dickinson kentriki

Για την ανθολογία ποιημάτων της Emily Dickinson «Αυτό είναι το γράμμα μου στην Οικούμενη: 160 ποιήματα» (εισαγωγή - μτφρ. - σχόλια: Χάρης Βλαβιανός, εκδ. Πατάκη).

Της Ευσταθίας Δήμου

Το νέο μελετητικό – μεταφραστικό εγχείρημα του Χάρη Βλαβιανού στόχο έχει να συστήσει ξανά στο ελληνόφωνο κοινό μια από τις σημαντικότερες ποιήτριες του 19ου αιώνα που σφράγισε με το έργο της την παγκόσμια ποιητική παραγωγή, αποτελώντας έτσι σημείο αναφοράς για τους μετέπειτα ποιητές του 20ου και 21ου αιώνα. Πρόκειται για την Αμερικανίδα Έμιλι Ντίκινσον, μια ξεχωριστή φυσιογνωμία που έπλασε το δικό της ποιητικό σύμπαν μέσα στο οποίο έμεινε έγκλειστη, απόλυτα δοσμένη και αφοσιωμένη, κατά τέτοιον τρόπο και σε τέτοιο βαθμό, ώστε η αφοσίωση αυτή μόνο με μιαν αντίστοιχη ερωτική ή θρησκευτική να μπορεί να συγκριθεί και να αντιπαραβληθεί.

Γνωριμία σε δύο επίπεδα ή, καλύτερα, σε δύο φάσεις

Η γνωριμία του αναγνώστη μαζί της πραγματοποιείται σε δύο επίπεδα ή, καλύτερα, σε δύο φάσεις. Προηγείται, δηλαδή, μια άκρως κατατοπιστική εισαγωγή η οποία μεθοδεύει και κατορθώνει να φωτίσει το έργο της Ντίκινσον μέσα από τη ζωή της και, αντίστροφα, τη ζωή μέσα από το έργο της. Είναι από τις λίγες ίσως φορές που καταβάλλεται μέριμνα όχι μόνο για την ανάδειξη, κατά το δυνατό, των περισσότερων πτυχών της προσωπικότητας, της ψυχοσύνθεσης, του βίου και των συνθηκών μέσα στις οποίες μορφοποιήθηκε και σχηματοποιήθηκε η ποιητική συνείδηση, αλλά και για τη συνύφανση, τη συμπλοκή και τον συνδυασμό στοιχείων που μπορεί από πρώτη άποψη να μοιάζουν ασύνδετα μεταξύ τους, στην πραγματικότητα, όμως, είναι αλληλένδετα και απολύτως αλληλοεξαρτώμενα.

Πέρα, όμως, από τα ποιήματα τα οποία, ούτως ή άλλως, συνιστούν αναπόσπαστο τμήμα κάθε μελετητικής προσέγγισης, ο Βλαβιανός περιλαμβάνει και παραθέτει μια σειρά επιστολών που, πέρα από την επιστημονική θεμελίωση, ποικίλλουν την αφήγηση και τη μεταθέτουν στο επίπεδο της προσωπικής μαρτυρίας.

Αυτό μπορεί να γίνει φανερό ακόμα και από μια πρώτη ανάγνωση της εισαγωγής η οποία διαφέρει και διαφοροποιείται από άλλες στο μέτρο και στον βαθμό που εσωκλείει στην αφήγηση, την περιγραφή, την ανάλυση και την κριτική, στα κειμενικά, δηλαδή, εκείνα μέρη που είναι συνθεμένα κατ’ αποκλειστικότητα από τον Βλαβιανό, μια σειρά ποιημάτων της Ντίκινσον προσεκτικά επιλεγμένων και τοποθετημένων έτσι ούτως ώστε να αποτελέσουν ένα είδος αρμού ανάμεσα στα επιμέρους κεφάλαια, ενδεικτικά ή αντιπροσωπευτικά δείγματα για καθεμιά από τις πτυχές που διερευνώνται. Πέρα, όμως, από τα ποιήματα τα οποία, ούτως ή άλλως, συνιστούν αναπόσπαστο τμήμα κάθε μελετητικής προσέγγισης, ο Βλαβιανός περιλαμβάνει και παραθέτει μια σειρά επιστολών που, πέρα από την επιστημονική θεμελίωση, ποικίλλουν την αφήγηση και τη μεταθέτουν στο επίπεδο της προσωπικής μαρτυρίας. Η χροιά αυτή ενισχύεται ακόμα περισσότερο από μια σειρά φωτογραφιών που καθιστούν την εντύπωση των γραφομένων ακόμα καθαρότερη, ευκρινέστερη, διαυγή, υποβοηθώντας την αναπαράσταση και την απευθείας σύνδεση και οικείωση με τα πρόσωπα. Πρόκειται δηλαδή για ένα πολύμορφο και πολύτροπο εισαγωγικό κείμενο που αποπειράται να εισχωρήσει και να διαπεράσει με κάθε τρόπο το σκληρό κέλυφος του χρόνου προκειμένου να φτάσει στον πυρήνα από όπου θα ξεκινήσει μια νέα πορεία ακολουθώντας τις εξακτινώσεις του· τα ποιήματα.

...ένα πολύμορφο και πολύτροπο εισαγωγικό κείμενο που αποπειράται να εισχωρήσει και να διαπεράσει με κάθε τρόπο το σκληρό κέλυφος του χρόνου...

Σε δεύτερο, λοιπόν, επίπεδο και αφού ο αναγνώστης έχει συλλάβει τις βασικές αρχές και κατευθυντήριες γραμμές τις οποίες ακολούθησε η διαμόρφωση της ποιητικής προσωπικότητας της Ντίκινσον, μπορεί κανείς να περάσει στην ανάγνωση των ποιημάτων τα οποία μάλιστα παρατίθενται σε αντιπαραβολή με το πρωτότυπο. Είναι μια ιδιαίτερα χρήσιμη τακτική και μέθοδος αυτή, από τη στιγμή που παρέχει το σταθερό έδαφος του αρχικού κειμένου και τη δυνατότητα μετάβασης στην ελληνόγλωσση μορφή, μετάβαση η οποία, σε πραγματικό χώρο, συμβαίνει με την μεταπήδηση από τη μία σελίδα στην άλλη, εν είδει υπέρβασης τις διαχωριστικής γραμμής που υφίσταται ανάμεσά τους και η οποία εικονοποιεί και αντιστοιχεί στην υπέρβαση της δυσκολίας ή καλύτερα των δυσκολιών που η ποιητική μεταγραφή σε μιαν άλλη γλώσσα επιφυλάσσει. Ο Βλαβιανός επιλέγει τον δρόμο της εγγύτητας στην πηγή, επιλογή που οδηγεί –στις περισσότερες τουλάχιστον περιπτώσεις– στη διαμόρφωση και παρουσίαση ενός ποιητικού σώματος το οποίο αποτελεί την ελληνόγλωσση εκδοχή της Ντίκινσον.

 

patakis dickinson ayto einai to gramma mou stin oikoumeniΈτσι, ο αναγνώστης μπορεί, χωρίς δεύτερη σκέψη ή επιφύλαξη, να αναγνώσει και να απολαύσει μια ποίηση που, ενώ απέχει από το παρόν περισσότερο από έναν αιώνα, μοιάζει απολύτως σύγχρονη ή, μάλλον, απολύτως άχρονη, μοιάζει δηλαδή να μπορεί να ανταποκριθεί και να ταιριάξει στις υποδοχές κάθε ανθρώπου, κάθε καιρού και κάθε τόπου. Γιατί τα ποιήματα της Ντίκινσον, με την επικέντρωσή τους στο ουσιαστικό, τόσο ως μέρος του λόγου, όσο και ως μεταφορική έννοια ή ιδέα, κατορθώνουν να αποστάξουν τις φθαρτές όψεις του χρόνου, το επιδερμικό του πέρασμα πάνω από τα πράγματα και τους ανθρώπους και να σταθούν στα στοιχεία εκείνα που κάνουν τις λέξεις όχημα για την καταβύθιση ή, διαφορετικά, την ανύψωση στην πρωταρχή. Γιατί αυτό ακριβώς είναι το ειδοποιό χαρακτηριστικό της ποίησης της Ντίκινσον, ότι, δηλαδή, ανάγεται στο ιδεώδες και το καθολικό. Γι’ αυτό έχει τέτοια αντοχή και διάρκεια.

Εντελώς ιδιαίτερη στη Ντίκινσον είναι, επίσης, η σχέση των νοημάτων, των ιδεών, των εντυπώσεων και των εικόνων με το γλωσσικό τους ένδυμα. Δεν πρόκειται απλώς και μόνο για την αίσθηση που αποπνέουν τα ποιήματά της και η οποία μοιάζει να υπάρχει ως ενέργεια γύρω από το δίπολο σημαίνοντος και σημαινομένου. Πρόκειται, στην κυριολεξία, για μία ανατροπή των γλωσσολογικών αυτών όρων και ορισμών, για μια αντιστροφή τους αφού, πολλές φορές, το άκουσμα και η ηχητική ποιότητα της λέξης υπολείπεται, υπερκαλύπτεται και υπερνικάται από το νόημά της. Παρόλο που μοιάζει αρκετά παράδοξη και ανοίκεια η υπόθεση αυτή, θα μπορούσε κανείς να της αναγνωρίσει κάποια νομιμότητα στο βαθμό που η λέξη, έτσι όπως κανοναρχεί τον στίχο, έτσι όπως προβάλλεται και δεσπόζει μέσα σε αυτόν, μοιάζει να χάνει το υλικό της περίβλημα και να μετακυλύει στον χώρο των ιδεών, των νοημάτων, της αλήθειας. Μοιάζει να γίνεται και να υπάρχει μόνο ως έννοια που καταυγάζει την ουσία, την αληθινή φύση και ύπαρξη, πέρα από τις συμβάσεις της γλώσσας.

Αυτό, κατ’ επέκταση, καταδεικνύει όχι την αδιαφορία, αλλά την εξαντλητική πάλη της ποιήτριας με τις λέξεις, την εναγώνια αναμέτρησή της με αυτές προκειμένου να τις εναποθέσει στο νέο τους καλούπι, στο νέο τους σχήμα, στο νέο τους σπίτι που δεν είναι άλλο από το ποίημα. Γιατί μόνο μέσα σε αυτό οι λέξεις αποκτούν το νόημά τους, το πραγματικό τους περίγραμμα, τη γνήσια και αυθεντική φύση και λειτουργία τους. Αυτή η ανατροπή, η αποδέσμευση από τις λέξεις και η υπαγωγή τους σε ένα νέο πλαίσιο και έναν νέο κόσμο αντικατοπτρίζει περίφημα την επαναστατική, ιδιόρρυθμη, καινοτόμα και υπερβατική διάθεση και τάση της Ντίκινσον η οποία έχτισε με υλικά δικής της έμπνευσης και ευρεσιτεχνίας έναν μοναδικό ποιητικό κόσμο, παρακαταθήκη και χάρισμα μαζί στην οικουμένη.


* Η ΕΥΣΤΑΘΙΑ ΔΗΜΟΥ είναι φιλόλογος και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο της, η συλλογή διηγημάτων «Κλέφτες + Αστυνόμοι» (εκδ. Γκοβόστη).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το βάθος του κόσμου» του Νικηφόρου Βρεττάκου – Το ποιητικό όραμα ενός σπουδαίου ποιητή

«Το βάθος του κόσμου» του Νικηφόρου Βρεττάκου – Το ποιητικό όραμα ενός σπουδαίου ποιητή

Η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σπάρτης προσφέρει στο αναγνωστικό κοινό μια ιδιαίτερη έκδοση της ποιητικής συλλογής του Νικηφόρου Βρεττάκου «Το βάθος του κόσμου« (εκδ. Ποταμός).

Γράφει η Γεωργία Κακούρου-Χρόνη

Στη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σπάρτης...

«Emily Dickinson, Ποιήματα» (κριτική) – Το αργυρό χρονικό της μετάφρασης

«Emily Dickinson, Ποιήματα» (κριτική) – Το αργυρό χρονικό της μετάφρασης

Για το βιβλίο «Emily Dickinson, Ποιήματα» (εκλογή, προλεγόμενα, μετάφραση Κώστας Κουτσουρέλης, εκδ. Κίχλη). Κεντρική εικόνα: Η Σίνθια Νίξον υποδύεται την Έμιλυ Ντίκινσον στη βιογραφική ταινία του Τέρενς Ντέιβις «A Quier Passion». 

Γράφει η Γεωργία Τριανταφυλλίδου ...

«Ο θυρωρός των ημερών» της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου (κριτική)

«Ο θυρωρός των ημερών» της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου (κριτική)

Για την ποιητική συλλογή της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου «Ο θυρωρός των ημερών» (εκδ. Κέδρος). Κεντρική εικόνα: He © Positi Negati.

Γράφει η Μαρίτα Παπαρούση

Στην ποιητική συλλογή ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Άπαντα τα ποιήματα» του Πέτερ Χάντκε (προδημοσίευση)

«Άπαντα τα ποιήματα» του Πέτερ Χάντκε (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός ποιήματος του Πέτερ Χάντκε [Peter Handke] από τον τόμο «Άπαντα τα ποιήματα» (μτφρ. Ιωάννα Διαμαντοπούλου-Νότντουρφτ), ο οποίος θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΙ ΔΕΝ ΕΙΜΑΙ, ΤΙ ...

«Οι χαμένες μας καρδιές» της Σελέστ Ινγκ – Μια δυστοπία που θυμίζει σε πολλά την εποχή μας

«Οι χαμένες μας καρδιές» της Σελέστ Ινγκ – Μια δυστοπία που θυμίζει σε πολλά την εποχή μας

Για το μυθιστόρημα της Σελέστ Ινγκ [Celeste Ng] «Οι χαμένες μας καρδιές» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο). Kεντρική εικόνα, από διαμαρτυρία ασιατών για διακρίσεις απέναντί τους, ειδικά στην περίοδο του κορωνοϊού. Η ενίσχυση του μίσους ενάντια στους Ασιάτες είναι ένα από τα θέματα του μυθιστορήματος της Σ...

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

Στην Αίθουσα Τελετών του Δημαρχιακού Μεγάρου στην Πλατεία Εθνικής Αντιστάσεως (πρώην Πλατεία Κοτζιά), θα απονεμηθούν εφέτος, για δέκατη έβδομη χρονιά, τα βραβεία μυθιστορήματος «The Athens Prize for Literature» του περιοδικού (δε)κατα για το 2022. Η ανακοίνωση των νικητών και ταυτόχρονα η απονομή θα γίνουν την Πέμπτ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Θανάση Χειμωνά «Τρότζαν, που κυκλοφορεί στις 8 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Πατάκη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Άνοιξα τα μάτια μου. Το μυαλό μου, αδειανό. Γύρω μου, φως. Έντονο. Εκτυφλωτικό. Συνειδητοπο...

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Γιούργκεν Χάμπερμας [Jürgen Habermas] «Αχ Ευρώπη! – Κείμενα για το Μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» (μτφρ. – προλεγόμενα – σχόλια: Δημήτρης Υφαντής), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Printa / Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγορα...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Όταν η ελληνική ιστορία γίνεται μυθιστόρημα: 4 συγγραφείς ξανακοιτάζουν μυθοπλαστικά το παρελθόν

Όταν η ελληνική ιστορία γίνεται μυθιστόρημα: 4 συγγραφείς ξανακοιτάζουν μυθοπλαστικά το παρελθόν

Από τη Θεσσαλονίκη των τελών του 19ου αιώνα στην Αθήνα του Όθωνα και στη Σέριφο του 1916. Επιλέγουμε τέσσερα ιστορικά μυθιστορήματα Ελλήνων συγγραφέων που παίρνουν έμπνευση από πραγματικά ιστορικά γεγονότα για να «χτίσουν» τις ιστορίες τους. Κεντρική εικόνα: Μια όψη της Θεσσαλονίκης των αρχών του 20ου αιώνα (© Ευθύμ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ