alt

Της Άλκηστης Σουλογιάννη

Η μέχρι τώρα παραγωγική πορεία του Αντώνη Φωστιέρη στην ευρεία περιοχή της ποιητικής δημιουργίας ορίζεται από σημαντικούς (και ρυθμιστικούς σε ό,τι αφορά τη διαμόρφωση των σύγχρονων ελληνικών λογοτεχνικών πραγμάτων) οδοδείκτες που αντιπροσωπεύουν οι ποιητικές συλλογές: Το μεγάλο ταξίδι (1971), Εσωτερικοί χώροι ή Τα είκοσι (1973), Σκοτεινός έρωτας (1977), Ποίηση μες στην ποίηση (1977), Ο διάβολος τραγούδησε σωστά (1981), Το θα και το να του θανάτου (1987), Η σκέψη ανήκει στο πένθος (1996), Πολύτιμη λήθη (2003), καθώς και η συγκεντρωτική (και σε ένα μικρό βαθμό επιλεκτική) έκδοση κειμένων των συλλογών αυτών με τον τίτλο Ποίηση 1970-2005 (2008).

altΟι συλλογές αυτές αποτυπώνουν την έναρξη της δημιουργικής περιπέτειας του Α. Φωστιέρη, την οργάνωση παραμέτρων για τη μετεξέλιξη της αντικειμενικής πραγματικότητας σε εσωτερικά τοπία, τη συσχέτιση ανάμεσα στο λεκτό και στο άλεκτο ή ανάμεσα στο ορατό και στο αόρατο, τη συνειδητή και πολυεπίπεδη σχέση του συγγραφέα με τη γλώσσα και με την τέχνη του λόγου, την ενιαία οργάνωση σημασιολογικών τόπων γύρω από έναν θετικό και έναν αρνητικό πόλο εννοιών και συναισθημάτων, την ανάκληση του περιεχομένου της μνήμης όπου ανήκουν όσα διατηρήθηκαν και διασώζονται όσα αποσιωπήθηκαν κατά τη ροή του χρόνου.

Πλούσια θεματική, σταθεροί άξονες

Λόγος άμεσος, πλήρης συναισθήματος, κριτικός και σαρκαστικός, ενίοτε παραβολικός και συνδηλωτικός

Στο πλαίσιο αυτό ο Α. Φωστιέρης ανέπτυξε μια πλούσια θεματική επάνω σε σταθερούς άξονες, όπως είναι η διαρκής και αμφίδρομη σχέση ζωής και θανάτου, η ανθρώπινη αντοχή, η επικοινωνία μνήμης και λήθης, οι διαπροσωπικές σχέσεις, η φθορά, ο χρόνος, η φύση και η μεταφυσική ως βασικοί παράγοντες για τη συμπεριφορά του ανθρώπου: υλικό που διεκπεραιώνει λόγος άμεσος, πλήρης συναισθήματος, κριτικός και σαρκαστικός, ενίοτε παραβολικός και συνδηλωτικός, τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του οποίου προσδιορίζουν η μεταφορά, οι γραμματικές εικόνες, ο συνδυασμός παρηχήσεων και αφηγηματικής ροής, μέσα σε ποικίλα σχήματα σύνθεσης ελεύθερων στίχων.

Αυτό το υλικό σε ποικίλες εκδοχές αναγνωρίζεται καταρχήν στα σαράντα εννέα κείμενα της ποιητικής συλλογής του Α. Φωστιέρη με τον τίτλο Τοπία του Τίποτα, όπου πάντως η έμφαση εστιάζεται στην ίδια τη διαδικασία της δημιουργικής γραφής.

Πυκνή μάζα «σκοτεινής ύλης» 

Προς τον σκοπό αυτόν, ο Α. Φωστιέρης αξιοποιεί έννοιες, όπως: φαντασία, όνειρα, φόβος, υποκειμενική διάσταση του χρόνου, οργή, έρως, αισθήσεις, τα διφυή μνήμη-λήθη, ζωή-θάνατος, ορατό-αθέατο, υλικό-άυλο, επίσης: χρώματα (κόκκινο, κίτρινο, πράσινο, γκρι) και στοιχεία της φύσης (αέρας, ήλιος, θάλασσα, βράχια, ουρανός, λουλούδια, πουλιά, ζώα, έντομα), προκειμένου να αποδώσει τη σχέση του ανθρώπου με το σύμπαν, τον διάλογο αντικειμενικής και υποκειμενικής πραγματικότητας, τη θέση του εσωτερικού ανθρώπου απέναντι στα έργα της τέχνης. Κυρίως ο Α. Φωστιέρης επιμένει στις λεπτομέρειες (ακόμα και στις μικρότερες ή στις λιγότερο σημαντικές σε μια πρώτη προσέγγιση) που ορίζουν το περιεχόμενο αυτών των δεδομένων, καθώς και στα πλήρη σημασιών «κενά» που αποτελούν την απαραίτητη πυκνή μάζα «σκοτεινής ύλης» για την ολοκλήρωση των σημασιολογικών τόπων των κειμένων. Με τον τρόπο αυτόν εξασφαλίζονται ιδιαίτεροι προσανατολισμοί στη δημιουργική ανάγνωση, ενώ παράλληλα οδηγούμαστε και στην πρόσληψη του τίτλου Τοπία του Τίποτα.

altΑυτές οι προϋποθέσεις αποτελούν τη σταθερή βάση για την οργάνωση ποιημάτων σύντομων και ποιημάτων περισσότερο ή λιγότερο εκτενών, ως πολύμορφη σύνθεση ελεύθερων στίχων ποικίλης έκτασης, όπου παρεμβαίνουν ποικίλες επίσης παρηχήσεις σε συνδυασμό με το ρυθμό της αφηγηματικής ροής, με λόγο άμεσο, εντόνως παραστατικό, ενίοτε ειρωνικό και σαρκαστικό, συχνά αφοριστικό και παραβολικό, ενισχυμένο με την ευρεία χρήση της μεταφοράς (π.χ.: «Ο θρους των δέντρων/ Είναι βέβαια πράσινος», «Ο κόσμος/ Μες στου ήλιου σπαράζει/ Τη θηλιά/ Η μέρα στραγγαλισμένη/ Βγάζει τη γλώσσα της», «όλα βαθιά στο χώμα θάβονται του αέρα»).

Η εμφάνιση του ποιητή

Στο πλαίσιο αυτό παρεμβαίνει με ευρηματικό τρόπο η διατύπωση των προσωπικών απόψεων του Α. Φωστιέρη, οι οποίες αφορούν την αξιοποίηση της γλώσσας ως εργαλείου δημιουργικής παραγωγής, τη σχέση του δημιουργού με το έργο, τον συγγραφέα ως υποκείμενο και ως αντικείμενο, την επικοινωνία του συγγραφέα με τον αποδέκτη του έργου του, κυρίως την αυτοαναφορικότητα της δημιουργικής γραφής (π. χ. τα ποιήματα: «Το γραπτό», «Γράφω», «Θέλω να γράψω ένα ποίημα», «Το απόβαρο», «Τοπία του Τίποτα», «Υπερμνήμων λήθη», «Θηλιά από μετάξι», «Άγριος ίμερος», «Η ποίηση», «Το ποίημα», «Οι ποιητές»). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η δημιουργική συμπεριφορά του Α. Φωστιέρη αφενός απέναντι στα διακείμενα, τα οποία φαίνεται να αντιμετωπίζει ως στοιχεία εκλεκτικών συγγενειών, ως σημασιολογική τεκμηρίωση και ως πεδία διασταύρωσης σημαινομένων (π.χ. τα ποιήματα: «Εις εαυτόν», «Έτσι κι εμείς», «Κυναίγειρος», «Παλίντροπον», αλλά και «Οι χαρτοπαίκτες» όπου σχολιασμός εικαστικού έργου), και αφετέρου απέναντι σε δικά του προγενέστερα (εκδεδομένα ή ανέκδοτα) κείμενα (π.χ. τα ποιήματα: «Ξύλα οικόσιτα», «Υλικά οικοδομών-Υλικά κατεδαφίσεων»), τα οποία αξιοποιεί στη σύνθεση της παρούσας ποιητικής συλλογής δηλώνοντας πρόθεση ανάταξης ή επανεκτίμησης αυτών μέσα σε νέο/διαφορετικό σημασιολογικό τοπίο.

Καθώς ολοκληρώνεται η ποιητική συλλογή, ο Α. Φωστιέρης αποδίδει με ιδιαίτερο τρόπο τη βιωματική διάσταση της συγγραφικής του πορείας και της επικοινωνίας του με τους αποδέκτες του έργου του (το ποίημα «Πρώιμος αποχαιρετισμός»).

Είναι σαφές ότι το παρόν βιβλίο διευκολύνει την προσέγγιση της θεωρητικής πλευράς που διαθέτει η δημιουργική γραφή του Α. Φωστιέρη, και περαιτέρω, πράγμα σημαντικότερο, αποκαλύπτει τη διαδικασία που ο συγγραφέας εφαρμόζει προς έναν ολοκληρωμένο κανόνα ποιητικής σύμφωνα με την αντίληψή του για τις αρχές και την αισθητική της τέχνης του λόγου.

* Η ΑΛΚΗΣΤΙΣ ΣΟΥΛΟΓΙΑΝΝΗ είναι διδάκτωρ Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και κριτικός βιβλίου.
Τελευταίο της βιβλίο, η μελέτη «Ο δημιουργικός λόγος του Γιώργου Χειμωνά» (εκδ. Παρατηρητής).


altΤοπία του τίποτα
Αντώνης Φωστιέρης
Εκδ. Καστανιώτη 2013
Σελ. 96, τιμή € 12,78

alt                                  

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΑΝΤΩΝΗ ΦΩΣΤΙΕΡΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«À Revoir: Theophilos» του Νίκου Εγγονόπουλου (κριτική) – Ποιήματα αφιερωμένα στον σπουδαίο λαϊκό ζωγράφο

«À Revoir: Theophilos» του Νίκου Εγγονόπουλου (κριτική) – Ποιήματα αφιερωμένα στον σπουδαίο λαϊκό ζωγράφο

Για την ποιητική συλλογή του Νίκου Εγγονόπουλου «À Revoir: Theophilos», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ύψιλον. 

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Ο ...

«Ίσως φύγεις στο εξωτερικό» του Νικόλα Κουτσοδόντη (κριτική) – Όταν τα σώματα γίνονται πεδία μάχης και αντίστασης

«Ίσως φύγεις στο εξωτερικό» του Νικόλα Κουτσοδόντη (κριτική) – Όταν τα σώματα γίνονται πεδία μάχης και αντίστασης

Για την ποιητική συλλογή του Νικόλα Κουτσοδόντη «Ίσως φύγεις στο εξωτερικό», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Θράκα. 

Γράφει η Σίσσυ Δουτσίου

Μια κατάδυση στο βάθος της ανθρώπινης επιθυμίας, της αγάπης, της απώλεια...

«Στέφανος» του Νάσου Βαγενά – Κωμωδία ή δράμα, η συλλογή αυτή «έχει ψωμί»

«Στέφανος» του Νάσου Βαγενά – Κωμωδία ή δράμα, η συλλογή αυτή «έχει ψωμί»

Για την ποιητική συλλογή του Νάσου Βαγενά «Στέφανος» (εκδ. Κέδρος). Στην κεντρική εικόνα, ο πίνακας του Charles Meynier με τη Μούσα Καλλιόπη.

Γράφει ο Παναγιώτης Χριστοδούλου

*Ο τί...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΒΘ 2025: Μέρα 3η – Κορύφωση συμμετοχής και ακύρωση της εκδήλωσης για την εβραϊκή λογοτεχνία μετά από παρέμβαση ομάδας εκδοτών

ΔΕΒΘ 2025: Μέρα 3η – Κορύφωση συμμετοχής και ακύρωση της εκδήλωσης για την εβραϊκή λογοτεχνία μετά από παρέμβαση ομάδας εκδοτών

Η τρίτη μέρα της ΔΕΒΘ έφερε και την αναμενόμενη κορύφωση των εκδηλώσεων και δράσεων. Πολύς κόσμος, κατάμεστες αίθουσες και ένα πρόγραμμα με πολλές ενδιαφέρουσες παράλληλες συζητήσεις και παρουσιάσεις. Το περιστατικό όμως που ξεχωρίζει από τη χθεσινή μέρα είναι η ακύρωση εκδήλωσης της Πρεσβείας του Ισραήλ έπειτα από ...

ΔΕΒΘ 2025: Μέρα 2η –  Τεχνητή Νοημοσύνη, Ιταλία και εκδηλώσεις που ξεχώρισαν

ΔΕΒΘ 2025: Μέρα 2η – Τεχνητή Νοημοσύνη, Ιταλία και εκδηλώσεις που ξεχώρισαν

Η δεύτερη μέρα της 21ης ΔΕΒΘ κινήθηκε μακριά από τη νηνεμία της πρώτης μέρας. Γέμισε ασφυκτικά ήδη από νωρίς το απόγευμα τόσο στις παράλληλες εκδηλώσεις όσο και στα περίπτερα. Τεχνητή νοημοσύνη, Ιταλία και πλήθος παρουσιάσεων βιβλίων τράβηξαν το ενδιαφέρον του κοινού που ανταποκρίθηκε στο ραντεβού με τους συγγραφείς...

11ο Φεστιβάλ Νέων Λογοτεχνών στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης: 12 νέες λογοτεχνικές φωνές

11ο Φεστιβάλ Νέων Λογοτεχνών στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης: 12 νέες λογοτεχνικές φωνές

Στο Περίπτερο 14 της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης φιλοξενείται το 11ο Φεστιβάλ Νέων Λογοτεχνών. Δώδεκα ποιητές/ποιήτριες και πεζογράφοι της νέας γενιάς θα παρουσιάσουν το έργο τους και θα συζητήσουν ζητήματα της σύγχρονης ποίησης και πεζογραφίας. 

Επιμέλεια: Book Press ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μια τρίχα που γίνεται άλογο» της Λίλας Κονομάρα (προδημοσίευση)

«Μια τρίχα που γίνεται άλογο» της Λίλας Κονομάρα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα της Λίλας Κονομάρα «Μια τρίχα που γίνεται άλογο», η οποία κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Κι όμως κάποτε ήμασταν εμείς, ψιθυρίζει κι αμέσως σκέψεις κα...

«Νάρκισσος και Χρυσόστομος» του Χέρμαν Έσσε (προδημοσίευση)

«Νάρκισσος και Χρυσόστομος» του Χέρμαν Έσσε (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Χέρμαν Έσσε [Hermann Hesse] «Νάρκισσος και Χρυσόστομος» (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, Άγγελος Αγγελίδης), το οποίο κυκλοφορεί στις 7 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στην πραγματικό...

«Αιχμάλωτοι της γεωγραφίας – Βιβλίο κουίζ» του Τιμ Μάρσαλ (προδημοσίευση)

«Αιχμάλωτοι της γεωγραφίας – Βιβλίο κουίζ» του Τιμ Μάρσαλ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Τιμ Μάρσαλ [Tim Marshall] «Αιχμάλωτοι της γεωγραφίας – Βιβλίο κουίζ» (μτφρ. Σπύρος Κατσούλας), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στο βιβλίο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

Τι διαβάζουμε τώρα; 6 πολύ καλά βιβλία για την επιστήμη και τον άνθρωπο

Τι διαβάζουμε τώρα; 6 πολύ καλά βιβλία για την επιστήμη και τον άνθρωπο

Τι γνωρίζουμε για τον ανθρώπινο εγκέφαλο; Τι γνωρίζουμε για την κλιματική κρίση στην Ελλάδα; Πώς καταπολεμούμε το ψυχικό τραύμα; Έξι βιβλία που προσφέρουν γνώσεις, αλλά και ελπίδα.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

ΕΠΙΣΤΗΜΗ

...
«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

Δύο οδηγοί συνύπαρξης με τα αγαπημένα μας κατοικίδια, τη γάτα και τον σκύλο, απαντούν στο ερώτημα «Τι θέλει να μας πει;» το ζωάκι μας. «Γάτα - Τι θέλει να μας πει;» και «Σκύλος - Τι θέλει να μας πει;» της Lili Chin σε μετάφραση Κωνσταντίνας Τσιάγκα από τις εκδόσεις Πεδίο.

Επιμέλεια: Book Press ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ