alt

Για την ποιητική συλλογή της Πόλυς Χατζημανωλάκη Το αλφαβητάρι των πουλιών (εκδ. Εύμαρος).

Της Αρχοντούλας Διαβάτη

«...Και ίσως θα χρειαστεί εμείς να ξαναπλάσομε μια παιδική καρδιά για να μπορούμε να διαβάσομε...» - δανείζομαι εδώ τα λόγια της αγαπημένης συγγραφέως, της Μέλπως Αξιώτη (Θέλετε να χορέψομε, Μαρία;), έτσι, μ' αυτή την παιδική καρδιά, την φλωμπερική coeur simple, να συλλαβίσουμε κι εμείς το ταπεινό αλφαβητάρι των πουλιών, που δημιούργησε η συγγραφέας Πόλυ Χατζημανωλάκη, ένα πέταγμα πέρα απ' τα όρια, σε ένα χώρο ελευθερίας, για να γίνεται ένα περιβόλι ο κόσμος. 

Το Αλφαβητάρι των πουλιών είναι η πρώτη ποιητική συλλογή της συγγραφέως, η οποία έχει γράψει και εκδώσει ήδη δύο μυθιστορήματα. Πρόκειται για πενήντα ποιήματα που εκδόθηκαν ένα χρόνο πριν, από τον εκδοτικό οίκο Εύμαρος.

Το ποιητικό υποκείμενο ιχνογραφεί το πέρασμα από τα βιβλία, ένα γεωμετρικό τόπο, ένα λογοτεχνικό μεσημβρινό, ένα ακόμα ημερολόγιο αναγνώσεων, μια αφήγηση όμως κωδικοποιημένη, με ήρεμη αισθαντικότητα, χωρίς πόνο, χωρίς ιστορικότητα, με κομψότητα και εσωτερική ένταση. Είναι τώρα σε άλλο χρόνο, ο χώρος δεν υπάρχει. Μεταμορφωμένη η αφηγήτρια, διηγείται τις μικρές ιστορίες της –ποιήματα πυκνοκατοικημένα από ιδέες, διακείμενα και αρχέτυπα, μύθους, λογοτεχνικούς ήρωες και παιδικές αισθήσεις, κώδικες αμφίσημους, ριγμένους αμέριμνα, φτάνει να μαζέψεις τελευταία στιγμή από κάτω πεσμένα τα κλειδιά, να ξεκλειδώσεις το ποίημα, αν μπορείς, να μη σε κρατάει ερμητικά κλεισμένο απέξω από την ποθητή αμφισημία.

Τα πάντα εξαρτώνται απ’ αυτόν που βλέπει. Ιστορίες σκηνοθετημένες ευθύγραμμα μέχρι το απρόσμενο cut, και την ανατροπή στο μοντάζ.

Ας δούμε τώρα κάποια επιμέρους ποιήματα που ξεχωρίζω:

Μετράει τη σημασία των συμβόλων και πορεύεται στον εαυτό της ανάποδαχωρίς να ξεχνάει και τις αρχαίες τελετουργίες της αγάπης: Ο κήπος που βλέπει - κατά τον καρυωτακικό απόηχο, και η γυναίκα της Ζάκυθος με την Φραγκογιαννού στο ίδιο ποίημα, να αντικρίζονται με τον νέο φοιτητή στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο.

Στο αινιγματικό ποίημα Μπάρτλεμπι, το ποιητικό υποκείμενο οικειοποιείται την εμβληματική φράση του Μέλβιλ για να αρθρώσει τη δική του ηρωική ανυπακοή. Σε άλλο ποίημα, πετυχαίνει μικρές φωτογραφίες καθημερινότητας από τις ζωές των άλλων.

Στο αινιγματικό ποίημα «Μπάρτλεμπι», το ποιητικό υποκείμενο οικειοποιείται την εμβληματική φράση του Μέλβιλ για να αρθρώσει τη δική του ηρωική ανυπακοή. Σε άλλο ποίημα, πετυχαίνει μικρές φωτογραφίες καθημερινότητας από τις ζωές των άλλων, ενώ τα ιστιοφόρα δέντρασφυρίζουν όλη νύχτα, κι η Κάθρην από τα «ανεμοδαρμένα ύψη» χτυπά το τζάμι -ανοίξτε μου να μπω. Τραγούδια και μουσικές, μελωδίες αναγνώρισης: Λόρι Άντερσον και Λα Στράντα της Τζελσομίνας, και Άστορ Πιατσόλα, όταν δεν αφήνει σαν το σαλιγκαρι το αποτύπωμα της ματαιότητας.

Στο πιο αισθαντικό ποίημα της συλλογής, μια επιστολή στον Αντρέι Ταρκόφσκι, αποδίδει τιμές στην παιδική ηλικία, ως απαρχή και προσδοκία, ομολογώντας «πως την παιδική της ηλικία ποτέ δεν την αποχωρίστηκε/ μαζί την κουβαλούσε πάντα/ σαν ένα ασημένιο παγώνι/ αποχρωματισμένο με σοφία / κρυμμένο κάτω απ’ το κρεβάτι της», ή βάδιζε στο αρχαίο περιβόλι με τον παππού -μεταφορά για την ποίηση, όπως και ο κήπος, αλλού- «μόνο να βρίσκει σκουντουφλώντας στο σκοτάδι το μισοδαγκωμένο μήλο -πέντε δόντια από παιδάκι», όσο ζούσε και η γιαγιά -Πυθία σωστή- που ζύγιαζε το φλιτζάνι, να εστιάσει στη μοίρα της.

Και άλλες μεταμορφώσεις από ποίημα σε ποίημα του ποιητικού υποκειμένου σαν τον τόπο που ποτέ δεν ταξίδεψες και έρχεται να σε βρει στον ύπνο σου πλησίστιοςΕίναι ο Κάφκα -όταν η γραφή -και ίσως η αγάπη- απαιτεί μια τέτοια προσπάθεια ενώ κάποτε ήταν σαν την αναπνοή. Είναι ο ΕΞΥΠΕΡΥ. Ή είναι η ίδια τρυφερή ποιήτρια, η Έμιλυ Ντίκινσον -στο ποίημα ποιητικής- όπου σπέρνει αριθμημένα ποιήματα στον κήπο- γιατί -έτσι ξεφεύγεις από τη μοίρα του θανάτου, ο κανένας είναι ο ποιητής που γίνεται όλοι οι ρόλοι και οι άνθρωποι, για να επιστρέψει στον εαυτό του, να πάψει να παιδεύεται με τις κρυφές σημασίες των συμβόλων. Σπρώχνοντας το χρόνο ένα πήχυ πιο πέρα / κάθε φορά.

Γι’ αυτό γράφει, γράφει συνεχώς τα συμβάντα/ μεταξύ ύπνου και ξύπνου/ όταν είναι ο Κρις Κέλβιν στον πλανήτη του Ταρκόφσκι, μια και τη μέρα δεν προλαβαίνει να συμφιλιωθεί με τον εαυτό της, προσφέροντας σαν τον Γιωργή, το ραφτάκι του Βιζυηνού, γραφή δίχως ραφή και ράμμα.

Είναι ο Ναμπόκοφ, τηρώντας το δικό του ληξιαρχείο λεπιδόπτερων. Είναι η Πηνελόπη που υφαίνει όνειρα στον αργαλειό που την ταξιδεύουν, αλλά πάντα γύρναγε πριν απ’ αυτόν. Η αφοσίωσή της συγγραφέως στον Παπαδιαμάντη, δεν κρύβεται -υπάρχουν εδώ τα περισσότερα παραθέματα για τον ίδιο και τις ηρωίδες της λογοτεχνίας του.

Καθισμένη η αφηγήτρια στο παιδικό δωμάτιο των πίσω της σελίδων, γίνεται η Φράνση Νόλαν, ένα δέντρο μεγαλώνει στο Μπρούκλιν, ή η Άννα Φρανκ, ανατριχιάζοντας που από τότε ακόμα συνυπήρχαν εκείνες με τον λύκο, στην σοφίτα των παιδικών χρόνων, δίπλα στην αθώα περισυλλογή.

Η συγγραφέας θέλει να τα πει όλα. Να γίνει η ίδια όλοι οι ρόλοι που τη σφράγισαν ως αναγνώστρια και άνθρωπο, να φτιάξει ένα μικρό λεξικό.

Ένα άλλο αινιγματικό πεζολογικό ποίημα, με τον ομολογημένα καβαφικό τίτλο, προσπάθησε να τα φυλάξεις , στιλπνό στην εξυνάδα και την αληγορία του, ποίημα ποιητικής επίσης, το διαβάζω: τα άλλα άνθη/ που κρατάς για φυτολόγιο/ πριν γίνουν αποστεγνωμένες εικόνες του εαυτού τους/ τοποθετείς ανάμεσα σε εφημερίδες/ τα φύλλα τους έχουν μεγάλη απορροφητικότητα/ εκεί βρίσκουν διέξοδο οι χυμοί/ μεταξύ των γραμμών/ μια χλοερή δροσιά/ στην στερεότυπη γλώσσα των ειδήσεων/ όλο υπονοούμενα.

Είναι σε άλλο ποίημα η ηρωίδα Φρίντα Κάλλο και το μυθικό σπίτι της τέχνης της, casa de azul, καμωμένο από το μερτικό του πόνο που της έτυχε, άλλη μια μελωδία αναγνώρισης με τη συλλογική γυναικεία φωνή.

Η συγγραφέας εδώ θέλει να τα πει όλα, και το μυθιστόρημα που κουβαλά ο καθένας. Έχει να τα επινοήσει όλα, να γίνει η ίδια όλοι οι ρόλοι που τη σφράγισαν ως αναγνώστρια και άνθρωπο, να φτιάξει ένα μικρό λεξικό, αναστοχαστικό μπρος πίσω, μια εγκυκλοπαίδεια σημερινών συγκινήσεων και παλιών ελπίδων, το δικό της φανταστικό μουσείο, το δικό της Μουσείο της Αθωότητας. Εκθέματα τα ποιήματα -ένα δωμάτιο ονείρων, κι η παλίροια να συντελείται τώρα εντός της, καθώς περιδιαβάζει flaneur, από ποίημα σε ποίημα, φωτογραφίζοντας απροκάλυπτα την καθημερινότητα με τους συνειρμούς που της γεννά αυτή, ή τις ζωές των άλλων, έξω από τα φωτισμένα παράθυρα τη νύχτα/ μικρές ιστορίες που φαντάζεται σαν να είναι δικές της/ σαν αναμνήσεις από ζωές που δεν έζησε.

Αναζητώντας ταυτότητα και γλώσσα η αφηγήτρια ταξιδεύει, αποθέτοντας στο τέλος στα χέρια μας ένα κείμενο, τόπο επινόησης του εαυτού, ένα ημερολόγιο σε εικόνες, ένα ιδιόμορφο graphic novel εσωτερικής ελευθερίας.

* Μια πιο εκτενής εκδοχή του παραπάνω κειμένου διαβάστηκε στις 26 Μαρτίου 2015, στην παρουσίαση που έγινε στη Στέγη της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης.

 * Η ΑΡΧΟΝΤΟΥΛΑ ΔΙΑΒΑΤΗ είναι συγγραφέας και εκπαιδευτικός.


altΤο αλφαβητάρι των πουλιών
Πόλυ Χατζημανωλάκη
Εύμαρος 2014
Σελ. 80, τιμή εκδότη € 8,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΥΣ ΧΑΤΖΗΜΑΝΩΛΑΚΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Πιστή και ενάρετη νύχτα» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

«Πιστή και ενάρετη νύχτα» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

Για το ποιητικό έργο της Λουίζ Γκλικ [Louise Glück] «Πιστή και ενάρετη νύχτα» (μτφρ. Χάρης Βλαβιανός, Δήμητρα Κωτούλα, εκδ. Στερέωμα).

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Δημιουργός του έργου Πιστή και ενάρετη νύχτα είναι η ...

«Πράξεις των Αποστόλων» του Ιωάννη Πανουτσόπουλου (κριτική) – Η θέση του ανθρώπου στην κοσμική σούπα

«Πράξεις των Αποστόλων» του Ιωάννη Πανουτσόπουλου (κριτική) – Η θέση του ανθρώπου στην κοσμική σούπα

Για την ποιητική συλλογή του Ιωάννη Πανουτσόπουλου «Πράξεις των Αποστόλων» (εκδ. Τόπος). Στην κεντρική εικόνα, έργο της Valerie Hegarty.

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Για ένα «σύννεφο με παντελόνια»

...
«Τελευταίο σκοτάδι» του Αργύρη Παλούκα (κριτική) – Ολιγόστιχα ποιήματα, πυκνές συνθέσεις

«Τελευταίο σκοτάδι» του Αργύρη Παλούκα (κριτική) – Ολιγόστιχα ποιήματα, πυκνές συνθέσεις

Για την ποιητική συλλογή του Αργύρη Παλούκα «Τελευταίο σκοτάδι» (εκδ. Κριτική). Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Yan Palmer. 

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Είχαμε ήδη την ευκαιρία να αξιολογήσουμε προϊόντα λογοτεχν...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ο Πανελλήνιος Όμιλος Φίλων του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη διοργανώνει στις 27 Μαρτίου 2023 στο θέατρο ΚΥΔΩΝΙΑ στα Χανιά, ημερίδα με θέμα: Νοούμενα και υπονοούμενα στο θεατρικό έργο «Η Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Λούλας Αναγνωστάκη από τον Σπύρο Στάβερη.

...
«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Οι εκδόσεις Ψυχογιός διοργανώνουν συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία, με αφορμή το βιβλίο του Rodric Braithwaite «Μια Σύντομη Ιστορία της Ρωσίας», απόψε, Πέμπτη 23 Μαρτίου, στο βιβλιοπωλείο LIBER.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ