alt

Για την ποιητική συλλογή του Κώστα Κουτσουρέλη Γράμμα στον Οδυσσέα Ελύτη (εκδ. Περισπωμένη).

Του Γιώργου Βέη

Θεατρογενής, ευρηματικός, σμιλεμένος κομψά λόγος. Απευθύνεται στον δεύτερο νομπελίστα μας με τον δέοντα, πηγαίο σεβασμό, επιζητώντας –τι άλλο;– ρηματική τουλάχιστον δικαιοσύνη.

Η γραφή εστιάζεται σε ό,τι θεωρεί άξιο να αναχθεί σε αντικείμενό της. Η αυστηρότητα του παρατηρητή οδηγεί στα άκρα τον γενικότερο απολογισμό.

Το τοπίο είναι απολύτως κατανοητό, γνωστό τοις πάσι από τους πραγματολογικούς του δείκτες. Τα πρόσωπα δεν φορούν τις συνήθεις μάσκες της εθιμοτυπικής ευπρέπειας, οι πράξεις και οι παραλείψεις τους μεγεθύνονται επαρκώς σημασιολογικά, οι δε αποτιμήσεις διακρίνονται για την ιδιαίτερη καυστικότητά τους. Η δυστοπία υπαγορεύει σαφώς τις συμπεριφορές αδιεξόδου. Θα μπορούσε να αφορούσε σε πλείστες εθνότητες σήμερα αυτή η ατμόσφαιρα άλγους. Εννοώ ακριβώς: «Υπάρχουμε ακόμα. /Όρθιοι οι περισσότεροι /κι άλλοι γονατιστοί, /έρποντας κάποιοι /σαν τις γουστέρες τις ξερές στον ήλιο /ή από γωνιά σ’ άλλη γωνιά τρεκλίζοντας /σαν στραβοκουρντισμένα παιχνιδάκια». Η γραφή εστιάζεται σε ό,τι θεωρεί άξιο να αναχθεί σε αντικείμενό της. Η αυστηρότητα του παρατηρητή οδηγεί στα άκρα τον γενικότερο απολογισμό. Η ηθική αποξήρανση ελέγχεται με δριμύτητα, η απώλεια ιδανικών τεκμαίρεται τετελεσμένη, η ατελεύτητη ανακεφαλαίωση των παθών μας καθίσταται εν τέλει ανιαρή.

Οι νεκροί ποιητές παρίστανται νοερώς, καυτηριάζοντας την παρατεταμένη αβελτηρία της κοινωνικής ομάδας. Παραπέμπω ενδεικτικά στα εξής χαρακτηριστικά: «Γιατί το ξέρετε / κύριε / καλά – /το ξέρετε όσο κι εγώ: / τίποτα δεν υπάρχει εδώ / άξιο να σταθεί / δίπλα σ’ ένα σας στίχο. / Δεν έχει δόντια και λαρύγγι η ομορφιά –/ δεν έχει γλώσσα καν / δική της να μιλήσει. / Πάρτε το απόφαση λοιπόν, / βγάλτε επιτέλους τον σκασμό / κι αφήστε το Μηδέν να τραγουδήσει!». Αντιλαμβάνομαι ότι εδώ υπονοούνται, μεταξύ άλλων, οι καίριες κρίσεις του Οδυσσέα Ελύτη, όπως κατατίθενται στην Ιδιωτική Οδό, ήτοι: «δυστυχώς, οι άνθρωποι αποκτούν εύκολα μεγάλη παιδεία, και σε ό,τι απαιτείται μονάχα εγκέφαλος διαπρέπουν· σε ό,τι όμως απαιτείται να μετέχουνε οι αισθήσεις, υπνώττουν» (βλ. συγκεκριμένα στο "Πρόσω ηρέμα" στη σελίδα 66).

Η αναπλαστική δύναμη του καλώς συγκερασμένου στίχου ενεργεί σύμφωνα με το πρωταρχικό κειμενικό σχέδιο. Εξ ου και η εξόφθαλμη διατήρηση της ρητορικής ορμής σε όλα τα μέρη του προκειμένου Γράμματος.

Η αναπλαστική δύναμη του καλώς συγκερασμένου στίχου ενεργεί σύμφωνα με το πρωταρχικό κειμενικό σχέδιο. Εξ ου και η εξόφθαλμη διατήρηση της ρητορικής ορμής σε όλα τα μέρη του προκειμένου Γράμματος. Συγκρατώ επίσης ότι η ετυμηγορία του ήδη πολυβραβευμένου Κώστα Κουτσουρέλη δρα ως πληθυντική κατ’ εξοχήν. Γράφει δηλαδή ως να ήταν πολλοί. Ως να ήταν εξουσιοδοτημένος από μια σιωπηλή, αλλά όχι αδιάφορη αστική ομήγυρη. Έτσι το άτομο συμπυκνώνει εντός του επιθυμίες, τρόπους, άγχη, φοβίες, εμμονές και επιδιώξεις, θεμιτές και μη, των άλλων. Εξ ου και η αυθεντικότητα της καταδήλωσης που απομονώνω για τις ανάγκες της εποπτικής στιγμής: «Δεν είναι αυτός φόβος μονός∙ /το νιώθω πλήθος μέσα μου, /μέσα μου άνθρωποι στοιβάζονται διαρκώς /-τρέχουν σκοντάφτουν σωριάζονται /ματώνουν σηκώνονται τρέχουν- /πάλι και πάλι/ μ’ άρρωστη εμμονή /πρόθυμοι όλα να τα υποστούν /φτάνει να πείσουν /να πειστούν /πως είναι ακόμη». Αυθόρμητα θα μπορούσε να παραβάλει κανείς και τη συναφή, σημαίνουσα απόφανση από τον Μικρό ναυτίλο του Οδυσσέα Ελύτη: «Είσαι νέος –το ξέρω– και δεν υπάρχει τίποτε... όμως ε ί σ α ι ». Εννοώ λοιπόν ότι δεν πρόκειται για τη διάρθρωση ενός στείρου μονολόγου. Η άλλη πλευρά, ήτοι ο παραλήπτης του Γράμματος, αποφαίνεται ή ενίοτε φαίνεται να αποφαίνεται μέσα από επιλεγμένα χωρία της ευρύτερης παρακαταθήκης του. Κοντολογίς, η ροή των εμμέσων πλην σαφών παραπομπών στο ελυτικό ποιητικό σώμα προσδίδει στο διακειμενικό αυτό εγχείρημα του Κώστα Κουτσουρέλη ιδιαίτερη αισθητική αξία.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ είναι ποιητής.

altΓράμμα στον Οδυσσέα Ελύτη
Κώστας Κουτσουρέλης
Περισπωμένη 2014
Σελ. 32, τιμή εκδότη €6,50

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ίμερος» της Μαίρης Χάψα (κριτική) – Χαϊκού με πάθος

«Ίμερος» της Μαίρης Χάψα (κριτική) – Χαϊκού με πάθος

Για την ποιητική συλλογή της Μαίρης Χάψα «Ίμερος» (εκδ. Βακχικόν). Στην κεντρική εικόνα, έργο του Ζουάν Μιρό (1893-1983). 

Γράφει η Ελπίς Χοχλιούρου

Η τέχνη της ιαπωνικής ποιητικής φόρμας, του μικροσκοπικού ποιήμα...

«À Revoir: Theophilos» του Νίκου Εγγονόπουλου (κριτική) – Ποιήματα αφιερωμένα στον σπουδαίο λαϊκό ζωγράφο

«À Revoir: Theophilos» του Νίκου Εγγονόπουλου (κριτική) – Ποιήματα αφιερωμένα στον σπουδαίο λαϊκό ζωγράφο

Για την ποιητική συλλογή του Νίκου Εγγονόπουλου «À Revoir: Theophilos», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ύψιλον. 

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Ο ...

«Ίσως φύγεις στο εξωτερικό» του Νικόλα Κουτσοδόντη (κριτική) – Όταν τα σώματα γίνονται πεδία μάχης και αντίστασης

«Ίσως φύγεις στο εξωτερικό» του Νικόλα Κουτσοδόντη (κριτική) – Όταν τα σώματα γίνονται πεδία μάχης και αντίστασης

Για την ποιητική συλλογή του Νικόλα Κουτσοδόντη «Ίσως φύγεις στο εξωτερικό», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Θράκα. 

Γράφει η Σίσσυ Δουτσίου

Μια κατάδυση στο βάθος της ανθρώπινης επιθυμίας, της αγάπης, της απώλεια...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία» του Ροζέ Βιτράκ, σε σκηνοθεσία Κώστα Παπακωνσταντίνου (κριτική)

«Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία» του Ροζέ Βιτράκ, σε σκηνοθεσία Κώστα Παπακωνσταντίνου (κριτική)

«Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία» του Ροζέ Βιτράκ, σε σκηνοθεσία Κώστα Παπακωνσταντίνου με τον Μάνο Καρατζογιάννη στον πρωταγωνιστικό ρόλο, στο θέατρο «Σταθμός».

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Είδα, στο θέατρο «Σταθμός», τη σκηνοθεσία του Κώστ...

Η Ρέιτσελ Κασκ στην Αθήνα: Θα μιλήσει με την Αμάντα Μιχαλοπούλου για το βιβλίο της «Περί γάμου και χωρισμού»

Η Ρέιτσελ Κασκ στην Αθήνα: Θα μιλήσει με την Αμάντα Μιχαλοπούλου για το βιβλίο της «Περί γάμου και χωρισμού»

Στην Αθήνα έρχεται η συγγραφέας Ρέιτσελ Κασκ, όπου θα μιλήσει με την Αμάντα Μιχαλοπούλου για το βιβλίο της «Περί γάμου και χωρισμού» (μτφρ. Ντόρα Δαρβίρη, εκδ. Gutenberg). Την Τρίτη, 27  Μαΐου, στις 7μμ, στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης.

Επιμέλεια: Book Press

...
«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της μπελ χουκς [bell hooks] «Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαΐου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της μπελ χουκς [bell hooks] «Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαΐου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Τα καταστρέψατε όλα» της Λάρα Καλέγια (προδημοσίευση)

«Τα καταστρέψατε όλα» της Λάρα Καλέγια (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη βραβευμένη με το «Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUPL) 2021» συλλογή διηγημάτων της Μαλτέζας συγγραφέως Λάρα Καλέγια (Lara Calleja) «Τα καταστρέψατε όλα» (μτφρ. Βίκυ Πορφυρίδου), η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: ...

«Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα-φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 - 1991» του Αχιλλέα Σύρμου (προδημοσίευση)

«Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα-φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 - 1991» του Αχιλλέα Σύρμου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την εισαγωγή της μελέτης του Αχιλλέα Σύρμου «Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα–φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 – 1991», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Τέσσερις πρόσφατες ποιητικές συλλογές που ξεχωρίζουν

Τι διαβάζουμε τώρα; Τέσσερις πρόσφατες ποιητικές συλλογές που ξεχωρίζουν

Τέσσερις ενδιαφέρουσες ποιητικές συλλογές από την περισσότερο ή λιγότερο πρόσφατη εκδοτική σοδειά. Τρία έργα από δόκιμους δημιουργούς και ένα αξιοπρόσεκτο ντεμπούτο.

Γράφει ο Γιώργος Δρίτσας 

...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα κλασικά και σύγχρονα μυθιστορήματα μεταφρασμένης λογοτεχνίας

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα κλασικά και σύγχρονα μυθιστορήματα μεταφρασμένης λογοτεχνίας

Σταντάλ, Φώκνερ, Έσσε, αλλά και σύγχρονες φωνές συγκροτούν μια δεκάδα βιβλίων που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και που αξίζει να διαβάσουμε. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ