alt

Του Μάριου Μιχαηλίδη

Ο ποιητής Νίκος Κατσαλίδας εξακολουθητικά μας εκπλήσσει. Πολύ νωρίς, οι κριτικοί μίλησαν για ένα αυθεντικό ποιητικό ταλέντο, πράγμα που φάνηκε από τα πρώτα έργα που εξέδωσε.

Στο ενεργητικό του συγκαταλέγονται δεκατρείς συλλογές. Ενδεικτικά αναφέρω τις πέντε τελευταίες, οι οποίες πιστεύω ότι εκπροσωπούν την πιο ώριμη φάση της ποιητικής του δημιουργίας. Αυτές είναι: Η σέλα της σελήνης (Τυπωθήτω, 2007) Τα εραλδικά της Κίχλης (εκδ. Καστανιώτης, 2008), Σημεία θλίψης (Εκδόσεις του Φοίνικα, 2009), Ηλιακά ρολόγια (Μανδραγόρας, 2011), και, το πιο πρόσφατο, Όφις οικουρός (Εκδόσεις του Φοίνικα, 2013).

Ο Όφις Οικουρός είναι μια πολυσέλιδη συλλογή (316 σελίδες) στην οποία αριθμούνται 303 τρίστιχα ποιήματα. Πρόκειται για ποιήματα-συνόψεις ή για απόπειρα ποιητικών χρησμοδοτήσεων, στις οποίες συνυπάρχουν -στους δύο πρώτους στίχους- ένα φαινομενικά εύκολο στην πρόσληψη νόημα μαζί με ποιητικές εκφορές αποφθεγματικού χαρακτήρα (στον τρίτο στίχο). Στα τρίστιχα της συλλογής διαχέεται η αίσθηση, άλλοτε ενός περισσότερο αυστηρού δεκαπεντασύλλαβου και άλλοτε ενός ελαφρού, παιγνιώδους και συνάμα αυτό-υπονομευτικού, με λανθάνοντα τον πόδα τομής και την ρυθμική τονικότητα του ιάμβου. Δύο αντίστοιχα παραδείγματα είναι τα ακόλουθα: (σελ. 14, 15)

Τα πατρικά της μνήμης 

Απόψε ψάχνω νοερά στα πατρικά της μνήμης/Τα ελατήρια που σιωπούν στα δρύινα συρτάρια./Λαμπύριζε στο έρεβος τα μάτια ο οικουρός μας.

Η αρχή του κόσμου 

Αβρό ακρόπρωρο σαλών εαρινών περιστεριών,/όστρακων, γλάρων, όστριας, οίστρων και άστρων./Η σελήνη υπνοβατεί λοστρόμος στο κατάστρωμα.

Σ’ αυτά τα παραδείγματα, εκτός των προηγουμένων, ανιχνεύονται και οι προθέσεις του ποιητή. Η αναζήτηση του πατρογονικού στίγματος πραγματοποιείται σε ώρα μεσονύχτιας σιγής. Παραδίπλα, συνεργός και ιχνηλάτης ο Οικουρός όφις, έτοιμος να διασκορπίσει τα ερέβη και να συρθεί μέχρις εκεί, όπου χτυπά η καρδιά και πάλλεται η ψυχή των πατέρων. Το ταξίδι στις υπώρειες της μνήμης αρχίζει με καλούς οιωνούς, υπέροχων θαλάσσιων παρηχήσεων που ενώνονται με ούριους ανέμους και αστρικές εκλάμψεις.

Το επόμενο παράδειγμα, αποκαλύπτει το πώς ο ποιητής αποδίδει το φυσικό σκηνικό. Ως μέσο χρησιμοποιεί λιτά ζεύγη λέξεων, στις οποίες συμπλέκονται λιασμένοι στίχοι από την βυζαντινή υμνογραφία αλλά και εκφορές υπερρεαλιστικού χαρακτήρα. (σελ. 48)

Η σκαλωσιά του ουρανού 

Μια σκάλα για ανάβαση στην οροφή των ουρανών,/να ξαναπιάσω τις παλιές σταλαματιές των άστρων./Μια σκάλα για διασκευή στα αετώματα της πούλιας.

Παρούσα στον πρώτο στίχο, η κλίμαξ η επουράνιος, η άγουσα από γης εις ουρανόν, αλλά εμφανέστατη είναι και η παρουσία του ποιητικού μοντερνισμού στον δεύτερο και τον τρίτο στίχο, όπου ο ποιητής, ως εντεταλμένος διαχειριστής του σύμπαντος, αναζητεί να επανενωθεί με το αρχέγονο φως. Η πρόθεσή του αποκαλύπτεται στον τρίτο και πλέον τολμηρό στίχο. Η επιζητούμενη δια της επουράνιας κλίμακας αστρική εμπειρία στοχεύει στη διασκευή των αετωμάτων της πούλιας. Εδώ ο ποιητικός λόγος διεκδικεί το ιδίωμα μιας μαστορικής, ικανής να αναδιαμορφώνει και να ανασυσταίνει τις μέχρι χτες αδιαφιλονίκητες αλήθειες. Γιατί οι καιροί επείγουν και τα αετώματα από μόνα τους υποβάλλουν αιτήματα για μια συνολική επανεξέταση των αισθητικών και ιδεολογικών τους συστατικών. Άλλωστε, από τις ανάγλυφες μορφές αρχαίων θεών, άλλες αποκολλώνται και άλλες θραύονται…

Ο Όφις Οικουρός αποτελεί μια πολύ επιτυχημένη ποιητική αφήγηση ξεχωριστών ψηφίδων της μνήμης

Θα έλεγε κανείς ότι ο Όφις Οικουρός αποτελεί μια πολύ επιτυχημένη ποιητική αφήγηση ξεχωριστών ψηφίδων της μνήμης, αλλά και ένα εγχείρημα να προβληθούν νέες αρχές, υπό το άγρυπνο βλέμμα του Οικουρού. Οι στίχοι του Κατσαλίδα, ορισμένως, ακούγονται σαν σύρσιμο του φιδιού-προστάτη που με πίκρα αναστοχάζεται και ομολογεί (σελ. 52):

Το σαράκι της φυλής 

Ο σκόρος ελατήριο τρυπάει τις χλαμύδες μας,/και ροκανίζει ρυθμικά τις σάπιες μας σανίδες./και το σαράκι της φυλής μιμείται τα τριζόνια.

Η εμμονή σε μια στείρα αρχαιολατρική αντίληψη παιδείας και πολιτικής ζωής προκάλεσε τέτοιας έκτασης σήψη στο σώμα της πατρίδας και του λαού, που, με τη σειρά της, αφάνισε το απατηλό ενδιαίτημα με τις πορφύρες και του μαιάνδρους. Μέσα σ’ αυτό στέναξαν και κατάπιαν το ρόγχο τους αμέτρητοι Έλληνες κι ανάμεσά τους χιλιάδες βορειοηπειρώτες.

Άλλωστε, ο ποιητής Νίκος Κατσαλίδας, είναι γνωστό ότι αντλεί από την απύθμενη δεξαμενή της βορειοηπειρώτικής του εμπειρίας, όπου φύση και άνθρωποι, παράδοση και επικοινωνία με τους προγόνους, παλαιότερους αλλά και -κυρίως- πρόσφατους, αποτελούν ένα εντελώς ξεχωριστό αμάλγαμα. Μια ζύμη καμωμένη από τη γιαγιά Όλγα την Κατσαλίδαινα, που μετά την έντονη παρουσία της στη συλλογή Τα εραλδικά της κίχλης, μας επισκέπτεται και εδώ, στον Οικουρό Όφι, όπου ο ποιητής προτάσσει ένα σημείωμα, απόσπασμα Από το συναξάρι της γιαγιάς μου, όπως ο ίδιος βεβαιώνει. Πρόκειται για υπομνήσεις και προοιμιακές εντολές της γιαγιάς Όλγας, ικανές -στο ξεκλείδωμά τους- να συνεισφέρουν στην ερμηνεία των ποιημάτων.

«Κι όπου βγει μπροστά σας: Στο παχνί, στο φράχτη της καλύβας, (…) στις σπασμένες πλάκες της αυλής (…) κάτω απ’ το σκαφίδι, στα κοτρώνια του μαντρότοιχου (…). Να ’χετε τη γνώμη σας, μη λάχει το πειράξετε, μαύρα μου γεννητούρια, φίδι που σας έφαγε, σας πιάνει η κατάρα, είν’ ο φύλακάς μας, πνεύμα το στοιχειό, ο οικουρός ο όφις των παππούδων (…) θέλει φιλοδωρήματα, γάλατα και γλυκύσματα, να κατεβαίνει άνετα τα βράδια από τα δοκάρια, να γλυκαίνεται (…) ο προστάτης του σπιτιού μας.

(Στο σημείο αυτό, θέλγομαι από τον πειρασμό μιας αρχινημένης με τον Νίκο Κατσαλίδα συζήτησης, όταν, ιδίαις χερσί, μου έτεινε τον Οικουρό όφι. Του αντέτεινα, θυμάμαι, μιαν ως τότε πρόχειρη και ατεκμηρίωτη θέση, για τον Οικουρό λαό-προστάτη της πατρίδας, που κι αυτός θέλει να γλυκαίνεται. Ο Νίκος με κοίταξε σιωπηλός και πρόσθεσε με αχνή φωνή: Θα ρωτήσω τη γιαγιά Όλγα. Έστω.)

ΜΑΡΙΟΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ

alt
Νίκος Κατσαλίδας
Όφις οικουρός
Εκδόσεις του Φοίνικα 2013
Σελ. 316, τιμή € 15,00

alt

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΚΑΤΣΑΛΙΔΑ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Emily Dickinson, Ποιήματα» (κριτική) – Το αργυρό χρονικό της μετάφρασης

«Emily Dickinson, Ποιήματα» (κριτική) – Το αργυρό χρονικό της μετάφρασης

Για το βιβλίο «Emily Dickinson, Ποιήματα» (εκλογή, προλεγόμενα, μετάφραση Κώστας Κουτσουρέλης, εκδ. Κίχλη). Κεντρική εικόνα: Η Σίνθια Νίξον υποδύεται την Έμιλυ Ντίκινσον στη βιογραφική ταινία του Τέρενς Ντέιβις «A Quier Passion». 

Γράφει η Γεωργία Τριανταφυλλίδου ...

«Ο θυρωρός των ημερών» της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου (κριτική)

«Ο θυρωρός των ημερών» της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου (κριτική)

Για την ποιητική συλλογή της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου «Ο θυρωρός των ημερών» (εκδ. Κέδρος). Κεντρική εικόνα: He © Positi Negati.

Γράφει η Μαρίτα Παπαρούση

Στην ποιητική συλλογή ...

«Η χαμηλόφωνη τόλμη» (κριτική): Έξι γυναίκες φιλόλογοι ανθολογούν έξι λυρικές ποιήτριες του 20ου αιώνα

«Η χαμηλόφωνη τόλμη» (κριτική): Έξι γυναίκες φιλόλογοι ανθολογούν έξι λυρικές ποιήτριες του 20ου αιώνα

Για την ανθολογία «Η χαμηλόφωνη τόλμη» (εκδ. Νίκας). Κεντρική εικόνα: πίνακας του Τζον Γουίλιαμ Γουότερχαουζ εμπνευσμένος από ποίημα του Άλφρεντ Τέννυσον.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ποιητές που τους σάρωσε η λήθη. Στίχοι που ντύθηκαν την απώλειά τους. Α...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ