alt

Του Μάριου Μιχαηλίδη

Ο ποιητής Νίκος Κατσαλίδας εξακολουθητικά μας εκπλήσσει. Πολύ νωρίς, οι κριτικοί μίλησαν για ένα αυθεντικό ποιητικό ταλέντο, πράγμα που φάνηκε από τα πρώτα έργα που εξέδωσε.

Στο ενεργητικό του συγκαταλέγονται δεκατρείς συλλογές. Ενδεικτικά αναφέρω τις πέντε τελευταίες, οι οποίες πιστεύω ότι εκπροσωπούν την πιο ώριμη φάση της ποιητικής του δημιουργίας. Αυτές είναι: Η σέλα της σελήνης (Τυπωθήτω, 2007) Τα εραλδικά της Κίχλης (εκδ. Καστανιώτης, 2008), Σημεία θλίψης (Εκδόσεις του Φοίνικα, 2009), Ηλιακά ρολόγια (Μανδραγόρας, 2011), και, το πιο πρόσφατο, Όφις οικουρός (Εκδόσεις του Φοίνικα, 2013).

Ο Όφις Οικουρός είναι μια πολυσέλιδη συλλογή (316 σελίδες) στην οποία αριθμούνται 303 τρίστιχα ποιήματα. Πρόκειται για ποιήματα-συνόψεις ή για απόπειρα ποιητικών χρησμοδοτήσεων, στις οποίες συνυπάρχουν -στους δύο πρώτους στίχους- ένα φαινομενικά εύκολο στην πρόσληψη νόημα μαζί με ποιητικές εκφορές αποφθεγματικού χαρακτήρα (στον τρίτο στίχο). Στα τρίστιχα της συλλογής διαχέεται η αίσθηση, άλλοτε ενός περισσότερο αυστηρού δεκαπεντασύλλαβου και άλλοτε ενός ελαφρού, παιγνιώδους και συνάμα αυτό-υπονομευτικού, με λανθάνοντα τον πόδα τομής και την ρυθμική τονικότητα του ιάμβου. Δύο αντίστοιχα παραδείγματα είναι τα ακόλουθα: (σελ. 14, 15)

Τα πατρικά της μνήμης 

Απόψε ψάχνω νοερά στα πατρικά της μνήμης/Τα ελατήρια που σιωπούν στα δρύινα συρτάρια./Λαμπύριζε στο έρεβος τα μάτια ο οικουρός μας.

Η αρχή του κόσμου 

Αβρό ακρόπρωρο σαλών εαρινών περιστεριών,/όστρακων, γλάρων, όστριας, οίστρων και άστρων./Η σελήνη υπνοβατεί λοστρόμος στο κατάστρωμα.

Σ’ αυτά τα παραδείγματα, εκτός των προηγουμένων, ανιχνεύονται και οι προθέσεις του ποιητή. Η αναζήτηση του πατρογονικού στίγματος πραγματοποιείται σε ώρα μεσονύχτιας σιγής. Παραδίπλα, συνεργός και ιχνηλάτης ο Οικουρός όφις, έτοιμος να διασκορπίσει τα ερέβη και να συρθεί μέχρις εκεί, όπου χτυπά η καρδιά και πάλλεται η ψυχή των πατέρων. Το ταξίδι στις υπώρειες της μνήμης αρχίζει με καλούς οιωνούς, υπέροχων θαλάσσιων παρηχήσεων που ενώνονται με ούριους ανέμους και αστρικές εκλάμψεις.

Το επόμενο παράδειγμα, αποκαλύπτει το πώς ο ποιητής αποδίδει το φυσικό σκηνικό. Ως μέσο χρησιμοποιεί λιτά ζεύγη λέξεων, στις οποίες συμπλέκονται λιασμένοι στίχοι από την βυζαντινή υμνογραφία αλλά και εκφορές υπερρεαλιστικού χαρακτήρα. (σελ. 48)

Η σκαλωσιά του ουρανού 

Μια σκάλα για ανάβαση στην οροφή των ουρανών,/να ξαναπιάσω τις παλιές σταλαματιές των άστρων./Μια σκάλα για διασκευή στα αετώματα της πούλιας.

Παρούσα στον πρώτο στίχο, η κλίμαξ η επουράνιος, η άγουσα από γης εις ουρανόν, αλλά εμφανέστατη είναι και η παρουσία του ποιητικού μοντερνισμού στον δεύτερο και τον τρίτο στίχο, όπου ο ποιητής, ως εντεταλμένος διαχειριστής του σύμπαντος, αναζητεί να επανενωθεί με το αρχέγονο φως. Η πρόθεσή του αποκαλύπτεται στον τρίτο και πλέον τολμηρό στίχο. Η επιζητούμενη δια της επουράνιας κλίμακας αστρική εμπειρία στοχεύει στη διασκευή των αετωμάτων της πούλιας. Εδώ ο ποιητικός λόγος διεκδικεί το ιδίωμα μιας μαστορικής, ικανής να αναδιαμορφώνει και να ανασυσταίνει τις μέχρι χτες αδιαφιλονίκητες αλήθειες. Γιατί οι καιροί επείγουν και τα αετώματα από μόνα τους υποβάλλουν αιτήματα για μια συνολική επανεξέταση των αισθητικών και ιδεολογικών τους συστατικών. Άλλωστε, από τις ανάγλυφες μορφές αρχαίων θεών, άλλες αποκολλώνται και άλλες θραύονται…

Ο Όφις Οικουρός αποτελεί μια πολύ επιτυχημένη ποιητική αφήγηση ξεχωριστών ψηφίδων της μνήμης

Θα έλεγε κανείς ότι ο Όφις Οικουρός αποτελεί μια πολύ επιτυχημένη ποιητική αφήγηση ξεχωριστών ψηφίδων της μνήμης, αλλά και ένα εγχείρημα να προβληθούν νέες αρχές, υπό το άγρυπνο βλέμμα του Οικουρού. Οι στίχοι του Κατσαλίδα, ορισμένως, ακούγονται σαν σύρσιμο του φιδιού-προστάτη που με πίκρα αναστοχάζεται και ομολογεί (σελ. 52):

Το σαράκι της φυλής 

Ο σκόρος ελατήριο τρυπάει τις χλαμύδες μας,/και ροκανίζει ρυθμικά τις σάπιες μας σανίδες./και το σαράκι της φυλής μιμείται τα τριζόνια.

Η εμμονή σε μια στείρα αρχαιολατρική αντίληψη παιδείας και πολιτικής ζωής προκάλεσε τέτοιας έκτασης σήψη στο σώμα της πατρίδας και του λαού, που, με τη σειρά της, αφάνισε το απατηλό ενδιαίτημα με τις πορφύρες και του μαιάνδρους. Μέσα σ’ αυτό στέναξαν και κατάπιαν το ρόγχο τους αμέτρητοι Έλληνες κι ανάμεσά τους χιλιάδες βορειοηπειρώτες.

Άλλωστε, ο ποιητής Νίκος Κατσαλίδας, είναι γνωστό ότι αντλεί από την απύθμενη δεξαμενή της βορειοηπειρώτικής του εμπειρίας, όπου φύση και άνθρωποι, παράδοση και επικοινωνία με τους προγόνους, παλαιότερους αλλά και -κυρίως- πρόσφατους, αποτελούν ένα εντελώς ξεχωριστό αμάλγαμα. Μια ζύμη καμωμένη από τη γιαγιά Όλγα την Κατσαλίδαινα, που μετά την έντονη παρουσία της στη συλλογή Τα εραλδικά της κίχλης, μας επισκέπτεται και εδώ, στον Οικουρό Όφι, όπου ο ποιητής προτάσσει ένα σημείωμα, απόσπασμα Από το συναξάρι της γιαγιάς μου, όπως ο ίδιος βεβαιώνει. Πρόκειται για υπομνήσεις και προοιμιακές εντολές της γιαγιάς Όλγας, ικανές -στο ξεκλείδωμά τους- να συνεισφέρουν στην ερμηνεία των ποιημάτων.

«Κι όπου βγει μπροστά σας: Στο παχνί, στο φράχτη της καλύβας, (…) στις σπασμένες πλάκες της αυλής (…) κάτω απ’ το σκαφίδι, στα κοτρώνια του μαντρότοιχου (…). Να ’χετε τη γνώμη σας, μη λάχει το πειράξετε, μαύρα μου γεννητούρια, φίδι που σας έφαγε, σας πιάνει η κατάρα, είν’ ο φύλακάς μας, πνεύμα το στοιχειό, ο οικουρός ο όφις των παππούδων (…) θέλει φιλοδωρήματα, γάλατα και γλυκύσματα, να κατεβαίνει άνετα τα βράδια από τα δοκάρια, να γλυκαίνεται (…) ο προστάτης του σπιτιού μας.

(Στο σημείο αυτό, θέλγομαι από τον πειρασμό μιας αρχινημένης με τον Νίκο Κατσαλίδα συζήτησης, όταν, ιδίαις χερσί, μου έτεινε τον Οικουρό όφι. Του αντέτεινα, θυμάμαι, μιαν ως τότε πρόχειρη και ατεκμηρίωτη θέση, για τον Οικουρό λαό-προστάτη της πατρίδας, που κι αυτός θέλει να γλυκαίνεται. Ο Νίκος με κοίταξε σιωπηλός και πρόσθεσε με αχνή φωνή: Θα ρωτήσω τη γιαγιά Όλγα. Έστω.)

ΜΑΡΙΟΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ

alt
Νίκος Κατσαλίδας
Όφις οικουρός
Εκδόσεις του Φοίνικα 2013
Σελ. 316, τιμή € 15,00

alt

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΚΑΤΣΑΛΙΔΑ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Παπαρούνες του Γενάρη» του Δημήτριου Ρογγίτη (κριτική)

«Παπαρούνες του Γενάρη» του Δημήτριου Ρογγίτη (κριτική)

Δημήτριος Ρογγίτης, «Παπαρούνες του Γενάρη», Ενύπνιο, 2024. «Ποιήματα που αγγίζουν τις πιο λεπτές χορδές της συναισθηματικής εμπειρίας».

Γράφει ο Γιώργος Χαριτάτος

Η ποίηση είναι, ίσως, η πιο δύσκολη τέχνη. Κι αυτό, διότι εκτός από τα αρχετυπικά χ...

Τρεις ελληνικές ποιητικές επιλογές στο κλείσιμο του χρόνου

Τρεις ελληνικές ποιητικές επιλογές στο κλείσιμο του χρόνου

Τρεις ποιητικές επιλογές καθώς το 2024 εκπνέει. «Ετερόλεκτον», του Παναγιώτη Ι. Ηλιόπουλου (εκδ. Ιωλκός, 2023), «Οι ψυχές των ψαριών», της Σάντις Βασιλείου (εκδ. Θράκα, 2024), «Η μικροϊστορία μιας αναλαμπής», της Ιωάννας Παππά (εκδ. Μάγμα, 2024).

 Γράφει ο Γιώργος Δρίτσας

...
«Ίκαροι – Ο φτερωτός ήρωας και τα πρόσωπά του μέσα στον χρόνο» - Ανθολογία, προλεγόμενα-μετάφραση Κώστας Κουτσουρέλης (κριτική)

«Ίκαροι – Ο φτερωτός ήρωας και τα πρόσωπά του μέσα στον χρόνο» - Ανθολογία, προλεγόμενα-μετάφραση Κώστας Κουτσουρέλης (κριτική)

Για την ανθολογία ποιημάτων «Ίκαροι – Ο φτερωτός ήρωας και τα πρόσωπά του μέσα στον χρόνο», με ανθολόγηση – προλεγόμενα & μετάφραση του Κώστα Κουτσουρέλη, για τις εκδόσεις Σμίλη. Κεντρική εικόνα: Ο πίνακας «Τοπίο με την πτώση του Ίκαρου» 1558, του Πίτερ Μπρέχελ.

Γράφει η Λίλα Τρουλινού ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Εκδήλωση για το βιβλίο του Βασίλη Κολώνα «Η Πόλις: Ο αστικός χώρος στον Κ.Π. Καβάφη»

Εκδήλωση για το βιβλίο του Βασίλη Κολώνα «Η Πόλις: Ο αστικός χώρος στον Κ.Π. Καβάφη»

Η εκδήλωση για το βιβλίο «Η Πόλις: Ο αστικός χώρος στον Κ.Π. Καβάφη», του Βασίλη Κολώνα (εκδ. University Studio Press) θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 19 Φεβρουαρίου 2025, στις 19:00, στο βιβλιοπωλείο Επί Λέξει.

Επιμέλεια: Book Press

...
«Βάσος Καπάνταης, Σχέδια και Γλυπτά»: Έκθεση στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος

«Βάσος Καπάνταης, Σχέδια και Γλυπτά»: Έκθεση στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος

Η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος παρουσιάζει την έκθεση «Βάσος Καπάνταης. Σχέδια και Γλυπτά» από τις 12 Φεβρουαρίου έως τις 31 Μαΐου 2025. Τα εγκαίνια θα πραγματοποιηθούν στις 12 Φεβρουαρίου. 

Επιμέλεια: Book Press

...
Μαρία Ζάχου: «Ψάχνω μέσα στο πλήθος να συναντήσω «Αυτόν» που χρειάζεται όσα γράφω»

Μαρία Ζάχου: «Ψάχνω μέσα στο πλήθος να συναντήσω «Αυτόν» που χρειάζεται όσα γράφω»

Η Μαρία Ζάχου μας συστήθηκε πρόσφατα με την ποιητική της συλλογή «Woman in a box» (εκδ. Βακχικόν).

Επιμέλεια: Book Press

Τι απαντάτε σε όσους θα πουν: ακόμη ένας ποιητής; Τι το καινούργιο φέρνει;

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Στη σκόνη» της Μοργκάνα Κρέτζμαν (προδημοσίευση)

«Στη σκόνη» της Μοργκάνα Κρέτζμαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Βραζιλιάνας Μοργκάνα Κρέτζμαν [Morgana Kretzmann] «Στη σκόνη» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κωστας Αγοραστός

Ρόδια και Τσιγάρα

...
«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπασμάτων από το μυθιστόρημα του Άρη Μαραγκόπουλου «Απάρνηση», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιφάνεια Ι
(Ο Νικόλας δεν είναι πια εδώ)

...
«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα – Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου: Η μούσα της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Μάγε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Η Σίρλεϊ Τζάκσον [Shirley Jackson, 1916-1965] ήταν πολλά περισσότερα από μια συγγραφέας ιστοριών τρόμου. Με άξονα δύο βιβλία της που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα «Η λοταρία και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Χρυσόστομος Τσαπραΐλης) και «Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη) από τις εκδόσεις ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ