Aggelis sakkas

Για την ποιητική σύνθεση του Δημήτρη Αγγελή «Πάντα βρέχει στο κεφάλι του σκύλου» (εκδ. Πόλις).

Γράφει ο Διογένης Σακκάς

Η ποιητική συλλογή Πάντα βρέχει στο κεφάλι του σκύλου του Δημήτρη Αγγελή εκτείνεται σε είκοσι εννέα ποιήματα, χωρισμένα σε τἐσσερις ενότητες: «Αν ήμουν η νύχτα σου», «Οι καθ’ ημέραν λύπες», «Στη Χώρα του ποτέ», «Τα άλογα του Ταρκόφσκι». Κάθε ένα από τα ποιήματα θα μπορούσε να διαβαστεί αυτόνομα, χωρίς οργανική σχέση με τα υπόλοιπα υπό το πρίσμα μιας σύνθεσης. Στη δε τελευταία ενότητα, ορισμένα ποιήματα εἰναι ομότιτλα με ταινίες του Ταρκόφσκι.

Η πρώτη ενότητα περιλαμβάνει ποιήματα με ερωτική διάθεση, γραμμένα σε δεύτερο πρόσωπο, με μια διάθεση ερωτικής αναπόλησης μα και προσμονής, ή σαν ερωτικές επιστολές, ενδεχομένως ανεπίδοτες, γι’ αυτό και αποπνέουν μια μελαγχολία. Κάπου αχνοφαίνεται η μέση ηλικία και ο χρόνος που λιγοστεύει:

«Τα μαλλιά μου γκρίζαραν χωρίς τη συγκατάθεσή σου […]
Άναψε ξανά λίγο μέλλον για μένα» (σελ. 9)

«Αλλά και μια αχτίδα ελπίδας να ξεγλιστρά
Κι όμως αν το σκεφτείς
παραμένουμε νέοι κι ίσως ακόμα ευτυχισμένοι». (σελ. 9)

Λαμβάνοντας υπόψη την επικρατούσα τάση της σύγχρονης νεοελληνικής ποίησης, ήτοι της άνευρης πεζολογίας, η ποιητική συλλογή του Αγγελή διαφοροποιείται εμφανώς. Ναι μεν τα ποιήματα έχουν μια αφηγηματικότητα, αλλά τούτη διανθίζεται με μεταφορές, είτε ίσα ίσα να αποσπάσουν τις λέξεις από την πεζολογική τους ροή, είτε έντονες με κάτι υπερρεαλιστικό.

«Χωρίς μνήμη από χθες μ’ ένα παράξενο γεωφυσικό χάρτη
ζωγραφισμένο στην πλάτη μου
γεμάτο ηφαίστεια, ποτάμια και βιαστικά διαβατάρικα σύννεφα». (σελ.10)

Λαμβάνοντας υπόψη την επικρατούσα τάση της σύγχρονης νεοελληνικής ποίησης, ήτοι της άνευρης πεζολογίας, η ποιητική συλλογή του Αγγελή διαφοροποιείται εμφανώς.

Η εικονοποιία είναι πλούσια, σε κάποια σημεία δε οι εικόνες έχουν μια μεταφυσική διάσταση.

«Σκέψου κι αυτό το άλογο που ήρθε στο μπαλκόνι μας χθες το πρωί
         και μας χτύπησε την πόρτα, […]
σκέψου κι εμένα
μπροστά σ’ αυτό το επιούσιο ψωμί
γιατί προσεύχομαι». (σελ. 30)

Όσον αφορά το ρυθμό, ο αναγνώστης μπορεί να ανιχνεύσει κατά τόπους έναν ίαμβο, από στίχο σε στίχο, τόσο όσο χρειάζεται να δημιουργηθεί μια ρυθμική ατμόσφαιρα, ένα ούτως ειπείν ρυθμικό «χαλί» στην ποιητική αφήγηση.

«Ακούγονταν κι οι πλεκτομήχανες που τα μαλλιά σου
ηλέκτριζαν
μαζί με τα παραμίλητα ενός
που κυνηγούσε το φεγγαρόφωτο
Για ν’ ανάψει ένα κερί». (σελ. 11)

Κάποια από τα ποιήματα της ενότητας «Στη Χώρα του ποτέ» (εν πολλοίς ταξιδιωτικά) είναι κάπως αμήχανα και σε ορισμένα σημεία φλύαρα. Στην τελευταία ενότητα, ο Αγγελής θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί περισσότερο τα πλούσια κοιτάσματα των ταινιών του Ταρκόφκσι.

Παρά το γεγονός ότι τα ποιήματα του Αγγελή στέκονται αξιοπρεπώς, δεν φαίνεται να κομίζουν κάτι, έστω και κατά το έλαττον, επαναστατικό ή ανατρεπτικό στη μορφή τους. Συντήρηση της υπάρχουσας κατάστασης και προσευχή, μοιάζουν πιο αρμόζοντα.

Τα ποιήματα του Αγγελή είναι γενικώς εύτακτα, καλοζυγισμένα, με ατμόσφαιρα και διάφανη δομή (πώς ξεκινάνε, πώς ξετυλίγονται και πώς τελειώνουν). Υπάρχει ενότητα ύφους. Όσον αφορά τη θεματολογία τους, αυτή εν πολλοίς κινείται στην ποίηση του προσωπικού στιγμιότυπου, παρά τις αχνές και μεμονωμένες αναφορές σε περιστατικά όπως η καραντίνα. Υπ’ αυτή την έννοια, ευθυγραμμίζεται με το κυρίαρχο ρεύμα της μεταπολιτευτικής ποίησης. Πράγματι, ταιριαστές μοιάζουν εδώ ιμπρεσιονιστικές κριτικές σημειώσεις του τύπου «μια ποίηση χαμηλής φωνητικής κλίμακας που δείχνει καθαρά το τραύμα και τον καημό της». Κάπως έτσι, η φράση σε στίχο του Αγγελή «τις ημιτελείς μας επαναστάσεις» (σελ. 10) μοιάζει κάπως ειρωνική, αν μεταφερθεί στη στιχοποιητική του. Καθόλου ημιτελής· ούτε καν ξεκίνησε. Παρά το γεγονός ότι τα ποιήματα του Αγγελή στέκονται αξιοπρεπώς, δεν φαίνεται να κομίζουν κάτι, έστω και κατά το έλαττον, επαναστατικό ή ανατρεπτικό στη μορφή τους. Συντήρηση της υπάρχουσας κατάστασης και προσευχή, μοιάζουν πιο αρμόζοντα. Η στιχοποιητική του, όσο κι αν διανθίζεται με μεταφορές και εικόνες, έχει φανερούς τους σεφερικούς της αρμούς, και η θεματική παραμένει στη σφαίρα των προσωπικών βιωμάτων και εξομολογήσεων. Λαμβάνοντας δε υπόψη τη διανοητική σκευή του Αγγελή, όπως έχει αποτυπωθεί σε άλλα γραπτά του, θα ήταν κρίμα να μη δοκιμάσει την περιπέτεια μιας πιο εποπτικής αφήγησης.

Κάπως έτσι, η κριτική γραφή που βάζει το χέρι στη φωτιά και αναλαμβάνει την ευθύνη του αισθητικού διακυβεύματος, υποχρεούται να απαντήσει στο ερώτημα «είναι αυτή η ποίηση που πατά γερά στο σήμερα, δείχνοντας μας κάτι από μια κατεύθυνση στο μέλλον;». Και η απάντηση εδώ είναι: μάλλον όχι. Τόσο στιχουργικά όσο και περιεχομενικά. Λέω στιχουργικά, διότι καλώς ή κακώς η ποίηση, σε αντιδιαστολή με την πεζογραφία, συγγενεύει περισσότερο με τη γλυπτική και τη ζωγραφική, όσον αφορά τις μορφικές απαιτήσεις στο σμίλεμα της πρώτης ύλης της, ήτοι των λέξεων. Με την κρίσιμη διαφορά ότι η πρώτη ύλη εδώ, οι λέξεις, είναι εξαρχής βουτηγμένες ενεργά στο νόημα. Σε αντίθεση με τις νότες και τα χρώματα, το νόημα των λέξεων δεν επιδέχεται αναστολής. Ούτε οι ερμηνείες, ούτε οι αναφορές.

01 aggelis exΕπιστρέφοντας σε συγκεκριμένα ποιήματα, αρκετά στέκονται με επάρκεια. Ξεχωρίζουν τα «Μάρτιος 2020», «Μην έρθεις σήμερα», «Εκείνο το απόγευμα», «Πού κρύβουμε τα πράγματα», «Και πάλι ήρεμα μιλώ», «Θυσία». Τέλος, ας σταθούμε στο ποίημα «Σεκάνς» (σελ. 13).

«Αν ανοίξεις το παράθυρο
Ένα δέντρο θα πάθει φθινόπωρο
Ένας περαστικός θα τινάξει τα κίτρινα φύλλα από το σακκάκι του
και θα γυρίσει απορημένο να κοιτάξει τα κλαδιά του
Μια γάτα θα σκαρφαλώσει απ’ αυτά τα κλαδιά στο δωμάτιο
και θ’ αφήσει στο τραπέζι σου επάνω ένα πεθαμένο καναρίνι
Θα μαλώσεις τη γάτα και θ’ αναστήσεις το καναρίνι
Θα μαλώσεις το δέντρο και θα ρίξεις μια ματιά στον περαστικό
Που τυχαίνει να είμαι εγώ –αν ανοίξεις το παράθυρο
Αχ μόνο ν’ ανοίξεις το παράθυρο
Τόσες ώρες κάθομαι από κάτω και περιμένω
Να με φωτίσεις»

Στο ποίημα αυτό είναι ορατά τα προαναφερθέντα μοτίβα της ποίησης του Αγγελή: αφηγηματικότητα, μεταφορές με αντιμετάθεση ιδιοτήτων (το δέντρο που παθαίνει φθινόπωρο και τα πεσμένα φύλλα), υπερφυσικές εικόνες (το πεθαμένο καναρίνι που αργότερα ανασταίνεται), προσμονή («αχ μόνο ν’ ανοίξεις το παράθυρο»), ελπίδα («να με φωτίσεις»). Εκείνο που ενδιαφέρει στιχουργικά είναι η αλληλουχία των στίχων και πώς «κουμπώνει» ο ένας με τον άλλο, σε μια προσπάθεια να συνομιλήσει με μια κινηματογραφική ροή (εξού και ο τίτλος «σεκάνς») .


Ο ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΣΑΚΚΑΣ είναι κριτικός ποίησης.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Πιστή και ενάρετη νύχτα» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

«Πιστή και ενάρετη νύχτα» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

Για το ποιητικό έργο της Λουίζ Γκλικ [Louise Glück] «Πιστή και ενάρετη νύχτα» (μτφρ. Χάρης Βλαβιανός, Δήμητρα Κωτούλα, εκδ. Στερέωμα).

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Δημιουργός του έργου Πιστή και ενάρετη νύχτα είναι η ...

«Πράξεις των Αποστόλων» του Ιωάννη Πανουτσόπουλου (κριτική) – Η θέση του ανθρώπου στην κοσμική σούπα

«Πράξεις των Αποστόλων» του Ιωάννη Πανουτσόπουλου (κριτική) – Η θέση του ανθρώπου στην κοσμική σούπα

Για την ποιητική συλλογή του Ιωάννη Πανουτσόπουλου «Πράξεις των Αποστόλων» (εκδ. Τόπος). Στην κεντρική εικόνα, έργο της Valerie Hegarty.

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Για ένα «σύννεφο με παντελόνια»

...
«Τελευταίο σκοτάδι» του Αργύρη Παλούκα (κριτική) – Ολιγόστιχα ποιήματα, πυκνές συνθέσεις

«Τελευταίο σκοτάδι» του Αργύρη Παλούκα (κριτική) – Ολιγόστιχα ποιήματα, πυκνές συνθέσεις

Για την ποιητική συλλογή του Αργύρη Παλούκα «Τελευταίο σκοτάδι» (εκδ. Κριτική). Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Yan Palmer. 

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Είχαμε ήδη την ευκαιρία να αξιολογήσουμε προϊόντα λογοτεχν...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ο Πανελλήνιος Όμιλος Φίλων του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη διοργανώνει στις 27 Μαρτίου 2023 στο θέατρο ΚΥΔΩΝΙΑ στα Χανιά, ημερίδα με θέμα: Νοούμενα και υπονοούμενα στο θεατρικό έργο «Η Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Λούλας Αναγνωστάκη από τον Σπύρο Στάβερη.

...
«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Οι εκδόσεις Ψυχογιός διοργανώνουν συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία, με αφορμή το βιβλίο του Rodric Braithwaite «Μια Σύντομη Ιστορία της Ρωσίας», απόψε, Πέμπτη 23 Μαρτίου, στο βιβλιοπωλείο LIBER.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ