alt

Του Παναγιώτη Γούτα

Ο Στέλιος Λουκάς, εδώ και μια εικοσαετία, παρουσιάζει τη μακροβιότερη τηλεοπτική εκπομπή για το βιβλίο, προσεγγίζοντας με ευαισθησία, ευγένεια και διακριτικότητα εκατοντάδες τίτλους (λογοτεχνικούς και μη) σημαντικών δημιουργών.

Η γκάμα τών υπό παρουσίαση βιβλίων ποικίλει, πολλές φορές εντυπωσιακά. Στο τηλεοπτικό του στούντιο παρέλασαν συχνά από συγγραφείς ιστορικών μυθιστορημάτων για τη Μακεδονία (Μπέσπαρης, Δαγκλή κ. ά.) μέχρι εκφραστές άκρας νεωτερικότητας (π.χ. Σερέφας), κι από υψηλές μορφές του πνεύματος (Αρβελέρ, Καστοριάδης, Αξελός) μέχρι πρωτοεμφανιζόμενοι ποιητές και πεζογράφοι της πόλης ή της ευρύτερης μακεδονικής περιφέρειας. Αυτό δεν αναιρεί την αξία της εκπομπής του ή τα δικά του αισθητικά κριτήρια, αφού, αφενός ο ίδιος δεν δηλώνει κριτικός λογοτεχνίας για να θέτει αυστηρά και συγκεκριμένα κριτήρια επιλογής βιβλίων (βασιζόμενος σε λογοτεχνικές θεωρίες) –και ευτυχώς, εδώ που τα λέμε–, αφ’ ετέρου το δικαίωμα στην ενημέρωση και την πληροφόρηση το έχουν όλοι οι άνθρωποι της συμπρωτεύουσας (ή μέχρι εκεί όπου έχει εμβέλεια η εκπομπή του) είτε αρέσκονται σε πατριωτικά, ιστορικά, παραδοσιακά κείμενα, είτε εμβαθύνουν στα σύγχρονα ρεύματα, στις νέες τάσεις γραφής και έχουν προχωρήσει στη λογοτεχνία, από το εθνικό και το τοπικό, στο παγκόσμιο και το οικουμενικό. 

 Παράλληλα, ο Σ.Λ. τυπώνει και ποιητικά βιβλία, με πρώτο σημαντικό ποιητικό του εγχείρημα το «Η πιο μεγάλη χώρα» (Καλλέντης, 2001). Έγραψα, κάποτε, γι’ αυτό το βιβλίο πως σε όλα τα ποιήματα της συλλογής (ο ποιητής) «αφουγκράζεται εκστασιασμένος τη Σιωπή, ανιχνεύοντας σ’ ένα κοντράστ σκότους-φωτός το μυστήριο της ζωής και προσδιορίζοντας την ύπαρξή του». Ο θεσπέσιος ήχος της σιωπής και το άρωμα του γιασεμιού που ανέδιδαν κάποια από εκείνα τα ποιήματά του, μου άφησαν, επί μακρόν, ένα ήρεμο αίσθημα πληρότητας και ευδαιμονίας.

Το επόμενο λογοτεχνικό του βήμα, «Η παρακμή της μνήμης» (Κέδρος, 2007) υπήρξε σαφώς ωριμότερο ποιητικό βιβλίο, αξιόπιστο δείγμα μιας προόδου και μιας εξέλιξης, που ήρθε αβίαστα και αναμενόμενα. Η Μνήμη, κομβικό σημείο και συνισταμένη των ποιημάτων της συλλογής, ως λέξη και έννοια πλατιά, βρίσκεται σχεδόν σε όλα τα ποιήματα. Ο Λ., εδώ, μας συστήνει μια άλλη θέαση της ζωής, αναδεικνύοντας την αξία τής ομορφιάς και τη δύναμη τής αθωότητας. Ποιήματα μικρά σε έκταση, κατανοητά, πλημμυρισμένα με διακριτικό λυρισμό και ευγένεια ψυχής. Ευδιάκριτος ένας συγκερασμός λυρικού, θρησκευτικού και φυσιολατρικού στοιχείου, που παραπέμπει ευθέως στους μεγάλους δημιουργούς του παρελθόντος, από τους οποίους αρδεύει: Βαφόπουλος, Καρέλλη, Βαρβιτσιώτης, Βρεττάκος και γάλλοι συμβολιστές ποιητές.

Στο «Αμύθητος κήπος» (Κέδρος, 2011), το όλο ποιητικό σκηνικό δεν διαφοροποιείται αισθητά, νομίζω όμως πως οι στίχοι του Λ. έχουν γίνει πιο ευθύβολοι, πιο αφαιρετικοί και παράλληλα πιο δραστικοί. Υπάρχει τολμηρή εικονοποιία (Η σταγόνα της βροχής, Μια πεταλούδα κ. ά.), πάλι αναφορά στο δίπολο μνήμη-λήθη, που, φαίνεται, εξακολουθεί να τον απασχολεί βασανιστικά (Το μέλλον, Ο επόμενος θάνατος, Η μνήμη είναι συνήθως ανυπάκουη, Άφησε τη μνήμη κ. ά.), δύο ποιήματα (από τα καλύτερά του) αναφέρονται σε δύο εξέχουσες μορφές της λογοτεχνικής Θεσσαλονίκης (εδώ ο Λ. αξιοποιεί το βίωμα της γνωριμίας του –θητείας, να πω καλύτερα– με το έργο του Βαφόπουλου και της Ζωής Καρέλλη), ενώ  κυρίαρχα μοτίβα άλλων ποιημάτων του αποτελούν: ο χρόνος, ο θάνατος, η θάλασσα, η φύση, η δημιουργική επίδραση της λύπης, ο φόβος, η στέρηση, η μουσική, η ποιητική αγωνία. Δείγμα γραφής:

Τα βράδια ονειρεύομαι κήπους

Καλλιεργώ την ουτοπία

Φυτεύω παντού αυταπάτες

Επινοώ νέους τρόπους επιβίωσης

Επεκτείνω τα όνειρα

Να μη μείνουν οι κήποι

Τραγική ψευδαίσθηση

(ποίημα: Τα βράδια ονειρεύομαι κήπους)

Ο Λ. σ’ όλο του το βιβλίο (για να μην πω σε όλο του το έργο) γράφει για τα υψηλά της ψυχής και του νου, για ακριβά κι εκλεπτυσμένα αισθήματα, αδιαφορώντας κατά κάποιο τρόπο για τα ευτελή, τα φτηνά, τα πρόσκαιρα και τα ασήμαντα (για τα οποία, βέβαια, μιλά ένα άλλο μεγάλο κομμάτι της λογοτεχνίας μας, που εστιάζει αντίρροπα της οπτικής γωνίας τού ποιητή). Φαίνεται πως το ποιητικό παιχνίδι, οι αισθήσεις, οι ιδέες, οι λέξεις-σύμβολα λειτουργούν ιαματικά και δημιουργικά, και τον οδηγούν σε κάποιο ξέφωτο ζωής, μακριά από την ασχήμια, τη σαπίλα και τη σκουριά της καθημερινότητας, που απεχθάνεται. Όλο αυτό είναι ένας δρόμος, που τον ακολουθεί με καθαρότητα, εντιμότητα και συνέπεια, και που, μέχρι στιγμής, τον δικαιώνει απολύτως τόσο σε καλλιτεχνικό όσο και σε ανθρώπινο επίπεδο. Η λέξη «κήπος» ή «κήποι», στην εν λόγω συλλογή, λειτουργεί ως σύμβολο που επιδέχεται ποικίλων ερμηνειών. Ο ίδιος ο ποιητής στο ποίημά του Κήπος είναι μάς αποκαλύπτει σε τι αναφέρεται. Ο τίτλος της συλλογής θυμίζει αρκετά το «Η πιο μεγάλη χώρα», όπου εκεί υπονοούνταν το μεγαλείο της Σιωπής. Εδώ, θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί πως ο ποιητής υπαινίσσεται την ομορφιά ή την αθωότητα ή, γενικά, έναν άλλο, καλύτερο, ανθρωπινότερο κόσμο. Ίσως και την ίδια τη γραφή. Είναι υπαρκτός εντέλει ο «Αμύθητος κήπος» του Λουκά ή νοητός; Προσβάσιμος ή απροσπέλαστος;
Πιστεύω πως αναζητώντας απεγνωσμένα τέτοιου τύπου ερμηνείες, αδικούμε τόσο τον ποιητή όσο και τα ποιήματά του. Ας αφήσουμε τον τίτλο ανερμήνευτο κι ας παρασυρθούμε από την ειλικρίνεια και τη μουσικότητα των στίχων του. Κυρίως από το ιδιαίτερο βλέμμα του. Νομίζω πως αυτά αρκούν, και με το παραπάνω, για μια ευδαιμονική περιπλάνηση, για μια ιαματική περιδιάβαση στον Αμύθητο κήπο του.
Και ένα καταληκτικό σχόλιο για το εξώφυλλο του βιβλίου. Το έργο του Paul Clee «Νότιοι κήποι» πιστεύω πως είναι απολύτως συμβατό με το περιεχόμενο του βιβλίου. Ως προς το θέμα του και ως προς το ύφος του. Ο Paul Clee σε πολλά του έργα ζωγραφίζει όπως θα ζωγράφιζε ένα μικρό παιδί. Έτσι και τα ποιήματα του Λουκά κρύβουν μέσα τους κάτι από την αθωότητα και το βλέμμα ενός μικρού παιδιού, που ψηλαφεί για πρώτη φορά αυτόν τον κόσμο, τον Μικρό, τον Μέγα.

 

alt

Αμύθητος κήπος
Στέλιος Λουκάς
Εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα 2011
Τιμή € 12,00, σελ. 79 

politeia_order

 

 

 

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τραγούδι του εαυτού μου» του Ουόλτ Ουίτμαν (κριτική)

«Τραγούδι του εαυτού μου» του Ουόλτ Ουίτμαν (κριτική)

Για το ποίημα σε δύο εκδοχές του Ουόλτ Ουίτμαν [Walt Whitman] «Τραγούδι του εαυτού μου: 1. Η πρώτη έκδοση (1855), 2. Η τελευταία έκδοση (1891 – 92)» (μτφρ. Δημήτρης Δημηρούλης, εκδ. Gutenberg).

Γράφει ο Γιώργος Βέης

...
«Καταυλισμός» του Γιώργου Βέη (κριτική) – Εκτενείς τοιχογραφίες με ποικίλες προσωπογραφίες

«Καταυλισμός» του Γιώργου Βέη (κριτική) – Εκτενείς τοιχογραφίες με ποικίλες προσωπογραφίες

Για την ποιητική συλλογή του Γιώργου Βέη «Καταυλισμός» (εκδ. Ύψιλον). Κεντρική εικόνα: λεπτομέρεια από το εξώφυλλο.

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Οι αναγνώστες που ακολουθούν συστηματικά, ή έστω περιστασιακά, όσα προβάλλει ...

«Ανήμερο» της Λένας Καλλέργη (κριτική) – Δήθεν απούσα με κρυφό μαχαίρι

«Ανήμερο» της Λένας Καλλέργη (κριτική) – Δήθεν απούσα με κρυφό μαχαίρι

Για την ποιητική συλλογή της Λένας Καλλέργη «Ανήμερο» (εκδ. Ίκαρος). 

Γράφει η Αριστέα Παπαλεξάνδρου

Το Ανήμερο (εκδ. Ίκαρος) είναι το πρόσφατο δημιούργημα μίας ήρεμης, και συγχρόνως πολυδιάστατης παρουσί...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Οι έξι συγγραφείς που επιλεχτήκαν από την κριτική επιτροπή «παρουσιάζουν έργα εντυπωσιακής δομής». Ανάμεσά τους βρίσκονται δύο πρωτοεμφανιζόμενοι πεζογράφοι. Στη φωτογραφία, η υποψήφια Σάρα Μπερνστάιν [Sarah Bernstein].

Επιμέλεια: Book Press

...
Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Ο Δημήτρης Καραντζάς επιστρέφει στη Στέγη με μια περφόρμανς–παραβολή για τη βία, τον εθισμό στην εικόνα και την κατάργηση των ψευδαισθήσεων ή, αλλιώς, για την πραγματικότητα που, ό,τι κι αν κάνεις για να την αποφύγεις, αργά ή γρήγορα θα έρθει να σε βρει.

Επιμέλεια: Book Press

Από τις 30 Σεπτεμβρί...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Τζ.Μ. Κουτσί [J.M. Coetzee] «Ο Πολωνός» (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 4 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ο νεαρός Μάνγκο» του Ντάγκλας Στιούαρτ (προδημοσίευση)

«Ο νεαρός Μάνγκο» του Ντάγκλας Στιούαρτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντάγκλας Στιούαρτ [Douglas Stuart] «Ο νεαρός Μάνγκο» (μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 28 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Περίμενε ώσπου να α...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

Τέσσερις εκδόσεις για τη μελέτη, το σήμερα και το άλλοτε της Αθήνας. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Διονυσίας Αλεξιάδου, από το λεύκωμα των εκδόσεων Καπόν «Η Αθήνα στον καιρό της πανδημίας».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ