dickinson kentriki

Για την ανθολογία ποιημάτων της Emily Dickinson «Αυτό είναι το γράμμα μου στην Οικούμενη: 160 ποιήματα» (εισαγωγή - μτφρ. - σχόλια: Χάρης Βλαβιανός, εκδ. Πατάκη).

Της Ευσταθίας Δήμου

Το νέο μελετητικό – μεταφραστικό εγχείρημα του Χάρη Βλαβιανού στόχο έχει να συστήσει ξανά στο ελληνόφωνο κοινό μια από τις σημαντικότερες ποιήτριες του 19ου αιώνα που σφράγισε με το έργο της την παγκόσμια ποιητική παραγωγή, αποτελώντας έτσι σημείο αναφοράς για τους μετέπειτα ποιητές του 20ου και 21ου αιώνα. Πρόκειται για την Αμερικανίδα Έμιλι Ντίκινσον, μια ξεχωριστή φυσιογνωμία που έπλασε το δικό της ποιητικό σύμπαν μέσα στο οποίο έμεινε έγκλειστη, απόλυτα δοσμένη και αφοσιωμένη, κατά τέτοιον τρόπο και σε τέτοιο βαθμό, ώστε η αφοσίωση αυτή μόνο με μιαν αντίστοιχη ερωτική ή θρησκευτική να μπορεί να συγκριθεί και να αντιπαραβληθεί.

Γνωριμία σε δύο επίπεδα ή, καλύτερα, σε δύο φάσεις

Η γνωριμία του αναγνώστη μαζί της πραγματοποιείται σε δύο επίπεδα ή, καλύτερα, σε δύο φάσεις. Προηγείται, δηλαδή, μια άκρως κατατοπιστική εισαγωγή η οποία μεθοδεύει και κατορθώνει να φωτίσει το έργο της Ντίκινσον μέσα από τη ζωή της και, αντίστροφα, τη ζωή μέσα από το έργο της. Είναι από τις λίγες ίσως φορές που καταβάλλεται μέριμνα όχι μόνο για την ανάδειξη, κατά το δυνατό, των περισσότερων πτυχών της προσωπικότητας, της ψυχοσύνθεσης, του βίου και των συνθηκών μέσα στις οποίες μορφοποιήθηκε και σχηματοποιήθηκε η ποιητική συνείδηση, αλλά και για τη συνύφανση, τη συμπλοκή και τον συνδυασμό στοιχείων που μπορεί από πρώτη άποψη να μοιάζουν ασύνδετα μεταξύ τους, στην πραγματικότητα, όμως, είναι αλληλένδετα και απολύτως αλληλοεξαρτώμενα.

Πέρα, όμως, από τα ποιήματα τα οποία, ούτως ή άλλως, συνιστούν αναπόσπαστο τμήμα κάθε μελετητικής προσέγγισης, ο Βλαβιανός περιλαμβάνει και παραθέτει μια σειρά επιστολών που, πέρα από την επιστημονική θεμελίωση, ποικίλλουν την αφήγηση και τη μεταθέτουν στο επίπεδο της προσωπικής μαρτυρίας.

Αυτό μπορεί να γίνει φανερό ακόμα και από μια πρώτη ανάγνωση της εισαγωγής η οποία διαφέρει και διαφοροποιείται από άλλες στο μέτρο και στον βαθμό που εσωκλείει στην αφήγηση, την περιγραφή, την ανάλυση και την κριτική, στα κειμενικά, δηλαδή, εκείνα μέρη που είναι συνθεμένα κατ’ αποκλειστικότητα από τον Βλαβιανό, μια σειρά ποιημάτων της Ντίκινσον προσεκτικά επιλεγμένων και τοποθετημένων έτσι ούτως ώστε να αποτελέσουν ένα είδος αρμού ανάμεσα στα επιμέρους κεφάλαια, ενδεικτικά ή αντιπροσωπευτικά δείγματα για καθεμιά από τις πτυχές που διερευνώνται. Πέρα, όμως, από τα ποιήματα τα οποία, ούτως ή άλλως, συνιστούν αναπόσπαστο τμήμα κάθε μελετητικής προσέγγισης, ο Βλαβιανός περιλαμβάνει και παραθέτει μια σειρά επιστολών που, πέρα από την επιστημονική θεμελίωση, ποικίλλουν την αφήγηση και τη μεταθέτουν στο επίπεδο της προσωπικής μαρτυρίας. Η χροιά αυτή ενισχύεται ακόμα περισσότερο από μια σειρά φωτογραφιών που καθιστούν την εντύπωση των γραφομένων ακόμα καθαρότερη, ευκρινέστερη, διαυγή, υποβοηθώντας την αναπαράσταση και την απευθείας σύνδεση και οικείωση με τα πρόσωπα. Πρόκειται δηλαδή για ένα πολύμορφο και πολύτροπο εισαγωγικό κείμενο που αποπειράται να εισχωρήσει και να διαπεράσει με κάθε τρόπο το σκληρό κέλυφος του χρόνου προκειμένου να φτάσει στον πυρήνα από όπου θα ξεκινήσει μια νέα πορεία ακολουθώντας τις εξακτινώσεις του· τα ποιήματα.

...ένα πολύμορφο και πολύτροπο εισαγωγικό κείμενο που αποπειράται να εισχωρήσει και να διαπεράσει με κάθε τρόπο το σκληρό κέλυφος του χρόνου...

Σε δεύτερο, λοιπόν, επίπεδο και αφού ο αναγνώστης έχει συλλάβει τις βασικές αρχές και κατευθυντήριες γραμμές τις οποίες ακολούθησε η διαμόρφωση της ποιητικής προσωπικότητας της Ντίκινσον, μπορεί κανείς να περάσει στην ανάγνωση των ποιημάτων τα οποία μάλιστα παρατίθενται σε αντιπαραβολή με το πρωτότυπο. Είναι μια ιδιαίτερα χρήσιμη τακτική και μέθοδος αυτή, από τη στιγμή που παρέχει το σταθερό έδαφος του αρχικού κειμένου και τη δυνατότητα μετάβασης στην ελληνόγλωσση μορφή, μετάβαση η οποία, σε πραγματικό χώρο, συμβαίνει με την μεταπήδηση από τη μία σελίδα στην άλλη, εν είδει υπέρβασης τις διαχωριστικής γραμμής που υφίσταται ανάμεσά τους και η οποία εικονοποιεί και αντιστοιχεί στην υπέρβαση της δυσκολίας ή καλύτερα των δυσκολιών που η ποιητική μεταγραφή σε μιαν άλλη γλώσσα επιφυλάσσει. Ο Βλαβιανός επιλέγει τον δρόμο της εγγύτητας στην πηγή, επιλογή που οδηγεί –στις περισσότερες τουλάχιστον περιπτώσεις– στη διαμόρφωση και παρουσίαση ενός ποιητικού σώματος το οποίο αποτελεί την ελληνόγλωσση εκδοχή της Ντίκινσον.

 

patakis dickinson ayto einai to gramma mou stin oikoumeniΈτσι, ο αναγνώστης μπορεί, χωρίς δεύτερη σκέψη ή επιφύλαξη, να αναγνώσει και να απολαύσει μια ποίηση που, ενώ απέχει από το παρόν περισσότερο από έναν αιώνα, μοιάζει απολύτως σύγχρονη ή, μάλλον, απολύτως άχρονη, μοιάζει δηλαδή να μπορεί να ανταποκριθεί και να ταιριάξει στις υποδοχές κάθε ανθρώπου, κάθε καιρού και κάθε τόπου. Γιατί τα ποιήματα της Ντίκινσον, με την επικέντρωσή τους στο ουσιαστικό, τόσο ως μέρος του λόγου, όσο και ως μεταφορική έννοια ή ιδέα, κατορθώνουν να αποστάξουν τις φθαρτές όψεις του χρόνου, το επιδερμικό του πέρασμα πάνω από τα πράγματα και τους ανθρώπους και να σταθούν στα στοιχεία εκείνα που κάνουν τις λέξεις όχημα για την καταβύθιση ή, διαφορετικά, την ανύψωση στην πρωταρχή. Γιατί αυτό ακριβώς είναι το ειδοποιό χαρακτηριστικό της ποίησης της Ντίκινσον, ότι, δηλαδή, ανάγεται στο ιδεώδες και το καθολικό. Γι’ αυτό έχει τέτοια αντοχή και διάρκεια.

Εντελώς ιδιαίτερη στη Ντίκινσον είναι, επίσης, η σχέση των νοημάτων, των ιδεών, των εντυπώσεων και των εικόνων με το γλωσσικό τους ένδυμα. Δεν πρόκειται απλώς και μόνο για την αίσθηση που αποπνέουν τα ποιήματά της και η οποία μοιάζει να υπάρχει ως ενέργεια γύρω από το δίπολο σημαίνοντος και σημαινομένου. Πρόκειται, στην κυριολεξία, για μία ανατροπή των γλωσσολογικών αυτών όρων και ορισμών, για μια αντιστροφή τους αφού, πολλές φορές, το άκουσμα και η ηχητική ποιότητα της λέξης υπολείπεται, υπερκαλύπτεται και υπερνικάται από το νόημά της. Παρόλο που μοιάζει αρκετά παράδοξη και ανοίκεια η υπόθεση αυτή, θα μπορούσε κανείς να της αναγνωρίσει κάποια νομιμότητα στο βαθμό που η λέξη, έτσι όπως κανοναρχεί τον στίχο, έτσι όπως προβάλλεται και δεσπόζει μέσα σε αυτόν, μοιάζει να χάνει το υλικό της περίβλημα και να μετακυλύει στον χώρο των ιδεών, των νοημάτων, της αλήθειας. Μοιάζει να γίνεται και να υπάρχει μόνο ως έννοια που καταυγάζει την ουσία, την αληθινή φύση και ύπαρξη, πέρα από τις συμβάσεις της γλώσσας.

Αυτό, κατ’ επέκταση, καταδεικνύει όχι την αδιαφορία, αλλά την εξαντλητική πάλη της ποιήτριας με τις λέξεις, την εναγώνια αναμέτρησή της με αυτές προκειμένου να τις εναποθέσει στο νέο τους καλούπι, στο νέο τους σχήμα, στο νέο τους σπίτι που δεν είναι άλλο από το ποίημα. Γιατί μόνο μέσα σε αυτό οι λέξεις αποκτούν το νόημά τους, το πραγματικό τους περίγραμμα, τη γνήσια και αυθεντική φύση και λειτουργία τους. Αυτή η ανατροπή, η αποδέσμευση από τις λέξεις και η υπαγωγή τους σε ένα νέο πλαίσιο και έναν νέο κόσμο αντικατοπτρίζει περίφημα την επαναστατική, ιδιόρρυθμη, καινοτόμα και υπερβατική διάθεση και τάση της Ντίκινσον η οποία έχτισε με υλικά δικής της έμπνευσης και ευρεσιτεχνίας έναν μοναδικό ποιητικό κόσμο, παρακαταθήκη και χάρισμα μαζί στην οικουμένη.


* Η ΕΥΣΤΑΘΙΑ ΔΗΜΟΥ είναι φιλόλογος και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο της, η συλλογή διηγημάτων «Κλέφτες + Αστυνόμοι» (εκδ. Γκοβόστη).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Σκοτεινός καθρέφτης» του Νίκου Λάζαρη (κριτική) – Μια ευσύνοπτη ελεγεία αδελφικής αγάπης

«Σκοτεινός καθρέφτης» του Νίκου Λάζαρη (κριτική) – Μια ευσύνοπτη ελεγεία αδελφικής αγάπης

Για την ποιητική συλλογή του Νίκου Λάζαρη «Σκοτεινός καθρέφτης» (εκδ. Κουκκίδα). Κεντρική εικόνα: © Peter H (Pixabay).

Γράφει ο Αντώνης Μακρυδημήτρης

Ι

Εισα...

«Αποδείξεις και Θεωρίες: Δοκίμια για την ποίηση» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

«Αποδείξεις και Θεωρίες: Δοκίμια για την ποίηση» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

Για τη συλλογή δοκιμίων της Λουίζ Γκλικ [Louise Glück] «Αποδείξεις και Θεωρίες: Δοκίμια για την ποίηση» (μτφρ. Γιώργος Λαμπράκος, εκδ. Στερέωμα). Στην κεντρική εικόνα, η Λουίζ Γκλικ.

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Τη Λουίζ Γ...

«Τα συντρίμμια και η αναστήλωσή τους – Η αλληλέγγυα ποιητική της Λύντιας Στεφάνου» του Αλέξη Ζήρα (κριτική)

«Τα συντρίμμια και η αναστήλωσή τους – Η αλληλέγγυα ποιητική της Λύντιας Στεφάνου» του Αλέξη Ζήρα (κριτική)

Για το δοκίμιο του Αλέξη Ζήρα «Τα συντρίμμια και η αναστήλωσή τους – Η αλληλέγγυα ποιητική της Λύντιας Στεφάνου» (εκδ. Θράκα). Στην κεντρική εικόνα, η ποιήτρια Λύντια Στεφάνου στο σπίτι της ζωγράφου Νέλλης Ανδρικοπούλου (1948).

Γράφει η Χλόη Κουτσουμπέλη ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ήλιος με ξιφολόγχες» του Γιώργου Σκαμπαρδώνη (κριτική) – Μεσοπόλεμος εντός, εκτός και επί ταυτά

«Ήλιος με ξιφολόγχες» του Γιώργου Σκαμπαρδώνη (κριτική) – Μεσοπόλεμος εντός, εκτός και επί ταυτά

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη «Ήλιος με ξιφολόγχες» (εκδ. Πατάκη).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το τελευταίο μυθιστόρημα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη ξεκινάει άκρως δελεαστικά. Εν έτει 1931 μια τυχαία φωτιά σε χαμοκέλα της Θεσσαλο...

«Στο σπίτι των ονείρων» της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο (κριτική) – Γιατί μια κουίρ γυναίκα παραμένει σε μια κακοποιητική σχέση;

«Στο σπίτι των ονείρων» της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο (κριτική) – Γιατί μια κουίρ γυναίκα παραμένει σε μια κακοποιητική σχέση;

Για το βιβλίο της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο «Στο σπίτι των ονείρων»  (μτφρ. Άγγελος Αγγελίδης, Μαρία Αγγελίδου, εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα, πλάνο από την ταινία Ταρ, του Τοντ Φιλντ, όπου μεταξύ άλλων παρουσιάζεται μια κακοποιητική σχέση ανάμεσα σε δύο γυναίκες.

Γράφει η ...

Άνα Μαρία Σούα: «Η ζωή είναι τρελή, παράλογη, κωμική και τραγική – το ίδιο και οι ιστορίες μου!»

Άνα Μαρία Σούα: «Η ζωή είναι τρελή, παράλογη, κωμική και τραγική – το ίδιο και οι ιστορίες μου!»

Συνέντευξη με την Αργεντινή συγγραφέα Άνα Μαρία Σούα [Ana María Shua], με αφορμή την ανθολογία διηγημάτων της «Σκυλίσια ζωή και άλλες ακροβασίες» (μτφρ. Άννα Βερροιοπούλου, εκδ. Βακχικόν). Η συγγραφέας θα βρεθεί στην Αθήνα τις επόμενες μέρες, καλεσμένη του 15ου Φεστιβάλ ΛΕΑ.

Συνέ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Έρωτες, έρωτες, έρωτες» του Βαγγέλη Ραπτόπουλου (προδημοσίευση)

«Έρωτες, έρωτες, έρωτες» του Βαγγέλη Ραπτόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βαγγέλη Ραπτόπουλου «Έρωτες, έρωτες, έρωτες» – δώδεκα ιστορίες με πρωταγωνιστές που επιμένουν να παλεύουν για την ικανοποίηση της ερωτικής τους επιθυμίας. Δώδεκα παραλλαγές πάνω στο ίδιο θέμα, με την τελευταία και μεγαλύτερη να αγκαλιάζει όλες τις προηγούμενες. Κυκλο...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ