alt

Του Γιώργου Βέη

«Η αλαζονεία αυτής της πόλης! Ακόμη και στη χειρότερη της κακομοιριά, στην τρέλα της την αχαλίνωτη, κοιτάει να σου βγει μια βαθμίδα καλύτερη». (Από το βιβλίο, σελ. 69)

Πρόκειται για διπλό βιβλίο. Ποιήματα και πεζά εναλλάσσονται, χωρίς να διακόπτεται το εννοιολογικό νήμα. Η ενότητα του χώρου εξασφαλίζει, ως εκ των πραγμάτων, τη δημιουργική, σύμμετρη ανάπτυξη του χρόνου. Ο Χρήστος Τσιάμης, γεννημένος και μεγαλωμένος στην Πάτρα, φτάνει δεκαεφτάχρονος στη Νέα Υόρκη. Εκεί ζει κι εργάζεται έκτοτε, μια ακόμη εναργής ψηφίδα του μείζονος μωσαϊκού των εκατομμυρίων μεταναστών, οι οποίοι έγιναν προοδευτικά κι αυτοί γνήσια παιδιά της.

Στο βιβλίο αυτό, πέμπτο κατά σειρά, εμπεριέχονται αμιγώς αυτοβιογραφικά στοιχεία, ποιητικές καταθέσεις, λιλιπούτεια οιονεί δοκίμια και αποσπάσματα ενός ευρύτερου χρονικού, που ίσως κάποτε δημοσιεύσει ολοκληρωμένο ο συγγραφέας. Η όλη περιγραφή διακρίνεται για την αμεσότητά της, την αποστεωμένη, κυριολεκτική της γραφή και την αποκλειστική συνάφειά της με ποικίλες αξιομνημόνευτες εμπειρίες. Τα ποιήματα σχολιάζουν κατά κανόνα τα πεζά κομμάτια και αντιστρόφως. Έστω δείγματα τα εξής: «Στην πόλη που το πρωί τρώει τα παιδιά της / και τα ξερνάει αποβραδίς στα μπαρ της / να πιούν το γάλα της σαν δυναμίτη / κι ύστερα σον κόρφο της να τα κοιμίσει [...] στην πόλη αυτή παραφυλάει στη γωνία / η έκπληξη και παρακάτω η τόλμη γυμνή [...] Σκηνικό για αόμματους. Μήπως στρίψαμε λάθος;»

Εγκόλπιο πατριδογνωσίας

Η όλη περιγραφή διακρίνεται για την αμεσότητά της, την αποστεωμένη, κυριολεκτική της γραφή και την αποκλειστική συνάφειά της με ποικίλες αξιομνημόνευτες εμπειρίες

Οι μαρτυρίες αυτές από την όλως συνειδητή εμφύτευση του ποιητή στο Νέο Κόσμο και μάλιστα στην καρδιά του, το ακοίμητο Μανχάτταν, συνιστούν, μεταξύ άλλων, εγκόλπιο πατριδογνωσίας. Παρίστανται βεβαίως και οι δύο κοιτίδες-πατρίδες. Τόσο η φυσική, μέσω της γλώσσας, όσο και η θετή, μέσω του καθημερινού βιώματος. Το Μανχάτταν καθίσταται μαγικό διότι επιτρέπει στον Χρήστο Τσιάμη να ζει νοερώς στη γενέθλια Πάτρα, καθ΄ην στιγμή συμπεριφέρεται ως καθόλα αυθεντικός αμερικανός πολίτης. Οι διαδικασίες των κατά καιρούς αναλόγων οσμώσεων ποικίλλουν σε ένταση. Διακρίνω τα εξής ενδεικτικά για τις ανάγκες της εποπτικής στιγμής: «Η δύναμη χτυπάει με βρόντο τη γροθιά της / στο μακρόστενο το νησί καταμεσής / -όγκο από σίδερο και από γρανίτη βαρείς. / Ο κύβος ερρίφθη, με το χρώμα εκείνο το γκρι / που αφομοιώνει απ’ τον δριμύ ουρανό της πόλης, / και μας φοβερίζει, έτσι με ανέκφραστη την όψη [...] η φαντασία εδώ δεν έχει μόνιμη διεύθυνση / Είτε απ’ τις επάλξεις του πλούτου σκοπεύει / είτε μες στις μεταβαλλόμενες γειτονιές χαζεύει, / αέναα υπονομεύει τους κανόνες του παιχνιδιού. / Αυτό και μόνο μου είναι αρκετό / για να τον θεωρώ δικό μου τον τόπο αυτόν εδώ».

Γνωρίζουμε βεβαίως ότι η διασπορά προκαλεί τον μεγάλο, τον καταλυτικό διχασμό του συγγραφέα. Η λογοτεχνία αποπειράται, μάταια συνήθως, να συμφιλιώσει τις χρόνιες αντιφάσεις και εγγενείς δυσκολίες, τις οποίες συνεπάγεται η παρατεταμένη διαβίωση στο εξωτερικό, την ίδια ακριβώς χρονική στιγμή κατά την οποία ο απόδημος δημιουργός εξακολουθεί να ζει φαντασιακά στη γη των πατέρων του. Θυμάμαι τον Νικόλαο Κάλας, τον οποίο παρουσιάζει εδώ με υποδειγματική σαφήνεια ο Χρήστος Τσιάμης, να μου παραπονείται στη Νέα Υόρκη, στα μέσα της δεκαετίας του ΄80, για τις πολλές δυσκολίες που αντιμετώπιζε στην προσπάθειά του να αξιοποιήσει όσο καλύτερα μπορούσε, με τη βοήθεια ασφαλώς κάποιου δικηγόρου στην Ελλάδα, ένα διαμέρισμα, το οποίο του είχε απομείνει στο κέντρο της Αθήνας. Με το γνωστό, διφορούμενο χαμόγελό του, ήθελε να με αφήσει να καταλάβω, όσο πιο διακριτικά ήταν δυνατόν, ότι η ρητορεία των αιτιάσεών του απευθυνόταν κυρίως προς τις δυο πατρίδες, τις Μεγάλες Απούσες, οι οποίες απέφευγαν να τον διαβάσουν σωστά.

Παλιννόστηση σε ιδανικό χωρόχρονο

Η φούγκα των εξομολογήσεων, οι οποίες απαρτίζουν το Μαγικό Μανχάτταν, διαβάζεται από μένα τουλάχιστον ως φούγκα ενός ποιητή, ο οποίος περνάει από το σύμπλεγμα του φερτού στην αίγλη του δραγουμάνου

Η πραγματικότητα της λογοτεχνίας των αποδήμων, υποστηρίζει εμμέσως πλην σαφώς και ο Χρήστος Τσιάμης, βρίσκεται στον αντίποδα της συχνά ωραιοποιημένης αντίληψης, η οποία σπεύδει να κατατάξει τον συγγραφέα της αλλοδαπής στους προκεχωρημένους θεματοφύλακες της εθνικής παράδοσής του ή έστω στους φιλότιμους σκαπανείς ευγενών προθέσεων. Η αμείλικτη χοάνη του Μανχάτταν, στη συγκεκριμένη περίπτωση, δεν συγχωρεί στους αμετανόητους «εθνικούς» συγγραφείς το ότι θέλησαν και μάλιστα τόσο φανατικά να ζήσουν πολυδιάστατα. Γι΄ αυτό και η διασπορά είθισται να τροφοδοτεί την ελληνική λογοτεχνία με παράδοξα κείμενα, τα οποία συνεχώς αναζητούν τόσο την εσωτερική, όσο και την εξωτερική τους δικαίωση. Από εδώ απορρέει άλλωστε αυτό που θα ονομάζαμε γενικεύοντας άγχος της μη περιθωριοποίησης. Εξ ου και η μεταμόρφωση του Μαγικού Μανχάτταν και σε βασανιστικό τοπίο: η πρόκληση της ενσωμάτωσης, η πιθανότητα της απόρριψης, ο κίνδυνος της αφασίας είναι οι καθημερινοί εχθροί της γραφής. Ο ίδιος ο απόδημος ή ο μετανάστης συγγραφέας αποφεύγει όσο μπορεί τη ρήξη. Ομολογεί πλαγίως τις φοβίες του, αρνείται εν τέλει να ηττηθεί, υπαναχωρεί, γράφει συνωμοτικά.

Από την άποψη αυτή το κείμενο είναι το αποτέλεσμα μιας -απεγνωσμένης από ό,τι φαίνεται- προσπάθεια παλιννόστησης σ΄έναν μάλλον ιδανικό χωρόχρονο. Κοντολογίς, η φούγκα των εξομολογήσεων, οι οποίες απαρτίζουν το Μαγικό Μανχάτταν, διαβάζεται από μένα τουλάχιστον ως φούγκα ενός ποιητή, ο οποίος περνάει από το σύμπλεγμα του φερτού στην αίγλη του δραγουμάνου. 

ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ

altΜαγικό Μανχάτταν
Χρήστος Τσιάμης
Μελάνι 2013
Σελ. 100, τιμή € 10,00

alt

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ ΤΣΙΑΜΗ 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τραγούδι του εαυτού μου» του Ουόλτ Ουίτμαν (κριτική)

«Τραγούδι του εαυτού μου» του Ουόλτ Ουίτμαν (κριτική)

Για το ποίημα σε δύο εκδοχές του Ουόλτ Ουίτμαν [Walt Whitman] «Τραγούδι του εαυτού μου: 1. Η πρώτη έκδοση (1855), 2. Η τελευταία έκδοση (1891 – 92)» (μτφρ. Δημήτρης Δημηρούλης, εκδ. Gutenberg).

Γράφει ο Γιώργος Βέης

...
«Καταυλισμός» του Γιώργου Βέη (κριτική) – Εκτενείς τοιχογραφίες με ποικίλες προσωπογραφίες

«Καταυλισμός» του Γιώργου Βέη (κριτική) – Εκτενείς τοιχογραφίες με ποικίλες προσωπογραφίες

Για την ποιητική συλλογή του Γιώργου Βέη «Καταυλισμός» (εκδ. Ύψιλον). Κεντρική εικόνα: λεπτομέρεια από το εξώφυλλο.

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Οι αναγνώστες που ακολουθούν συστηματικά, ή έστω περιστασιακά, όσα προβάλλει ...

«Ανήμερο» της Λένας Καλλέργη (κριτική) – Δήθεν απούσα με κρυφό μαχαίρι

«Ανήμερο» της Λένας Καλλέργη (κριτική) – Δήθεν απούσα με κρυφό μαχαίρι

Για την ποιητική συλλογή της Λένας Καλλέργη «Ανήμερο» (εκδ. Ίκαρος). 

Γράφει η Αριστέα Παπαλεξάνδρου

Το Ανήμερο (εκδ. Ίκαρος) είναι το πρόσφατο δημιούργημα μίας ήρεμης, και συγχρόνως πολυδιάστατης παρουσί...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Οι έξι συγγραφείς που επιλεχτήκαν από την κριτική επιτροπή «παρουσιάζουν έργα εντυπωσιακής δομής». Ανάμεσά τους βρίσκονται δύο πρωτοεμφανιζόμενοι πεζογράφοι. Στη φωτογραφία, η υποψήφια Σάρα Μπερνστάιν [Sarah Bernstein].

Επιμέλεια: Book Press

...
Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Ο Δημήτρης Καραντζάς επιστρέφει στη Στέγη με μια περφόρμανς–παραβολή για τη βία, τον εθισμό στην εικόνα και την κατάργηση των ψευδαισθήσεων ή, αλλιώς, για την πραγματικότητα που, ό,τι κι αν κάνεις για να την αποφύγεις, αργά ή γρήγορα θα έρθει να σε βρει.

Επιμέλεια: Book Press

Από τις 30 Σεπτεμβρί...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Τζ.Μ. Κουτσί [J.M. Coetzee] «Ο Πολωνός» (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 4 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ο νεαρός Μάνγκο» του Ντάγκλας Στιούαρτ (προδημοσίευση)

«Ο νεαρός Μάνγκο» του Ντάγκλας Στιούαρτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντάγκλας Στιούαρτ [Douglas Stuart] «Ο νεαρός Μάνγκο» (μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 28 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Περίμενε ώσπου να α...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

Τέσσερις εκδόσεις για τη μελέτη, το σήμερα και το άλλοτε της Αθήνας. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Διονυσίας Αλεξιάδου, από το λεύκωμα των εκδόσεων Καπόν «Η Αθήνα στον καιρό της πανδημίας».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ