Οχιναιλέγοντας

Της Άλκηστης Σουλογιάννη

Στη μακρά σειρά (από το 1985) των κειμένων του Αλέξανδρου Αδαμόπουλου, όπου ανήκουν τόσο αμιγώς λογοτεχνικά έργα όσο και γενικότερες πολιτισμικές τεκμηριώσεις (όπως είναι τα βιογραφικά του Γιάννη Χρήστου), αναγνωρίζουμε πρωτότυπα και διαγνωσιακά (για να θυμηθούμε και τον Γιάννη Ξενάκη) γεγονότα δημιουργικής επικοινωνίας, στο πλαίσιο των οποίων ο συγγραφέας με άμεση και πνευματώδη συμπεριφορά προτείνει τρόπους προσέγγισης ζητημάτων με γενική και διαχρονική ισχύ.

Στο τοπίο αυτό εντάσσεται και το ποιητικό έργο Οχιναιλέγοντας. Εδώ ο Α. Αδαμόπουλος φαίνεται να πραγματεύεται μείζονα θέματα, όπως είναι το τρίπτυχο έρως-αγάπη-φιλία, ο απηνής χαρακτήρας της διαλεκτικής σχέσης ανάμεσα στον έρωτα και στον θάνατο, η αλαζονεία ως εκδήλωση της αυτάρκειας του ανθρώπου απέναντι στη μοίρα, η σχέση του ανθρώπου με τη φύση, το υποκειμενικό περιεχόμενο του χρόνου, το όνειρο ως περιοχή της υποκειμενικής πραγματικότητας, η διελκυστίνδα ανάμεσα στην αλήθεια και στο ψέμα, ο προσωπικός χωρόχρονος ως τεκμήριο της ικανότητας του εσωτερικού ανθρώπου να βρίσκεται ταυτόχρονα παντού εισχωρώντας ακόμα και στο μέλλον.

Αυτό το σημασιολογικό τοπίο κατάγεται από τη σύνθεση υλικού που ανιχνεύεται στη διαστρωμάτωση του ανασκαπτόμενου βάθους του εσωτερικού ανθρώπου. Στο πλαίσιο αυτό, κεντρικό άξονα για την οργάνωση του κειμενικού κόσμου αποτελεί η χαρτογράφηση των παλινδρομήσεων που προσδιορίζουν την ανθρώπινη βούληση, σκέψη και συμπεριφορά ως περιεχόμενο ύπαρξης απέναντι στις εξωτερικές συνθήκες και χαρακτηρίζουν τη διαδρομή του εσωτερικού ανθρώπου σε ποικίλες ατραπούς του προσωπικού και του κοινωνικού βίου. Με τον τρόπο αυτόν οδηγούμαστε και στην πρόσληψη του τίτλου Οχιναιλέγοντας.

Για τη διεκπεραίωση αυτών των δεδομένων ο Α. Αδαμόπουλος επέλεξε τη θεατρική δομή/μορφή ως μια διαδικασία αποτύπωσης ή «οπτικοποίησης» των κειμενικών γεγονότων. Στο βιβλίο επικρατεί λόγος παραστατικός, παραβολικός, ρυθμικός, με χαρακτήρα έντονης προφορικότητας και με ιδιαίτερους υφολογικούς δείκτες αφενός τις γραμματικές εικόνες ως πυκνή σύνθεση λεπτομερειών, και αφετέρου τον ρυθμό ως αποτέλεσμα ποικίλων παρηχήσεων, μεταξύ των οποίων και οι ομοιοκαταληξίες, όπου παρεμβαίνουν παραδοσιακά ηχητικά σχήματα, π.χ. ιαμβικοί δεκαπεντασύλλαβοι και μεσοτονικά μέτρα.

adamopoulos1 Εξάλλου, υφολογικούς παράγοντες αντιπροσωπεύουν και ορισμένα στοιχεία μεταγλωσσικότητας, με τη μορφή της αξιοποίησης της γλώσσας ως σημαινομένου και όχι απλώς ως οχήματος για τη διεκπεραίωση σημαινομένων. Με αυτή την προϋπόθεση ανιχνεύονται ενδιαφέροντα ενδεικτικά παραδείγματα, όπως είναι η λέξη ως σήμα επικοινωνίας ή η στίξη (τα αποσιωπητικά) ως λογοτεχνικό υλικό.

Η μεταγλώσσα στην προκειμένη περίπτωση αποδίδει την ισχύ του λόγου που δεσμεύει την ανθρώπινη συμπεριφορά, και στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η σύνθεση του τίτλου Οχιναιλέγοντας.

Παράλληλα, στο βιβλίο αναγνωρίζεται μια δημιουργική διαχείριση διακειμένου στη διάσταση της υπερκειμενικότητας. Πρόκειται (και δηλώνεται από τον συγγραφέα σε παρακειμενική σημείωση) για τη σχέση του πρωτοτύπου κειμένου του Α. Αδαμόπουλου με το βυζαντινό μυθιστόρημα Λίβιστρος και Ροδάμνη (13^ος/14^ος αιώνας), το οποίο λειτουργεί ως βάση για την ευρύτερη, πρωτότυπη ανάπτυξη των σημαινομένων του βιβλίου Οχιναιλέγοντας. Η χρήση του διακειμένου φαίνεται να εκφράζει διαφυγή προς τον παρελθόντα πολιτισμικό χρόνο, όπου αναζητούνται ειδολογικές και θεματικές ρίζες, προκειμένου να αναπτυχθεί σύμφωνα με την οπτική του σύγχρονου συγγραφέα ένα κειμενικό παρόν ως πεδίο εφαρμογής αξιών με διαχρονική ισχύ.

Είναι σαφές ότι ο Α. Αδαμόπουλος προσκαλεί σε μια διαδικασία δημιουργικής ανάγνωσης που αποτελεί επίσκεψη σε τόπους εννοιών και αισθητικής.