bouras250

Του Στρατή Χαβιαρά

Ο Oscar Wilde θα έβρισκε πολλές παρουσιάσεις βιβλίων βαρετές, κι ας δείχνει το ακροατήριο κατανόηση αν όχι ενδιαφέρον. Κάτι πρέπει να κάνουμε με τις παρουσιάσεις αν θέλουμε να είναι, και να ακούγονται, άξιες των βιβλίων που τιμούν. Κάτι πρέπει να κάνουμε. Τι, όμως; Σίγουρα όχι πολυλογία. 

Να αποφεύγουμε την πεπατημένη, αλλά έτσι κινδυνεύουμε να πέσουμε πάνω σε άλλα, υπερμεγέθη για τα πόδια μας χνάρια. Αναφέρομαι στους καυστικούς αφορισμούς του Wilde.

#1: Να τον πω; «Ένας gentleman δεν πληγώνει ποτέ τον άλλο, άθελα του».

Είναι ναι γνωστό ότι η παρουσίαση ενός λογοτεχνικού έργου δεν αποτελεί κριτική αξιολόγηση, αλλά εκτίμηση.

#2: «Οι κόντρες πρέπει να αποφεύγονται γιατί είναι πάντα χυδαίες και πάντα έγκυρες.»

Η ποίηση του Κωνσταντίνου Μπούρα στη συγκεντρωτική, χορταστική συλλογή του, Ελευθερίας ανατολή, από το Μεταίχμιο, πέρασε κι άρπαξε κάτι από την αντίληψη, το πνεύμα και τις πεποιθήσεις του Wilde, αλλά χωρίς τις κακίες του.

Θες μέσα απ’ τις σπουδές και τις μελέτες του στη στατική, την αντοχή των υλικών ή το θέατρο, θες απ’ την ακόρεστη δίψα του για το ποτήρι της εξαίσιας μέθης sans αλκοόλ, ο ποιητής ενέταξε κι αυτή τη διάσταση στην υπηρεσία του νοήματος, πέρα ακόμα κι από την όποια αναγκαιότητα του μουσικού περιεχομένου του στίχου του. Κάπως έτσι φαίνεται να πορεύτηκε ο Κωνσταντίνος Μπούρας απ’ την παράδοση στην «νεοκλασική» λιτότητα του μοντερνισμού και την αμεσότητα του μεταμοντέρνου, αλλά χωρίς τις αυθαιρεσίες του. Και κάπως έτσι διάλεξε κατόψεις, εγκάρσιες τομές, υλικά και εργαλεία, για να χαράξει μια πορεία και να αφήσει το στίγμα του, όμως και πάλι ανεξάρτητα από σχολές ή κινήματα.

Κι αυτή δεν είναι παρά μία από τις διαστάσεις του όρου «Ελευθερία» που διατρέχει τη συλλογή ολόκληρη, δίνοντας της μια τη χαλαρή, θα έλεγα, θεματική συνοχή.

Πώς αλλιώς να χαράξει το στίγμα του στον καιρό του ο ποιητής; Και πώς, αν το χαράξει, να μη γίνει η τέχνη του δέσμια του χρόνου που πέρασε;

Η ποίηση του Κωνσταντίνου Μπούρα χαράζει το στίγμα της στον καιρό της, αλλά η γλώσσα της ταξιδεύει ως τις εσχατιές του μετρημένου χρόνου, αδιάφορη για το ποιόν των ηθών των ηθοποιών που πρωταγωνιστούν στα σοκάκια του.

Η ποίηση του Κωνσταντίνου Μπούρα συμβαίνει.

Και όπως η όποια ελευθερία δεν είναι νοητή χωρίς ατομική ή συλλογική ευθύνη, έτσι και η ελευθερία στην τέχνη, ακόμα και στον λεγόμενο «ελεύθερο» ή «απελεύθερο στίχο», είναι σχετική. Ο απαίδευτος θεωρεί ποίηση τα ευφυολογήματα σε έμμετρο ρυθμό, με ομοιοκαταληξία – σαν τα στιχάκια των παλιών ημερολογίων. Άλλοι, που τα έχουν βρει με τον ελεύθερο στίχο, προτιμούν ποιήματα που αφηγούνται προσωπικά, ιστορικά ή μυθολογικά περιστατικά, με συνοδεία σχολίων. Και άλλοι, τέλος, ποιήματα που σπάνια λειτουργούν γραμμικά ή με δομή αρχή-μέση-τέλος. Αντίθετα, η συνειδητή ή και υποσυνείδητη γλώσσα επιδίδεται σε άλματα από συνειρμό σε συνειρμό, επιβάλλοντας οικονομία και τάξη, εκπληρώνοντας το σκοπό της σπέρνοντας στα κενά που αφήνει, ικανές πιθανότητες.

Και οι τρεις αυτές κατηγορίες ποιημάτων βρίσκονται παντού, σε όλες τις παραδόσεις και γλώσσες, σε όλους τους πολιτισμούς.

Η ποίηση του Κωνσταντίνου Μπούρα είναι πληροφορημένη και από την αγγλόφωνη και γαλλόφωνη ποίηση, αλλά η ιδιοσυγκρασία του δεν βολεύεται τόσο σε ξένα τραπέζια. Η δίαιτα πού του ταιριάζει είναι οργανική, επιλεκτική και ανάλογη, αποφεύγοντας έτσι τη δυσπεψία αλλά και διασκεδάζοντας την όρεξη του με πολλαπλές πιθανότητες.

Η ποίηση πρέπει να προσέχει διαρκώς τις γραμμές της.

Η ποίηση του Κωνσταντίνου Μπούρα, ανήσυχη, λυρική, αισιόδοξη, αισθησιακή, στοχαστική, αφηγηματική, προσιτή, δραματική, σκοτεινή, ονειροπόλα, κατανυκτική, ελεγειακή, οπτική (concrete), είναι καλλίγραμμη, αν και συχνά της αρέσει να ντύνεται – και τι ευφάνταστες creations στην εκτεταμένη γκαρνταρόμπα της! Γεννημένη Μεσόγεια, εύκρατη το δίχως άλλο, φωτεινή και αεράτη στις ψυχρές, γκρίζες μέρες του χειμώνα, σκυθρωπή εν μέσω αιθρίας. Η ποίηση αυτή είναι καλλίγραμμη, ναι, και αν τολμούσε κάποιος σαν τον Καζαντζάκη να την εκτιμήσει «κρυφοπαχιά», θα του απαντούσα ότι προφανώς αναφέρεται στις απόψεις της εκείνες που υπόσχονται κι άλλες, στην πρώτη ανάγνωση αόρατες διαστάσεις και απολαύσεις. Παράδειγμα, Τα Τρια Κρυφά ποιήματα του Σεφέρη.

Απ’ την άλλη, σε ποιήματα όπως «Επιτάφιος ύμνος» και «Επιτύμβιο», το μαχαίρι της οικονομίας πλησιάζει στο κόκκαλο:

Ας κυλίσει η μέρα, βότσαλο στο κύμα, λέξη
σε στόμα πρόθυμο για αγάπη.
Ας κυλίσει η ζωή, σμήνος πτηνών
που γυρεύουν το άπειρο.
Ας κυλίσει η μελαγχολία στα ρείθρα του δρόμου.
Ας ζήσουμε.
Η ποίηση έναντι ζωής δίδεται.

Ποίηση έναντι ζωής. Κλασσική γραμμή, ερμητικό κλείσιμο. Και, είναι αλήθεια, όσο πιο μικρή η φόρμα, άλλο τόσο πιο οικονομικό και το ποίημα. Κάτι σαν το μαχαίρι της οικονομίας που βγήκε απ’ το θηκάρι του Μνημονίου.

Πιο κάτω στο βιβλίο, σε μια στήλη από 18 χάι-κού, ο λόγος γίνεται ακόμα πιο λιτός παρά την πυκνότητα του:

Το σώμα τότε
Έπασχε αδιέξοδα
Στο κοίταγμα σου.

Ή,

Αν είσαι εδώ
Απόδειξε το τώρα
Αλλιώς να φύγεις.

Ή,

Πόθος σού πήρε
Τα μυαλά, έρωτας
Τα σεντόνια.

Το τελευταίο, μ’ ένα σμπάρο δυο ημιστίχια ιαμβικού δεκαπεντασύλλαβου.

Η συλλογή Ελευθερίας ανατολή ολοκληρώνεται με οκτώ ποιήματα, άριστα μεταφρασμένα στην Αγγλική από την Έλλη Έμκε. Κάτι φαίνεται να έγινε στα εργαστήρια μου τα εννέα περασμένα χρόνια που δεν πτοηθήκαμε από τον φιλο-λόγιο πουριτανισμό της Αθήνας, αλλά αντίθετα τον αφήσαμε και φύγαμε, να φάει μόνος τα λόγια του. Καμιά φορά πρέπει ν’ αποστασιοποιείται κανείς απ’ τη δουλειά του, ή να την πάει αλλού αν το έδαφος έχει πάψει να είναι πρόσφορο. Ένα τέτοιο είδος αποστασιοποίησης χρειάζεται και ο συγγραφέας από το τελειωμένο βιβλίο του, για να γίνει κτήμα του άλλου, και ο ίδιος να ξαναστρωθεί στη δουλειά.

#3: «Δεν είμαι αρκετά νέος για να τα ξέρω όλα».

O Κωνσταντίνος Μπούρας είναι νεώτερος.

Και το λέει.

Κι εγώ το διαβάζω:

«Με την αθωότητα ενός παιδιού
Που φοράει τη νυχτικιά του
Κι’ ετοιμάζεται να περπατήσει στ’ άστρα».

Τι ωραίο!

Κλείνω με την «Κλείδα», σελίδα 114 (κάτι μου θυμίζει αυτό): Να το πω;

H ελευθερία της ποίησης επαφίεται στον πατριωτισμό των θεών:

ΚΛΕΙΔΑ

Έν ην άπαν
Άπαν ην εν
Ων ην άνω
Ον ει κάτω
Ωόν εστί εν.

Αν αυτό δεν είναι ποίηση, δεν ξέρω τίποτα.

anatoli(ομιλία του Στρατή Χαβιαρά στην παρουσίαση του βιβλίου τού Κωνσταντίνου Μπούρα, Ελευθερίας Ανατολή από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, στο βιβλιοπωλείο Ianos στις 22 Μαρτίου 2011)

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Σκοτεινός καθρέφτης» του Νίκου Λάζαρη (κριτική) – Μια ευσύνοπτη ελεγεία αδελφικής αγάπης

«Σκοτεινός καθρέφτης» του Νίκου Λάζαρη (κριτική) – Μια ευσύνοπτη ελεγεία αδελφικής αγάπης

Για την ποιητική συλλογή του Νίκου Λάζαρη «Σκοτεινός καθρέφτης» (εκδ. Κουκκίδα). Κεντρική εικόνα: © Peter H (Pixabay).

Γράφει ο Αντώνης Μακρυδημήτρης

Ι

Εισα...

«Αποδείξεις και Θεωρίες: Δοκίμια για την ποίηση» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

«Αποδείξεις και Θεωρίες: Δοκίμια για την ποίηση» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

Για τη συλλογή δοκιμίων της Λουίζ Γκλικ [Louise Glück] «Αποδείξεις και Θεωρίες: Δοκίμια για την ποίηση» (μτφρ. Γιώργος Λαμπράκος, εκδ. Στερέωμα). Στην κεντρική εικόνα, η Λουίζ Γκλικ.

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Τη Λουίζ Γ...

«Τα συντρίμμια και η αναστήλωσή τους – Η αλληλέγγυα ποιητική της Λύντιας Στεφάνου» του Αλέξη Ζήρα (κριτική)

«Τα συντρίμμια και η αναστήλωσή τους – Η αλληλέγγυα ποιητική της Λύντιας Στεφάνου» του Αλέξη Ζήρα (κριτική)

Για το δοκίμιο του Αλέξη Ζήρα «Τα συντρίμμια και η αναστήλωσή τους – Η αλληλέγγυα ποιητική της Λύντιας Στεφάνου» (εκδ. Θράκα). Στην κεντρική εικόνα, η ποιήτρια Λύντια Στεφάνου στο σπίτι της ζωγράφου Νέλλης Ανδρικοπούλου (1948).

Γράφει η Χλόη Κουτσουμπέλη ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Το πρώτο επεισόδιο της εκπομπής «Βίος και Πολιτεία» μεταδόθηκε ζωντανά την Παρασκευή και βρίσκεται ήδη στον «αέρα» του διαδικτύου. Μια πρωτοβουλία του μεγαλύτερου και πιο εν...

Λάνα Μπάστασιτς: «Στο βιβλίο μου, η Βοσνία θυμίζει τη Χώρα των Θαυμάτων του Λιούις Κάρολ»

Λάνα Μπάστασιτς: «Στο βιβλίο μου, η Βοσνία θυμίζει τη Χώρα των Θαυμάτων του Λιούις Κάρολ»

Σε συνέντευξή της στο American Booksellers Association, η Βόσνια συγγραφέας Lana Bastašić μίλησε για το βιβλίο της «Πιάσε το λαγό», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Gutenberg, σε μετάφραση Ισμήνης Ραντούλοβιτς.

Επιμέλεια: Book Press

...
Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Δημοσιοποιήθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ.

Επιμέλεια: Book Press

Δημοσιοποιείται η λίστα των φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ, υπό την Αιγίδα της Α.Ε. ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ