alt

Για την ποιητική συλλογή του Κώστα Κουτσουρέλη Γράμμα στον Οδυσσέα Ελύτη (εκδ. Περισπωμένη).

Του Γιώργου Βέη

Θεατρογενής, ευρηματικός, σμιλεμένος κομψά λόγος. Απευθύνεται στον δεύτερο νομπελίστα μας με τον δέοντα, πηγαίο σεβασμό, επιζητώντας –τι άλλο;– ρηματική τουλάχιστον δικαιοσύνη.

Η γραφή εστιάζεται σε ό,τι θεωρεί άξιο να αναχθεί σε αντικείμενό της. Η αυστηρότητα του παρατηρητή οδηγεί στα άκρα τον γενικότερο απολογισμό.

Το τοπίο είναι απολύτως κατανοητό, γνωστό τοις πάσι από τους πραγματολογικούς του δείκτες. Τα πρόσωπα δεν φορούν τις συνήθεις μάσκες της εθιμοτυπικής ευπρέπειας, οι πράξεις και οι παραλείψεις τους μεγεθύνονται επαρκώς σημασιολογικά, οι δε αποτιμήσεις διακρίνονται για την ιδιαίτερη καυστικότητά τους. Η δυστοπία υπαγορεύει σαφώς τις συμπεριφορές αδιεξόδου. Θα μπορούσε να αφορούσε σε πλείστες εθνότητες σήμερα αυτή η ατμόσφαιρα άλγους. Εννοώ ακριβώς: «Υπάρχουμε ακόμα. /Όρθιοι οι περισσότεροι /κι άλλοι γονατιστοί, /έρποντας κάποιοι /σαν τις γουστέρες τις ξερές στον ήλιο /ή από γωνιά σ’ άλλη γωνιά τρεκλίζοντας /σαν στραβοκουρντισμένα παιχνιδάκια». Η γραφή εστιάζεται σε ό,τι θεωρεί άξιο να αναχθεί σε αντικείμενό της. Η αυστηρότητα του παρατηρητή οδηγεί στα άκρα τον γενικότερο απολογισμό. Η ηθική αποξήρανση ελέγχεται με δριμύτητα, η απώλεια ιδανικών τεκμαίρεται τετελεσμένη, η ατελεύτητη ανακεφαλαίωση των παθών μας καθίσταται εν τέλει ανιαρή.

Οι νεκροί ποιητές παρίστανται νοερώς, καυτηριάζοντας την παρατεταμένη αβελτηρία της κοινωνικής ομάδας. Παραπέμπω ενδεικτικά στα εξής χαρακτηριστικά: «Γιατί το ξέρετε / κύριε / καλά – /το ξέρετε όσο κι εγώ: / τίποτα δεν υπάρχει εδώ / άξιο να σταθεί / δίπλα σ’ ένα σας στίχο. / Δεν έχει δόντια και λαρύγγι η ομορφιά –/ δεν έχει γλώσσα καν / δική της να μιλήσει. / Πάρτε το απόφαση λοιπόν, / βγάλτε επιτέλους τον σκασμό / κι αφήστε το Μηδέν να τραγουδήσει!». Αντιλαμβάνομαι ότι εδώ υπονοούνται, μεταξύ άλλων, οι καίριες κρίσεις του Οδυσσέα Ελύτη, όπως κατατίθενται στην Ιδιωτική Οδό, ήτοι: «δυστυχώς, οι άνθρωποι αποκτούν εύκολα μεγάλη παιδεία, και σε ό,τι απαιτείται μονάχα εγκέφαλος διαπρέπουν· σε ό,τι όμως απαιτείται να μετέχουνε οι αισθήσεις, υπνώττουν» (βλ. συγκεκριμένα στο "Πρόσω ηρέμα" στη σελίδα 66).

Η αναπλαστική δύναμη του καλώς συγκερασμένου στίχου ενεργεί σύμφωνα με το πρωταρχικό κειμενικό σχέδιο. Εξ ου και η εξόφθαλμη διατήρηση της ρητορικής ορμής σε όλα τα μέρη του προκειμένου Γράμματος.

Η αναπλαστική δύναμη του καλώς συγκερασμένου στίχου ενεργεί σύμφωνα με το πρωταρχικό κειμενικό σχέδιο. Εξ ου και η εξόφθαλμη διατήρηση της ρητορικής ορμής σε όλα τα μέρη του προκειμένου Γράμματος. Συγκρατώ επίσης ότι η ετυμηγορία του ήδη πολυβραβευμένου Κώστα Κουτσουρέλη δρα ως πληθυντική κατ’ εξοχήν. Γράφει δηλαδή ως να ήταν πολλοί. Ως να ήταν εξουσιοδοτημένος από μια σιωπηλή, αλλά όχι αδιάφορη αστική ομήγυρη. Έτσι το άτομο συμπυκνώνει εντός του επιθυμίες, τρόπους, άγχη, φοβίες, εμμονές και επιδιώξεις, θεμιτές και μη, των άλλων. Εξ ου και η αυθεντικότητα της καταδήλωσης που απομονώνω για τις ανάγκες της εποπτικής στιγμής: «Δεν είναι αυτός φόβος μονός∙ /το νιώθω πλήθος μέσα μου, /μέσα μου άνθρωποι στοιβάζονται διαρκώς /-τρέχουν σκοντάφτουν σωριάζονται /ματώνουν σηκώνονται τρέχουν- /πάλι και πάλι/ μ’ άρρωστη εμμονή /πρόθυμοι όλα να τα υποστούν /φτάνει να πείσουν /να πειστούν /πως είναι ακόμη». Αυθόρμητα θα μπορούσε να παραβάλει κανείς και τη συναφή, σημαίνουσα απόφανση από τον Μικρό ναυτίλο του Οδυσσέα Ελύτη: «Είσαι νέος –το ξέρω– και δεν υπάρχει τίποτε... όμως ε ί σ α ι ». Εννοώ λοιπόν ότι δεν πρόκειται για τη διάρθρωση ενός στείρου μονολόγου. Η άλλη πλευρά, ήτοι ο παραλήπτης του Γράμματος, αποφαίνεται ή ενίοτε φαίνεται να αποφαίνεται μέσα από επιλεγμένα χωρία της ευρύτερης παρακαταθήκης του. Κοντολογίς, η ροή των εμμέσων πλην σαφών παραπομπών στο ελυτικό ποιητικό σώμα προσδίδει στο διακειμενικό αυτό εγχείρημα του Κώστα Κουτσουρέλη ιδιαίτερη αισθητική αξία.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ είναι ποιητής.

altΓράμμα στον Οδυσσέα Ελύτη
Κώστας Κουτσουρέλης
Περισπωμένη 2014
Σελ. 32, τιμή εκδότη €6,50

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Emily Dickinson, Ποιήματα» (κριτική) – Το αργυρό χρονικό της μετάφρασης

«Emily Dickinson, Ποιήματα» (κριτική) – Το αργυρό χρονικό της μετάφρασης

Για το βιβλίο «Emily Dickinson, Ποιήματα» (εκλογή, προλεγόμενα, μετάφραση Κώστας Κουτσουρέλης, εκδ. Κίχλη). Κεντρική εικόνα: Η Σίνθια Νίξον υποδύεται την Έμιλυ Ντίκινσον στη βιογραφική ταινία του Τέρενς Ντέιβις «A Quier Passion». 

Γράφει η Γεωργία Τριανταφυλλίδου ...

«Ο θυρωρός των ημερών» της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου (κριτική)

«Ο θυρωρός των ημερών» της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου (κριτική)

Για την ποιητική συλλογή της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου «Ο θυρωρός των ημερών» (εκδ. Κέδρος). Κεντρική εικόνα: He © Positi Negati.

Γράφει η Μαρίτα Παπαρούση

Στην ποιητική συλλογή ...

«Η χαμηλόφωνη τόλμη» (κριτική): Έξι γυναίκες φιλόλογοι ανθολογούν έξι λυρικές ποιήτριες του 20ου αιώνα

«Η χαμηλόφωνη τόλμη» (κριτική): Έξι γυναίκες φιλόλογοι ανθολογούν έξι λυρικές ποιήτριες του 20ου αιώνα

Για την ανθολογία «Η χαμηλόφωνη τόλμη» (εκδ. Νίκας). Κεντρική εικόνα: πίνακας του Τζον Γουίλιαμ Γουότερχαουζ εμπνευσμένος από ποίημα του Άλφρεντ Τέννυσον.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ποιητές που τους σάρωσε η λήθη. Στίχοι που ντύθηκαν την απώλειά τους. Α...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τιμώντας την Βισουάβα Σιμπόρσκα με ένα αφιέρωμα και μια έκθεση

Τιμώντας την Βισουάβα Σιμπόρσκα με ένα αφιέρωμα και μια έκθεση

Με αφορμή την 100η επέτειο από τη γέννηση της βραβευμένης με Νόμπελ Λογοτεχνίας Πολωνής ποιήτριας Βισουάβα Σιμπόρσκα [Wislawa Szymborska 1923-2012], η Πρεσβεία της Πολωνίας σε συνεργασία με την Φιλοσοφική Σχολή του ΕΚΠΑ διοργανώνουν στις 7 Δεκεμβρίου ένα αφιέρωμα στη ζωή και στ...

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ