alt

Για τη δίγλωσση έκδοση των ερωτικών ποιημάτων του e.e. cummings Λοιπόν ας φιληθούμε (εκδ. Πατάκη).

Του Νίκου Ξένιου

Τα "Ερωτικά ποιήματα" (Λοιπόν, ας φιληθούμε) του κάμμινγκς, που ο Χάρης Βλαβιανός μετέφρασε μαζί με τον Γιάννη Δούκα για λογαριασμό των εκδόσεων Πατάκη, έρχονται να προστεθούν στον κατάλογο των μεταφράσεων του Χάρη Βλαβιανού: Τ.Σ.Έλιοτ, κάμμινγκς, Τζων Άσμπερι, Ουάλας Στήβενς, Άνν Κάρσον, Μπλαίηκ, Πεσσόα, Χέρμπερτ, Λόνγκλεϋ και Γκολντόνι.

Ο κάμμινγκς υπήρξε πολυγραφότατος: η συλλογή Τουλίπες και Καμινάδες κυκλοφόρησε το 1923, τα Ποιήματα XLI το 1925, το Είναι 5 το 1926, το  ViVa το 1931, το Όχι ευχαριστώ το 1935, τα 50 Ποιήματα το 1940, το 1 × 1 το 1944, το XAIPE: Εβδομήντα ένα ποιήματα το 1950, ενώ ακολούθησαν τρεις ατιτλοφόρητες συλλογές το 1954, το 1958 και το 1963. Τα Παραμύθια το 1965, το Και τα λοιπά: Τα αδημοσίευτα ποιήματα το 1983 και, τέλος, το σύνολο του έργου του κάμμινγκς από το 1904 έως το 1962, από τον εκδότη Τζωρτζ Φίρματζ για τις εκδόσεις «Liveright», το 1991.

O κρυπτικός ποιητής

Η γυμνή γυναίκα που κάνει έρωτα στα ποιήματα του κάμμινγκς ανάγεται σε σύμβολο της αμερικανικής κοινωνίας στις δύσκολες δεκαετίες της οικονομικής κρίσης ’20 και ’30.

Οι εκδότες του κάμμινγκς υπερτόνισαν την αντισυμβατική ορθογραφία της ποίησής του, τα μικρά αρχικά των κυρίων ονομάτων του, την απουσία στίξης, την τολμηρή θεματική του[1]. Κάποια από τα όψιμα ποιήματά του «θραύουν» τόσο έντονα τις συμβάσεις περί στιχουργικής, που ξεπερνούν τις πιο τολμηρές εκδοχές της συμβολιστικής (Μαλλαρμέ), της εικονικής ή ακόμα και της σχηματικής ποίησης και καταλήγουν σε μορφή χάι-κου, στα πλαίσια του οποίου μια κατάληξη όπως η –iness παίρνει τη βαρύτητα υπαρξιακής κατάστασης (μοναξιά: loneliness, αλλά και ανακάλυψη του Εγώ: I-ness, ή απλώς Ύπαρξη: -iness, ως συνώνυμο του Being).

Ο αναγνώστης της πρωτότυπης -και, τώρα, μεταφρασμένης- ποίησης του κάμμινγκς πρέπει να εισέλθει στην εσωτερική «διχοτομία» που υπάρχει στην καρδιά του ποιήματος. Να αγνοήσει τα «οπτικά» στοιχεία που τον παραπλανούν ώστε να φτάσει στον πυρήνα του, τον λεκτικό/σημασιολογικό εννοώ. Η αποσύνθεση των λέξεων σε ένα τέτοιο ποίημα και οι πολλαπλές αναφορές σε ήδη γνωστά ποιητικά σχήματα δεν είναι μια «αναποφάσιστη» στάση του ποιητή, αλλά μια συνειδητή επιλογή του: αφηρημένες λεκτικές αναπαραστάσεις του θηλυκού και του αρσενικού κορμιού παίρνουν σταδιακά σχήμα με συγκεκριμένες λεξιλογικές επιλογές, δηλαδή το πλάσιμο της ποιητικής εικόνας διέρχεται στάδια μεταμόρφωσης. Η πτώση ενός φύλλου το φθινόπωρο ή ενός ρούχου στο πάτωμα παράγει συγκεκριμένη, ημιτελή εικόνα που ο αναγνώστης καλείται να «συμπληρώσει», τρόπον τινά, επιδιδόμενος σ’ αυτήν την τόσο μελαγχολική εκφώνηση ενός -εκ πρώτης όψεως- δυσνόητου στιχουργήματος. Και, σε αυτό το σημείο, ο μελετητής της μοντέρνας αυτής ποίησης ανακαλύπτει έναν κόσμο ολόκληρο από κοινωνικές αναφορές, σε ύφος καταγγελτικό: η γυμνή γυναίκα που κάνει έρωτα στα ποιήματα του κάμμινγκς έχει συγκεκριμένη ταυτότητα, υπερβαίνει τη φαντασίωση και το προσωπικό βίωμα του δημιουργού και ανάγεται σε σύμβολο της αμερικανικής κοινωνίας στις δύσκολες δεκαετίες της οικονομικής κρίσης ’20 και ’30, όταν οι έννοιες του life style, του πλούτου και της κοινωνικής καταξίωσης αποκτούσαν ιδιαίτερη βαρύτητα στον αγγλοσαξονικό κόσμο, ακριβώς επειδή διακυβεύονταν. Στον κάμμινγκς η νεύρωση του πολιτισμού έχει παραχωρήσει τη θέση της σε κραυγή διαμαρτυρίας, με αποτέλεσμα το ποιητικό υποκείμενο ν’ αντιδιαστέλλεται στον γύρω κόσμο, ως περιθωριοποιημένη συνείδηση που διεκδικεί τη μοναδικότητά της. Αντίστοιχα, στο σεξ, η μονωμένη αυτή φωνή διεκδικεί το άγγιγμα, τον οργασμό, την αποκάλυψη των συγκεκαλυμμένων πτυχών του κορμιού, όχι με τον φετιχισμό της στερημένης ματιάς, αλλά με τη γενναιοδωρία ενός σχεδόν παγανιστικού Ερωτιδέα. Σαν μέσα από ένα διαφανή καθρέφτη, με τρόπο υπαινικτικό έως κρυπτικό, ο ποιητής καταγράφει τον αναστεναγμό των εραστών ως καταγγελία της ανεπάρκειας του ανθρώπινου περιβάλλοντος στο ζήτημα της πραγμάτωσης του έρωτα. Βαθύτατα ρομαντικός, ο κάμμινγκς ενσαρκώνει το ερωτικό φετίχ και υλοποιεί τη φαντασίωση των μαζών, χωρίς την παραμικρή αναστολή στο να αναφερθεί σε αποκλίνουσες μορφές ερωτισμού ή σε «προσβλητικές» -για τα ήθη της εποχής- ερωτικές στάσεις.

alt

Ενότητα θεματικής και στιχουργικής

Oι πρωτοποριακές στιχουργικές επιλογές του κάμμινγκς σπαράσσουν το ποίημα στα κομμάτια του και το καθιστούν πιο δραστικό.

Διασκελισμός, τμήση του στίχου, κατάργηση της στίξης, εσκεμμένη ανορθογραφία, ελλειπτικός στίχος. Οι πρωτοποριακές στιχουργικές επιλογές του κάμμινγκς σπαράσσουν το ποίημα στα κομμάτια του και το καθιστούν πιο δραστικό: κάποιοι το απέδωσαν στις ανεικονικές εκδοχές της ζωγραφικής που είχαν αρχίσει να επικρατούν στις γκαλερί του Νέου Κόσμου[2]. Άλλοι θεώρησαν ότι ο ποιητής προσπάθησε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο να καθιερώσει το ρήμα εις βάρος του ονόματος. Οι «ψυχαναλυτικοί» μίλησαν για «σύνθλιψη του Εαυτού» στους τετμημένους στίχους του ποιητή, οι αποδομιστές της σχολής Ντεριντά έφτασαν στο σημείο να χρησιμοποιούν τους στίχους του κάμμινγκς για να υποστηρίξουν τα δόγματά τους[3]. Στα πρώτα στάδια της λογοτεχνικής κριτικής που ακολούθησε της δημοσίευσης των ποιημάτων του, ο κάμμινγκς προσέφερε πλούσιο υλικό για ερμηνεία, που συχνά υπερέβη τους αισθητικούς στόχους που θα ’πρεπε να έχει η λογοτεχνική κριτική. Κατασκευάστηκε ένα οικοδόμημα ολόκληρο από «κλειδιά προσέγγισης» του κάμμινγκς, που ελάχιστα προήγαγε την απόλαυση της ποίησης. Αυτό, βέβαια, υποδήλωνε την έντονη επιρροή που τα έργα του ασκούσαν στο αμύητο κοινό, και δη στο νεανικό: δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι πλειάδα ποιημάτων του κάμμινγκς αναφέρονται στο σεξ[4]. Οι εποχές του χρόνου, τα χρώματα της φθινοπωρινής βλάστησης, ο βλαστικός οργασμός της Άνοιξης[5], όλα διέρχονται τον ηθμό της ποιητικής ευαισθησίας και μετατρέπονται σε βαρύγδουπα σύμβολα δημιουργίας ή αναγέννησης της ζωής, φθοράς, επιθυμίας και θανάτου. Σε αυτό το πλαίσιο, το σεξουαλικό μοτίβο των ερωτικών ποιημάτων του δεν αναγιγνώσκεται μόνο στο πρώτο, το πορνογραφικό (ή απλά αισθησιακό) επίπεδο, παρά «περνά» και σε επίπεδο μετάπλασης σε σύμβολο.

alt
    Πίνακας του e.e cummings

Η ερωτική γυναίκα

Στη συγκεκριμένη συλλογή ο αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να απολαύσει την άμεση αντιπαραβολή του αγγλικού πρωτοτύπου δίπλα στη μετάφραση των δύο ποιητών μας. Η επιλογή της συλλογής αυτής υποκρύπτει την ίδια ανάγκη πρόκλησης αμφίρροπων συναισθημάτων στον αναγνώστη που αποδόθηκε στον ίδιο τον κάμμινγκς όταν πρωτοκυκλοφόρησε τα ποιήματα: για τον ένα ή τον άλλο λόγο, η συλλογή Λοιπόν, ας φιληθούμε εξακολουθεί στις μέρες μας να είναι προκλητική και ανατρεπτική, στον βαθμό στον οποίο η πορνογραφική προσέγγιση του σεξ και του γυναικείου κορμιού συνιστά εθισμό για τον σύγχρονο αναγνώστη, εθισμό τον οποίο πρέπει να υπερβεί και κεκτημένη ταχύτητα την οποία οφείλει να ανακόψει. Στόχος είναι να «βαδίσει» στον στίχο του κάμμινγκς με τους ρυθμούς που ο ίδιος ο κάμμινγκς επιλέγει για την περιδιάβαση αυτή: ο Χάρης Βλαβιανός και ο Γιάννης Δούκας, έχοντας  επίγνωση αυτής της ιδιαιτερότητας, μεταφράζουν το αγγλόφωνο ιδίωμα με λέξεις της Νεοελληνικής που δεν θίγουν την ατμόσφαιρα, το προσωπικό «κλίμα» των ποιημάτων και το ευρύτερο ηθογραφικό πλαίσιο στο οποίο αυτά κινούνται. Tο αποτέλεσμα είναι μια καλαίσθητη μετάφραση ενός corpus ποιημάτων που επιτρέπει στην εικόνα του γυμνού γυναικείου σώματος να εξελιχθεί: για τον κάμμινγκς η Γυναίκα είναι η σύντροφος του αφηγητή στο κρεβάτι, είναι πόρνη αλλά είναι και αγία, είναι νέα αλλά και μεσήλικας και ηλικιωμένη, είναι παρατηρούμενη και παρατηρήτρια, είναι συγκεκριμένη αλλά και αρχετυπική, είναι μητέρα και κόρη και αδελφή και προσωποποίηση της Φύσης ολόκληρης.

[1] Norman Friedman, E. E. Cummings: The Growth of a Writer (1922)
[2] Regis L Welch, "The Linguistic Paintings of E. E. Cummings, Painter-Poet." Language and Literature 9 (1984): 79-89.
[3] Maurice Lesemann, "The Poetry of E. E. Cummings." Poetry 29 (1926): 164-69.
[4] Slater Brown, «Review of Tulips and Chimneys» , Broom 6 (1924): 26-28.
[5]In just--
Spring, when the world is mud-
luscious, the little
lame balloon-man
whistles far and wee.

ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ

alt

Ερωτικά ποιήματα
Λοιπόν ας φιληθούμε
e.e. cummings
Μτφρ. Χάρης Βλαβιανός, Γιάννης Δούκας
Εκδ. Πατάκη 2014
Σελ. 168, τιμή € 10,50

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ e.e. cummings

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Παπαρούνες του Γενάρη» του Δημήτριου Ρογγίτη (κριτική)

«Παπαρούνες του Γενάρη» του Δημήτριου Ρογγίτη (κριτική)

Δημήτριος Ρογγίτης, «Παπαρούνες του Γενάρη», Ενύπνιο, 2024. «Ποιήματα που αγγίζουν τις πιο λεπτές χορδές της συναισθηματικής εμπειρίας».

Γράφει ο Γιώργος Χαριτάτος

Η ποίηση είναι, ίσως, η πιο δύσκολη τέχνη. Κι αυτό, διότι εκτός από τα αρχετυπικά χ...

Τρεις ελληνικές ποιητικές επιλογές στο κλείσιμο του χρόνου

Τρεις ελληνικές ποιητικές επιλογές στο κλείσιμο του χρόνου

Τρεις ποιητικές επιλογές καθώς το 2024 εκπνέει. «Ετερόλεκτον», του Παναγιώτη Ι. Ηλιόπουλου (εκδ. Ιωλκός, 2023), «Οι ψυχές των ψαριών», της Σάντις Βασιλείου (εκδ. Θράκα, 2024), «Η μικροϊστορία μιας αναλαμπής», της Ιωάννας Παππά (εκδ. Μάγμα, 2024).

 Γράφει ο Γιώργος Δρίτσας

...
«Ίκαροι – Ο φτερωτός ήρωας και τα πρόσωπά του μέσα στον χρόνο» - Ανθολογία, προλεγόμενα-μετάφραση Κώστας Κουτσουρέλης (κριτική)

«Ίκαροι – Ο φτερωτός ήρωας και τα πρόσωπά του μέσα στον χρόνο» - Ανθολογία, προλεγόμενα-μετάφραση Κώστας Κουτσουρέλης (κριτική)

Για την ανθολογία ποιημάτων «Ίκαροι – Ο φτερωτός ήρωας και τα πρόσωπά του μέσα στον χρόνο», με ανθολόγηση – προλεγόμενα & μετάφραση του Κώστα Κουτσουρέλη, για τις εκδόσεις Σμίλη. Κεντρική εικόνα: Ο πίνακας «Τοπίο με την πτώση του Ίκαρου» 1558, του Πίτερ Μπρέχελ.

Γράφει η Λίλα Τρουλινού ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Το αρχαίο θέατρο μέσα από τις πηγές» των Έρικ Τσάπο και Γουίλιαμ Τζ. Σλάτερ (κριτική) –  Πρωτότυπη μελέτη για τις ρίζες του δράματος και της κωμωδίας

«Το αρχαίο θέατρο μέσα από τις πηγές» των Έρικ Τσάπο και Γουίλιαμ Τζ. Σλάτερ (κριτική) – Πρωτότυπη μελέτη για τις ρίζες του δράματος και της κωμωδίας

Για το βιβλίο των Έρικ Τσάπο [Eric Csapo] και Γουίλιαμ Τζ. Σλάτερ [William J. Slater] «Το αρχαίο θέατρο μέσα από τις πηγές», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, σε μετάφραση Βάιου Λιαπή. Στις εικόνες, θεατρικές μάσκες σκαλισμένες σε μάρμαρo, όπως βρίσκονται στη Νεκρόπολη της αρχαίας ...

Αφιέρωμα στον Χρήστο Βακαλόπουλο [ΙΙ] –  Διαβάζοντας τη Γραμμή του Ορίζοντος τότε και τώρα

Αφιέρωμα στον Χρήστο Βακαλόπουλο [ΙΙ] – Διαβάζοντας τη Γραμμή του Ορίζοντος τότε και τώρα

«Η Γραμμή του Ορίζοντος», το τελευταίο μυθιστόρημα του Χρήστου Βακαλόπουλου, συμπυκνώνει το πεζογραφικό του σύμπαν και συμπληρώνει το ψηφιδωτό μιας ανήσυχης, δημιουργικής και έκκεντρης προσωπικότητας.

Γράφει ο Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης

Habent sua fata...

Βαγγέλης Μπέκας: «Το Ελεγεία και Σάτιρες του Καρυωτάκη σημάδεψε την εφηβεία μου»

Βαγγέλης Μπέκας: «Το Ελεγεία και Σάτιρες του Καρυωτάκη σημάδεψε την εφηβεία μου»

Από τις «20.000 λεύγες κάτω από τη θάλασσα» μέχρι το «Υπόγειο», μια «Ελεγεία και Σάτιρες» δρόμος. Αυτά είναι κάποια από τα βιβλία της ζωής του Βαγγέλη Μπέκα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Το πρώτο βιβλίο που θυμάμαι...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ηθική και Ανήθικοι» του Κωνσταντίνου Γιατρά (προδημοσίευση)

«Ηθική και Ανήθικοι» του Κωνσταντίνου Γιατρά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Κωνσταντίνου Γιατρά «Ηθική και Ανήθικοι», το οποιο κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Stamora Moravita

...
«Στη σκόνη» της Μοργκάνα Κρέτζμαν (προδημοσίευση)

«Στη σκόνη» της Μοργκάνα Κρέτζμαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Βραζιλιάνας Μοργκάνα Κρέτζμαν [Morgana Kretzmann] «Στη σκόνη» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κωστας Αγοραστός

Ρόδια και Τσιγάρα

...
«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπασμάτων από το μυθιστόρημα του Άρη Μαραγκόπουλου «Απάρνηση», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιφάνεια Ι
(Ο Νικόλας δεν είναι πια εδώ)

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πόσα είναι τα φύλα, τελικά; Βιβλία και μελέτες που δίνουν τις απαντήσεις

Πόσα είναι τα φύλα, τελικά; Βιβλία και μελέτες που δίνουν τις απαντήσεις

Πόσα φύλα υπάρχουν; Ποια είναι η διαφορά μεταξύ βιολογικού και κοινωνικού φύλου; Υπάρχει φάσμα όσον αφορά το βιολογικό φύλο; Μια προσεκτική εξέταση των παραπάνω ερωτημάτων που αναδύονται στην επικαιρότητα τα τελευταία χρόνια.

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ