alt

Του Παναγιώτη Γούτα

Ο Στέλιος Λουκάς, εδώ και μια εικοσαετία, παρουσιάζει τη μακροβιότερη τηλεοπτική εκπομπή για το βιβλίο, προσεγγίζοντας με ευαισθησία, ευγένεια και διακριτικότητα εκατοντάδες τίτλους (λογοτεχνικούς και μη) σημαντικών δημιουργών.

Η γκάμα τών υπό παρουσίαση βιβλίων ποικίλει, πολλές φορές εντυπωσιακά. Στο τηλεοπτικό του στούντιο παρέλασαν συχνά από συγγραφείς ιστορικών μυθιστορημάτων για τη Μακεδονία (Μπέσπαρης, Δαγκλή κ. ά.) μέχρι εκφραστές άκρας νεωτερικότητας (π.χ. Σερέφας), κι από υψηλές μορφές του πνεύματος (Αρβελέρ, Καστοριάδης, Αξελός) μέχρι πρωτοεμφανιζόμενοι ποιητές και πεζογράφοι της πόλης ή της ευρύτερης μακεδονικής περιφέρειας. Αυτό δεν αναιρεί την αξία της εκπομπής του ή τα δικά του αισθητικά κριτήρια, αφού, αφενός ο ίδιος δεν δηλώνει κριτικός λογοτεχνίας για να θέτει αυστηρά και συγκεκριμένα κριτήρια επιλογής βιβλίων (βασιζόμενος σε λογοτεχνικές θεωρίες) –και ευτυχώς, εδώ που τα λέμε–, αφ’ ετέρου το δικαίωμα στην ενημέρωση και την πληροφόρηση το έχουν όλοι οι άνθρωποι της συμπρωτεύουσας (ή μέχρι εκεί όπου έχει εμβέλεια η εκπομπή του) είτε αρέσκονται σε πατριωτικά, ιστορικά, παραδοσιακά κείμενα, είτε εμβαθύνουν στα σύγχρονα ρεύματα, στις νέες τάσεις γραφής και έχουν προχωρήσει στη λογοτεχνία, από το εθνικό και το τοπικό, στο παγκόσμιο και το οικουμενικό. 

 Παράλληλα, ο Σ.Λ. τυπώνει και ποιητικά βιβλία, με πρώτο σημαντικό ποιητικό του εγχείρημα το «Η πιο μεγάλη χώρα» (Καλλέντης, 2001). Έγραψα, κάποτε, γι’ αυτό το βιβλίο πως σε όλα τα ποιήματα της συλλογής (ο ποιητής) «αφουγκράζεται εκστασιασμένος τη Σιωπή, ανιχνεύοντας σ’ ένα κοντράστ σκότους-φωτός το μυστήριο της ζωής και προσδιορίζοντας την ύπαρξή του». Ο θεσπέσιος ήχος της σιωπής και το άρωμα του γιασεμιού που ανέδιδαν κάποια από εκείνα τα ποιήματά του, μου άφησαν, επί μακρόν, ένα ήρεμο αίσθημα πληρότητας και ευδαιμονίας.

Το επόμενο λογοτεχνικό του βήμα, «Η παρακμή της μνήμης» (Κέδρος, 2007) υπήρξε σαφώς ωριμότερο ποιητικό βιβλίο, αξιόπιστο δείγμα μιας προόδου και μιας εξέλιξης, που ήρθε αβίαστα και αναμενόμενα. Η Μνήμη, κομβικό σημείο και συνισταμένη των ποιημάτων της συλλογής, ως λέξη και έννοια πλατιά, βρίσκεται σχεδόν σε όλα τα ποιήματα. Ο Λ., εδώ, μας συστήνει μια άλλη θέαση της ζωής, αναδεικνύοντας την αξία τής ομορφιάς και τη δύναμη τής αθωότητας. Ποιήματα μικρά σε έκταση, κατανοητά, πλημμυρισμένα με διακριτικό λυρισμό και ευγένεια ψυχής. Ευδιάκριτος ένας συγκερασμός λυρικού, θρησκευτικού και φυσιολατρικού στοιχείου, που παραπέμπει ευθέως στους μεγάλους δημιουργούς του παρελθόντος, από τους οποίους αρδεύει: Βαφόπουλος, Καρέλλη, Βαρβιτσιώτης, Βρεττάκος και γάλλοι συμβολιστές ποιητές.

Στο «Αμύθητος κήπος» (Κέδρος, 2011), το όλο ποιητικό σκηνικό δεν διαφοροποιείται αισθητά, νομίζω όμως πως οι στίχοι του Λ. έχουν γίνει πιο ευθύβολοι, πιο αφαιρετικοί και παράλληλα πιο δραστικοί. Υπάρχει τολμηρή εικονοποιία (Η σταγόνα της βροχής, Μια πεταλούδα κ. ά.), πάλι αναφορά στο δίπολο μνήμη-λήθη, που, φαίνεται, εξακολουθεί να τον απασχολεί βασανιστικά (Το μέλλον, Ο επόμενος θάνατος, Η μνήμη είναι συνήθως ανυπάκουη, Άφησε τη μνήμη κ. ά.), δύο ποιήματα (από τα καλύτερά του) αναφέρονται σε δύο εξέχουσες μορφές της λογοτεχνικής Θεσσαλονίκης (εδώ ο Λ. αξιοποιεί το βίωμα της γνωριμίας του –θητείας, να πω καλύτερα– με το έργο του Βαφόπουλου και της Ζωής Καρέλλη), ενώ  κυρίαρχα μοτίβα άλλων ποιημάτων του αποτελούν: ο χρόνος, ο θάνατος, η θάλασσα, η φύση, η δημιουργική επίδραση της λύπης, ο φόβος, η στέρηση, η μουσική, η ποιητική αγωνία. Δείγμα γραφής:

Τα βράδια ονειρεύομαι κήπους

Καλλιεργώ την ουτοπία

Φυτεύω παντού αυταπάτες

Επινοώ νέους τρόπους επιβίωσης

Επεκτείνω τα όνειρα

Να μη μείνουν οι κήποι

Τραγική ψευδαίσθηση

(ποίημα: Τα βράδια ονειρεύομαι κήπους)

Ο Λ. σ’ όλο του το βιβλίο (για να μην πω σε όλο του το έργο) γράφει για τα υψηλά της ψυχής και του νου, για ακριβά κι εκλεπτυσμένα αισθήματα, αδιαφορώντας κατά κάποιο τρόπο για τα ευτελή, τα φτηνά, τα πρόσκαιρα και τα ασήμαντα (για τα οποία, βέβαια, μιλά ένα άλλο μεγάλο κομμάτι της λογοτεχνίας μας, που εστιάζει αντίρροπα της οπτικής γωνίας τού ποιητή). Φαίνεται πως το ποιητικό παιχνίδι, οι αισθήσεις, οι ιδέες, οι λέξεις-σύμβολα λειτουργούν ιαματικά και δημιουργικά, και τον οδηγούν σε κάποιο ξέφωτο ζωής, μακριά από την ασχήμια, τη σαπίλα και τη σκουριά της καθημερινότητας, που απεχθάνεται. Όλο αυτό είναι ένας δρόμος, που τον ακολουθεί με καθαρότητα, εντιμότητα και συνέπεια, και που, μέχρι στιγμής, τον δικαιώνει απολύτως τόσο σε καλλιτεχνικό όσο και σε ανθρώπινο επίπεδο. Η λέξη «κήπος» ή «κήποι», στην εν λόγω συλλογή, λειτουργεί ως σύμβολο που επιδέχεται ποικίλων ερμηνειών. Ο ίδιος ο ποιητής στο ποίημά του Κήπος είναι μάς αποκαλύπτει σε τι αναφέρεται. Ο τίτλος της συλλογής θυμίζει αρκετά το «Η πιο μεγάλη χώρα», όπου εκεί υπονοούνταν το μεγαλείο της Σιωπής. Εδώ, θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί πως ο ποιητής υπαινίσσεται την ομορφιά ή την αθωότητα ή, γενικά, έναν άλλο, καλύτερο, ανθρωπινότερο κόσμο. Ίσως και την ίδια τη γραφή. Είναι υπαρκτός εντέλει ο «Αμύθητος κήπος» του Λουκά ή νοητός; Προσβάσιμος ή απροσπέλαστος;
Πιστεύω πως αναζητώντας απεγνωσμένα τέτοιου τύπου ερμηνείες, αδικούμε τόσο τον ποιητή όσο και τα ποιήματά του. Ας αφήσουμε τον τίτλο ανερμήνευτο κι ας παρασυρθούμε από την ειλικρίνεια και τη μουσικότητα των στίχων του. Κυρίως από το ιδιαίτερο βλέμμα του. Νομίζω πως αυτά αρκούν, και με το παραπάνω, για μια ευδαιμονική περιπλάνηση, για μια ιαματική περιδιάβαση στον Αμύθητο κήπο του.
Και ένα καταληκτικό σχόλιο για το εξώφυλλο του βιβλίου. Το έργο του Paul Clee «Νότιοι κήποι» πιστεύω πως είναι απολύτως συμβατό με το περιεχόμενο του βιβλίου. Ως προς το θέμα του και ως προς το ύφος του. Ο Paul Clee σε πολλά του έργα ζωγραφίζει όπως θα ζωγράφιζε ένα μικρό παιδί. Έτσι και τα ποιήματα του Λουκά κρύβουν μέσα τους κάτι από την αθωότητα και το βλέμμα ενός μικρού παιδιού, που ψηλαφεί για πρώτη φορά αυτόν τον κόσμο, τον Μικρό, τον Μέγα.

 

alt

Αμύθητος κήπος
Στέλιος Λουκάς
Εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα 2011
Τιμή € 12,00, σελ. 79 

politeia_order

 

 

 

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Παπαρούνες του Γενάρη» του Δημήτριου Ρογγίτη (κριτική)

«Παπαρούνες του Γενάρη» του Δημήτριου Ρογγίτη (κριτική)

Δημήτριος Ρογγίτης, «Παπαρούνες του Γενάρη», Ενύπνιο, 2024. «Ποιήματα που αγγίζουν τις πιο λεπτές χορδές της συναισθηματικής εμπειρίας».

Γράφει ο Γιώργος Χαριτάτος

Η ποίηση είναι, ίσως, η πιο δύσκολη τέχνη. Κι αυτό, διότι εκτός από τα αρχετυπικά χ...

Τρεις ελληνικές ποιητικές επιλογές στο κλείσιμο του χρόνου

Τρεις ελληνικές ποιητικές επιλογές στο κλείσιμο του χρόνου

Τρεις ποιητικές επιλογές καθώς το 2024 εκπνέει. «Ετερόλεκτον», του Παναγιώτη Ι. Ηλιόπουλου (εκδ. Ιωλκός, 2023), «Οι ψυχές των ψαριών», της Σάντις Βασιλείου (εκδ. Θράκα, 2024), «Η μικροϊστορία μιας αναλαμπής», της Ιωάννας Παππά (εκδ. Μάγμα, 2024).

 Γράφει ο Γιώργος Δρίτσας

...
«Ίκαροι – Ο φτερωτός ήρωας και τα πρόσωπά του μέσα στον χρόνο» - Ανθολογία, προλεγόμενα-μετάφραση Κώστας Κουτσουρέλης (κριτική)

«Ίκαροι – Ο φτερωτός ήρωας και τα πρόσωπά του μέσα στον χρόνο» - Ανθολογία, προλεγόμενα-μετάφραση Κώστας Κουτσουρέλης (κριτική)

Για την ανθολογία ποιημάτων «Ίκαροι – Ο φτερωτός ήρωας και τα πρόσωπά του μέσα στον χρόνο», με ανθολόγηση – προλεγόμενα & μετάφραση του Κώστα Κουτσουρέλη, για τις εκδόσεις Σμίλη. Κεντρική εικόνα: Ο πίνακας «Τοπίο με την πτώση του Ίκαρου» 1558, του Πίτερ Μπρέχελ.

Γράφει η Λίλα Τρουλινού ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Φραντς Κάφκα, ο δάσκαλος του Φίλιπ Ροθ

Φραντς Κάφκα, ο δάσκαλος του Φίλιπ Ροθ

Μια σύντομη και κατατοπιστική μελέτη για τη σημαντική επιρροή που άσκησε ο Φραντς Κάφκα (Franz Kafka) στον Φίλιπ Ροθ (Philip Roth). 

Γράφει ο Παναγιώτης Γούτας

Ο Φραν...

«Βίος και Πολιτεία»: Ο ποιητής και φιλόσοφος Νίκος Ερηνάκης έρχεται στο Υπόγειο

«Βίος και Πολιτεία»: Ο ποιητής και φιλόσοφος Νίκος Ερηνάκης έρχεται στο Υπόγειο

Στο 65ο επεισόδιο της σειράς συζητήσεων στο Βιβλιοπωλείο της Πολιτείας με ανθρώπους από το χώρο του βιβλίου και των ιδεών, o Κώστας Κατσουλάρης συνομιλεί με τον ποιητή και φιλόσοφο Νίκο Ερηνάκη. Η συζήτηση θα μεταδοθεί ζωντανά την Πέμπτη, 6 Φεβρουαρίου, στις 7.00μμ.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τιμητική εκδήλωση για τον Κώστα Κρυστάλλη με αφορμή τα «Άπαντά» του – Υπό την αιγίδα της Εταιρείας Συγγραφέων

Τιμητική εκδήλωση για τον Κώστα Κρυστάλλη με αφορμή τα «Άπαντά» του – Υπό την αιγίδα της Εταιρείας Συγγραφέων

Τιμητική εκδήλωση για τον Κώστα Κρυστάλλη στην Αίθουσα τελετών της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας Ελλάδας υπό την αιγίδα της Εταιρείας Συγγραφέων και της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας Ελλάδας. Αφορμή, η κυκλοφορία του τόμου «Κώστας Κρυστάλλης: Άπαντα - Ένας πρόωρα επαναστατημένος» (εκδ. Κ. & Μ. Σταμούλη).&nb...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα – Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου: Η μούσα της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Μάγε...

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Ελένης Αλεξανδροπούλου «(Α)Κατάλληλο Timing», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ο Αύγουστος, όσο μεγαλώνεις, μοιάζει πικρός. Οι περισ...

«Mind the gap» του Λάζαρου Αλεξάκη (προδημοσίευση)

«Mind the gap» του Λάζαρου Αλεξάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων του Λάζαρου Αλεξάκη «Mind the gap», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 5 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Είχε φτάσει σε μικρή απόσταση από τη βιτρίνα, και το νυχτεριν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Η Σίρλεϊ Τζάκσον [Shirley Jackson, 1916-1965] ήταν πολλά περισσότερα από μια συγγραφέας ιστοριών τρόμου. Με άξονα δύο βιβλία της που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα «Η λοταρία και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Χρυσόστομος Τσαπραΐλης) και «Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη) από τις εκδόσεις ...

Έξι ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Ιωλκός  – Τρεις δημιουργοί καταθέτουν νέο έργο και τρεις εμφανίζονται για πρώτη φορά

Έξι ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Ιωλκός  – Τρεις δημιουργοί καταθέτουν νέο έργο και τρεις εμφανίζονται για πρώτη φορά

Έξι ποιητικές συλλογές που κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Ιωλκός. Τρεις δημιουργοί καταθέτουν τα νέα τους έργα και τρεις εμφανίζονται για πρώτη φορά.

Επιμέλεια: Book Press

Δημήτρης Βασιλάκης,  ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ