Aggelis sakkas

Για την ποιητική σύνθεση του Δημήτρη Αγγελή «Πάντα βρέχει στο κεφάλι του σκύλου» (εκδ. Πόλις).

Γράφει ο Διογένης Σακκάς

Η ποιητική συλλογή Πάντα βρέχει στο κεφάλι του σκύλου του Δημήτρη Αγγελή εκτείνεται σε είκοσι εννέα ποιήματα, χωρισμένα σε τἐσσερις ενότητες: «Αν ήμουν η νύχτα σου», «Οι καθ’ ημέραν λύπες», «Στη Χώρα του ποτέ», «Τα άλογα του Ταρκόφσκι». Κάθε ένα από τα ποιήματα θα μπορούσε να διαβαστεί αυτόνομα, χωρίς οργανική σχέση με τα υπόλοιπα υπό το πρίσμα μιας σύνθεσης. Στη δε τελευταία ενότητα, ορισμένα ποιήματα εἰναι ομότιτλα με ταινίες του Ταρκόφσκι.

Η πρώτη ενότητα περιλαμβάνει ποιήματα με ερωτική διάθεση, γραμμένα σε δεύτερο πρόσωπο, με μια διάθεση ερωτικής αναπόλησης μα και προσμονής, ή σαν ερωτικές επιστολές, ενδεχομένως ανεπίδοτες, γι’ αυτό και αποπνέουν μια μελαγχολία. Κάπου αχνοφαίνεται η μέση ηλικία και ο χρόνος που λιγοστεύει:

«Τα μαλλιά μου γκρίζαραν χωρίς τη συγκατάθεσή σου […]
Άναψε ξανά λίγο μέλλον για μένα» (σελ. 9)

«Αλλά και μια αχτίδα ελπίδας να ξεγλιστρά
Κι όμως αν το σκεφτείς
παραμένουμε νέοι κι ίσως ακόμα ευτυχισμένοι». (σελ. 9)

Λαμβάνοντας υπόψη την επικρατούσα τάση της σύγχρονης νεοελληνικής ποίησης, ήτοι της άνευρης πεζολογίας, η ποιητική συλλογή του Αγγελή διαφοροποιείται εμφανώς. Ναι μεν τα ποιήματα έχουν μια αφηγηματικότητα, αλλά τούτη διανθίζεται με μεταφορές, είτε ίσα ίσα να αποσπάσουν τις λέξεις από την πεζολογική τους ροή, είτε έντονες με κάτι υπερρεαλιστικό.

«Χωρίς μνήμη από χθες μ’ ένα παράξενο γεωφυσικό χάρτη
ζωγραφισμένο στην πλάτη μου
γεμάτο ηφαίστεια, ποτάμια και βιαστικά διαβατάρικα σύννεφα». (σελ.10)

Λαμβάνοντας υπόψη την επικρατούσα τάση της σύγχρονης νεοελληνικής ποίησης, ήτοι της άνευρης πεζολογίας, η ποιητική συλλογή του Αγγελή διαφοροποιείται εμφανώς.

Η εικονοποιία είναι πλούσια, σε κάποια σημεία δε οι εικόνες έχουν μια μεταφυσική διάσταση.

«Σκέψου κι αυτό το άλογο που ήρθε στο μπαλκόνι μας χθες το πρωί
         και μας χτύπησε την πόρτα, […]
σκέψου κι εμένα
μπροστά σ’ αυτό το επιούσιο ψωμί
γιατί προσεύχομαι». (σελ. 30)

Όσον αφορά το ρυθμό, ο αναγνώστης μπορεί να ανιχνεύσει κατά τόπους έναν ίαμβο, από στίχο σε στίχο, τόσο όσο χρειάζεται να δημιουργηθεί μια ρυθμική ατμόσφαιρα, ένα ούτως ειπείν ρυθμικό «χαλί» στην ποιητική αφήγηση.

«Ακούγονταν κι οι πλεκτομήχανες που τα μαλλιά σου
ηλέκτριζαν
μαζί με τα παραμίλητα ενός
που κυνηγούσε το φεγγαρόφωτο
Για ν’ ανάψει ένα κερί». (σελ. 11)

Κάποια από τα ποιήματα της ενότητας «Στη Χώρα του ποτέ» (εν πολλοίς ταξιδιωτικά) είναι κάπως αμήχανα και σε ορισμένα σημεία φλύαρα. Στην τελευταία ενότητα, ο Αγγελής θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί περισσότερο τα πλούσια κοιτάσματα των ταινιών του Ταρκόφκσι.

Παρά το γεγονός ότι τα ποιήματα του Αγγελή στέκονται αξιοπρεπώς, δεν φαίνεται να κομίζουν κάτι, έστω και κατά το έλαττον, επαναστατικό ή ανατρεπτικό στη μορφή τους. Συντήρηση της υπάρχουσας κατάστασης και προσευχή, μοιάζουν πιο αρμόζοντα.

Τα ποιήματα του Αγγελή είναι γενικώς εύτακτα, καλοζυγισμένα, με ατμόσφαιρα και διάφανη δομή (πώς ξεκινάνε, πώς ξετυλίγονται και πώς τελειώνουν). Υπάρχει ενότητα ύφους. Όσον αφορά τη θεματολογία τους, αυτή εν πολλοίς κινείται στην ποίηση του προσωπικού στιγμιότυπου, παρά τις αχνές και μεμονωμένες αναφορές σε περιστατικά όπως η καραντίνα. Υπ’ αυτή την έννοια, ευθυγραμμίζεται με το κυρίαρχο ρεύμα της μεταπολιτευτικής ποίησης. Πράγματι, ταιριαστές μοιάζουν εδώ ιμπρεσιονιστικές κριτικές σημειώσεις του τύπου «μια ποίηση χαμηλής φωνητικής κλίμακας που δείχνει καθαρά το τραύμα και τον καημό της». Κάπως έτσι, η φράση σε στίχο του Αγγελή «τις ημιτελείς μας επαναστάσεις» (σελ. 10) μοιάζει κάπως ειρωνική, αν μεταφερθεί στη στιχοποιητική του. Καθόλου ημιτελής· ούτε καν ξεκίνησε. Παρά το γεγονός ότι τα ποιήματα του Αγγελή στέκονται αξιοπρεπώς, δεν φαίνεται να κομίζουν κάτι, έστω και κατά το έλαττον, επαναστατικό ή ανατρεπτικό στη μορφή τους. Συντήρηση της υπάρχουσας κατάστασης και προσευχή, μοιάζουν πιο αρμόζοντα. Η στιχοποιητική του, όσο κι αν διανθίζεται με μεταφορές και εικόνες, έχει φανερούς τους σεφερικούς της αρμούς, και η θεματική παραμένει στη σφαίρα των προσωπικών βιωμάτων και εξομολογήσεων. Λαμβάνοντας δε υπόψη τη διανοητική σκευή του Αγγελή, όπως έχει αποτυπωθεί σε άλλα γραπτά του, θα ήταν κρίμα να μη δοκιμάσει την περιπέτεια μιας πιο εποπτικής αφήγησης.

Κάπως έτσι, η κριτική γραφή που βάζει το χέρι στη φωτιά και αναλαμβάνει την ευθύνη του αισθητικού διακυβεύματος, υποχρεούται να απαντήσει στο ερώτημα «είναι αυτή η ποίηση που πατά γερά στο σήμερα, δείχνοντας μας κάτι από μια κατεύθυνση στο μέλλον;». Και η απάντηση εδώ είναι: μάλλον όχι. Τόσο στιχουργικά όσο και περιεχομενικά. Λέω στιχουργικά, διότι καλώς ή κακώς η ποίηση, σε αντιδιαστολή με την πεζογραφία, συγγενεύει περισσότερο με τη γλυπτική και τη ζωγραφική, όσον αφορά τις μορφικές απαιτήσεις στο σμίλεμα της πρώτης ύλης της, ήτοι των λέξεων. Με την κρίσιμη διαφορά ότι η πρώτη ύλη εδώ, οι λέξεις, είναι εξαρχής βουτηγμένες ενεργά στο νόημα. Σε αντίθεση με τις νότες και τα χρώματα, το νόημα των λέξεων δεν επιδέχεται αναστολής. Ούτε οι ερμηνείες, ούτε οι αναφορές.

01 aggelis exΕπιστρέφοντας σε συγκεκριμένα ποιήματα, αρκετά στέκονται με επάρκεια. Ξεχωρίζουν τα «Μάρτιος 2020», «Μην έρθεις σήμερα», «Εκείνο το απόγευμα», «Πού κρύβουμε τα πράγματα», «Και πάλι ήρεμα μιλώ», «Θυσία». Τέλος, ας σταθούμε στο ποίημα «Σεκάνς» (σελ. 13).

«Αν ανοίξεις το παράθυρο
Ένα δέντρο θα πάθει φθινόπωρο
Ένας περαστικός θα τινάξει τα κίτρινα φύλλα από το σακκάκι του
και θα γυρίσει απορημένο να κοιτάξει τα κλαδιά του
Μια γάτα θα σκαρφαλώσει απ’ αυτά τα κλαδιά στο δωμάτιο
και θ’ αφήσει στο τραπέζι σου επάνω ένα πεθαμένο καναρίνι
Θα μαλώσεις τη γάτα και θ’ αναστήσεις το καναρίνι
Θα μαλώσεις το δέντρο και θα ρίξεις μια ματιά στον περαστικό
Που τυχαίνει να είμαι εγώ –αν ανοίξεις το παράθυρο
Αχ μόνο ν’ ανοίξεις το παράθυρο
Τόσες ώρες κάθομαι από κάτω και περιμένω
Να με φωτίσεις»

Στο ποίημα αυτό είναι ορατά τα προαναφερθέντα μοτίβα της ποίησης του Αγγελή: αφηγηματικότητα, μεταφορές με αντιμετάθεση ιδιοτήτων (το δέντρο που παθαίνει φθινόπωρο και τα πεσμένα φύλλα), υπερφυσικές εικόνες (το πεθαμένο καναρίνι που αργότερα ανασταίνεται), προσμονή («αχ μόνο ν’ ανοίξεις το παράθυρο»), ελπίδα («να με φωτίσεις»). Εκείνο που ενδιαφέρει στιχουργικά είναι η αλληλουχία των στίχων και πώς «κουμπώνει» ο ένας με τον άλλο, σε μια προσπάθεια να συνομιλήσει με μια κινηματογραφική ροή (εξού και ο τίτλος «σεκάνς») .


Ο ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΣΑΚΚΑΣ είναι κριτικός ποίησης.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ίμερος» της Μαίρης Χάψα (κριτική) – Χαϊκού με πάθος

«Ίμερος» της Μαίρης Χάψα (κριτική) – Χαϊκού με πάθος

Για την ποιητική συλλογή της Μαίρης Χάψα «Ίμερος» (εκδ. Βακχικόν). Στην κεντρική εικόνα, σκίτσο από το εξώφυλλο). 

Γράφει η Ελπίς Χοχλιούρου

Η τέχνη της ιαπωνικής ποιητικής φόρμας, του μικροσκοπικού ποιήματος χαϊκ...

«Μέρες του Ροβινσώνα» του Κώστα Σταυρόπουλου (κριτική) – Ποίηση του ναυαγίου και της ανάδυσης

«Μέρες του Ροβινσώνα» του Κώστα Σταυρόπουλου (κριτική) – Ποίηση του ναυαγίου και της ανάδυσης

Για την ποιητική συλλογή του Κώστα Σταυρόπουλου «Μέρες του Ροβινσώνα» (εκδ. Ιωλκός). Στην κεντρική εικόνα, ο ποιητής και εικαστικός Κώστας Σταυρόπουλος, μπροστά σε έργα του.

Γράφει η Κατερίνα Καζολέα

Η ποιητική συ...

«À Revoir: Theophilos» του Νίκου Εγγονόπουλου (κριτική) – Ποιήματα αφιερωμένα στον σπουδαίο λαϊκό ζωγράφο

«À Revoir: Theophilos» του Νίκου Εγγονόπουλου (κριτική) – Ποιήματα αφιερωμένα στον σπουδαίο λαϊκό ζωγράφο

Για την ποιητική συλλογή του Νίκου Εγγονόπουλου «À Revoir: Theophilos», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ύψιλον. 

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Ο ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργη της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Stay Awake: H Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση στο Athens Pride 2025

Stay Awake: H Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση στο Athens Pride 2025

Με την καμπάνια ορατότητας «Stay Awake», η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση συμμετέχει στο Athens Pride 2025, γιορτάζοντας τα 20 χρόνια του. 

Επιμέλεια: Book Press

Η ...

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

Για την ανθολογία διηγημάτων «Δεν είμαι ρομπότ» (επίμετρο Γεράσιμος Κουζέλης, εκδ. Θεμέλιο). Στην εικόνα, στιγμιότυπο από την κορεάτικη σειρά «I'm not a robot». 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Μπορεί η Τεχνητή Νοημοσύνη να γράψει λογοτεχνία; Μπορεί να γράψει λογοτ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

«Ένα δικό του δωμάτιο» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

«Ένα δικό του δωμάτιο» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Παναγιώτη Γούτα «Ένα δικό του δωμάτιο», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 30 Μαΐου από τις εκδόσεις Ρώμη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΔΑΚΡΥΑ

Γέρασε πια, θα πλησιάζει τα ενε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργη της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Πέντε μελέτες που κυκλοφόρησαν προσφάτα πραγματεύονται τη σχέση του νου με το σώμα, την έννοια του «τραύματος», αλλά και τη θέση της ψυχανάλυσης στον σύγχρονο κόσμο. Κεντρική εικόνα: Ο Σίγκμουντ Φρόιντ.

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...
Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Ποιος είναι ο ακριβής ρόλος της καρδιάς και ποιος του εγκεφάλου; Ποιοι μύθοι σχετικά με αυτά τα δύο όργανα καλλιεργούνται από τη σύγχρονη κουλτούρα; Τι αποτελεί «τραυματική εμπειρία» και πώς μπορούμε να αλληλεπιδράσουμε αποτελεσματικά με τα νεαρά αυτιστικά άτομα; Τέσσερα νέα βιβλία από τις εκδόσεις Gutenberg καταπιά...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ