mpratsos

Για την ποιητική συλλογή του Άγη Μπράτσου «Επάμεροι» (εκδ. Κέδρος).

Του Διογένη Σακκά

Η ποιητική συλλογή Επάμεροι του Άγη Μπράτσου αποτελείται από 147 χαϊκού. Παρατίθενται δύο ανά σελίδα χωρίς κάποια περαιτέρω διάρθρωση· στέκει το καθένα μόνο του.

«Μια συνείδηση
ένοχη, απόδειξη
πως έχεις καρδιά». (σ.41)

Το χαϊκού είναι ίσως η πιο σύντομη ποιητική φόρμα: 14 συλλαβές εν τω συνόλω, διαρθρωμένες σε τρίστιχα 5 και 7 και 5 συλλαβών, όπως τα γράφει ο Μπράτσος εν προκειμένω. Θα μπορούσαν να διαβαστούν σε μια ανάσα, και ένα μεγάλο τους προσόν έχει περιγραφεί καίρια από τον προσφάτως εκλιπόντα Γιώργο Μπρουνιά : «Σ’ αυτή τη στιγμιαία ποίηση, που πρέπει να είναι ακαριαία μαζί και διαρκής […] ένα γράμμα μόνο, με ή δίχως τόνο, μπορεί να φέρει όλη τη διαφορά» (από την «Εισαγωγή» του στην έκδοση 91 Ιαπωνικά ποιήματα συν 1, εκδ. Το Ροδακιό).

Τα χαϊκού του Μπράτσου όντως σεβάστηκαν ότι και ένα γράμμα μπορεί να κάνει τη διαφορά, έτσι λεπτοδουλεμένα όπως είναι. Άλλοτε με ύφος γνωμικού, άλλοτε απορίας, άλλοτε διαπίστωσης.

«Οι επιλογές
είναι στάση και βάθρο
στην υπόσταση». (σ.63)

«Κέρδος εις διπλούν
όσα δίνω ν’ αψηφούν
αν με συμφέρει». (σ.66)

Ή ακόμα και δικαιολογώντας στην κυριολεξία τη μετάφραση του όρου χαϊκού: αστείοι στίχοι.

«Γι’ αυτά που κρύβεις
ο φαλλός πάντα ορθός.
Ορθώς τα κρύβεις». (σ.30)

Κάνοντας μια απόπειρα χαρακτηρισμού της ποίησης του Μπράτσου, θα την ονομάζαμε ποίηση που διατρέχεται από ένα συνεσταλμένο ερωτισμό με αξιακό αντιφέγγισμα.

Προσπαθώντας να χαρτογραφήσουμε τις περιοχές που καλύπτουν, τούτα είναι είτε για την ερωτική επιθυμία, είτε για διάφορες έννοιες όπως ελευθερία, δικαιοσύνη, τάξη, πίστη, ζωή, ενσωματώνοντας παράλληλα φράσεις της αρχαιοελληνικής, κυρίως, γραμματείας, όπως εκθέτει επεξηγηματικά ο ίδιος ο ποιητής στο τέλος της συλλογής του: ο ίδιος ο τίτλος «Επάμεροι» (εφήμεροι) προέρχεται από τον Πίνδαρο. Κάνοντας μια απόπειρα χαρακτηρισμού της ποίησης του Μπράτσου, θα την ονομάζαμε ποίηση που διατρέχεται από ένα συνεσταλμένο ερωτισμό με αξιακό αντιφέγγισμα.

«Ατόφια ζωή
Η εμμονή σου να σπας
Τα προσωπεία». (σ.61)

Με δεδομένη τη ροπή της σύγχρονης νεοελληνικής ποίησης στην άνευρη πεζολογία, ο φορμαλισμός είναι ένας τρόπος που μετέρχονται ορισμένοι ποιητές για να πάρουν αποστάσεις από την ευκολία στη γραφή. Δεν είναι λίγες όμως οι απόπειρες που ναυαγούν, όταν τα αποτελέσματα έχουν κάτι το «φτιαχτό» και μια οσμή ναφθαλίνης. Από αυτό τον σκόπελο ξεφεύγει ο Μπράτσος και μας παραδίδει χαϊκού με μια ζωντάνια και αμεσότητα, το καθένα σαν ένα ελκυστικό τουιτάρισμα (για να χρησιμοποιήσω ένα μέσο κοινωνικής δικτύωσης που ευνοεί τα βραχέα μηνύματα). Αν κάτι λείπει από την ποιητική συλλογή συνολικά, είναι λίγη περισσότερη τόλμη και βαθύτερο σκάψιμο στην εποχή, ένα μεγαλύτερο ερμηνευτικό άνοιγμα. Να μας φέρει στην επιφάνεια κάτι από το μέσα χώμα. Αυτό δεν θέλουμε από τους καλλιτέχνες; Είτε είναι σπάνια πετρώματα, θαμμένοι θησαυροί, ακόμα και σκουλήκια.

Αν κάτι λείπει από την ποιητική συλλογή συνολικά, είναι λίγη περισσότερη τόλμη και βαθύτερο σκάψιμο στην εποχή, ένα μεγαλύτερο ερμηνευτικό άνοιγμα. Να μας φέρει στην επιφάνεια κάτι από το μέσα χώμα.

Το στοίχημα της σημερινής ποίησης σε μια συγκεχυμένη εποχή με έντονη ανάγκη ερμηνείας, σε συνδυασμό με τη σπάνη του αναγνωστικού χρόνου όπως εντείνεται από την επέλαση της οθόνης, είναι ακριβώς η μικρή έκταση με όσο το δυνατόν μεγαλύτερο ερμηνευτικό άνοιγμα. Πυκνός στίχος αλλά και μεγάλη δρασκελιά, ικανή να διατρέξει καίριες όψεις του επιστητού, «σπρώχνοντας» εκ των πραγμάτων σε πιο συνθετικές απόπειρες. Κάτι που ίσως αναζωογονήσει και τη συνάντηση της ποίησης με άλλες τέχνες, με το πώς αισθανόμαστε κι ερμηνεύουμε την πραγματικότητα.

kedros mpratsos haikouΔυο διευκρινήσεις ίσως είναι διαφωτιστικές σε αυτό το σημείο. Πρώτον, η απαίτηση για ερμηνευτικό άνοιγμα στην ποίηση δεν περιορίζεται στη διατύπωσή μονοσήμαντων θέσεων, ούτε παραγνωρίζεται ο ρόλος της σιωπής στο σμίλεμα των λέξεων (αρκεί η σιωπή να μην είναι ευκολία). Και η ίδια η σιωπή αποκτά ένταση, γιατί όχι αγωνία, αν όμως έχουν προηγουμένως αναλωθεί όλες οι δυνάμεις κάτι ν' αρθρωθεί, ή έστω να αναδειχθούν οι αντιφάσεις στην ανθρώπινη περιπέτεια και ο δρόμος για μια δικαίωση.

Δεύτερον, η απαίτηση για ένα συνθετικό εγχείρημα, δεν αναιρεί την αξία και τη λάμψη λεκτικών μονάδων σε ένα ποίημα. Εξάλλου δεν είναι και λίγες οι φορές που μια σύνθεση στερεώνει ή αναδεικνύει τέτοιες λεκτικές μονάδες. Εν τούτοις, δίνει την ευκαιρία για μια περαιτέρω αναψηλάφιση. Ας δούμε δύο χαϊκού του Μπράτσου:

«Μια μεστή ζωή
Κατάμεστη σημαίνει
Επιθυμία». (σ.12)

«Να το πρόβλημα
Και μην το αποφεύγεις:
Μονίμως θέλεις». (σ.25)

Τελική η επιθυμία είναι πρόβλημα, ή οδός για μια μεστή ζωή; Σίγουρα ο αναγνώστης μπορεί εδώ να συμπληρώσει όπως θέλει τον χώρο ανάμεσα στα δύο αυτά χαϊκού ώστε να τα συναρμόσει μεστά νοήματος και συγκίνησης, το ένα δίπλα στο άλλο. Έχει σημασία όμως και ο δημιουργός να παραθέσει έτσι τις ψηφίδες, ώστε ο αναγνώστης να παρακινηθεί για τη συναρμογή. Και εδώ βρίσκεται η γοητεία της σύνθεσης ως δημιουργικό σχεδίασμα, σε αντιδιαστολή με την απλή παράθεση ψηφίδων.


* Ο ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΣΑΚΚΑΣ είναι κριτικός ποίησης.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Κομμάτια» του Ευριπίδη Γαραντούδη (κριτική) – Προσεγγίζοντας το παρελθόν μέσα από τη μνήμη και το όνειρο

«Κομμάτια» του Ευριπίδη Γαραντούδη (κριτική) – Προσεγγίζοντας το παρελθόν μέσα από τη μνήμη και το όνειρο

Για την ποιητική συλλογή του Ευριπίδη Γαραντούδη «Κομμάτια» (εκδ. Πόλις). 

Γράφει ο Αλέξανδρος Δεδιλιάρης

Με την τελευταία ποιητική του συλλογή, ...

«Σατόρι – Η στιγμή της φωτοσύνθεσης» του Μανόλη Πρατικάκη (κριτική) – Τ’ ανθισμένα δέντρα είναι τα πιο αυθεντικά ποιήματα

«Σατόρι – Η στιγμή της φωτοσύνθεσης» του Μανόλη Πρατικάκη (κριτική) – Τ’ ανθισμένα δέντρα είναι τα πιο αυθεντικά ποιήματα

Για την ποιητική συλλογή του Μανόλη Πρατικάκη «Σατόρι – Η στιγμή της φωτοσύνθεσης» (εκδ. Αρμός). 

Γράφει ο Σταύρος Κουβαράς

Ο Μαν...

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

Για την ποιητική συλλογή του Αρμάντο Ρομέρο (Armando Romero) «Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» (μτφρ. Αγαθή Δημητρούκα, εκδ. Τόπος). 

Γράφει ο Χρήστος Κούκης

Ο Αρμάντο Ρομέρο έλκει την καταγωγή του από την Ελλάδα. Σ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Χιροσίμα» του Τζον Χέρσι – 80 χρόνια από όταν έσβησε ο κόσμος διαβάζουμε το βιβλίο που αποκάλυψε τη φρίκη

«Χιροσίμα» του Τζον Χέρσι – 80 χρόνια από όταν έσβησε ο κόσμος διαβάζουμε το βιβλίο που αποκάλυψε τη φρίκη

Για το βιβλίο του Τζον Χέρσι (John Hersey) «Χιροσίμα» (μτφρ. Νίκος Αγγελόπουλος, εκδ. Σάλτο). Ογδόντα χρόνια συμπληρώνονται στις 6 Αυγούστου από τη ρίψη της πρώτης ατομικής βόμβας. Κεντρική εικόνα: Η Χιροσίμα, αμέσως μετά (πηγή: Britannica).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος...

Θλίψη στον χώρο του βιβλίου: Πέθανε ο εκδότης Παύλος Παπαχριστοφίλου

Θλίψη στον χώρο του βιβλίου: Πέθανε ο εκδότης Παύλος Παπαχριστοφίλου

Ο Παύλος Παπαχριστοφίλου, ιδιοκτήτης και πρόεδρος επί σειρά ετών των εκδόσεων «Ελληνικά Γράμματα» και ιδρυτής των εκδόσεων «Πεδίο», πέθανε ξαφνικά σήμερα τα ξημερώματα. Οι εκδόσεις «Πεδίο» ανακοίνωσαν τον θάνατό του.

Επιμέλεια: Book Press

...
«Τα χρόνια» της Ανί Ερνό σε σκηνοθεσία Ελίνε Άρμπο (κριτική) – Όταν προσωπική και συλλογική ιστορία γίνονται ένα

«Τα χρόνια» της Ανί Ερνό σε σκηνοθεσία Ελίνε Άρμπο (κριτική) – Όταν προσωπική και συλλογική ιστορία γίνονται ένα

Για την παράσταση «Τα χρόνια», βασισμένη στο μυθιστόρημα της Ανί Ερνό (Annie Ernaux), σε σκηνοθεσία Ελίνε Άρμπο, στην Πειραιώς 260, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. © εικόνας: Fred Debrock

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα, φέρνουν ξανά στις πρ...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

Βιβλία για ένα καλοκαίρι με μυστήριο και ανατριχίλες: 21 αστυνομικά που ξεχωρίζουν

Βιβλία για ένα καλοκαίρι με μυστήριο και ανατριχίλες: 21 αστυνομικά που ξεχωρίζουν

20 αστυνομικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, ελληνικά και μεταφρασμένα, συν το γνωστό μας Κάσκο του Σέργιου Γκάκα, που είναι επανέκδοση. Για ένα καλοκαίρι γεμάτο μυστήριο και ανατριχίλες, αλλά και με κοινωνικό προβληματισμό. 

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρίου

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ