bouras250

Του Στρατή Χαβιαρά

Ο Oscar Wilde θα έβρισκε πολλές παρουσιάσεις βιβλίων βαρετές, κι ας δείχνει το ακροατήριο κατανόηση αν όχι ενδιαφέρον. Κάτι πρέπει να κάνουμε με τις παρουσιάσεις αν θέλουμε να είναι, και να ακούγονται, άξιες των βιβλίων που τιμούν. Κάτι πρέπει να κάνουμε. Τι, όμως; Σίγουρα όχι πολυλογία. 

Να αποφεύγουμε την πεπατημένη, αλλά έτσι κινδυνεύουμε να πέσουμε πάνω σε άλλα, υπερμεγέθη για τα πόδια μας χνάρια. Αναφέρομαι στους καυστικούς αφορισμούς του Wilde.

#1: Να τον πω; «Ένας gentleman δεν πληγώνει ποτέ τον άλλο, άθελα του».

Είναι ναι γνωστό ότι η παρουσίαση ενός λογοτεχνικού έργου δεν αποτελεί κριτική αξιολόγηση, αλλά εκτίμηση.

#2: «Οι κόντρες πρέπει να αποφεύγονται γιατί είναι πάντα χυδαίες και πάντα έγκυρες.»

Η ποίηση του Κωνσταντίνου Μπούρα στη συγκεντρωτική, χορταστική συλλογή του, Ελευθερίας ανατολή, από το Μεταίχμιο, πέρασε κι άρπαξε κάτι από την αντίληψη, το πνεύμα και τις πεποιθήσεις του Wilde, αλλά χωρίς τις κακίες του.

Θες μέσα απ’ τις σπουδές και τις μελέτες του στη στατική, την αντοχή των υλικών ή το θέατρο, θες απ’ την ακόρεστη δίψα του για το ποτήρι της εξαίσιας μέθης sans αλκοόλ, ο ποιητής ενέταξε κι αυτή τη διάσταση στην υπηρεσία του νοήματος, πέρα ακόμα κι από την όποια αναγκαιότητα του μουσικού περιεχομένου του στίχου του. Κάπως έτσι φαίνεται να πορεύτηκε ο Κωνσταντίνος Μπούρας απ’ την παράδοση στην «νεοκλασική» λιτότητα του μοντερνισμού και την αμεσότητα του μεταμοντέρνου, αλλά χωρίς τις αυθαιρεσίες του. Και κάπως έτσι διάλεξε κατόψεις, εγκάρσιες τομές, υλικά και εργαλεία, για να χαράξει μια πορεία και να αφήσει το στίγμα του, όμως και πάλι ανεξάρτητα από σχολές ή κινήματα.

Κι αυτή δεν είναι παρά μία από τις διαστάσεις του όρου «Ελευθερία» που διατρέχει τη συλλογή ολόκληρη, δίνοντας της μια τη χαλαρή, θα έλεγα, θεματική συνοχή.

Πώς αλλιώς να χαράξει το στίγμα του στον καιρό του ο ποιητής; Και πώς, αν το χαράξει, να μη γίνει η τέχνη του δέσμια του χρόνου που πέρασε;

Η ποίηση του Κωνσταντίνου Μπούρα χαράζει το στίγμα της στον καιρό της, αλλά η γλώσσα της ταξιδεύει ως τις εσχατιές του μετρημένου χρόνου, αδιάφορη για το ποιόν των ηθών των ηθοποιών που πρωταγωνιστούν στα σοκάκια του.

Η ποίηση του Κωνσταντίνου Μπούρα συμβαίνει.

Και όπως η όποια ελευθερία δεν είναι νοητή χωρίς ατομική ή συλλογική ευθύνη, έτσι και η ελευθερία στην τέχνη, ακόμα και στον λεγόμενο «ελεύθερο» ή «απελεύθερο στίχο», είναι σχετική. Ο απαίδευτος θεωρεί ποίηση τα ευφυολογήματα σε έμμετρο ρυθμό, με ομοιοκαταληξία – σαν τα στιχάκια των παλιών ημερολογίων. Άλλοι, που τα έχουν βρει με τον ελεύθερο στίχο, προτιμούν ποιήματα που αφηγούνται προσωπικά, ιστορικά ή μυθολογικά περιστατικά, με συνοδεία σχολίων. Και άλλοι, τέλος, ποιήματα που σπάνια λειτουργούν γραμμικά ή με δομή αρχή-μέση-τέλος. Αντίθετα, η συνειδητή ή και υποσυνείδητη γλώσσα επιδίδεται σε άλματα από συνειρμό σε συνειρμό, επιβάλλοντας οικονομία και τάξη, εκπληρώνοντας το σκοπό της σπέρνοντας στα κενά που αφήνει, ικανές πιθανότητες.

Και οι τρεις αυτές κατηγορίες ποιημάτων βρίσκονται παντού, σε όλες τις παραδόσεις και γλώσσες, σε όλους τους πολιτισμούς.

Η ποίηση του Κωνσταντίνου Μπούρα είναι πληροφορημένη και από την αγγλόφωνη και γαλλόφωνη ποίηση, αλλά η ιδιοσυγκρασία του δεν βολεύεται τόσο σε ξένα τραπέζια. Η δίαιτα πού του ταιριάζει είναι οργανική, επιλεκτική και ανάλογη, αποφεύγοντας έτσι τη δυσπεψία αλλά και διασκεδάζοντας την όρεξη του με πολλαπλές πιθανότητες.

Η ποίηση πρέπει να προσέχει διαρκώς τις γραμμές της.

Η ποίηση του Κωνσταντίνου Μπούρα, ανήσυχη, λυρική, αισιόδοξη, αισθησιακή, στοχαστική, αφηγηματική, προσιτή, δραματική, σκοτεινή, ονειροπόλα, κατανυκτική, ελεγειακή, οπτική (concrete), είναι καλλίγραμμη, αν και συχνά της αρέσει να ντύνεται – και τι ευφάνταστες creations στην εκτεταμένη γκαρνταρόμπα της! Γεννημένη Μεσόγεια, εύκρατη το δίχως άλλο, φωτεινή και αεράτη στις ψυχρές, γκρίζες μέρες του χειμώνα, σκυθρωπή εν μέσω αιθρίας. Η ποίηση αυτή είναι καλλίγραμμη, ναι, και αν τολμούσε κάποιος σαν τον Καζαντζάκη να την εκτιμήσει «κρυφοπαχιά», θα του απαντούσα ότι προφανώς αναφέρεται στις απόψεις της εκείνες που υπόσχονται κι άλλες, στην πρώτη ανάγνωση αόρατες διαστάσεις και απολαύσεις. Παράδειγμα, Τα Τρια Κρυφά ποιήματα του Σεφέρη.

Απ’ την άλλη, σε ποιήματα όπως «Επιτάφιος ύμνος» και «Επιτύμβιο», το μαχαίρι της οικονομίας πλησιάζει στο κόκκαλο:

Ας κυλίσει η μέρα, βότσαλο στο κύμα, λέξη
σε στόμα πρόθυμο για αγάπη.
Ας κυλίσει η ζωή, σμήνος πτηνών
που γυρεύουν το άπειρο.
Ας κυλίσει η μελαγχολία στα ρείθρα του δρόμου.
Ας ζήσουμε.
Η ποίηση έναντι ζωής δίδεται.

Ποίηση έναντι ζωής. Κλασσική γραμμή, ερμητικό κλείσιμο. Και, είναι αλήθεια, όσο πιο μικρή η φόρμα, άλλο τόσο πιο οικονομικό και το ποίημα. Κάτι σαν το μαχαίρι της οικονομίας που βγήκε απ’ το θηκάρι του Μνημονίου.

Πιο κάτω στο βιβλίο, σε μια στήλη από 18 χάι-κού, ο λόγος γίνεται ακόμα πιο λιτός παρά την πυκνότητα του:

Το σώμα τότε
Έπασχε αδιέξοδα
Στο κοίταγμα σου.

Ή,

Αν είσαι εδώ
Απόδειξε το τώρα
Αλλιώς να φύγεις.

Ή,

Πόθος σού πήρε
Τα μυαλά, έρωτας
Τα σεντόνια.

Το τελευταίο, μ’ ένα σμπάρο δυο ημιστίχια ιαμβικού δεκαπεντασύλλαβου.

Η συλλογή Ελευθερίας ανατολή ολοκληρώνεται με οκτώ ποιήματα, άριστα μεταφρασμένα στην Αγγλική από την Έλλη Έμκε. Κάτι φαίνεται να έγινε στα εργαστήρια μου τα εννέα περασμένα χρόνια που δεν πτοηθήκαμε από τον φιλο-λόγιο πουριτανισμό της Αθήνας, αλλά αντίθετα τον αφήσαμε και φύγαμε, να φάει μόνος τα λόγια του. Καμιά φορά πρέπει ν’ αποστασιοποιείται κανείς απ’ τη δουλειά του, ή να την πάει αλλού αν το έδαφος έχει πάψει να είναι πρόσφορο. Ένα τέτοιο είδος αποστασιοποίησης χρειάζεται και ο συγγραφέας από το τελειωμένο βιβλίο του, για να γίνει κτήμα του άλλου, και ο ίδιος να ξαναστρωθεί στη δουλειά.

#3: «Δεν είμαι αρκετά νέος για να τα ξέρω όλα».

O Κωνσταντίνος Μπούρας είναι νεώτερος.

Και το λέει.

Κι εγώ το διαβάζω:

«Με την αθωότητα ενός παιδιού
Που φοράει τη νυχτικιά του
Κι’ ετοιμάζεται να περπατήσει στ’ άστρα».

Τι ωραίο!

Κλείνω με την «Κλείδα», σελίδα 114 (κάτι μου θυμίζει αυτό): Να το πω;

H ελευθερία της ποίησης επαφίεται στον πατριωτισμό των θεών:

ΚΛΕΙΔΑ

Έν ην άπαν
Άπαν ην εν
Ων ην άνω
Ον ει κάτω
Ωόν εστί εν.

Αν αυτό δεν είναι ποίηση, δεν ξέρω τίποτα.

anatoli(ομιλία του Στρατή Χαβιαρά στην παρουσίαση του βιβλίου τού Κωνσταντίνου Μπούρα, Ελευθερίας Ανατολή από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, στο βιβλιοπωλείο Ianos στις 22 Μαρτίου 2011)

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«À Revoir: Theophilos» του Νίκου Εγγονόπουλου (κριτική) – Ποιήματα αφιερωμένα στον σπουδαίο λαϊκό ζωγράφο

«À Revoir: Theophilos» του Νίκου Εγγονόπουλου (κριτική) – Ποιήματα αφιερωμένα στον σπουδαίο λαϊκό ζωγράφο

Για την ποιητική συλλογή του Νίκου Εγγονόπουλου «À Revoir: Theophilos», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ύψιλον. 

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Ο ...

«Ίσως φύγεις στο εξωτερικό» του Νικόλα Κουτσοδόντη (κριτική) – Όταν τα σώματα γίνονται πεδία μάχης και αντίστασης

«Ίσως φύγεις στο εξωτερικό» του Νικόλα Κουτσοδόντη (κριτική) – Όταν τα σώματα γίνονται πεδία μάχης και αντίστασης

Για την ποιητική συλλογή του Νικόλα Κουτσοδόντη «Ίσως φύγεις στο εξωτερικό», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Θράκα. 

Γράφει η Σίσσυ Δουτσίου

Μια κατάδυση στο βάθος της ανθρώπινης επιθυμίας, της αγάπης, της απώλεια...

«Στέφανος» του Νάσου Βαγενά – Κωμωδία ή δράμα, η συλλογή αυτή «έχει ψωμί»

«Στέφανος» του Νάσου Βαγενά – Κωμωδία ή δράμα, η συλλογή αυτή «έχει ψωμί»

Για την ποιητική συλλογή του Νάσου Βαγενά «Στέφανος» (εκδ. Κέδρος). Στην κεντρική εικόνα, ο πίνακας του Charles Meynier με τη Μούσα Καλλιόπη.

Γράφει ο Παναγιώτης Χριστοδούλου

*Ο τί...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Οι ξαδέλφες» της Αουρόρα Βεντουρίνι (κριτική) – Ιστορία μιας μοναδικής κι αλλόκοτης οικογένειας

«Οι ξαδέλφες» της Αουρόρα Βεντουρίνι (κριτική) – Ιστορία μιας μοναδικής κι αλλόκοτης οικογένειας

Για το βιβλίο της Αουρόρα Βεντουρίνι (Aurora Ventoyrini) «Οι ξαδέλφες» (μτφρ. Μαρία Αθανασιάδου, Θεώνη Κάμπρα, Αλίκη Μανωλά, Ιφιγένεια Ντούμη, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, εκδ. Carnivora). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία του Αλεχάντρο Γιοντορόφσκι «Santa Sangre» (1989).

...
Φραγκίσκος: Ο Πάπας της «Εκκλησίας του λαού του Θεού»

Φραγκίσκος: Ο Πάπας της «Εκκλησίας του λαού του Θεού»

Για την αυτοβιογραφία του Πάπα Φραγκίσκου με τίτλο «Ελπίδα, η αυτοβιογραφία» που κυκλοφορεί σε μετάφραση Άννας Παπασταύρου από τις εκδόσεις Gutenberg. 

Γράφει ο Γιώργος Σιακαντάρης

Είμαι πάντοτε επιφυλακτικός απέναντι στις αυτοβιογραφίες, αν και έ...

«Δεν έχω ανάσα» του Λουίζ Σβαρτς (κριτική) – Αντιμέτωπος με το θεριό της κατάθλιψης

«Δεν έχω ανάσα» του Λουίζ Σβαρτς (κριτική) – Αντιμέτωπος με το θεριό της κατάθλιψης

Για το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Λουίζ Σβαρτς (Luiz Schwarcz) «Δεν έχω ανάσα» (μτφρ. Μαρία Παπαδήμα, εκδ. Ίκαρος).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο Λουίζ Σβαρτζ είναι ένας από τους σημαντικότερους εκδότες της Βρ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λένας Κορομηλά «Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ιωλκός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στο τρένο; είπες.

...
«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Μεχμέτ Ατές «Η σιωπή του κελιού», το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίμετρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πάντα έλεγαν: «Συνήθως έρχονται γύρω στις έξι, έξι κα...

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα των Νίκι Φρεντς [Nicci French] «Δεν θα τελειώσει έτσι» (μτφρ. Κίκα Κραμβουσάνου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Κίρα άκουγε αν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Η εξέλιξη της τεχνολογίας, η δίκη του Γαλιλαίου, η αποδοχή του θανάτου, αλλά και οι προκαταλήψεις μας για τους τσιγγάνους. Δέκα βιβλία που θα μας γεννήσουν πολλά ερωτήματα και θα μας δώσουν απαντήσεις.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ