alt

Για την ποιητική συλλογή της Πόλυς Χατζημανωλάκη Το αλφαβητάρι των πουλιών (εκδ. Εύμαρος).

Της Αρχοντούλας Διαβάτη

«...Και ίσως θα χρειαστεί εμείς να ξαναπλάσομε μια παιδική καρδιά για να μπορούμε να διαβάσομε...» - δανείζομαι εδώ τα λόγια της αγαπημένης συγγραφέως, της Μέλπως Αξιώτη (Θέλετε να χορέψομε, Μαρία;), έτσι, μ' αυτή την παιδική καρδιά, την φλωμπερική coeur simple, να συλλαβίσουμε κι εμείς το ταπεινό αλφαβητάρι των πουλιών, που δημιούργησε η συγγραφέας Πόλυ Χατζημανωλάκη, ένα πέταγμα πέρα απ' τα όρια, σε ένα χώρο ελευθερίας, για να γίνεται ένα περιβόλι ο κόσμος. 

Το Αλφαβητάρι των πουλιών είναι η πρώτη ποιητική συλλογή της συγγραφέως, η οποία έχει γράψει και εκδώσει ήδη δύο μυθιστορήματα. Πρόκειται για πενήντα ποιήματα που εκδόθηκαν ένα χρόνο πριν, από τον εκδοτικό οίκο Εύμαρος.

Το ποιητικό υποκείμενο ιχνογραφεί το πέρασμα από τα βιβλία, ένα γεωμετρικό τόπο, ένα λογοτεχνικό μεσημβρινό, ένα ακόμα ημερολόγιο αναγνώσεων, μια αφήγηση όμως κωδικοποιημένη, με ήρεμη αισθαντικότητα, χωρίς πόνο, χωρίς ιστορικότητα, με κομψότητα και εσωτερική ένταση. Είναι τώρα σε άλλο χρόνο, ο χώρος δεν υπάρχει. Μεταμορφωμένη η αφηγήτρια, διηγείται τις μικρές ιστορίες της –ποιήματα πυκνοκατοικημένα από ιδέες, διακείμενα και αρχέτυπα, μύθους, λογοτεχνικούς ήρωες και παιδικές αισθήσεις, κώδικες αμφίσημους, ριγμένους αμέριμνα, φτάνει να μαζέψεις τελευταία στιγμή από κάτω πεσμένα τα κλειδιά, να ξεκλειδώσεις το ποίημα, αν μπορείς, να μη σε κρατάει ερμητικά κλεισμένο απέξω από την ποθητή αμφισημία.

Τα πάντα εξαρτώνται απ’ αυτόν που βλέπει. Ιστορίες σκηνοθετημένες ευθύγραμμα μέχρι το απρόσμενο cut, και την ανατροπή στο μοντάζ.

Ας δούμε τώρα κάποια επιμέρους ποιήματα που ξεχωρίζω:

Μετράει τη σημασία των συμβόλων και πορεύεται στον εαυτό της ανάποδαχωρίς να ξεχνάει και τις αρχαίες τελετουργίες της αγάπης: Ο κήπος που βλέπει - κατά τον καρυωτακικό απόηχο, και η γυναίκα της Ζάκυθος με την Φραγκογιαννού στο ίδιο ποίημα, να αντικρίζονται με τον νέο φοιτητή στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο.

Στο αινιγματικό ποίημα Μπάρτλεμπι, το ποιητικό υποκείμενο οικειοποιείται την εμβληματική φράση του Μέλβιλ για να αρθρώσει τη δική του ηρωική ανυπακοή. Σε άλλο ποίημα, πετυχαίνει μικρές φωτογραφίες καθημερινότητας από τις ζωές των άλλων.

Στο αινιγματικό ποίημα «Μπάρτλεμπι», το ποιητικό υποκείμενο οικειοποιείται την εμβληματική φράση του Μέλβιλ για να αρθρώσει τη δική του ηρωική ανυπακοή. Σε άλλο ποίημα, πετυχαίνει μικρές φωτογραφίες καθημερινότητας από τις ζωές των άλλων, ενώ τα ιστιοφόρα δέντρασφυρίζουν όλη νύχτα, κι η Κάθρην από τα «ανεμοδαρμένα ύψη» χτυπά το τζάμι -ανοίξτε μου να μπω. Τραγούδια και μουσικές, μελωδίες αναγνώρισης: Λόρι Άντερσον και Λα Στράντα της Τζελσομίνας, και Άστορ Πιατσόλα, όταν δεν αφήνει σαν το σαλιγκαρι το αποτύπωμα της ματαιότητας.

Στο πιο αισθαντικό ποίημα της συλλογής, μια επιστολή στον Αντρέι Ταρκόφσκι, αποδίδει τιμές στην παιδική ηλικία, ως απαρχή και προσδοκία, ομολογώντας «πως την παιδική της ηλικία ποτέ δεν την αποχωρίστηκε/ μαζί την κουβαλούσε πάντα/ σαν ένα ασημένιο παγώνι/ αποχρωματισμένο με σοφία / κρυμμένο κάτω απ’ το κρεβάτι της», ή βάδιζε στο αρχαίο περιβόλι με τον παππού -μεταφορά για την ποίηση, όπως και ο κήπος, αλλού- «μόνο να βρίσκει σκουντουφλώντας στο σκοτάδι το μισοδαγκωμένο μήλο -πέντε δόντια από παιδάκι», όσο ζούσε και η γιαγιά -Πυθία σωστή- που ζύγιαζε το φλιτζάνι, να εστιάσει στη μοίρα της.

Και άλλες μεταμορφώσεις από ποίημα σε ποίημα του ποιητικού υποκειμένου σαν τον τόπο που ποτέ δεν ταξίδεψες και έρχεται να σε βρει στον ύπνο σου πλησίστιοςΕίναι ο Κάφκα -όταν η γραφή -και ίσως η αγάπη- απαιτεί μια τέτοια προσπάθεια ενώ κάποτε ήταν σαν την αναπνοή. Είναι ο ΕΞΥΠΕΡΥ. Ή είναι η ίδια τρυφερή ποιήτρια, η Έμιλυ Ντίκινσον -στο ποίημα ποιητικής- όπου σπέρνει αριθμημένα ποιήματα στον κήπο- γιατί -έτσι ξεφεύγεις από τη μοίρα του θανάτου, ο κανένας είναι ο ποιητής που γίνεται όλοι οι ρόλοι και οι άνθρωποι, για να επιστρέψει στον εαυτό του, να πάψει να παιδεύεται με τις κρυφές σημασίες των συμβόλων. Σπρώχνοντας το χρόνο ένα πήχυ πιο πέρα / κάθε φορά.

Γι’ αυτό γράφει, γράφει συνεχώς τα συμβάντα/ μεταξύ ύπνου και ξύπνου/ όταν είναι ο Κρις Κέλβιν στον πλανήτη του Ταρκόφσκι, μια και τη μέρα δεν προλαβαίνει να συμφιλιωθεί με τον εαυτό της, προσφέροντας σαν τον Γιωργή, το ραφτάκι του Βιζυηνού, γραφή δίχως ραφή και ράμμα.

Είναι ο Ναμπόκοφ, τηρώντας το δικό του ληξιαρχείο λεπιδόπτερων. Είναι η Πηνελόπη που υφαίνει όνειρα στον αργαλειό που την ταξιδεύουν, αλλά πάντα γύρναγε πριν απ’ αυτόν. Η αφοσίωσή της συγγραφέως στον Παπαδιαμάντη, δεν κρύβεται -υπάρχουν εδώ τα περισσότερα παραθέματα για τον ίδιο και τις ηρωίδες της λογοτεχνίας του.

Καθισμένη η αφηγήτρια στο παιδικό δωμάτιο των πίσω της σελίδων, γίνεται η Φράνση Νόλαν, ένα δέντρο μεγαλώνει στο Μπρούκλιν, ή η Άννα Φρανκ, ανατριχιάζοντας που από τότε ακόμα συνυπήρχαν εκείνες με τον λύκο, στην σοφίτα των παιδικών χρόνων, δίπλα στην αθώα περισυλλογή.

Η συγγραφέας θέλει να τα πει όλα. Να γίνει η ίδια όλοι οι ρόλοι που τη σφράγισαν ως αναγνώστρια και άνθρωπο, να φτιάξει ένα μικρό λεξικό.

Ένα άλλο αινιγματικό πεζολογικό ποίημα, με τον ομολογημένα καβαφικό τίτλο, προσπάθησε να τα φυλάξεις , στιλπνό στην εξυνάδα και την αληγορία του, ποίημα ποιητικής επίσης, το διαβάζω: τα άλλα άνθη/ που κρατάς για φυτολόγιο/ πριν γίνουν αποστεγνωμένες εικόνες του εαυτού τους/ τοποθετείς ανάμεσα σε εφημερίδες/ τα φύλλα τους έχουν μεγάλη απορροφητικότητα/ εκεί βρίσκουν διέξοδο οι χυμοί/ μεταξύ των γραμμών/ μια χλοερή δροσιά/ στην στερεότυπη γλώσσα των ειδήσεων/ όλο υπονοούμενα.

Είναι σε άλλο ποίημα η ηρωίδα Φρίντα Κάλλο και το μυθικό σπίτι της τέχνης της, casa de azul, καμωμένο από το μερτικό του πόνο που της έτυχε, άλλη μια μελωδία αναγνώρισης με τη συλλογική γυναικεία φωνή.

Η συγγραφέας εδώ θέλει να τα πει όλα, και το μυθιστόρημα που κουβαλά ο καθένας. Έχει να τα επινοήσει όλα, να γίνει η ίδια όλοι οι ρόλοι που τη σφράγισαν ως αναγνώστρια και άνθρωπο, να φτιάξει ένα μικρό λεξικό, αναστοχαστικό μπρος πίσω, μια εγκυκλοπαίδεια σημερινών συγκινήσεων και παλιών ελπίδων, το δικό της φανταστικό μουσείο, το δικό της Μουσείο της Αθωότητας. Εκθέματα τα ποιήματα -ένα δωμάτιο ονείρων, κι η παλίροια να συντελείται τώρα εντός της, καθώς περιδιαβάζει flaneur, από ποίημα σε ποίημα, φωτογραφίζοντας απροκάλυπτα την καθημερινότητα με τους συνειρμούς που της γεννά αυτή, ή τις ζωές των άλλων, έξω από τα φωτισμένα παράθυρα τη νύχτα/ μικρές ιστορίες που φαντάζεται σαν να είναι δικές της/ σαν αναμνήσεις από ζωές που δεν έζησε.

Αναζητώντας ταυτότητα και γλώσσα η αφηγήτρια ταξιδεύει, αποθέτοντας στο τέλος στα χέρια μας ένα κείμενο, τόπο επινόησης του εαυτού, ένα ημερολόγιο σε εικόνες, ένα ιδιόμορφο graphic novel εσωτερικής ελευθερίας.

* Μια πιο εκτενής εκδοχή του παραπάνω κειμένου διαβάστηκε στις 26 Μαρτίου 2015, στην παρουσίαση που έγινε στη Στέγη της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης.

 * Η ΑΡΧΟΝΤΟΥΛΑ ΔΙΑΒΑΤΗ είναι συγγραφέας και εκπαιδευτικός.


altΤο αλφαβητάρι των πουλιών
Πόλυ Χατζημανωλάκη
Εύμαρος 2014
Σελ. 80, τιμή εκδότη € 8,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΥΣ ΧΑΤΖΗΜΑΝΩΛΑΚΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Παπαρούνες του Γενάρη» του Δημήτριου Ρογγίτη (κριτική)

«Παπαρούνες του Γενάρη» του Δημήτριου Ρογγίτη (κριτική)

Δημήτριος Ρογγίτης, «Παπαρούνες του Γενάρη», Ενύπνιο, 2024. «Ποιήματα που αγγίζουν τις πιο λεπτές χορδές της συναισθηματικής εμπειρίας».

Γράφει ο Γιώργος Χαριτάτος

Η ποίηση είναι, ίσως, η πιο δύσκολη τέχνη. Κι αυτό, διότι εκτός από τα αρχετυπικά χ...

Τρεις ελληνικές ποιητικές επιλογές στο κλείσιμο του χρόνου

Τρεις ελληνικές ποιητικές επιλογές στο κλείσιμο του χρόνου

Τρεις ποιητικές επιλογές καθώς το 2024 εκπνέει. «Ετερόλεκτον», του Παναγιώτη Ι. Ηλιόπουλου (εκδ. Ιωλκός, 2023), «Οι ψυχές των ψαριών», της Σάντις Βασιλείου (εκδ. Θράκα, 2024), «Η μικροϊστορία μιας αναλαμπής», της Ιωάννας Παππά (εκδ. Μάγμα, 2024).

 Γράφει ο Γιώργος Δρίτσας

...
«Ίκαροι – Ο φτερωτός ήρωας και τα πρόσωπά του μέσα στον χρόνο» - Ανθολογία, προλεγόμενα-μετάφραση Κώστας Κουτσουρέλης (κριτική)

«Ίκαροι – Ο φτερωτός ήρωας και τα πρόσωπά του μέσα στον χρόνο» - Ανθολογία, προλεγόμενα-μετάφραση Κώστας Κουτσουρέλης (κριτική)

Για την ανθολογία ποιημάτων «Ίκαροι – Ο φτερωτός ήρωας και τα πρόσωπά του μέσα στον χρόνο», με ανθολόγηση – προλεγόμενα & μετάφραση του Κώστα Κουτσουρέλη, για τις εκδόσεις Σμίλη. Κεντρική εικόνα: Ο πίνακας «Τοπίο με την πτώση του Ίκαρου» 1558, του Πίτερ Μπρέχελ.

Γράφει η Λίλα Τρουλινού ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Festen» του Τόμας Βίντερμπεργκ, σε σκηνοθεσία Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου

«Festen» του Τόμας Βίντερμπεργκ, σε σκηνοθεσία Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου

Για το «Festen» του Τόμας Βίντερμπεργκ, σε σκηνοθεσία Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου, στο θέατρο ΑΛΜΑ. 

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Στο θέατρο «Άλμα» ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος επέλεξε να σκηνοθετήσει τη δύσκολη θεατρική διασκευή της κινηματογραφικής ταινίας «FESTEN» («Οικογενειακή γιορ...

Πέθανε ο συγγραφέας Πάνος Θεοδωρίδης: Η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά τον «Πετεφρή»

Πέθανε ο συγγραφέας Πάνος Θεοδωρίδης: Η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά τον «Πετεφρή»

Ανακοίνωση της Εταιρείας Συγγραφέων για τον θάνατο του μέλους της Πάνου Θεοδωρίδη. 

Επιμέλεια: Book Press

Με λύπη μας πληροφορηθήκαμε τον θάνατο του αρχιτέκτονα και συγγραφέα Πάνου Θεοδωρίδη, σε ηλικία 77 ετών. Γνωστός και με το ψευδώνυμο «Πετεφρή...

Πόσα είναι τα φύλα, τελικά; Βιβλία και μελέτες που δίνουν τις απαντήσεις

Πόσα είναι τα φύλα, τελικά; Βιβλία και μελέτες που δίνουν τις απαντήσεις

Πόσα φύλα υπάρχουν; Ποια είναι η διαφορά μεταξύ βιολογικού και κοινωνικού φύλου; Υπάρχει φάσμα όσον αφορά το βιολογικό φύλο; Μια προσεκτική εξέταση των παραπάνω ερωτημάτων που αναδύονται στην επικαιρότητα τα τελευταία χρόνια.

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ηθική και Ανήθικοι» του Κωνσταντίνου Γιατρά (προδημοσίευση)

«Ηθική και Ανήθικοι» του Κωνσταντίνου Γιατρά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Κωνσταντίνου Γιατρά «Ηθική και Ανήθικοι», το οποιο κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Stamora Moravita

...
«Στη σκόνη» της Μοργκάνα Κρέτζμαν (προδημοσίευση)

«Στη σκόνη» της Μοργκάνα Κρέτζμαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Βραζιλιάνας Μοργκάνα Κρέτζμαν [Morgana Kretzmann] «Στη σκόνη» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κωστας Αγοραστός

Ρόδια και Τσιγάρα

...
«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπασμάτων από το μυθιστόρημα του Άρη Μαραγκόπουλου «Απάρνηση», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιφάνεια Ι
(Ο Νικόλας δεν είναι πια εδώ)

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πόσα είναι τα φύλα, τελικά; Βιβλία και μελέτες που δίνουν τις απαντήσεις

Πόσα είναι τα φύλα, τελικά; Βιβλία και μελέτες που δίνουν τις απαντήσεις

Πόσα φύλα υπάρχουν; Ποια είναι η διαφορά μεταξύ βιολογικού και κοινωνικού φύλου; Υπάρχει φάσμα όσον αφορά το βιολογικό φύλο; Μια προσεκτική εξέταση των παραπάνω ερωτημάτων που αναδύονται στην επικαιρότητα τα τελευταία χρόνια.

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ