cummings2

Επανακυκλοφόρησε πρόσφατα, με νέο εξώφυλλο, η επιτυχημένη συλλογή ποιημάτων και κειμένων του αμερικανού ποιητή e.e. cummings σε μετάφραση Χάρη Βλαβιανού.

Του Νίκου Ξένιου

«Lovers alone wear sunlight» 

Στην κόψη του ξυραφιού, στο μεταίχμιο ανάμεσα στην παραδοσιακή ποίηση και το Μοντέρνο, ο e.e. cummings, ποιητής, ζωγράφος, δοκιμιογράφος, μυθιστοριογράφος και θεατρικός συγγραφέας, εισάγοντας εσωτερική «διχοτομία» στην καρδιά των ποιημάτων του και αγνοώντας τα «οπτικά» στοιχεία που αποπροσανατολίζουν από τον θεματικό πυρήνα, καθιερώνει την περίφημη «αναποφάσιστη» στάση του ποιητή ως συνειδητή επιλογή. Ως λυρικός υμνεί ό,τι θα υμνούσε κάθε λυρικός, όμως οι εξάρσεις του συναισθήματος στην ποίησή του εμβαπτίζονται στο σαρκικό βίωμα, παράγοντας ποίηση με έντονο αισθησιασμό, που κάποιους μπορεί και να τους σοκάρει ακόμα. Ο Χάρης Βλαβιανός υπογράφει (πρώτη έκδοση: 2009, Νεφέλη) τη μετάφραση της συλλογής βασισμένος στην οριστική έκδοση των Απάντων του ποιητή (Complete Poems,1904-1962, George J. Firmage ed., Νέα Υόρκη, 1994) και στον τόμο E.E. Cummings, A Miscellany Revised, George J. Firmage ed., Νέα Υόρκη 1965). 

Κι ας κρατήσει ο έρωτας μια μέρα μόνο

Ο διασκελισμός, η τμήση του στίχου, η κατάργηση της στίξης, η εσκεμμένη ανορθογραφία και ο ελλειπτικός στίχος επιμερίζουν το ποίημα στα συστατικά του και το καθιστούν πιο δραστικό.

Ο διασκελισμός, η τμήση του στίχου, η κατάργηση της στίξης, η εσκεμμένη ανορθογραφία και ο ελλειπτικός στίχος επιμερίζουν το ποίημα στα συστατικά του και το καθιστούν πιο δραστικό: για παράδειγμα, η παρενθετική πρόταση though love be a day (μια μέρα κι αν διαρκεί ο έρωτας) εμπλουτίζει τη μουσικότητα «καθυστερώντας» την ολοκλήρωση του νοήματος της πρότασης, στην πλήρη παρενθετική της εκφορά (though love be a day and life be nothing, it shall not stop kissing). H «κατηφορική» δόμηση του στίχου στο Buffalo Bill δημιουργεί το απαιτούμενο κλίμα προσφώνησης του Θανάτου και η χρήση του στερητικού πρώτου προθήματος ή της αντίστοιχης κατάληξης των επιθέτων (unbeautiful, unscented, shapeless, cornerless) εντείνουν την υπερρεαλιστική δόμηση του ποιήματος the Cambridge ladies, ενώ οι λέξεις «πέφτουν» σαν καμπάνες στο ποίημα the hours rise up : Dawn= «ξημέρωσε» μεταφράζει δραστικά ο Χάρης Βλαβιανός. Wakes= Ξυπνά, and it is day: και είναι μέρα, μετά από καταιγισμό άλλων λέξεων, εκφράσεις απομονωμένες που ηχούν μεταλλικά:

«Οι ώρες ανατέλλουν σβήνοντας τ'αστέρια και
ξημέρωσε» (...)
« Στη γη ένα κερί
Σβήνει η πόλη
Ξυπνά»
(...) και βλέπω τα κτηνώδη πρόσωπα των
ανθρώπων ικανοποιημένα αποτρόπαια απελπισμένα βάναυσα ευτυχισμένα
Και είναι μέρα».

Η υπερβατικότητα ανάγεται σε κύριο στόχο της ποίησης αυτού του ακραίου αντικομφορμιστή, που σάρκασε τις συμβάσεις της εποχής του και, έμμεσα, και τις συμβάσεις της μηχανοποιημένης, αλλοτριωμένης, αποξενωτικής, πορνογραφικής σύγχρονης ζωής. 

Η σκληρή αντιμετώπιση του θανάτου υπερβαίνει την απλή θανατολαγνία και περιχωρείται σε φιλοσοφικά μονοπάτια, καθώς η απόδοση του Χάρου με νεανικά, σφριγηλά χαρακτηριστικά συνιστά τόσο καινοτομία και ρηξικέλευθη εικονοποιḯα, όσο και διάνοιξη της οδού για ένα Επέκεινα πολλά υποσχόμενο. Στη θεματική του cummings οι εποχές του χρόνου (π.χ. η Άνοιξη) συμμετέχουν στην ποιητική δημιουργία, εν είδει θεοτήτων που προικίζουν με τα αρώματα και τις εικόνες τους την κατά τα λοιπά ωμή απόδοση της πραγματικότητας από τον ποιητή: στις ελλειπτικές, υπαινικτικές του φράσεις η φαντασία του αναγνώστη συμπληρώνει τα κενά: το etcetera (και τα λοιπά) είναι ένα επίθετο που επιτρέπει την απόλυτη παρέμβαση του αναγνώστη και τη δική του εικονοπλασία με βάση τους υπαινιγμούς του ποιήματος. Και δεν πρόκειται μόνο για ένα-δύο hints: o ασαφής τοπικός προσδιορισμός somewhere είναι μια ευρύτατη τοπιογραφία, που αποδίδει το κλειστό ερωτικό ταξίδι του ζευγαριού : «κανείς, ούτε και η βροχή ακόμη, δεν έχει τόσο μικρά χέρια». Πρόκειται για το ανολοκλήρωτο ως ιχνηλάτηση της ψυχής του αποδέκτη. Η υπερβατικότητα ανάγεται σε κύριο στόχο της ποίησης αυτού του ακραίου αντικομφορμιστή, που σάρκασε τις συμβάσεις της εποχής του και, έμμεσα, και τις συμβάσεις της μηχανοποιημένης, αλλοτριωμένης, αποξενωτικής, πορνογραφικής σύγχρονης ζωής. Η ποίηση είναι η γλωσσική ενσάρκωση του αληθινού βιώματος του έρωτα, ως επικοινωνιακής πράξης και ως σωτηρίας από το λυκόφως του πολιτισμού. Εξ ού και η (σαιξπηρική, θα'λεγε κανείς) επιστράτευση του υπαρκτικού/συνδετικού ρήματος «είμαι», που στη μετάφραση Βλαβιανού ακολουθεί τη μοντερνιστική διάθεση Χειμωνά: αντί του «υπάρχω» ή του «ζω» επιστρατεύεται το «είμαι» για να είναι πληρέστερη η απόδοση νοήματος και η εκφορά του στίχου και για να εννοούνται τα απροσμέτρητα συντακτικά κατηγορούμενα: the pillow, dear, where our heads lived and were » Πάνω απ'όλα όμως για να παραμείνει κυρίαρχο το συναίσθημα in spite of everything:

«γιατί η ζωή δεν είναι παράγραφος
Κι ο θάνατος νομίζω δεν είναι παρένθεση».

Τα μικρά δοκίμια που περιλαμβάνονται στη συγκεκριμένη ανθολόγηση περιλαμβάνουν αποφάνσεις συμβουλευτικού χαρακτήρα προς νέους ποιητές, με επικέντρωση, και πάλι, στη γνησιότητα του συναισθήματος και στην αγάπη για τον απλό άνθρωπο. Όσο για τα quotes (θραύσματα δοκιμιακού χαρακτήρα) του cummings, είναι προκλητικά και παράγουν ένα μικρό σύμπαν «κίναιδου» θυμοσοφικού λόγου/παραδοξολογίας που το απολαμβάνει κανείς στις μέρες μας όσο τίποτε άλλο: «τίποτε δεν οπισθοχωρεί όσο η πρόοδος», «πολλοί γονείς δεν θα υπήρχαν αν τα παιδιά τους ήταν λίγο πιο προσεκτικά», «μπορεί να είναι φρικτό να είσαι γέρος αλλά είναι χειρότερο να μην είσαι νέος», «η τέχνη είναι το μυστήριο κάθε άνδρα και γυναίκας και παιδιού».

Μεταφράζοντας ένα συγγενή ποιητή

Παραθέτοντας το αγγλικό πρωτότυπο δίνει τη δυνατότητα στον αναγνώστη να εντοπίσει τα μοντερνιστικά στοιχεία: τη χρήση των ήχων αντί των νοημάτων ως συνεκτικού ιστού, την απόρριψη της περιττολογίας χάριν της φόρμας και της δομής, την άμβλυνση του δυσνόητου περιεχομένου.

Ο cummings σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ και ανέπτυξε ενδιαφέρον για τη μοντέρνα ποίηση, η οποία περιφρονούσε τη συμβατική γραμματική και συντακτικό με στόχο μία δυναμικότερη χρήση της γλώσσας. Η ποιητική συλλογή του Τουλίπες και καμινάδες (Tulips and Chimneys) εκδόθηκε το 1923, καθιερώνοντας επινοήσεις στη χρήση της γραμματικής και του συντακτικού. Επηρεάστηκε από το υπερρεαλιστικό κίνημα, τον συμβολισμό και την αλληγορία, ενώ η μεταγενέστερη ποίησή του είναι πιο φωτεινή, πιο συγκινητική και πιο βαθιά από την ποιητική του παραγωγή των πρώτων χρόνων. Πολλά ποιήματά του διαθέτουν μία αναγνωρίσιμη δομή σονέτου 14 στίχων, με ένα περίπλοκο σύστημα ομοιοκαταληξιών. Χαρακτηριστική του στιλ του είναι η ασυνήθιστη (κάποιοι την χαρακτήρισαν και ιμπρεσιονιστική) σειρά των λέξεων.

Ο Χάρης Βλαβιανός έχει μεταφράσει έργα κορυφαίων ποιητών: Τ.Σ. Έλιοτ, Τζων Άσμπερι, Ουάλας Στήβενς, Άνν Κάρσον, Μπλαίηκ, Πεσσόα, Χέρμπερτ, Λόνγκλεϋ, Γκολντόνι, Ουίτμαν, Πάουντ, Πεσσόα. Ωστόσο, με τον cummings μοιάζε να τον συνδέει μια εσωτερική συγγένεια. Παραθέτοντας το αγγλικό πρωτότυπο δίνει τη δυνατότητα στον αναγνώστη να εντοπίσει τα μοντερνιστικά στοιχεία: τη χρήση των ήχων αντί των νοημάτων ως συνεκτικού ιστού, την απόρριψη της περιττολογίας χάριν της φόρμας και της δομής, την άμβλυνση του δυσνόητου περιεχομένου. Του δίνει, επίσης, την απολαυστική δυνατότητα να φανταστεί τη δική του, συμπληρωματική μετάφραση, γιατί προσεγγίζει τον ποιητή με σεβασμό: ιδού το πρωτότυπο, ιδού και η δική μου απόδοση: η ποίηση παραμένει ανοικτή στη διαπραγμάτευση- ιδίως οι στίχοι όπου ο διασκελισμός επιβάλλει τη μουσικότητα/ ελλειπτικότητα ενός ευφυολογήματος που αναδύεται πηγαία από το βίωμα, και όχι από την ανάγκη επίδειξης αγγλοσαξονικού φλέγματος:

«επειδή είναι
Άνοιξη
τα πράγματΑ
τολμούν να κάνουν ανθρώπους
(& όχι
αντί
στροφα) επειδή εί
ναι Α
πρίλης...»

*  Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας.

cummings-28033Χ3Χ33
Ποιήματα / δοκίμια / θραύσματα
e.e.cummings
Μτφρ. Χάρης Βλαβιανός
Νεφέλη 2015
Σελ. 128, τιμή εκδότη €13,50

politeia-link

 

 

 

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ e.e.cummings

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αναγέννηση» του Χάρη Βλαβιανού (κριτική) – 39 ποιητικά πορτρέτα

«Αναγέννηση» του Χάρη Βλαβιανού (κριτική) – 39 ποιητικά πορτρέτα

Για την ποιητική συλλογή του Χάρη Βλαβιανού «Η Αναγέννηση - 39 ποιητικά πορτρέτα» (εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: Πορτρέτο του Νικολό Μακιαβέλι, στον οποίο είναι αφιερωμένο ένα ποίημα της συλλογής © Wikipedia. 

Γράφει η Άννα Βασιάδη

...
«Ποιήματα και τραγούδια» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Oι στίχοι ενός αδέσποτου δεσπότη

«Ποιήματα και τραγούδια» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Oι στίχοι ενός αδέσποτου δεσπότη

Για το βιβλίο του Θωμά Κοροβίνη «Ποιήματα και τραγούδια» (εκδ. Άγρα). Κεντρική εικόνα: πίνακας του Γιάννη Τσαρούχη με τίτλο: «Δύο άντρες με φτερά πεταλούδας» © Ίδρυμα Γιάννη Τσαρούχη. 

Γράφει ο Γιώργος Γκόζης

…ή αλλιώς, περί του υμνογραφι...

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Η φωνή των αφανών Ελλήνων στρατιωτών

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Η φωνή των αφανών Ελλήνων στρατιωτών

Για την ποιητική συλλογή του Δημήτρη Κοσμόπουλου «Έθνος εξαιρετικά» (εκδ. Περισπωμένη). Kεντρική εικόνα: Ανεξάρτητη Μεραρχία. Διανομή αλληλογραφίας και δεμάτων. Συλλογή Μικρασιατικής Εκστρατείας/ Αρχείο ΕΡΤ.

Γράφει η Αγάθη Γεωργιάδου

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ