alt

Του Παναγιώτη Γούτα

Ο Στέλιος Λουκάς, εδώ και μια εικοσαετία, παρουσιάζει τη μακροβιότερη τηλεοπτική εκπομπή για το βιβλίο, προσεγγίζοντας με ευαισθησία, ευγένεια και διακριτικότητα εκατοντάδες τίτλους (λογοτεχνικούς και μη) σημαντικών δημιουργών.

Η γκάμα τών υπό παρουσίαση βιβλίων ποικίλει, πολλές φορές εντυπωσιακά. Στο τηλεοπτικό του στούντιο παρέλασαν συχνά από συγγραφείς ιστορικών μυθιστορημάτων για τη Μακεδονία (Μπέσπαρης, Δαγκλή κ. ά.) μέχρι εκφραστές άκρας νεωτερικότητας (π.χ. Σερέφας), κι από υψηλές μορφές του πνεύματος (Αρβελέρ, Καστοριάδης, Αξελός) μέχρι πρωτοεμφανιζόμενοι ποιητές και πεζογράφοι της πόλης ή της ευρύτερης μακεδονικής περιφέρειας. Αυτό δεν αναιρεί την αξία της εκπομπής του ή τα δικά του αισθητικά κριτήρια, αφού, αφενός ο ίδιος δεν δηλώνει κριτικός λογοτεχνίας για να θέτει αυστηρά και συγκεκριμένα κριτήρια επιλογής βιβλίων (βασιζόμενος σε λογοτεχνικές θεωρίες) –και ευτυχώς, εδώ που τα λέμε–, αφ’ ετέρου το δικαίωμα στην ενημέρωση και την πληροφόρηση το έχουν όλοι οι άνθρωποι της συμπρωτεύουσας (ή μέχρι εκεί όπου έχει εμβέλεια η εκπομπή του) είτε αρέσκονται σε πατριωτικά, ιστορικά, παραδοσιακά κείμενα, είτε εμβαθύνουν στα σύγχρονα ρεύματα, στις νέες τάσεις γραφής και έχουν προχωρήσει στη λογοτεχνία, από το εθνικό και το τοπικό, στο παγκόσμιο και το οικουμενικό. 

 Παράλληλα, ο Σ.Λ. τυπώνει και ποιητικά βιβλία, με πρώτο σημαντικό ποιητικό του εγχείρημα το «Η πιο μεγάλη χώρα» (Καλλέντης, 2001). Έγραψα, κάποτε, γι’ αυτό το βιβλίο πως σε όλα τα ποιήματα της συλλογής (ο ποιητής) «αφουγκράζεται εκστασιασμένος τη Σιωπή, ανιχνεύοντας σ’ ένα κοντράστ σκότους-φωτός το μυστήριο της ζωής και προσδιορίζοντας την ύπαρξή του». Ο θεσπέσιος ήχος της σιωπής και το άρωμα του γιασεμιού που ανέδιδαν κάποια από εκείνα τα ποιήματά του, μου άφησαν, επί μακρόν, ένα ήρεμο αίσθημα πληρότητας και ευδαιμονίας.

Το επόμενο λογοτεχνικό του βήμα, «Η παρακμή της μνήμης» (Κέδρος, 2007) υπήρξε σαφώς ωριμότερο ποιητικό βιβλίο, αξιόπιστο δείγμα μιας προόδου και μιας εξέλιξης, που ήρθε αβίαστα και αναμενόμενα. Η Μνήμη, κομβικό σημείο και συνισταμένη των ποιημάτων της συλλογής, ως λέξη και έννοια πλατιά, βρίσκεται σχεδόν σε όλα τα ποιήματα. Ο Λ., εδώ, μας συστήνει μια άλλη θέαση της ζωής, αναδεικνύοντας την αξία τής ομορφιάς και τη δύναμη τής αθωότητας. Ποιήματα μικρά σε έκταση, κατανοητά, πλημμυρισμένα με διακριτικό λυρισμό και ευγένεια ψυχής. Ευδιάκριτος ένας συγκερασμός λυρικού, θρησκευτικού και φυσιολατρικού στοιχείου, που παραπέμπει ευθέως στους μεγάλους δημιουργούς του παρελθόντος, από τους οποίους αρδεύει: Βαφόπουλος, Καρέλλη, Βαρβιτσιώτης, Βρεττάκος και γάλλοι συμβολιστές ποιητές.

Στο «Αμύθητος κήπος» (Κέδρος, 2011), το όλο ποιητικό σκηνικό δεν διαφοροποιείται αισθητά, νομίζω όμως πως οι στίχοι του Λ. έχουν γίνει πιο ευθύβολοι, πιο αφαιρετικοί και παράλληλα πιο δραστικοί. Υπάρχει τολμηρή εικονοποιία (Η σταγόνα της βροχής, Μια πεταλούδα κ. ά.), πάλι αναφορά στο δίπολο μνήμη-λήθη, που, φαίνεται, εξακολουθεί να τον απασχολεί βασανιστικά (Το μέλλον, Ο επόμενος θάνατος, Η μνήμη είναι συνήθως ανυπάκουη, Άφησε τη μνήμη κ. ά.), δύο ποιήματα (από τα καλύτερά του) αναφέρονται σε δύο εξέχουσες μορφές της λογοτεχνικής Θεσσαλονίκης (εδώ ο Λ. αξιοποιεί το βίωμα της γνωριμίας του –θητείας, να πω καλύτερα– με το έργο του Βαφόπουλου και της Ζωής Καρέλλη), ενώ  κυρίαρχα μοτίβα άλλων ποιημάτων του αποτελούν: ο χρόνος, ο θάνατος, η θάλασσα, η φύση, η δημιουργική επίδραση της λύπης, ο φόβος, η στέρηση, η μουσική, η ποιητική αγωνία. Δείγμα γραφής:

Τα βράδια ονειρεύομαι κήπους

Καλλιεργώ την ουτοπία

Φυτεύω παντού αυταπάτες

Επινοώ νέους τρόπους επιβίωσης

Επεκτείνω τα όνειρα

Να μη μείνουν οι κήποι

Τραγική ψευδαίσθηση

(ποίημα: Τα βράδια ονειρεύομαι κήπους)

Ο Λ. σ’ όλο του το βιβλίο (για να μην πω σε όλο του το έργο) γράφει για τα υψηλά της ψυχής και του νου, για ακριβά κι εκλεπτυσμένα αισθήματα, αδιαφορώντας κατά κάποιο τρόπο για τα ευτελή, τα φτηνά, τα πρόσκαιρα και τα ασήμαντα (για τα οποία, βέβαια, μιλά ένα άλλο μεγάλο κομμάτι της λογοτεχνίας μας, που εστιάζει αντίρροπα της οπτικής γωνίας τού ποιητή). Φαίνεται πως το ποιητικό παιχνίδι, οι αισθήσεις, οι ιδέες, οι λέξεις-σύμβολα λειτουργούν ιαματικά και δημιουργικά, και τον οδηγούν σε κάποιο ξέφωτο ζωής, μακριά από την ασχήμια, τη σαπίλα και τη σκουριά της καθημερινότητας, που απεχθάνεται. Όλο αυτό είναι ένας δρόμος, που τον ακολουθεί με καθαρότητα, εντιμότητα και συνέπεια, και που, μέχρι στιγμής, τον δικαιώνει απολύτως τόσο σε καλλιτεχνικό όσο και σε ανθρώπινο επίπεδο. Η λέξη «κήπος» ή «κήποι», στην εν λόγω συλλογή, λειτουργεί ως σύμβολο που επιδέχεται ποικίλων ερμηνειών. Ο ίδιος ο ποιητής στο ποίημά του Κήπος είναι μάς αποκαλύπτει σε τι αναφέρεται. Ο τίτλος της συλλογής θυμίζει αρκετά το «Η πιο μεγάλη χώρα», όπου εκεί υπονοούνταν το μεγαλείο της Σιωπής. Εδώ, θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί πως ο ποιητής υπαινίσσεται την ομορφιά ή την αθωότητα ή, γενικά, έναν άλλο, καλύτερο, ανθρωπινότερο κόσμο. Ίσως και την ίδια τη γραφή. Είναι υπαρκτός εντέλει ο «Αμύθητος κήπος» του Λουκά ή νοητός; Προσβάσιμος ή απροσπέλαστος;
Πιστεύω πως αναζητώντας απεγνωσμένα τέτοιου τύπου ερμηνείες, αδικούμε τόσο τον ποιητή όσο και τα ποιήματά του. Ας αφήσουμε τον τίτλο ανερμήνευτο κι ας παρασυρθούμε από την ειλικρίνεια και τη μουσικότητα των στίχων του. Κυρίως από το ιδιαίτερο βλέμμα του. Νομίζω πως αυτά αρκούν, και με το παραπάνω, για μια ευδαιμονική περιπλάνηση, για μια ιαματική περιδιάβαση στον Αμύθητο κήπο του.
Και ένα καταληκτικό σχόλιο για το εξώφυλλο του βιβλίου. Το έργο του Paul Clee «Νότιοι κήποι» πιστεύω πως είναι απολύτως συμβατό με το περιεχόμενο του βιβλίου. Ως προς το θέμα του και ως προς το ύφος του. Ο Paul Clee σε πολλά του έργα ζωγραφίζει όπως θα ζωγράφιζε ένα μικρό παιδί. Έτσι και τα ποιήματα του Λουκά κρύβουν μέσα τους κάτι από την αθωότητα και το βλέμμα ενός μικρού παιδιού, που ψηλαφεί για πρώτη φορά αυτόν τον κόσμο, τον Μικρό, τον Μέγα.

 

alt

Αμύθητος κήπος
Στέλιος Λουκάς
Εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα 2011
Τιμή € 12,00, σελ. 79 

politeia_order

 

 

 

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τα μικρά μεγάλα» της Μάρσιας Ισραηλίδη (κριτική) – Φωτεινά ποιήματα ανάμεσα σε κατά τόπους νέφη

«Τα μικρά μεγάλα» της Μάρσιας Ισραηλίδη (κριτική) – Φωτεινά ποιήματα ανάμεσα σε κατά τόπους νέφη

Για την ποιητική συλλογή της Μάρσιας Ισραηλίδη «Τα μικρά μεγάλα» (εκδ. Βακχικόν). Στην κεντρική εικόνα, το έργο «Heart Shape» του Ali Esmaeilipour.

Γράφει η Μάνια Μεζίτη

Τα μικρά μεγάλα, η πρώτη συλλογή με ποιήματα της...

«Και με την ελάχιστη υγρασία θ’ ανθίζουμε» του Πέτρου Πολυμένη (κριτική) – Μια πινακοθήκη γραμματικών εικόνων

«Και με την ελάχιστη υγρασία θ’ ανθίζουμε» του Πέτρου Πολυμένη (κριτική) – Μια πινακοθήκη γραμματικών εικόνων

Για την ποιητική συλλογή του Πέτρου Πολυμένη «Και με την ελάχιστη υγρασία θ’ ανθίζουμε» (εκδ. Περισπωμένη). Στην κεντρική εικόνα, έργο του Sage Barnes. 

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Η λογοτεχνική παραγωγή του Πέτρου Π...

«Εγκέφαλος ψάρι» της Λίλιας Τσούβα – Ποίηση για κάθε είδους διάλυση

«Εγκέφαλος ψάρι» της Λίλιας Τσούβα – Ποίηση για κάθε είδους διάλυση

Για την ποιητική συλλογή της Λίλιας Τσούβα «Εγκέφαλος ψάρι» (εκδ. Βακχικόν). Στην κεντρική εικόνα, το έργο του Ανρί Ματίς «Γυναίκα μπροστά από το ενυδρείο» (1921-1923).

Γράφει η Δέσποινα Καϊτατζή-Χουλιούμη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το εμβληματικό μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», το οποίο θα κυκλοφορήσει σε νέα έκδοση στις 5 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο Μανολιός σώπασε· η φωνή του είχε ...

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λουκίας Δέρβη «Ακούω φωνές», που θα κυκλοφορήσει στις 6 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΠΕΝΤΕΜΙΣΙ ΒΔΟΜΑΔΕΣ 

...
«Τα μικρά μεγάλα» της Μάρσιας Ισραηλίδη (κριτική) – Φωτεινά ποιήματα ανάμεσα σε κατά τόπους νέφη

«Τα μικρά μεγάλα» της Μάρσιας Ισραηλίδη (κριτική) – Φωτεινά ποιήματα ανάμεσα σε κατά τόπους νέφη

Για την ποιητική συλλογή της Μάρσιας Ισραηλίδη «Τα μικρά μεγάλα» (εκδ. Βακχικόν). Στην κεντρική εικόνα, το έργο «Heart Shape» του Ali Esmaeilipour.

Γράφει η Μάνια Μεζίτη

Τα μικρά μεγάλα, η πρώτη συλλογή με ποιήματα της...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το εμβληματικό μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», το οποίο θα κυκλοφορήσει σε νέα έκδοση στις 5 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο Μανολιός σώπασε· η φωνή του είχε ...

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λουκίας Δέρβη «Ακούω φωνές», που θα κυκλοφορήσει στις 6 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΠΕΝΤΕΜΙΣΙ ΒΔΟΜΑΔΕΣ 

...
«Πάθος» της Ανί Ενρό (προδημοσίευση)

«Πάθος» της Ανί Ενρό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Ανί Ενρό [Annie Ernaux] «Πάθος» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 6 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Από πέρυσι τον Σεπτέμβρη, δεν έκανα τίποτε άλλο απ’...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ