sakkas fostieris

Κάθε μήνα, μια ποιητική συλλογή, μπαίνει στο μικροσκόπιο και εξετάζεται με πάθος και χωρίς κανέναν φόβο. Σήμερα, η ποιητική συλλογή του Αντώνη Φωστιέρη «Θάνατος ο Δεύτερος» (εκδ. Καστανιώτη).

Του Διογένη Σακκά

Η ποιητική συλλογή Θάνατος ο Δεύτερος του Αντώνη Φωστιέρη μας φέρνει ενώπιων κεντρικών υπαρξιακών ερωτημάτων, όπως το νόημα της ζωής ενώπιον του θανάτου. Η ποιητική τεχνοτροπία ξεδιπλώνεται με ολιγοσύλλαβους στίχους, επτά ως δέκα συλλαβών κατά μέσο όρο, ή και λιγότερων αν απαιτείται ν’ αναδειχθούν συγκεκριμένες λέξεις. Οι στίχοι είναι εν πολλοίς στοχαστικοί με μια προφορικότητα, η οποία μεταστοιχειώνεται στον ποιητικό χώρο χάρη σε μεταφορές και κυρίως χάρη στον ρυθμό. Κυρίαρχο χαρακτηριστικό της ποιητικής του Φωστιέρη είναι η ιαμβική άρθρωση, όχι με αυστηρή προσήλωση στον μετρικό κανόνα, αλλά τόσο όσο χρειάζεται για να δημιουργηθεί ο τόνος σε ένα ποίημα. 

«Πόσο στ’ αλήθεια βαρετή
Ολόκληρη αιωνιότητα.
Και πόση πλήξη
Ένα πνεύμα ολόγυμνο
Να κολυμπάει στα χάη διαρκώς
Χωρίς την άχαρη
Φροντίδα ενός κορμιού»
                                    «Η Αιωνιότητα», σελ. 14

H ποιητική τεχνοτροπία του Φωστιέρη χαρακτηρίζεται από μετρημένες αναλογίες: προσεγμένες λέξεις, μεταφορές, ελκυστικά ρήματα, ρυθμός. Περιορισμένη η εικονοποιία, τα ποιήματα κυλάνε περισσότερο σαν έμμετρος στοχασμός. Αισθητή είναι η απουσία τολμηρών επιθέτων, κάτι που χαρακτηρίζει γενικότερα τους ποιητές της γενιάς του ’70. Ναι μεν τα επίθετα έχουν στοχοποιηθεί συχνά ως περιττά στολίδια που φορτώνουν ένα ποίημα, αλλά είναι εκείνα που μπορούν να το απογειώσουν, να αποτινάξουν από πάνω του κάτι το υποτονικό, οδηγώντας το ποίημα σε μία έξαρση, χωρίς απαραίτητα να είναι υπερρεαλιστικών καταβολών.

Ναι μεν τα επίθετα έχουν στοχοποιηθεί συχνά ως περιττά στολίδια που φορτώνουν ένα ποίημα, αλλά είναι εκείνα που μπορούν να το απογειώσουν, να αποτινάξουν από πάνω του κάτι το υποτονικό, οδηγώντας το ποίημα σε μία έξαρση, χωρίς απαραίτητα να είναι υπερρεαλιστικών καταβολών.

Περνώντας στη θεματολογία, άραγε τι έχει να πει ο Φωστιέρης στον υποτιθέμενο αναγνώστη που θα στραφεί σε μια ποιητική συλλογή αναζητώντας, όχι την αποτύπωση ιδιωτικών στιγμών, αλλά μια ερμηνεία για τον πνεύμα της εποχής ή το πνεύμα του τόπου; Ο Φωστιέρης απομακρύνεται από τη σύγχρονη πεπατημένη της ιδιωτικότητας, θέτοντας από το πρώτο ποίημα το ερώτημα για το νόημα της ζωής. Συνδιαλέγεται με φιλοσοφικά δάνεια, κυρίως από τους προσωκρατικούς: Πρωταγόρας, Δημόκριτος, Αναξαγόρας. Είναι γεγονός ότι οι προσωκρατικοί ασκούν έλξη σε σύγχρονους ποιητές (Πρατικάκης, Γώτης, και άλλοι) κάτι που ίσως οφείλεται στις συμπυκνωμένες και ποιητικές διατυπώσεις τους, ίσως και στο ότι είναι σχετικά προσιτοί συγκριτικά με το έργο άλλων φιλοσόφων, περισσότερο στριφνών και απαιτητικών. 

Ο Φωστιέρης αναγνωρίζει τη ματαιότητα να ειπωθεί κάτι καινούργιο. 

«Τι θέλουν και μιλάνε οι νεότεροι;/ Να πούνε τι;/ Για τη ζωή τον θάνατο την αδικία τον έρωτα;/ Όλα πρόλαβαν τα μοίρασαν/ Μεταξύ τους οι παλιοί»
                                «Αλλότριον φως», σελ. 15

Αλλά ακόμα κι αν έχουν όλα ειπωθεί, ή έστω τα περισσότερα, ας μην απογοητεύονται οι άνθρωποι των γραμμάτων. Πάντα υπάρχει χώρος, έστω και για μια αναδιάταξη στην έμφαση. Κάθε εποχή δίνει τη δική της έμφαση σε όψεις της ανθρώπινης περιπέτειας, και αυτήν εικάζουμε και αναζητούμε. Ο Φωστιέρης πάντως δέχεται την πρόκληση και αναδεικνύει τον μηδενισμό του σήμερα, το κενό και το τίποτα. 

«Χοές και πρόσφορα/ Μπροστά στο βάθρο/ Του μεγάλου Τίποτα,/ Πάνω απ’ το βάραθρο/ Του ανέσπερου Κενού»
                               «Τι Ποίηση», σελ. 19

Εκείνο που αντιπροτείνει είναι η λατρεία του παρόντος, των αισθήσεων και του σώματος, η οποία έχει αξία όταν προέρχεται μέσα από ένα ταξίδι αυτογνωσίας, στο οποίο μπορεί το πρόσωπο να πεθάνει νοερά και ν’ αναστηθεί, ανακαλύπτοντας τον άγνωστο εαυτό του. Χαρακτηριστικό προς αυτή την κατεύθυνση είναι το ομότιτλο της συλλογής ποίημα «Θάνατος ο Δεύτερος»:

«Να προσκυνάει λατρευτικά το εικόνισμα κάθε στιγμής/ Το κάθε κλικ δευτερολέπτου, ανοίγοντας/ Μια τεχνητή αιωνιότητα/ Μες στο πεπερασμένο.»
                                 «Θάνατος ο Δεύτερος», σελ. 23

Σε μια τέτοια προτροπή, εύλογα ίσως ο αναγνώστης μας ν’ ανασηκώσει τους ώμους του και να ψιθυρίσει «Ε, και; Αυτό είναι όλο;». Ο Φωστιέρης τον περιμένει στη γωνία, υποψιασμένος ότι οι απαντήσεις του μπορεί να μην εξάψουν τον αναγνώστη μας, υπενθυμίζοντας, κάπως αυτάρεσκα, ότι την ποίηση την κουβαλάει το «ψέμα της αλήθειας», ένα όνειρο που η φλούδα δεν στεγνώνει στο κουκούτσι, αλλά κρατά καλά κρυμμένο το κουκούτσι (εύστοχη μεταφορά από το ποίημα «Το ψέμα της αλήθειας», σελ. 37). Κάπως έτσι όμως δίνει το ακαταλόγιστο στον ποιητή να λέει ό,τι θέλει, αν φυσικά αποφασίσει κάτι να πει (τότε κι αν κρατιέται καλά κρυμμένο το κουκούτσι), χωρίς τη διακινδύνευση να πάρει θέση, βάζοντας το χέρι στη φωτιά. Τι κρίμα… Όχι τόσο για τον Φωστιέρη, όσο για τη σύγχρονη ποίηση και τον υποτιθέμενο αναγνώστη μας.

Η ανά χείρας ποιητική συλλογή του Φωστιέρη φανερώνει ευφυία και δεξιοτεχνία. Εν τούτοις, ως προς την τεχνοτροπία υποκύπτει στον διανοητισμό του έμμετρου στοχασμού.

fostieris exΗ ανά χείρας ποιητική συλλογή του Φωστιέρη φανερώνει ευφυία και δεξιοτεχνία. Εν τούτοις, ως προς την τεχνοτροπία υποκύπτει στον διανοητισμό του έμμετρου στοχασμού. Ξανοίγεται σε μια ευρύτερη θεματολογία και είναι υποψιασμένη για τα βαθιά νερά, αλλά την κρίσιμη ώρα, αντί να κάνει ένα μακροβούτι και με κομμένη την ανάσα να ανασύρει κάτι από τον βυθό (μια ασυνήθιστη και γιατί όχι λοξή ματιά), προτιμά τη ναρκισσευόμενη μεταστροφή προς τα ρηχά και το χαλαρωτικό κάλεσμα της παραλίας. Παρόλ’ αυτά, πολλά είναι τα ποιήματα άξια προσοχής, όπως «Ο Πυρήνας του Νοήματος, «Θάνατος ο Δεύτερος, «Η Σάρκα του Χρόνου, «Η Ομορφιά», «Το Ψέμα της Αλήθειας».

Ας σταθούμε στο ποίημα «Φαντάσματα» (σελ. 38). 

«Κανένας ρολογάς δεν έχει εμπιστοσύνη
Στο ρολόι του.
Δεν τον ταράζει έγνοια μεταφυσική.
Όμως οι χρόνιες
Φοβίες του επαγγέλματος
Φαντάσματα σηκώνονται τις νύχτες.
Μήπως ο άξονας ξεφύγει από τη θέση του
Μήπως φαγώθηκαν τα δόντια του τροχίσκου
Οι αφανείς βιδούλες μη λασκάρουνε
Της μπαταρίας μια αιφνίδια συγκοπή –
           Κι όλο το
           Μέλλον
           Καρφωθεί
           Στους
           Λεπτοδείχτες».

Ο πρώτοι δύο στίχοι ξεκινάνε με μια παράδοξη διαπίστωση, τραβώντας την προσοχή: «Κανένας ρολογάς δεν έχει εμπιστοσύνη/ Στο ρολόι του». Ταυτόχρονα, μας εισάγουν πλαγίως στη θεματική του ποιήματος: ο χρόνος. Συνεχίζει ο Φωστιέρης: οι ρολογάδες δεν ταράζονται από έγνοια μεταφυσική. Όμως η έγνοια αυτή αποκαλύπτεται σαν φάντασμα στον ύπνο τους, κι εδώ αρχίζει μια αδιόρατη ένταση στον ποίημα. Αποκαλύπτεται σταδιακά ο φόβος του μέλλοντος. Τεχνοτροπικά, φανερώνονται χαρακτηριστικά που ήδη επισημάνθηκαν: ολιγοσύλλαβος στίχος, προφορικότητα, ιαμβικός ρυθμός σε όλο το ποίημα, εκτός από την έναρξη του τέταρτου, έβδομου και όγδοου στίχου (όμως, μήπως, μήπως). Εκείνο που ξεχωρίζει στο ποίημα είναι ο αφηγηματικός ιστός που εικονοποιείται σταδιακά γύρω από τα ρολόγια (ρολογάς, άξονας, λεπτοδείχτες, βιδούλες, τροχίσκος) συγκεκριμενοποιώντας τους στίχους, και τραβώντας τον Φωστιέρη από την παγίδα του έμμετρου στοχασμού, χωρίς να «φωνασκούν» οι φιλοσοφικές αναφορές. Ο διανοητισμός υποχωρεί χάρη σε λέξεις όπως «λασκάρουνε», ενώ ο στοχασμός είναι καλοχωνεμένος και ταυτόχρονα μπορεί να προκαλέσει έναν αδιόρατο ίλιγγο: το μέλλον καρφωμένο στους ακίνητους λεπτοδείκτες. Ο φόβος (ακριβέστερα, ο τρόμος) μπροστά στην απρόσμενη συγκοπή, το αιφνίδιο τέρμα.

* Ο ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΣΑΚΚΑΣ είναι κριτικός ποίησης.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Και με την ελάχιστη υγρασία θ’ ανθίζουμε» του Πέτρου Πολυμένη (κριτική) – Μια πινακοθήκη γραμματικών εικόνων

«Και με την ελάχιστη υγρασία θ’ ανθίζουμε» του Πέτρου Πολυμένη (κριτική) – Μια πινακοθήκη γραμματικών εικόνων

Για την ποιητική συλλογή του Πέτρου Πολυμένη «Και με την ελάχιστη υγρασία θ’ ανθίζουμε» (εκδ. Περισπωμένη). Στην κεντρική εικόνα, έργο του Sage Barnes. 

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Η λογοτεχνική παραγωγή του Πέτρου Π...

«Εγκέφαλος ψάρι» της Λίλιας Τσούβα – Ποίηση για κάθε είδους διάλυση

«Εγκέφαλος ψάρι» της Λίλιας Τσούβα – Ποίηση για κάθε είδους διάλυση

Για την ποιητική συλλογή της Λίλιας Τσούβα «Εγκέφαλος ψάρι» (εκδ. Βακχικόν). Στην κεντρική εικόνα, το έργο του Ανρί Ματίς «Γυναίκα μπροστά από το ενυδρείο» (1921-1923).

Γράφει η Δέσποινα Καϊτατζή-Χουλιούμη

...

«Πιστή και ενάρετη νύχτα» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

«Πιστή και ενάρετη νύχτα» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

Για το ποιητικό έργο της Λουίζ Γκλικ [Louise Glück] «Πιστή και ενάρετη νύχτα» (μτφρ. Χάρης Βλαβιανός, Δήμητρα Κωτούλα, εκδ. Στερέωμα).

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Δημιουργός του έργου Πιστή και ενάρετη νύχτα είναι η ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ήλια Μπούρα: «Ό,τι ειπώνεται έχει ήδη ειπωθεί και θα ξαναειπωθεί με τις ίδιες ή διαφορετικές λέξεις»

Ήλια Μπούρα: «Ό,τι ειπώνεται έχει ήδη ειπωθεί και θα ξαναειπωθεί με τις ίδιες ή διαφορετικές λέξεις»

Η Ήλια Μπούρα μας συστήθηκε πρόσφατα με την ποιητική της συλλογή «Εύκρατη ζώνη», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. «Ένας νέος ποιητής δεν φέρνει τίποτα καινούργιο εκτός από τη βιωματική χρήση των λέξεων που υπάρχουν στη γλώσσα μας τόσες χιλιάδες χρόνια», σημειώνει, μεταξύ άλλων.

...
«Mαρία Skłodowska Κιουρί» του Θέμη Μουμουλίδη, στο Σύγχρονο Θέατρο (κριτική)

«Mαρία Skłodowska Κιουρί» του Θέμη Μουμουλίδη, στο Σύγχρονο Θέατρο (κριτική)

Η παράσταση «Mαρία Skłodowska Κιουρί» παρουσιάζεται στο Σύγχρονο Θέατρο σε σκηνοθεσία Θέμη Μουμουλίδη. Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

H παράσταση «Mαρία Skłodowska Κιουρί» που ανεβάζει στο Σύγχρονο Θέατ...

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ξεπέρασε τον Θερβάντες

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ξεπέρασε τον Θερβάντες

Σύμφωνα με έρευνα, ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες [Gabriel García Márquez} είναι ο πιο μεταφρασμένος συγγραφέας ισπανόφωνης λογοτεχνίας των τελευταίων είκοσι ετών, εκθρονίζοντας από την πρώτη θέση τον Θερβάντες [Miguel de Cervantes], δημιουργό του «Δον Κιχώτη».

Επιμέλεια: Boo...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ