ψεύδος»: Ανοίγω τα χέρια / Προσφέρω εκτάσεις να στρωθούν κρεβάτια / Κάτοπτρα για ευσεβείς / Καθυστερώ τη σίγουρη εκκίνηση της πτώσης. Διακρίνεται, επίσης, ένα ειρωνικό χιούμορ, όπως στο ποίημα «Ποιμενικό»: Προβλέπονται τραγωδίες στα κελάρια των εκκλησιών / Πιστοί και δόντια και εξαπτέρυγα / Εξορίζουν Χερουβείμ / […] / Ο ναός έχει καταληφθεί / Ένας θεός μόνο ξέρει. Όμως, αυτό που υπάρχει παντού στο βιβλίο, είναι η, αδυσώπητη σχεδόν, δύναμη της παρατήρησης. Η ποιητική φωνή δεν φωνάζει, δεν απαιτεί, μοιράζεται τον πόνο της χωρίς να είναι εξομολογητική, αλλά πάνω απ’ όλα βλέπει και παρατηρεί, και μας μεταφέρει τις επιλεγμένες λεπτομέρειες.

Η γλώσσα που επιλέγει διακινεί μοναδικές εικόνες και συνειρμούς, ενώ η δύναμη και η ανθεκτικότητα αναβλύζει από κάθε βήμα του ποιητικού υποκειμένου.

Από τη γλώσσα των ποιημάτων δεν περισσεύει τίποτα, όπως και τίποτα δεν εξηγείται. Η Κουλούρη τοποθετεί τους στίχους στο ποίημα με τρόπο που τους δίνει μια ισχυρή αυτοδυναμία. Έχουν τη δυνατότητα να αυτονομηθούν, σαν να θέλει να υπάρξει και καθένας ξεχωριστά, ή σε ζεύγη που ολοκληρώνουν μια φράση, και να πετάξει, δυνητικά, και μόνος του. Η αφήγηση, η ιστορία πίσω από κάθε ποίημα, υπονοείται σε τέτοιο βαθμό που σχεδόν μπορεί κανείς μόνο να τη φανταστεί. Εδώ κρύβεται και η γοητεία της πολυπρισματικής σύνθεσης: οι ψηφίδες της μας οδηγούν σε εικόνες ελεύθερες, αν και συγκεκριμένες. Όλο το βιβλίο είναι φτιαγμένο με αυτόν τον τρόπο: ξεκινά με τον επίλογο, ενισχύοντας έτσι τη δυνατότητα να διαβαστεί όχι γραμμικά, αλλά ακτινωτά: σαν μηνύματα που ξεκινούν από έναν άξονα και προχωρούν σε διαφορετικές κατευθύνσεις.

Η ανάγνωση, λοιπόν, των «Ρολογιών», επιφυλάσσει ιδιαίτερες συγκινήσεις στους φίλους της ποίησης. Κάθε ποίημα εξερευνά σε βάθος την παραλλαγή του θέματος που απασχολεί την ποιήτρια σε όλο το βιβλίο. Η γλώσσα που επιλέγει διακινεί μοναδικές εικόνες και συνειρμούς, ενώ η δύναμη και η ανθεκτικότητα αναβλύζει από κάθε βήμα του ποιητικού υποκειμένου. Το βιβλίο πάλλεται με τον υποδόριο χτύπο που μαρτυρά την ίδια τη ζωή (άλλωστε, είναι αφιερωμένο στους ζωντανούς). Η φωνή των ποιημάτων αυτών είναι μια φωνή που συμβαίνει με κάθε της παλμό/χτύπο/χρονική στιγμή, σαν φυσική δύναμη που ισορροπεί τους στήμονες μιας παπαρούνας, για να χρησιμοποιήσω έναν στίχο της Κουλούρη. Και, αν έπρεπε να ονομάσω ξανά το βιβλίο, θα μπορούσα να το πω Κλαδιά για τον υπαινιγμό μιας πτήσης, από το ποίημα «Βαλεριάνες». Γιατί φτιάχνει κάτι ανθεκτικό και ζωντανό που φέρει τη δυνατότητα, έστω και ως υπαινιγμό, για μια ουσιαστική απογείωση.

* Η ΛΕΝΑ ΚΑΛΛΕΡΓΗ είναι ποιήτρια.

altΡολόγια και άλλοι χτύποι
Μαρία Κουλούρη
Μελάνι 2015
Σελ. 40, τιμή εκδότη €8,00

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Tempo perso» της Κούλας Αδαλόγλου (κριτική) – Σε πορεία κάθαρσης

«Tempo perso» της Κούλας Αδαλόγλου (κριτική) – Σε πορεία κάθαρσης

Για την ποιητική συλλογή της Κούλας Αδαλόγλου «Tempo perso» (εκδ. Σαιξπηρικόν).

Γράφει ο Δημήτρης Μπαλτάς

...

«Μόρα» της Βίκυς Κατσαρού (κριτική) – Η αιώνια γυναίκα, δημιουργός ενός νέου κόσμου

«Μόρα» της Βίκυς Κατσαρού (κριτική) – Η αιώνια γυναίκα, δημιουργός ενός νέου κόσμου

Για την ποιητική συλλογή της Βίκυς Κατσαρου «Μόρα» (εκδ. Ενύπνιο).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Εύα, Παπούσα, ο Θεός ως γυναίκα και τώρα η ...

«Το ξενοδοχείο της αυτοπραγμάτωσης» της Άνθιας Χριστοδούλου Θεοφίλου (κριτική) – Η ποίηση ως θεραπευτικό ταξίδι

«Το ξενοδοχείο της αυτοπραγμάτωσης» της Άνθιας Χριστοδούλου Θεοφίλου (κριτική) – Η ποίηση ως θεραπευτικό ταξίδι

Για την ποιητική συλλογή της Άνθιας Χριστοδούλου Θεοφίλου «Το ξενοδοχείο της αυτοπραγμάτωσης» (εκδ. Βακχικόν). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «Ξενοδοχείο Grand Budapest» του Γουες Άντερσον.

Γράφει η Κατερίνα Ι. Παπαδημητρίου

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Βλέπω τα μυθιστορήματα ως το πεδίο όπου η ανθρώπινη κατάσταση μετατρέπεται σε μυστήριο που πρέπει να λυθεί»

Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Βλέπω τα μυθιστορήματα ως το πεδίο όπου η ανθρώπινη κατάσταση μετατρέπεται σε μυστήριο που πρέπει να λυθεί»

«Γράφω για να επικοινωνήσω με τον αναγνώστη, γι’ αυτό και έχω πάντα στο νου μου να διεγείρω το ενδιαφέρον του» μας είπε ο Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες (Juan Gabriel Vásquez), που συμμετέχει στο Φεστιβάλ ΛΕΑ. Με αφορμή το βιβλίο του «Η μετάφραση του κόσμου» (μτφρ. Αχ. Κυριακίδης, εκδ. Ίκαρος), μιλά για την πολιτική μυθοπλα...

Η γλώσσα, η σημειολογία και το σκοτεινό αίνιγμα του Τρίτου Ράιχ – Τότε και σήμερα

Η γλώσσα, η σημειολογία και το σκοτεινό αίνιγμα του Τρίτου Ράιχ – Τότε και σήμερα

Ο ιχνηλάτης βιβλιοπωλείων και βιβλιοθηκών Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης επιστρέφει με τον «Σάκο Εκστρατείας» του μιλώντας για βιβλία σαν να αφηγείται ιστορίες. Σήμερα, για το μυθιστόρημα του Μάξιμ Μπίλλερ (Maxim Biller) «Ο λάθος χαιρετισμός» (μτφρ. Πελαγία Τσινάρη, εκδ. Πατάκη), καθώς και για τη μελέτη του Βίκτορ ...

Τελευταία μέρα για το Φεστιβάλ ΛΕΑ 2025: Τι θα δούμε σήμερα, Κυριακή 22 Ιουνίου

Τελευταία μέρα για το Φεστιβάλ ΛΕΑ 2025: Τι θα δούμε σήμερα, Κυριακή 22 Ιουνίου

Το Φεστιβάλ ΛΕΑ (Λογοτεχνία εν Αθήναις) 2025 ολοκληρώνεται σήμερα με μια θεατρική παράσταση για την ισπανική γλώσσα. Κεντρική εικόνα: Ο Πέδρο Σαλίνας (Pedro Salinas), σημαντικός Ισπανός ποιητής και ένας από τους συγγραφείς του έργου «Doña Gramática» («Η κυρά-Γραμματική») του 1942.

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Ανί Ερνό [Annie Ernaux], «Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Ιουνίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τα σουπερμάρκετ και ο...

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργο της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Πέντε μελέτες που κυκλοφόρησαν προσφάτα πραγματεύονται τη σχέση του νου με το σώμα, την έννοια του «τραύματος», αλλά και τη θέση της ψυχανάλυσης στον σύγχρονο κόσμο. Κεντρική εικόνα: Ο Σίγκμουντ Φρόιντ.

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...
Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Ποιος είναι ο ακριβής ρόλος της καρδιάς και ποιος του εγκεφάλου; Ποιοι μύθοι σχετικά με αυτά τα δύο όργανα καλλιεργούνται από τη σύγχρονη κουλτούρα; Τι αποτελεί «τραυματική εμπειρία» και πώς μπορούμε να αλληλεπιδράσουμε αποτελεσματικά με τα νεαρά αυτιστικά άτομα; Τέσσερα νέα βιβλία από τις εκδόσεις Gutenberg καταπιά...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ