dixos-gotis

Του Γιώργου Βέη

«Η ποίηση είναι ένα όπλο απ' την ανάποδη ∙ ζωογονεί ό, τι πετυχαίνει».

Γιώργος Βαρθαλίτης, Ο καθρέφτης της Ηρωδιάδος

Είναι το πέμπτο ποιητικό βιβλίο του. Προηγήθηκαν τα εξής: Όρθρου βαθέος (1988), Φυσική ιστορία (1991), Κρυμμένη εικόνα (1999) και η βραβευμένη από το περιοδικό «Διαβάζω» Χρονογραφία (2007). Πάντα από τις εκδόσεις «στιγμή».

Όπως έχω ήδη επισημάνει (βλ. «Βιβλιοθήκη», εφ. «Ελευθεροτυπία», 18 Σεπτεμβρίου 2009) από την πρώτη του εμφάνιση στο πεδίο των απαιτητικών κειμενικών εφαρμογών έως σήμερα, ο στίχος του Γιώργου Γώτη επιμένει να αποτυπώνει τις διακυμάνσεις, τις ευρύτερες ανακατατάξεις και τις συναφείς ρήξεις, οι οποίες παρατηρούνται στην εξέλιξη των σχέσεων Εγώ – Εκείνο. Δεν ενδίδει στους ισχυρούς πειρασμούς της επιφανειακής παράθεσης δεδομένων, στους οποίους υποκύπτουν οι πολλοί, επαληθεύοντας έτσι τις εκτιμήσεις όλων εκείνων, οι οποίοι διέγνωσαν εγκαίρως την ικανότητά του να αποδελτιώνει με νηφαλιότητα μοιραία πάθη και οριακές ανυψώσεις – φωτίσεις του καθημαγμένου προσώπου της καθημερινότητας. Πιθανότατα η ιατρική του παιδεία να έχει παίξει αποφασιστικό ρόλο στην πολύπτυχη, πάντως ακριβοδίκαιη μελέτη της παθογένειας του χρόνου, της αλληγορίας των γενέθλιων τόπων, της μυθολογίας των ερώτων, της μεταφυσικής του ονείρου, της αβελτηρίας του υποκειμένου να επανεκτιμήσει τον άλλον, και όχι μόνον. Πρόκειται για μια μη προβλέψιμη γραφή, η οποία σαφώς έχει ασκηθεί να παρακολουθεί με ιδιαίτερη άνεση τόσο τις αποφασιστικές εμπειρίες του σώματος, όσο και τις καίριες επινοήσεις του εποπτικού ποιητικού νου. Συγκρατώ ότι ο Γιώργος Γώτης, χωρίς να παύει να ενδιαφέρεται ενεργά για την ειδικότερη αναγνωστική πρόσληψη, διατηρεί συστηματικά σε υψηλά επίπεδα την ποιότητα «του παιχνιδιού του σημαίνοντος».

Από το ποίημα, το οποίο έδωσε τον τίτλο στην κρινόμενη σήμερα συλλογή, συνάγεται εξ όνυχος η ειδικότερη πρόθεση της γραφής, το πάγιο λεκτικό ήθος, οι υποβλητικοί τρόποι ανάπτυξης του πρωταρχικού σχεδίου, ο εντοπισμός και η περαιτέρω αβίαστη διερμηνεία της κρίσιμης λεπτομέρειας, η διεξοδική αξιοποίηση του ζοφερού ή μη φορτίου της καθημερινότητας, η εμμονή στην ακριβολογία της κεκραμένης σήμανσης και βεβαίως η αφομοιωμένη εικονοφιλική παράδοση της δημιουργικής μας γραφής. Οι σεφερικοί απόηχοι είναι ευδιάκριτοι, ενώ ο συγχρωτισμός με τα τοπία του Τάσου Λειβαδίτη ή τους ένδον λειμώνες της Κικής Δημουλά υποδηλώνουν ασφαλώς αγχιστείες, ενσωματωμένες επιρροές στον κυρίως ποιητικό κορμό και πρόσφορες εκλεκτικές στάσεις. Εδώ επίσης ακούγεται καθαρά και η διδαχή του βιβλικού Εκκλησιαστή. Ως μια καλώς συγκερασμένη παραλλαγή του θέματος της αυταπάτης και της ματαιότητας των ματαιοτήτων, οι οποίες είθισται να κατατρύχουν το ανθρώπινο είδος από την αρχή του σχηματισμού του, το «Δίχως χάρτη» έρχεται να μας υποδείξει απαντοχή και σθένος κατά την οριστική πτώση. Αυτό το στοιχείο του ηρωικού στωικισμού φρονώ ότι διακρίνει τα περισσότερα ποιήματα του βιβλίου. Παραθέτω για τις ανάγκες της εποπτικής στιγμής αυτούσιο το εν λόγω ποίημα: «Περνά ο καιρός και της μικρής ζωής η ιστορία / χώρα γίνεται. Δικό της χάρτη αποκτά / που μεγαλώνει διαρκώς μέχρι να την σκεπάσει. / Την ταξιδεύουμε μόνοι. / Μέσα της επικάθονται των ημερών οι πεδιάδες. / Των εποχών σμιλεύουν το ανάγλυφο / ένα κομμάτι μόνο / γίνεται μέρος της αφής μας. / Χρόνων προσχώσεις μας αλλάζουν. / Και περιμένουμε να φτάσει ο γεωγράφος / κρατώντας το αποτύπωμα απ’ τον δικό μας χάρτη». (Βλ. σ. 36). Αρκεί να παραβάλει κανείς τα ανωτέρω με τις ανάλογες εκφορές από προηγούμενες καταθέσεις για να αντιληφθεί τη διαχρονική εμμονή στη συνέπεια του ομιλήματος. Εννοώ τα εξής: «τότε η σκοτεινιά των ημερών θα γίνει / του κρεβατιού μας ο χρυσός / στο στρογγυλό τραγούδι μου / θα κάνει η ζωή σου κύκλους. / Για να μας βγάλει στον αφρό / μια αναγκαία παραμόρφωση απαλή / όπως παίρνει ο βράχος / από το κύμα σχήμα» «Της άνοιξης και ο Απρίλιος που έχει / το εξ ακανθών, πλεγμένο / με της κάθε μέρας / τα σαρκοβόρα θελκτικά φυτά. / Με την ελπίδα σε φρικτήν ερημίαν / και το πολύ αργά και κάτι. / Ένα μαγιάτικο και ένα ακάνθινο στεφάνι / με τη μεταξωτή λευκή κορδέλα του μαζί δεμένα / μεταμορφώνονται μες στην εφήμερη ευτυχία μας / και εναλλάσσονται. / Μας επισκέπτεται ο χρόνος και διατάζει / αλλαγές ενώ εμείς αντιστεκόμαστε / να τον περιφρονούμε επιμένουμε» και το οκτάστιχο «Δρόμοι που παίρνουμε μαζί / στο κάθε μας ταξίδι / για να μπορούνε διαρκώς / πίσω να μας γυρίζουν / να κατοικήσουμε ξανά / τις ίδιες πάντα λέξεις / που είναι η πατρίδα μας / η αληθινά δική μας» (βλ. Χρονογραφία, σσ. 10, 30 και 48 αντιστοίχως).

imagesΤο συνήθως χειμαζόμενο ποιητικό υποκείμενο καταβάλλει και σήμερα κάθε δυνατή προσπάθεια, ώστε να περάσει από τον απτό κόσμο της εξ αντικειμένου πραγματικότητας στην ανέκκλητη ανυπαρξία με το κεφάλι ψηλά, ει δυνατόν ψυχικά αλώβητο. Έστω εν προκειμένω τα εξής ενδεικτικά από το μέσον του βιβλίου: «...ανερχόμενη γνώση να γίνει η πτώση / στο άγνωστο χόρτο μιας πλαγιάς / στο χώμα μιας πλατείας όπου / ανεμόσκαλες πλασματικές προσφέρουν / τα φανταστικά τους σκαλοπάτια / για να αποκτά μέχρι τα έγκατα η κάθοδος βηματισμό / κι από παντού να λαχταρούν χωρίς ανάσα / γνώριμοι θεατές ωχροί, που κάποτε ερωτεύτηκαν / και δίπλα μας περπάτησαν, φόρο τιμής να ρίχνουν / το τελευταίο της ανάμνησης κέρμα τους / στης ζωής μας το τρύπιο καπέλο». ( βλ. «Ανεμόσκαλα», σ. 32 επ.). Η παρηγορία των προσωδιακών στίχων, όπως φέρ΄ ειπείν ουσιώνεται στο δεύτερο, στο ένατο και στο εικοστό έκτο κομμάτι της συλλογής, με τίτλο «Οι χτίστες», «Στον Άγιο» και «Ομόκεντροι» αντιστοίχως, φαίνεται εν τέλει να συνιστά ένα είδος υποθήκης εις εαυτόν, υπερασπιζόμενη με το ανάλογο τακτ την καλλιέργεια ενός σαφώς επαναμαγευμένου ποιητικού ιδιώματος. (Βλ. σσ. 12, 26 και 53). Η καλλιέργεια αυτού ακριβώς του φωνήματος καθιστά το βίο άξιο λόγου. Οι συγκυρίες είναι βεβαίως κατά κανόνα εναντιωματικές. Η μετανεωτερική συνθήκη συνήθως εξανδραποδίζει το ποιητικό εγώ. Παρά ταύτα ο Γιώργος Γώτης δείχνει σταθερά προς το δρόμο που «χαράζεται ξεχωριστός, νέα πορεία / σκιά διαβαίνεις σε καθρέφτη αδειανή / των λόγων τη χάρη». (Βλ. «Η ζυγαριά», σ. 52). Το πινδαρικό σκιάς όναρ μπορεί τουλάχιστον να φθέγγεται /γράφει /άδει ακόμη την τόλμη. Ίσως από την άποψη αυτή να επαληθεύεται πλήρως κι εδώ η προοπτική του Ρενέ Σαρ, ήτοι: «Nous n’ avons qu’ une resource avec la mort, / faire de l’ art avant qu’ elle». *

Γιώργος Βέης

* αποδίδω πρόχειρα: «Μόνο έτσι αντιμετωπίζουμε το θάνατο, / προτού μας προλάβει, να κάνουμε τέχνη».


Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Emily Dickinson, Ποιήματα» (κριτική) – Το αργυρό χρονικό της μετάφρασης

«Emily Dickinson, Ποιήματα» (κριτική) – Το αργυρό χρονικό της μετάφρασης

Για το βιβλίο «Emily Dickinson, Ποιήματα» (εκλογή, προλεγόμενα, μετάφραση Κώστας Κουτσουρέλης, εκδ. Κίχλη). Κεντρική εικόνα: Η Σίνθια Νίξον υποδύεται την Έμιλυ Ντίκινσον στη βιογραφική ταινία του Τέρενς Ντέιβις «A Quier Passion». 

Γράφει η Γεωργία Τριανταφυλλίδου ...

«Ο θυρωρός των ημερών» της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου (κριτική)

«Ο θυρωρός των ημερών» της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου (κριτική)

Για την ποιητική συλλογή της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου «Ο θυρωρός των ημερών» (εκδ. Κέδρος). Κεντρική εικόνα: He © Positi Negati.

Γράφει η Μαρίτα Παπαρούση

Στην ποιητική συλλογή ...

«Η χαμηλόφωνη τόλμη» (κριτική): Έξι γυναίκες φιλόλογοι ανθολογούν έξι λυρικές ποιήτριες του 20ου αιώνα

«Η χαμηλόφωνη τόλμη» (κριτική): Έξι γυναίκες φιλόλογοι ανθολογούν έξι λυρικές ποιήτριες του 20ου αιώνα

Για την ανθολογία «Η χαμηλόφωνη τόλμη» (εκδ. Νίκας). Κεντρική εικόνα: πίνακας του Τζον Γουίλιαμ Γουότερχαουζ εμπνευσμένος από ποίημα του Άλφρεντ Τέννυσον.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ποιητές που τους σάρωσε η λήθη. Στίχοι που ντύθηκαν την απώλειά τους. Α...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ