cummings2

Επανακυκλοφόρησε πρόσφατα, με νέο εξώφυλλο, η επιτυχημένη συλλογή ποιημάτων και κειμένων του αμερικανού ποιητή e.e. cummings σε μετάφραση Χάρη Βλαβιανού.

Του Νίκου Ξένιου

«Lovers alone wear sunlight» 

Στην κόψη του ξυραφιού, στο μεταίχμιο ανάμεσα στην παραδοσιακή ποίηση και το Μοντέρνο, ο e.e. cummings, ποιητής, ζωγράφος, δοκιμιογράφος, μυθιστοριογράφος και θεατρικός συγγραφέας, εισάγοντας εσωτερική «διχοτομία» στην καρδιά των ποιημάτων του και αγνοώντας τα «οπτικά» στοιχεία που αποπροσανατολίζουν από τον θεματικό πυρήνα, καθιερώνει την περίφημη «αναποφάσιστη» στάση του ποιητή ως συνειδητή επιλογή. Ως λυρικός υμνεί ό,τι θα υμνούσε κάθε λυρικός, όμως οι εξάρσεις του συναισθήματος στην ποίησή του εμβαπτίζονται στο σαρκικό βίωμα, παράγοντας ποίηση με έντονο αισθησιασμό, που κάποιους μπορεί και να τους σοκάρει ακόμα. Ο Χάρης Βλαβιανός υπογράφει (πρώτη έκδοση: 2009, Νεφέλη) τη μετάφραση της συλλογής βασισμένος στην οριστική έκδοση των Απάντων του ποιητή (Complete Poems,1904-1962, George J. Firmage ed., Νέα Υόρκη, 1994) και στον τόμο E.E. Cummings, A Miscellany Revised, George J. Firmage ed., Νέα Υόρκη 1965). 

Κι ας κρατήσει ο έρωτας μια μέρα μόνο

Ο διασκελισμός, η τμήση του στίχου, η κατάργηση της στίξης, η εσκεμμένη ανορθογραφία και ο ελλειπτικός στίχος επιμερίζουν το ποίημα στα συστατικά του και το καθιστούν πιο δραστικό.

Ο διασκελισμός, η τμήση του στίχου, η κατάργηση της στίξης, η εσκεμμένη ανορθογραφία και ο ελλειπτικός στίχος επιμερίζουν το ποίημα στα συστατικά του και το καθιστούν πιο δραστικό: για παράδειγμα, η παρενθετική πρόταση though love be a day (μια μέρα κι αν διαρκεί ο έρωτας) εμπλουτίζει τη μουσικότητα «καθυστερώντας» την ολοκλήρωση του νοήματος της πρότασης, στην πλήρη παρενθετική της εκφορά (though love be a day and life be nothing, it shall not stop kissing). H «κατηφορική» δόμηση του στίχου στο Buffalo Bill δημιουργεί το απαιτούμενο κλίμα προσφώνησης του Θανάτου και η χρήση του στερητικού πρώτου προθήματος ή της αντίστοιχης κατάληξης των επιθέτων (unbeautiful, unscented, shapeless, cornerless) εντείνουν την υπερρεαλιστική δόμηση του ποιήματος the Cambridge ladies, ενώ οι λέξεις «πέφτουν» σαν καμπάνες στο ποίημα the hours rise up : Dawn= «ξημέρωσε» μεταφράζει δραστικά ο Χάρης Βλαβιανός. Wakes= Ξυπνά, and it is day: και είναι μέρα, μετά από καταιγισμό άλλων λέξεων, εκφράσεις απομονωμένες που ηχούν μεταλλικά:

«Οι ώρες ανατέλλουν σβήνοντας τ'αστέρια και
ξημέρωσε» (...)
« Στη γη ένα κερί
Σβήνει η πόλη
Ξυπνά»
(...) και βλέπω τα κτηνώδη πρόσωπα των
ανθρώπων ικανοποιημένα αποτρόπαια απελπισμένα βάναυσα ευτυχισμένα
Και είναι μέρα».

Η υπερβατικότητα ανάγεται σε κύριο στόχο της ποίησης αυτού του ακραίου αντικομφορμιστή, που σάρκασε τις συμβάσεις της εποχής του και, έμμεσα, και τις συμβάσεις της μηχανοποιημένης, αλλοτριωμένης, αποξενωτικής, πορνογραφικής σύγχρονης ζωής. 

Η σκληρή αντιμετώπιση του θανάτου υπερβαίνει την απλή θανατολαγνία και περιχωρείται σε φιλοσοφικά μονοπάτια, καθώς η απόδοση του Χάρου με νεανικά, σφριγηλά χαρακτηριστικά συνιστά τόσο καινοτομία και ρηξικέλευθη εικονοποιḯα, όσο και διάνοιξη της οδού για ένα Επέκεινα πολλά υποσχόμενο. Στη θεματική του cummings οι εποχές του χρόνου (π.χ. η Άνοιξη) συμμετέχουν στην ποιητική δημιουργία, εν είδει θεοτήτων που προικίζουν με τα αρώματα και τις εικόνες τους την κατά τα λοιπά ωμή απόδοση της πραγματικότητας από τον ποιητή: στις ελλειπτικές, υπαινικτικές του φράσεις η φαντασία του αναγνώστη συμπληρώνει τα κενά: το etcetera (και τα λοιπά) είναι ένα επίθετο που επιτρέπει την απόλυτη παρέμβαση του αναγνώστη και τη δική του εικονοπλασία με βάση τους υπαινιγμούς του ποιήματος. Και δεν πρόκειται μόνο για ένα-δύο hints: o ασαφής τοπικός προσδιορισμός somewhere είναι μια ευρύτατη τοπιογραφία, που αποδίδει το κλειστό ερωτικό ταξίδι του ζευγαριού : «κανείς, ούτε και η βροχή ακόμη, δεν έχει τόσο μικρά χέρια». Πρόκειται για το ανολοκλήρωτο ως ιχνηλάτηση της ψυχής του αποδέκτη. Η υπερβατικότητα ανάγεται σε κύριο στόχο της ποίησης αυτού του ακραίου αντικομφορμιστή, που σάρκασε τις συμβάσεις της εποχής του και, έμμεσα, και τις συμβάσεις της μηχανοποιημένης, αλλοτριωμένης, αποξενωτικής, πορνογραφικής σύγχρονης ζωής. Η ποίηση είναι η γλωσσική ενσάρκωση του αληθινού βιώματος του έρωτα, ως επικοινωνιακής πράξης και ως σωτηρίας από το λυκόφως του πολιτισμού. Εξ ού και η (σαιξπηρική, θα'λεγε κανείς) επιστράτευση του υπαρκτικού/συνδετικού ρήματος «είμαι», που στη μετάφραση Βλαβιανού ακολουθεί τη μοντερνιστική διάθεση Χειμωνά: αντί του «υπάρχω» ή του «ζω» επιστρατεύεται το «είμαι» για να είναι πληρέστερη η απόδοση νοήματος και η εκφορά του στίχου και για να εννοούνται τα απροσμέτρητα συντακτικά κατηγορούμενα: the pillow, dear, where our heads lived and were » Πάνω απ'όλα όμως για να παραμείνει κυρίαρχο το συναίσθημα in spite of everything:

«γιατί η ζωή δεν είναι παράγραφος
Κι ο θάνατος νομίζω δεν είναι παρένθεση».

Τα μικρά δοκίμια που περιλαμβάνονται στη συγκεκριμένη ανθολόγηση περιλαμβάνουν αποφάνσεις συμβουλευτικού χαρακτήρα προς νέους ποιητές, με επικέντρωση, και πάλι, στη γνησιότητα του συναισθήματος και στην αγάπη για τον απλό άνθρωπο. Όσο για τα quotes (θραύσματα δοκιμιακού χαρακτήρα) του cummings, είναι προκλητικά και παράγουν ένα μικρό σύμπαν «κίναιδου» θυμοσοφικού λόγου/παραδοξολογίας που το απολαμβάνει κανείς στις μέρες μας όσο τίποτε άλλο: «τίποτε δεν οπισθοχωρεί όσο η πρόοδος», «πολλοί γονείς δεν θα υπήρχαν αν τα παιδιά τους ήταν λίγο πιο προσεκτικά», «μπορεί να είναι φρικτό να είσαι γέρος αλλά είναι χειρότερο να μην είσαι νέος», «η τέχνη είναι το μυστήριο κάθε άνδρα και γυναίκας και παιδιού».

Μεταφράζοντας ένα συγγενή ποιητή

Παραθέτοντας το αγγλικό πρωτότυπο δίνει τη δυνατότητα στον αναγνώστη να εντοπίσει τα μοντερνιστικά στοιχεία: τη χρήση των ήχων αντί των νοημάτων ως συνεκτικού ιστού, την απόρριψη της περιττολογίας χάριν της φόρμας και της δομής, την άμβλυνση του δυσνόητου περιεχομένου.

Ο cummings σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ και ανέπτυξε ενδιαφέρον για τη μοντέρνα ποίηση, η οποία περιφρονούσε τη συμβατική γραμματική και συντακτικό με στόχο μία δυναμικότερη χρήση της γλώσσας. Η ποιητική συλλογή του Τουλίπες και καμινάδες (Tulips and Chimneys) εκδόθηκε το 1923, καθιερώνοντας επινοήσεις στη χρήση της γραμματικής και του συντακτικού. Επηρεάστηκε από το υπερρεαλιστικό κίνημα, τον συμβολισμό και την αλληγορία, ενώ η μεταγενέστερη ποίησή του είναι πιο φωτεινή, πιο συγκινητική και πιο βαθιά από την ποιητική του παραγωγή των πρώτων χρόνων. Πολλά ποιήματά του διαθέτουν μία αναγνωρίσιμη δομή σονέτου 14 στίχων, με ένα περίπλοκο σύστημα ομοιοκαταληξιών. Χαρακτηριστική του στιλ του είναι η ασυνήθιστη (κάποιοι την χαρακτήρισαν και ιμπρεσιονιστική) σειρά των λέξεων.

Ο Χάρης Βλαβιανός έχει μεταφράσει έργα κορυφαίων ποιητών: Τ.Σ. Έλιοτ, Τζων Άσμπερι, Ουάλας Στήβενς, Άνν Κάρσον, Μπλαίηκ, Πεσσόα, Χέρμπερτ, Λόνγκλεϋ, Γκολντόνι, Ουίτμαν, Πάουντ, Πεσσόα. Ωστόσο, με τον cummings μοιάζε να τον συνδέει μια εσωτερική συγγένεια. Παραθέτοντας το αγγλικό πρωτότυπο δίνει τη δυνατότητα στον αναγνώστη να εντοπίσει τα μοντερνιστικά στοιχεία: τη χρήση των ήχων αντί των νοημάτων ως συνεκτικού ιστού, την απόρριψη της περιττολογίας χάριν της φόρμας και της δομής, την άμβλυνση του δυσνόητου περιεχομένου. Του δίνει, επίσης, την απολαυστική δυνατότητα να φανταστεί τη δική του, συμπληρωματική μετάφραση, γιατί προσεγγίζει τον ποιητή με σεβασμό: ιδού το πρωτότυπο, ιδού και η δική μου απόδοση: η ποίηση παραμένει ανοικτή στη διαπραγμάτευση- ιδίως οι στίχοι όπου ο διασκελισμός επιβάλλει τη μουσικότητα/ ελλειπτικότητα ενός ευφυολογήματος που αναδύεται πηγαία από το βίωμα, και όχι από την ανάγκη επίδειξης αγγλοσαξονικού φλέγματος:

«επειδή είναι
Άνοιξη
τα πράγματΑ
τολμούν να κάνουν ανθρώπους
(& όχι
αντί
στροφα) επειδή εί
ναι Α
πρίλης...»

*  Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας.

cummings-28033Χ3Χ33
Ποιήματα / δοκίμια / θραύσματα
e.e.cummings
Μτφρ. Χάρης Βλαβιανός
Νεφέλη 2015
Σελ. 128, τιμή εκδότη €13,50

politeia-link

 

 

 

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ e.e.cummings

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Και με την ελάχιστη υγρασία θ’ ανθίζουμε» του Πέτρου Πολυμένη (κριτική) – Μια πινακοθήκη γραμματικών εικόνων

«Και με την ελάχιστη υγρασία θ’ ανθίζουμε» του Πέτρου Πολυμένη (κριτική) – Μια πινακοθήκη γραμματικών εικόνων

Για την ποιητική συλλογή του Πέτρου Πολυμένη «Και με την ελάχιστη υγρασία θ’ ανθίζουμε» (εκδ. Περισπωμένη). Στην κεντρική εικόνα, έργο του Sage Barnes. 

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Η λογοτεχνική παραγωγή του Πέτρου Π...

«Εγκέφαλος ψάρι» της Λίλιας Τσούβα – Ποίηση για κάθε είδους διάλυση

«Εγκέφαλος ψάρι» της Λίλιας Τσούβα – Ποίηση για κάθε είδους διάλυση

Για την ποιητική συλλογή της Λίλιας Τσούβα «Εγκέφαλος ψάρι» (εκδ. Βακχικόν). Στην κεντρική εικόνα, το έργο του Ανρί Ματίς «Γυναίκα μπροστά από το ενυδρείο» (1921-1923).

Γράφει η Δέσποινα Καϊτατζή-Χουλιούμη

...

«Πιστή και ενάρετη νύχτα» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

«Πιστή και ενάρετη νύχτα» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

Για το ποιητικό έργο της Λουίζ Γκλικ [Louise Glück] «Πιστή και ενάρετη νύχτα» (μτφρ. Χάρης Βλαβιανός, Δήμητρα Κωτούλα, εκδ. Στερέωμα).

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Δημιουργός του έργου Πιστή και ενάρετη νύχτα είναι η ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ήλια Μπούρα: «Ό,τι ειπώνεται έχει ήδη ειπωθεί και θα ξαναειπωθεί με τις ίδιες ή διαφορετικές λέξεις»

Ήλια Μπούρα: «Ό,τι ειπώνεται έχει ήδη ειπωθεί και θα ξαναειπωθεί με τις ίδιες ή διαφορετικές λέξεις»

Η Ήλια Μπούρα μας συστήθηκε πρόσφατα με την ποιητική της συλλογή «Εύκρατη ζώνη», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. «Ένας νέος ποιητής δεν φέρνει τίποτα καινούργιο εκτός από τη βιωματική χρήση των λέξεων που υπάρχουν στη γλώσσα μας τόσες χιλιάδες χρόνια», σημειώνει, μεταξύ άλλων.

...
«Mαρία Skłodowska Κιουρί» του Θέμη Μουμουλίδη, στο Σύγχρονο Θέατρο (κριτική)

«Mαρία Skłodowska Κιουρί» του Θέμη Μουμουλίδη, στο Σύγχρονο Θέατρο (κριτική)

Η παράσταση «Mαρία Skłodowska Κιουρί» παρουσιάζεται στο Σύγχρονο Θέατρο σε σκηνοθεσία Θέμη Μουμουλίδη. Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

H παράσταση «Mαρία Skłodowska Κιουρί» που ανεβάζει στο Σύγχρονο Θέατ...

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ξεπέρασε τον Θερβάντες

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ξεπέρασε τον Θερβάντες

Σύμφωνα με έρευνα, ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες [Gabriel García Márquez} είναι ο πιο μεταφρασμένος συγγραφέας ισπανόφωνης λογοτεχνίας των τελευταίων είκοσι ετών, εκθρονίζοντας από την πρώτη θέση τον Θερβάντες [Miguel de Cervantes], δημιουργό του «Δον Κιχώτη».

Επιμέλεια: Boo...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ