my very old photo

Για το βιβλίο του Χάρη Βλαβιανού Γιατί γράφω ποίηση (εκδ. Άγρα).

Του Ζαφείρη Νικήτα

Ο Ραλφ Γουόλντο Έμερσον στο περιβόητο δοκίμιό του Ο ποιητής (1841 - 1843) σημειώνει χαρακτηριστικά πως οι ψυχές μας μπαίνουν στο σώμα όπως η φωτιά στο τηγάνι, πως ανάμεσα στην ύλη και το πνεύμα μας υπάρχει μια αβέβαιη συνύπαρξη, μια ρευστότητα φόρμας. Ο ποιητής μπορεί να γράψει από την βεβαιότητα της ατομικής του εμπειρίας, αγέρωχος και ασφαλής, ή μπορεί να ανοιχτεί στην πολλαπλότητα των νοημάτων, στη γοητευτική ακαταστασία, στην τρικυμία της εναλλαγής. Είμαστε, σύμφωνα με τον Έμερσον, «παιδιά της φωτιάς», τέκνα της φλόγας κι εκείνος που ασπάζεται την ομορφιά, ο ιδανικός ποιητής, γίνεται φορέας της καλλίπυγου πραγματικότητας, θιασώτης εκείνων των αετωμάτων που στέκουν σαν περίφημα στολίδια της ζωής μας. Κι αυτά τα αετώματα δεν είναι άλλα από τις μνήμες, τα συμβάντα της προσωπικής ζωής, τον πλούτο των αναγνωσμάτων, την ένδεια των υψωμένων φόβων.

Όχι γράφω άρα υπάρχω αλλά υπάρχω, διαβάζω, βιώνω κι έτσι γράφω. Γράφω επειδή υπάρχω.

Αυτά ακριβώς τα υλικά, η μυστική ζωή της τέχνης και η τέχνη της ζωής, γίνονται στα χέρια του Χάρη Βλαβιανού αφορμές, μικρά πυκνά εναύσματα για την υπεράσπιση της ποίησης. Στο πρόσφατο πόνημά του, Γιατί γράφω ποίηση, ο Βλαβιανός μεταχειρίζεται την βιβλιογραφία, την καταγωγική του γενεαλογία, τον έρωτα και το διακειμενικό πάθος ως μια δυνατότητα τεκμηρίωσης της ποίησης – όχι γράφω άρα υπάρχω αλλά υπάρχω, διαβάζω, βιώνω κι έτσι γράφω. Γράφω επειδή υπάρχω.

Στις σελίδες του βιβλίου, που αποτελείται από εξηνταδύο ολιγόλεξες πρόζες, συναντάμε ποιητές, πεζογράφους, μουσικούς, θεατρικούς συγγραφείς, ανώνυμα πρόσωπα, αγαπημένους συγγενείς του συγγραφέα, ενώ ο χρόνος του βιβλίου τοξεύει από το παρόν στην αναγέννηση κι από τον μοντερνισμό στον μεταμοντερνισμό. Ο Βλαβιανός εμπνέεται από τη συγγραφική δραστηριότητα των άλλων, από την τυχαιότητα του καθημερινού, από την παραδοξότητα των πραγμάτων. Κάθε τόσο οι τεκμηριώσεις, τα «επειδή», διακόπτονται από μια λυρική σχεδόν φράση, κι άλλοτε τα ηνία επανέρχονται στη νοησιαρχία, αφορισμοί δίνουν τη θέση τους σε στιγμιαίες αφηγήσεις.

Η ζωή, ισχυρίζεται εμμέσως ο Βλαβιανός βρίθει από προσανάμματα. Αρκεί η τριβή για να τ’ ανάψεις.

Τα σύντομα, αποφθεγματικά «επειδή», ενώ δομούν ένα σύμπαν ποιητικής αιτιοκρατίας, παράλληλα επιδεικνύουν αποκαλυπτικά την αστάθεια της δημιουργίας, την ένταση της αμφιβολίας, τις προσδοκίες και τα αναχώματα. Τεκμηριώνοντας την αναγκαιότητα της ποίησης, ο Βλαβιανός εξυφαίνει παράλληλα μια αφήγηση του πίσω κειμένου της γραφής, φωτίζει την προέλευση και το έναυσμα της ποιητικής λειτουργίας, δημιουργεί ένα σύστημα ανάμεσα στην αιτία και το αιτιατό, το ερέθισμα και το αποτέλεσμα, την σπίθα και τη φωτιά. Η ζωή, ισχυρίζεται εμμέσως ο Βλαβιανός, βρίθει από προσανάμματα. Αρκεί η τριβή για να τ’ ανάψεις.

Ταυτόχρονα το βιβλίο δημιουργεί ένα αρχείο διακειμενικών αναφορών που μπορούν να αποτελέσουν αλυσιδωτές αφορμές ανάγνωσης. Βυθομετρώντας μια και μόνο γραμμή, ένα και μόνο «επειδή» μπορεί κανείς να ανοιχτεί άμεσα στον βίο και την εργογραφία άλλων δημιουργών. Έτσι, το Γιατί γράφω ποίηση, λειτουργεί παράλληλα ως μια δίοδος άλλων τόπων, άλλων προσώπων, σαν ένα κρυπτογραφημένο καλειδοσκόπιο συνομιλίας.

alt
   Ο Χάρης Βλαβιανός

Μορφολογικά, με το Γιατί γράφω ποίηση, ο Βλαβιανός συνεχίζει την κατασκευή και την πρόταση σύντομων, άμεσων ποιητικών εγχειρημάτων με παιγνιώδες πνεύμα, τεχνική η οποία αξιοποιήθηκε και στο έργο του Η ιστορία της δυτικής φιλοσοφίας σε 100 χαϊκού (εκδ. Πατάκη, 2011). Εδώ, αντιστοίχως, αναπτύσσεται μια ατομική φιλοσοφία, μπολιασμένη αυτή τη φορά και με ιδιωτικό υλικό, με την προσωπική μυθολογία (η οποία μάλιστα αξιοποιήθηκε ακροθιγώς στο αμέσως προηγούμενο έργο του ποιητή, το μυθιστόρημα Το αίμα νερό, εκδ. Πατάκη, 2013). Έτσι, κινούμενος ευέλικτα ανάμεσα στην ειδολογία ποίησης και πεζού, αποφθέγματος και ανάπτυξης, ο Βλαβιανός συμπτύσσει και απελευθερώνει διαρκώς το δημιουργικό του άνυσμα.

Σε κάθε σύντομο παράθεμα του βιβλίου ο συγγραφέας ενισχύει την ιδέα της ζωτικής τέχνης, εκείνης που εκπηγάζει από τον βιοτικό χώρο του γράφοντα. Έτσι ο Βλαβιανός, μέσα από το Γιατί γράφω ποίηση, αναδεικνύεται ως ένας ανυποχώρητος ντετερμινιστής της δημιουργικής ζωής, τεκμηριώνοντας, αιτιατά, το αναίτιο της τέχνης. Η ψυχή του ποιητή άλλωστε (κι εδώ κλείνω το μάτι στον Πεσσόα) παραμένει αήττητη κι αγέραστη – γιατί ποτέ δεν παύει να εγείρεται σε έκσταση, ποτέ δεν παύει να θαυμάζει. Ο Βλαβιανός υπερασπίζεται ακριβώς αυτό: το ανεξάντλητο παιχνίδι της μεταποίησης, τη συνεχή διαλεκτική ανάμεσα στη σύλληψη της ποίησης και την υλοποίησή της.

* Ο ΖΑΦΕΙΡΗΣ ΝΙΚΗΤΑΣ είναι ποιητής και σκηνοθέτης.

altΓιατί γράφω ποίηση
Χάρης Βλαβιανός
Άγρα 2015
Σελ. 78, τιμή εκδότη € 9,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΧΑΡΗ ΒΛΑΒΙΑΝΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τα ρόδα κόβονται στα 2/3» της Ειρήνης Ιωαννίδου (κριτική) – Η αθέατη καθημερινή σφαγή

«Τα ρόδα κόβονται στα 2/3» της Ειρήνης Ιωαννίδου (κριτική) – Η αθέατη καθημερινή σφαγή

Για την ποιητική συλλογή της Ειρήνης Ιωαννίδου «Τα ρόδα κόβονται στα 2/3» (εκδ. Σαιξπηρικόν). Κεντρική εικόνα: © Annie Spratt (Unsplash).

Γράφει ο Μάκης Καραγιάννης

«γύρω, φωτιά ψηλή κλαδεύε...

«Τραγούδι του εαυτού μου» του Ουόλτ Ουίτμαν (κριτική)

«Τραγούδι του εαυτού μου» του Ουόλτ Ουίτμαν (κριτική)

Για το ποίημα σε δύο εκδοχές του Ουόλτ Ουίτμαν [Walt Whitman] «Τραγούδι του εαυτού μου: 1. Η πρώτη έκδοση (1855), 2. Η τελευταία έκδοση (1891 – 92)» (μτφρ. Δημήτρης Δημηρούλης, εκδ. Gutenberg).

Γράφει ο Γιώργος Βέης

...
«Καταυλισμός» του Γιώργου Βέη (κριτική) – Εκτενείς τοιχογραφίες με ποικίλες προσωπογραφίες

«Καταυλισμός» του Γιώργου Βέη (κριτική) – Εκτενείς τοιχογραφίες με ποικίλες προσωπογραφίες

Για την ποιητική συλλογή του Γιώργου Βέη «Καταυλισμός» (εκδ. Ύψιλον). Κεντρική εικόνα: λεπτομέρεια από το εξώφυλλο.

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Οι αναγνώστες που ακολουθούν συστηματικά, ή έστω περιστασιακά, όσα προβάλλει ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«2071» του Ντάνκαν ΜακΜίλλαν, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη, στο θέατρο Σταθμός (κριτική) – Κάνοντας τα μηνύματα του πλανήτη προσωπική υπόθεση

«2071» του Ντάνκαν ΜακΜίλλαν, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη, στο θέατρο Σταθμός (κριτική) – Κάνοντας τα μηνύματα του πλανήτη προσωπική υπόθεση

Το «2071» του Ντάνκαν ΜακΜίλλαν [Duncan Macmillan] παρουσιάζεται στο θέατρο Σταθμός σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη. Φωτογραφίες: © Σπύρος Περδίου.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Το 2071, η σημαντική διάλεξη του...

«Elon Musk: Η επίσημη βιογραφία» του Γουόλτερ Άιζακσον (κριτική) – Μια αμφιλεγόμενη φυσιογνωμία

«Elon Musk: Η επίσημη βιογραφία» του Γουόλτερ Άιζακσον (κριτική) – Μια αμφιλεγόμενη φυσιογνωμία

Για το βιβλίο του Γουόλτερ Άιζακσον [Walter Isaacson] «Elon Musk: Η επίσημη βιογραφία» (μτφρ. Γιώργος Μαραγκός, εκδ. Κλειδάριθμος).

Γράφει ο  Διονύσης Μαρίνος

Πριν από λίγες ημέρες ο ...

Το ζοφερό «Σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά, στη Στέγη (κριτική)

Το ζοφερό «Σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά, στη Στέγη (κριτική)

Ο Δημήτρης Καραντζάς σε συνεργασία με την Γκέλυ Καλαμπάκα, έγραψε και σκηνοθέτησε «Το Σπίτι», την πρώτη του παράσταση έπειτα από δώδεκα χρόνια, ύστερα από ανάθεση της Στέγης για τη δημιουργία ενός πρωτότυπου έργου. «Το Σπίτι» παρουσιάζεται στη Μικρή Σκηνή της Στέγης Τετάρτη - Κυριακή μέχρι και τις 19 Νοεμβρίου. Φωτο...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευσητο από το μυθιστόρημα του Κολμ Τόιμπιν [Colm Tóibín] «Ο μάγος» (μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 9 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίμπεκ, 1892

Η ορχήστρα έπαιζε το Πρ...

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Σον Μπίθελ [Shaun Bythell] «Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» (μτφρ. Μαριάννα Καλέμη) το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 18 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Key Books.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τύπος τρία

ΕΙΔΟΣ: PARENTE...

«Οδός Ευτυχίδου» της Χρύσας Φάντη (προδημοσίευση)

«Οδός Ευτυχίδου» της Χρύσας Φάντη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Χρύσας Φάντη «Οδός Ευτυχίδου», το οποίο κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Σμίλη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Πέτρο;»
«Εμένα φωνάζεις, γιαγιά;»
«Εσένα, γιε μου. Πάμε να δούμε τη θ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ