alt

Για την ποιητική συλλογή της Πόλυς Χατζημανωλάκη Το αλφαβητάρι των πουλιών (εκδ. Εύμαρος).

Της Αρχοντούλας Διαβάτη

«...Και ίσως θα χρειαστεί εμείς να ξαναπλάσομε μια παιδική καρδιά για να μπορούμε να διαβάσομε...» - δανείζομαι εδώ τα λόγια της αγαπημένης συγγραφέως, της Μέλπως Αξιώτη (Θέλετε να χορέψομε, Μαρία;), έτσι, μ' αυτή την παιδική καρδιά, την φλωμπερική coeur simple, να συλλαβίσουμε κι εμείς το ταπεινό αλφαβητάρι των πουλιών, που δημιούργησε η συγγραφέας Πόλυ Χατζημανωλάκη, ένα πέταγμα πέρα απ' τα όρια, σε ένα χώρο ελευθερίας, για να γίνεται ένα περιβόλι ο κόσμος. 

Το Αλφαβητάρι των πουλιών είναι η πρώτη ποιητική συλλογή της συγγραφέως, η οποία έχει γράψει και εκδώσει ήδη δύο μυθιστορήματα. Πρόκειται για πενήντα ποιήματα που εκδόθηκαν ένα χρόνο πριν, από τον εκδοτικό οίκο Εύμαρος.

Το ποιητικό υποκείμενο ιχνογραφεί το πέρασμα από τα βιβλία, ένα γεωμετρικό τόπο, ένα λογοτεχνικό μεσημβρινό, ένα ακόμα ημερολόγιο αναγνώσεων, μια αφήγηση όμως κωδικοποιημένη, με ήρεμη αισθαντικότητα, χωρίς πόνο, χωρίς ιστορικότητα, με κομψότητα και εσωτερική ένταση. Είναι τώρα σε άλλο χρόνο, ο χώρος δεν υπάρχει. Μεταμορφωμένη η αφηγήτρια, διηγείται τις μικρές ιστορίες της –ποιήματα πυκνοκατοικημένα από ιδέες, διακείμενα και αρχέτυπα, μύθους, λογοτεχνικούς ήρωες και παιδικές αισθήσεις, κώδικες αμφίσημους, ριγμένους αμέριμνα, φτάνει να μαζέψεις τελευταία στιγμή από κάτω πεσμένα τα κλειδιά, να ξεκλειδώσεις το ποίημα, αν μπορείς, να μη σε κρατάει ερμητικά κλεισμένο απέξω από την ποθητή αμφισημία.

Τα πάντα εξαρτώνται απ’ αυτόν που βλέπει. Ιστορίες σκηνοθετημένες ευθύγραμμα μέχρι το απρόσμενο cut, και την ανατροπή στο μοντάζ.

Ας δούμε τώρα κάποια επιμέρους ποιήματα που ξεχωρίζω:

Μετράει τη σημασία των συμβόλων και πορεύεται στον εαυτό της ανάποδαχωρίς να ξεχνάει και τις αρχαίες τελετουργίες της αγάπης: Ο κήπος που βλέπει - κατά τον καρυωτακικό απόηχο, και η γυναίκα της Ζάκυθος με την Φραγκογιαννού στο ίδιο ποίημα, να αντικρίζονται με τον νέο φοιτητή στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο.

Στο αινιγματικό ποίημα Μπάρτλεμπι, το ποιητικό υποκείμενο οικειοποιείται την εμβληματική φράση του Μέλβιλ για να αρθρώσει τη δική του ηρωική ανυπακοή. Σε άλλο ποίημα, πετυχαίνει μικρές φωτογραφίες καθημερινότητας από τις ζωές των άλλων.

Στο αινιγματικό ποίημα «Μπάρτλεμπι», το ποιητικό υποκείμενο οικειοποιείται την εμβληματική φράση του Μέλβιλ για να αρθρώσει τη δική του ηρωική ανυπακοή. Σε άλλο ποίημα, πετυχαίνει μικρές φωτογραφίες καθημερινότητας από τις ζωές των άλλων, ενώ τα ιστιοφόρα δέντρασφυρίζουν όλη νύχτα, κι η Κάθρην από τα «ανεμοδαρμένα ύψη» χτυπά το τζάμι -ανοίξτε μου να μπω. Τραγούδια και μουσικές, μελωδίες αναγνώρισης: Λόρι Άντερσον και Λα Στράντα της Τζελσομίνας, και Άστορ Πιατσόλα, όταν δεν αφήνει σαν το σαλιγκαρι το αποτύπωμα της ματαιότητας.

Στο πιο αισθαντικό ποίημα της συλλογής, μια επιστολή στον Αντρέι Ταρκόφσκι, αποδίδει τιμές στην παιδική ηλικία, ως απαρχή και προσδοκία, ομολογώντας «πως την παιδική της ηλικία ποτέ δεν την αποχωρίστηκε/ μαζί την κουβαλούσε πάντα/ σαν ένα ασημένιο παγώνι/ αποχρωματισμένο με σοφία / κρυμμένο κάτω απ’ το κρεβάτι της», ή βάδιζε στο αρχαίο περιβόλι με τον παππού -μεταφορά για την ποίηση, όπως και ο κήπος, αλλού- «μόνο να βρίσκει σκουντουφλώντας στο σκοτάδι το μισοδαγκωμένο μήλο -πέντε δόντια από παιδάκι», όσο ζούσε και η γιαγιά -Πυθία σωστή- που ζύγιαζε το φλιτζάνι, να εστιάσει στη μοίρα της.

Και άλλες μεταμορφώσεις από ποίημα σε ποίημα του ποιητικού υποκειμένου σαν τον τόπο που ποτέ δεν ταξίδεψες και έρχεται να σε βρει στον ύπνο σου πλησίστιοςΕίναι ο Κάφκα -όταν η γραφή -και ίσως η αγάπη- απαιτεί μια τέτοια προσπάθεια ενώ κάποτε ήταν σαν την αναπνοή. Είναι ο ΕΞΥΠΕΡΥ. Ή είναι η ίδια τρυφερή ποιήτρια, η Έμιλυ Ντίκινσον -στο ποίημα ποιητικής- όπου σπέρνει αριθμημένα ποιήματα στον κήπο- γιατί -έτσι ξεφεύγεις από τη μοίρα του θανάτου, ο κανένας είναι ο ποιητής που γίνεται όλοι οι ρόλοι και οι άνθρωποι, για να επιστρέψει στον εαυτό του, να πάψει να παιδεύεται με τις κρυφές σημασίες των συμβόλων. Σπρώχνοντας το χρόνο ένα πήχυ πιο πέρα / κάθε φορά.

Γι’ αυτό γράφει, γράφει συνεχώς τα συμβάντα/ μεταξύ ύπνου και ξύπνου/ όταν είναι ο Κρις Κέλβιν στον πλανήτη του Ταρκόφσκι, μια και τη μέρα δεν προλαβαίνει να συμφιλιωθεί με τον εαυτό της, προσφέροντας σαν τον Γιωργή, το ραφτάκι του Βιζυηνού, γραφή δίχως ραφή και ράμμα.

Είναι ο Ναμπόκοφ, τηρώντας το δικό του ληξιαρχείο λεπιδόπτερων. Είναι η Πηνελόπη που υφαίνει όνειρα στον αργαλειό που την ταξιδεύουν, αλλά πάντα γύρναγε πριν απ’ αυτόν. Η αφοσίωσή της συγγραφέως στον Παπαδιαμάντη, δεν κρύβεται -υπάρχουν εδώ τα περισσότερα παραθέματα για τον ίδιο και τις ηρωίδες της λογοτεχνίας του.

Καθισμένη η αφηγήτρια στο παιδικό δωμάτιο των πίσω της σελίδων, γίνεται η Φράνση Νόλαν, ένα δέντρο μεγαλώνει στο Μπρούκλιν, ή η Άννα Φρανκ, ανατριχιάζοντας που από τότε ακόμα συνυπήρχαν εκείνες με τον λύκο, στην σοφίτα των παιδικών χρόνων, δίπλα στην αθώα περισυλλογή.

Η συγγραφέας θέλει να τα πει όλα. Να γίνει η ίδια όλοι οι ρόλοι που τη σφράγισαν ως αναγνώστρια και άνθρωπο, να φτιάξει ένα μικρό λεξικό.

Ένα άλλο αινιγματικό πεζολογικό ποίημα, με τον ομολογημένα καβαφικό τίτλο, προσπάθησε να τα φυλάξεις , στιλπνό στην εξυνάδα και την αληγορία του, ποίημα ποιητικής επίσης, το διαβάζω: τα άλλα άνθη/ που κρατάς για φυτολόγιο/ πριν γίνουν αποστεγνωμένες εικόνες του εαυτού τους/ τοποθετείς ανάμεσα σε εφημερίδες/ τα φύλλα τους έχουν μεγάλη απορροφητικότητα/ εκεί βρίσκουν διέξοδο οι χυμοί/ μεταξύ των γραμμών/ μια χλοερή δροσιά/ στην στερεότυπη γλώσσα των ειδήσεων/ όλο υπονοούμενα.

Είναι σε άλλο ποίημα η ηρωίδα Φρίντα Κάλλο και το μυθικό σπίτι της τέχνης της, casa de azul, καμωμένο από το μερτικό του πόνο που της έτυχε, άλλη μια μελωδία αναγνώρισης με τη συλλογική γυναικεία φωνή.

Η συγγραφέας εδώ θέλει να τα πει όλα, και το μυθιστόρημα που κουβαλά ο καθένας. Έχει να τα επινοήσει όλα, να γίνει η ίδια όλοι οι ρόλοι που τη σφράγισαν ως αναγνώστρια και άνθρωπο, να φτιάξει ένα μικρό λεξικό, αναστοχαστικό μπρος πίσω, μια εγκυκλοπαίδεια σημερινών συγκινήσεων και παλιών ελπίδων, το δικό της φανταστικό μουσείο, το δικό της Μουσείο της Αθωότητας. Εκθέματα τα ποιήματα -ένα δωμάτιο ονείρων, κι η παλίροια να συντελείται τώρα εντός της, καθώς περιδιαβάζει flaneur, από ποίημα σε ποίημα, φωτογραφίζοντας απροκάλυπτα την καθημερινότητα με τους συνειρμούς που της γεννά αυτή, ή τις ζωές των άλλων, έξω από τα φωτισμένα παράθυρα τη νύχτα/ μικρές ιστορίες που φαντάζεται σαν να είναι δικές της/ σαν αναμνήσεις από ζωές που δεν έζησε.

Αναζητώντας ταυτότητα και γλώσσα η αφηγήτρια ταξιδεύει, αποθέτοντας στο τέλος στα χέρια μας ένα κείμενο, τόπο επινόησης του εαυτού, ένα ημερολόγιο σε εικόνες, ένα ιδιόμορφο graphic novel εσωτερικής ελευθερίας.

* Μια πιο εκτενής εκδοχή του παραπάνω κειμένου διαβάστηκε στις 26 Μαρτίου 2015, στην παρουσίαση που έγινε στη Στέγη της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης.

 * Η ΑΡΧΟΝΤΟΥΛΑ ΔΙΑΒΑΤΗ είναι συγγραφέας και εκπαιδευτικός.


altΤο αλφαβητάρι των πουλιών
Πόλυ Χατζημανωλάκη
Εύμαρος 2014
Σελ. 80, τιμή εκδότη € 8,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΥΣ ΧΑΤΖΗΜΑΝΩΛΑΚΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τραγούδι του εαυτού μου» του Ουόλτ Ουίτμαν (κριτική)

«Τραγούδι του εαυτού μου» του Ουόλτ Ουίτμαν (κριτική)

Για το ποίημα σε δύο εκδοχές του Ουόλτ Ουίτμαν [Walt Whitman] «Τραγούδι του εαυτού μου: 1. Η πρώτη έκδοση (1855), 2. Η τελευταία έκδοση (1891 – 92)» (μτφρ. Δημήτρης Δημηρούλης, εκδ. Gutenberg).

Γράφει ο Γιώργος Βέης

...
«Καταυλισμός» του Γιώργου Βέη (κριτική) – Εκτενείς τοιχογραφίες με ποικίλες προσωπογραφίες

«Καταυλισμός» του Γιώργου Βέη (κριτική) – Εκτενείς τοιχογραφίες με ποικίλες προσωπογραφίες

Για την ποιητική συλλογή του Γιώργου Βέη «Καταυλισμός» (εκδ. Ύψιλον). Κεντρική εικόνα: λεπτομέρεια από το εξώφυλλο.

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Οι αναγνώστες που ακολουθούν συστηματικά, ή έστω περιστασιακά, όσα προβάλλει ...

«Ανήμερο» της Λένας Καλλέργη (κριτική) – Δήθεν απούσα με κρυφό μαχαίρι

«Ανήμερο» της Λένας Καλλέργη (κριτική) – Δήθεν απούσα με κρυφό μαχαίρι

Για την ποιητική συλλογή της Λένας Καλλέργη «Ανήμερο» (εκδ. Ίκαρος). 

Γράφει η Αριστέα Παπαλεξάνδρου

Το Ανήμερο (εκδ. Ίκαρος) είναι το πρόσφατο δημιούργημα μίας ήρεμης, και συγχρόνως πολυδιάστατης παρουσί...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

03 Σεπτεμβρίου 2023 ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ

23 σημαντικές εκδηλώσεις στο πλαίσιο του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως

Πρόγραμα σημαντικών εκδηλώσεων στην Κεντρική Σκηνή «Μελίνα Μερκούρη» στη διάρκεια όλων των ημερών του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως. Επιμέλεια: Book Press

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ