alt

Του Μάριου Μιχαηλίδη

Ο ποιητής Νίκος Κατσαλίδας εξακολουθητικά μας εκπλήσσει. Πολύ νωρίς, οι κριτικοί μίλησαν για ένα αυθεντικό ποιητικό ταλέντο, πράγμα που φάνηκε από τα πρώτα έργα που εξέδωσε.

Στο ενεργητικό του συγκαταλέγονται δεκατρείς συλλογές. Ενδεικτικά αναφέρω τις πέντε τελευταίες, οι οποίες πιστεύω ότι εκπροσωπούν την πιο ώριμη φάση της ποιητικής του δημιουργίας. Αυτές είναι: Η σέλα της σελήνης (Τυπωθήτω, 2007) Τα εραλδικά της Κίχλης (εκδ. Καστανιώτης, 2008), Σημεία θλίψης (Εκδόσεις του Φοίνικα, 2009), Ηλιακά ρολόγια (Μανδραγόρας, 2011), και, το πιο πρόσφατο, Όφις οικουρός (Εκδόσεις του Φοίνικα, 2013).

Ο Όφις Οικουρός είναι μια πολυσέλιδη συλλογή (316 σελίδες) στην οποία αριθμούνται 303 τρίστιχα ποιήματα. Πρόκειται για ποιήματα-συνόψεις ή για απόπειρα ποιητικών χρησμοδοτήσεων, στις οποίες συνυπάρχουν -στους δύο πρώτους στίχους- ένα φαινομενικά εύκολο στην πρόσληψη νόημα μαζί με ποιητικές εκφορές αποφθεγματικού χαρακτήρα (στον τρίτο στίχο). Στα τρίστιχα της συλλογής διαχέεται η αίσθηση, άλλοτε ενός περισσότερο αυστηρού δεκαπεντασύλλαβου και άλλοτε ενός ελαφρού, παιγνιώδους και συνάμα αυτό-υπονομευτικού, με λανθάνοντα τον πόδα τομής και την ρυθμική τονικότητα του ιάμβου. Δύο αντίστοιχα παραδείγματα είναι τα ακόλουθα: (σελ. 14, 15)

Τα πατρικά της μνήμης 

Απόψε ψάχνω νοερά στα πατρικά της μνήμης/Τα ελατήρια που σιωπούν στα δρύινα συρτάρια./Λαμπύριζε στο έρεβος τα μάτια ο οικουρός μας.

Η αρχή του κόσμου 

Αβρό ακρόπρωρο σαλών εαρινών περιστεριών,/όστρακων, γλάρων, όστριας, οίστρων και άστρων./Η σελήνη υπνοβατεί λοστρόμος στο κατάστρωμα.

Σ’ αυτά τα παραδείγματα, εκτός των προηγουμένων, ανιχνεύονται και οι προθέσεις του ποιητή. Η αναζήτηση του πατρογονικού στίγματος πραγματοποιείται σε ώρα μεσονύχτιας σιγής. Παραδίπλα, συνεργός και ιχνηλάτης ο Οικουρός όφις, έτοιμος να διασκορπίσει τα ερέβη και να συρθεί μέχρις εκεί, όπου χτυπά η καρδιά και πάλλεται η ψυχή των πατέρων. Το ταξίδι στις υπώρειες της μνήμης αρχίζει με καλούς οιωνούς, υπέροχων θαλάσσιων παρηχήσεων που ενώνονται με ούριους ανέμους και αστρικές εκλάμψεις.

Το επόμενο παράδειγμα, αποκαλύπτει το πώς ο ποιητής αποδίδει το φυσικό σκηνικό. Ως μέσο χρησιμοποιεί λιτά ζεύγη λέξεων, στις οποίες συμπλέκονται λιασμένοι στίχοι από την βυζαντινή υμνογραφία αλλά και εκφορές υπερρεαλιστικού χαρακτήρα. (σελ. 48)

Η σκαλωσιά του ουρανού 

Μια σκάλα για ανάβαση στην οροφή των ουρανών,/να ξαναπιάσω τις παλιές σταλαματιές των άστρων./Μια σκάλα για διασκευή στα αετώματα της πούλιας.

Παρούσα στον πρώτο στίχο, η κλίμαξ η επουράνιος, η άγουσα από γης εις ουρανόν, αλλά εμφανέστατη είναι και η παρουσία του ποιητικού μοντερνισμού στον δεύτερο και τον τρίτο στίχο, όπου ο ποιητής, ως εντεταλμένος διαχειριστής του σύμπαντος, αναζητεί να επανενωθεί με το αρχέγονο φως. Η πρόθεσή του αποκαλύπτεται στον τρίτο και πλέον τολμηρό στίχο. Η επιζητούμενη δια της επουράνιας κλίμακας αστρική εμπειρία στοχεύει στη διασκευή των αετωμάτων της πούλιας. Εδώ ο ποιητικός λόγος διεκδικεί το ιδίωμα μιας μαστορικής, ικανής να αναδιαμορφώνει και να ανασυσταίνει τις μέχρι χτες αδιαφιλονίκητες αλήθειες. Γιατί οι καιροί επείγουν και τα αετώματα από μόνα τους υποβάλλουν αιτήματα για μια συνολική επανεξέταση των αισθητικών και ιδεολογικών τους συστατικών. Άλλωστε, από τις ανάγλυφες μορφές αρχαίων θεών, άλλες αποκολλώνται και άλλες θραύονται…

Ο Όφις Οικουρός αποτελεί μια πολύ επιτυχημένη ποιητική αφήγηση ξεχωριστών ψηφίδων της μνήμης

Θα έλεγε κανείς ότι ο Όφις Οικουρός αποτελεί μια πολύ επιτυχημένη ποιητική αφήγηση ξεχωριστών ψηφίδων της μνήμης, αλλά και ένα εγχείρημα να προβληθούν νέες αρχές, υπό το άγρυπνο βλέμμα του Οικουρού. Οι στίχοι του Κατσαλίδα, ορισμένως, ακούγονται σαν σύρσιμο του φιδιού-προστάτη που με πίκρα αναστοχάζεται και ομολογεί (σελ. 52):

Το σαράκι της φυλής 

Ο σκόρος ελατήριο τρυπάει τις χλαμύδες μας,/και ροκανίζει ρυθμικά τις σάπιες μας σανίδες./και το σαράκι της φυλής μιμείται τα τριζόνια.

Η εμμονή σε μια στείρα αρχαιολατρική αντίληψη παιδείας και πολιτικής ζωής προκάλεσε τέτοιας έκτασης σήψη στο σώμα της πατρίδας και του λαού, που, με τη σειρά της, αφάνισε το απατηλό ενδιαίτημα με τις πορφύρες και του μαιάνδρους. Μέσα σ’ αυτό στέναξαν και κατάπιαν το ρόγχο τους αμέτρητοι Έλληνες κι ανάμεσά τους χιλιάδες βορειοηπειρώτες.

Άλλωστε, ο ποιητής Νίκος Κατσαλίδας, είναι γνωστό ότι αντλεί από την απύθμενη δεξαμενή της βορειοηπειρώτικής του εμπειρίας, όπου φύση και άνθρωποι, παράδοση και επικοινωνία με τους προγόνους, παλαιότερους αλλά και -κυρίως- πρόσφατους, αποτελούν ένα εντελώς ξεχωριστό αμάλγαμα. Μια ζύμη καμωμένη από τη γιαγιά Όλγα την Κατσαλίδαινα, που μετά την έντονη παρουσία της στη συλλογή Τα εραλδικά της κίχλης, μας επισκέπτεται και εδώ, στον Οικουρό Όφι, όπου ο ποιητής προτάσσει ένα σημείωμα, απόσπασμα Από το συναξάρι της γιαγιάς μου, όπως ο ίδιος βεβαιώνει. Πρόκειται για υπομνήσεις και προοιμιακές εντολές της γιαγιάς Όλγας, ικανές -στο ξεκλείδωμά τους- να συνεισφέρουν στην ερμηνεία των ποιημάτων.

«Κι όπου βγει μπροστά σας: Στο παχνί, στο φράχτη της καλύβας, (…) στις σπασμένες πλάκες της αυλής (…) κάτω απ’ το σκαφίδι, στα κοτρώνια του μαντρότοιχου (…). Να ’χετε τη γνώμη σας, μη λάχει το πειράξετε, μαύρα μου γεννητούρια, φίδι που σας έφαγε, σας πιάνει η κατάρα, είν’ ο φύλακάς μας, πνεύμα το στοιχειό, ο οικουρός ο όφις των παππούδων (…) θέλει φιλοδωρήματα, γάλατα και γλυκύσματα, να κατεβαίνει άνετα τα βράδια από τα δοκάρια, να γλυκαίνεται (…) ο προστάτης του σπιτιού μας.

(Στο σημείο αυτό, θέλγομαι από τον πειρασμό μιας αρχινημένης με τον Νίκο Κατσαλίδα συζήτησης, όταν, ιδίαις χερσί, μου έτεινε τον Οικουρό όφι. Του αντέτεινα, θυμάμαι, μιαν ως τότε πρόχειρη και ατεκμηρίωτη θέση, για τον Οικουρό λαό-προστάτη της πατρίδας, που κι αυτός θέλει να γλυκαίνεται. Ο Νίκος με κοίταξε σιωπηλός και πρόσθεσε με αχνή φωνή: Θα ρωτήσω τη γιαγιά Όλγα. Έστω.)

ΜΑΡΙΟΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ

alt
Νίκος Κατσαλίδας
Όφις οικουρός
Εκδόσεις του Φοίνικα 2013
Σελ. 316, τιμή € 15,00

alt

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΚΑΤΣΑΛΙΔΑ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αποδείξεις και Θεωρίες: Δοκίμια για την ποίηση» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

«Αποδείξεις και Θεωρίες: Δοκίμια για την ποίηση» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

Για τη συλλογή δοκιμίων της Λουίζ Γκλικ [Louise Glück] «Αποδείξεις και Θεωρίες: Δοκίμια για την ποίηση» (μτφρ. Γιώργος Λαμπράκος, εκδ. Στερέωμα). Στην κεντρική εικόνα, η Λουίζ Γκλικ.

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Τη Λουίζ Γ...

«Τα συντρίμμια και η αναστήλωσή τους – Η αλληλέγγυα ποιητική της Λύντιας Στεφάνου» του Αλέξη Ζήρα (κριτική)

«Τα συντρίμμια και η αναστήλωσή τους – Η αλληλέγγυα ποιητική της Λύντιας Στεφάνου» του Αλέξη Ζήρα (κριτική)

Για το δοκίμιο του Αλέξη Ζήρα «Τα συντρίμμια και η αναστήλωσή τους – Η αλληλέγγυα ποιητική της Λύντιας Στεφάνου» (εκδ. Θράκα). Στην κεντρική εικόνα, η ποιήτρια Λύντια Στεφάνου στο σπίτι της ζωγράφου Νέλλης Ανδρικοπούλου (1948).

Γράφει η Χλόη Κουτσουμπέλη ...

«Βροχές Βερμίου» του Θανάση Μαρκόπουλου (κριτική) – Ένα ανθολόγιο τοπογραφικών δεδομένων

«Βροχές Βερμίου» του Θανάση Μαρκόπουλου (κριτική) – Ένα ανθολόγιο τοπογραφικών δεδομένων

Για την ποιητική συλλογή «Βροχές Βερμίου» του Θανάση Μαρκόπουλου (εκδ. Μελάνι). 

Γράφει ο Ιγνάτης Χουβαρδάς

Στην πρόσφατη ποιητική συλλογή ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

Στην κεντρική σκηνή της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση είδαμε τη μεγαλειώδη παράσταση «ROHTKO» του Πολωνού σκηνοθέτη Λούκα Τβαρκόφσκι [Lukasz Twarkowski], αποτέλεσμα συνεργασίας του με τον Κρίστιαν Λούπα.

Γράφει ο Νϊκος Ξένιος

Ο Λούκας Τβαρκόφσκι σκηνοθέτησε τ...

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Απονεμήθηκε στην Katja Oskamp και τη μεταφράστριά της στα αγγλικά Jo Heinrich, το «Dublin Literary Award 2023» για το μυθιστόρημά της Katja Oskam «Marzahn, Mon Amour». Σύντομα θα κυκλοφορήσει και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

...
Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Ο Haruki Murakami [Χαρούκι Μουρακάμι] είναι ο πρώτος Ιάπωνας συγγραφέας που έλαβε το Βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών». Η συλλογή διηγημάτων του «Σε πρώτο ενικό» κυκλοφόρησε προσφάτως από τις εκδόσεις Ψυχογιός, σε μετάφραση Βασίλη Κιμούλη.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τον πρόλογο του συγγραφέα Παναγιώτη Γούτα της ανθολογίας κειμένων του «Κήπος βιβλίων – Διαβάζοντας Θεσσαλονικείς και Αμερικανούς πεζογράφους», που θα κυκλοφορήσει στις 17 Μαΐου από τις εκδόσεις Νησίδες.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Κανείς δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημά σου, αν δεν κάνεις ο ίδιος την αρχή για να βοηθήσεις τον εαυτό σου. Είκοσι επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις βιβλίων αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης από τους επαγγελματίες του είδους.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ