Artemisia Gentileschi self portrait kentriki

«Για όσα περνούν μέσα απ’ την ύλη / και μένουν πάντα άπιαστα» μιλά η Άννα Γρίβα, στο νέο της ποιητικό βιβλίο «Δαιμόνιοι» (εκδ. Μελάνι). 

Της Ιουλίτας Ηλιοπούλου

Με λιτότητα, στοχεύοντας στο καίριο, που έχει επιλέξει να αναδείξει ως τέτοιο, η Άννα Γρίβα φωτίζει με ευαισθησία και τρυφερότητα στιγμές προσώπων που έζησαν και χάθηκαν στους αιώνες. Απ’ το 3000 π.Χ μέχρι και  σήμερα –μία μόνο ποιητική εγγραφή με υπέρτιτλο σύγχρονο, 2019– η ποιήτρια διαλέγει πρόσωπα, ή μάλλον διαλέγει στιγμές ιστορικών κυρίως προσώπων, συνήθως την έσχατη στιγμή του θανάτου, για να φωτίσει μέσω αυτών ολόκληρη την προσωπικότητά τους. Και με αυτόν τον, πλάγιο για τον αναγνώστη, φωτισμό διεισδύει μεσ' την ευαισθησία μας εγγράφοντας με φυσική απλότητα τη βεβαιότητα και την απορία, την κατασταλαγμένη γνώση και τον θαυμασμό για αυτά που παραμένουν άπιαστα.

Το κάθε ποίημα ξεκινά με έναν χρονολογικό υπέρτιτλο και παρότι έτσι σηματοδοτείται έντονα η ιστορική περίοδος, ωστόσο, μοιάζει ταυτόχρονα και συνειδητά να αίρεται αυτή η  χρονική μετατόπιση προς χάριν της σημασίας της στιγμής, που το ποίημα αναπτύσσει και αναδεικνύει. Ο Dante Alighieri, η Giulia Gonzaga, ο Cesare Cremonini, η Σαπφώ, ο Σενέκας, η Αιμιλία Δάφνη, αλλά και μία φίλη που δεν ονομάζεται, ένας κυνηγός, μια αιχμάλωτη των Αγαρηνών, όλοι τους αποτελούν ψηφίδες σ’ ένα μεγάλο μωσαϊκό ευαισθησιών, παθών, ψυχικών εντάσεων, συναισθημάτων. Άνθρωποι διαφορετικοί με κοινό παρανομαστή το επίθετο δαιμόνιοι: Οι έχοντες τον δαίμονα, τη θεία πνοή, την εμμονή, την κατοχή από το πνεύμα, – πριν το καλό ή κακό πρόσημό του. Τις περισσότερες φορές μάλιστα το ποίημα καταλήγει σ’ ένα στίχο-επιμύθιο, κλείνοντας έτσι, όχι με ηθικό «δίδαγμα», αλλά μάλλον με αισθητικό και έμμεσα μεταφυσικό:

«Σαν πεταλούδα εκεί / μπορείς να ζεις / με νέκταρ τον άνεμο» (Σαπφώ και Κλεΐς)

«Ανάμεσά τους ένα φράγμα αόρατο / πολιορκία αγγέλων» (Ο θάνατος του Jaufré Rudel)

«Ο θεός τη μέρα εκείνη / πρόσφερε επιτέλους την πορφύρα του / το βασίλειό του στη γη» (Η Artemisia Gentileschi στο εργαστήριό της)

«Καθώς φούντωνε η επανάσταση / στις σιωπηλές πατρίδες / των άστρων» (Μια σιωπηλή επανάσταση)

«Όλα αυτά τα άπιαστα / τα εφήμερα / που αντέχουν στους αιώνες» (Φυλαχτό κυνηγού)

Η ποιητική λειτουργία, με το ένδυμα μιας σύντομης αφήγησης, χωρίς να γίνεται πεζολογική, μεταπλάθει την πραγματικότητα, έτσι που το γεγονός να γίνεται ιδέα, αποσπασμένη από τον χρόνο. Η Ιωάννα της Λωραίνης έφιππη σε μια λιβελούλα, δείχνει το μικρό, το μέγα διάστημα της σκέψης και του ανθρώπινου πάθους, διευρύνοντας τα στενά όρια της πραγματικότητας. Η Αυτοκράτειρα Ευδοκία αίρεται από την προσωπική της περίπτωση για να σημάνει την αμφιβολία, την πικρία ή και μετάνοια για μια καθοριστική επιλογή. Ο «τάφος γυναίκας», ποίημα που μπορεί και να έχει ξεκινήσει από μια παρατήρηση σε προθήκη μουσείου, γίνεται η επίγνωση της φθαρτότητας, αυτού του ελάχιστου κάτι, που απομένει από τη ζωή. Το περαστικό-πολύτιμο που χάνεται και που εμπνέει ακόμη.

Η ποιητική λειτουργία, με το ένδυμα μιας σύντομης αφήγησης, χωρίς να γίνεται πεζολογική, μεταπλάθει την πραγματικότητα, έτσι που το γεγονός να γίνεται ιδέα, αποσπασμένη από τον χρόνο.

Ένα παιχνίδι του θνητού με το αθάνατο ενυπάρχει σε πολλά ποιήματα. Η αυτοκτονία του Λέοντα Σγουρού δηλώνεται ως τέτοια για να αφεθεί στο αναπεπταμένο επίπεδο της φαντασίας ή της ψυχής, να γίνει θρύλος. Ό,τι ξεπερνά τη λογική αποτίμηση αποζητά και βρίσκει εδώ αυτό το ποιητικό «μερίδιο στο φως». Περιπτώσεις που η ιστορία τις έγραψε στα ψιλά γράμματά της –τις έγραψε όμως–, επιλέγονται για να γίνουν η κύρια θεματική των είκοσι δύο ποιημάτων.

griva anna
H Άννα Γρίβα σπούδασε Ελληνική Φιλολογία στην Αθήνα και Ιστορία και Επιστήμες της Λογοτεχνίας στη Ρώμη. Διδάσκει Δημιουργική Γραφή στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, ενώ παράλληλα εργάζεται ως μεταφράστρια και επιμελήτρια κειμένων. Έχει εκδώσει τέσσερις ποιητικές συλλογές, ενώ έχει συμμετάσχει με ποιήματα σε αρκετούς συλλογικούς τόμους.

 

Όσοι έχουν το δαιμόνιο μιας αυθεντικής βίωσης, που χαράχτηκε μέσα τους βαθιά με όλα τα παρεπόμενά του, αυτοί είναι εδώ που υπερβαίνουν τη λήθη και αναδύονται ως σύμβολα πάθους, αλλά και ως όψεις ισχυρού θυμικού. Όψεις του φωτός που έχει το σκοτάδι μάς παρουσιάζονται εδώ, όψεις – ψυχικές εκφράσεις μιας βαθιάς αλήθειας γιατί «από την ίδια την ψυχή πρέπει να βγει το φως, η δόξα, ένα υπέροχο σύννεφο λαμπερό» όπως γράφει ο Coleridge, στο Dejection Ode.

Και φως στα πρόσωπα της συλλογής δεν είναι η χαρά, είναι η δύναμη, είναι η παράμετρος του θαύματος στην τρέχουσα πραγματικότητά τους. Η ζωγράφος Artemisia Gentileschi, ο τροβαδούρος Jaufré Rudel, η φιλόσοφος Υπατία, ο ποιητής Dante Alighieri προσμετρούν αυτό το φως και το σκοτάδι της ζωής μέσα στη δύναμη ενός έργου, μιας επίμονης μελέτης, ή μιας φαντασίωσης. Και υπάρχουν ως ρεαλιστικές υπάρξεις μα και άπιαστες. Η Αιμιλία Δάφνη, αίφνης μέσα από κήπους ρόδων αλλά και λέξεων ιχνογραφείται, εύφορη και στερημένη, καθώς στ’ αλήθεια ήταν, να στέλνει «μηνύματα στ’ αστέρια», όπως γράφει η ίδια σε ποίημά της, αλλά και να σβήνεται σ’ ένα παρόν που πια δεν τη χωράει. Ο Μιχαήλ Περάνθης είχε μάλιστα γράψει γι’ αυτήν: «Ήταν μια σκιά που δεν επέτρεψε ούτε και σήμερα ακόμη να κερδίσει τη θέση που της ανήκει».

Ποια θέση ανήκει σε κάθε έναν είναι άγνωστο να το πει κανείς. Το μόνο που μπορούμε είναι να πράττουμε, να βρίσκουμε τη θέση που ανήκει στην κάθε μία λέξη μας, πράγμα δύσκολο γι' αυτήν την εύθραυστη τέχνη της γραφής ποιητικού λόγου. Και η Άννα Γρίβα δείχνει να ξέρει πώς ζυγιάζονται όχι μόνο οι έννοιες μα και οι συλλαβές, πώς διαρθρώνονται εικόνες και υπαινιγμοί, πώς ο λυρισμός μπορεί να εμφιλοχωρεί στη σημερινή γραφή και να την πλουτίζει.

* Η ΙΟΥΛΙΤΑ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ είναι ποιήτρια. Τελευταίο βιβλίο της, η ποιητική συλλογή «Το ψηφιδωτό της νύχτας» (εκδ. Ύψιλον/βιβλία).

→ Στην κεντρική εικόνα: Αυτοπροσωπογραφία της Artemisia Gentileschi, ως Αγία Αικατερίνη της Αλεξάνδρειας, 1615-17, λάδι σε καμβά © The National Gallery, London


griva exΔαιμόνιοι
ΑΝΝΑ ΓΡΙΒΑ
ΜΕΛΑΝΙ 2020
Σελ. 44, τιμή εκδότη €7,00

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΑΝΝΑΣ ΓΡΙΒΑ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το βάθος του κόσμου» του Νικηφόρου Βρεττάκου – Το ποιητικό όραμα ενός σπουδαίου ποιητή

«Το βάθος του κόσμου» του Νικηφόρου Βρεττάκου – Το ποιητικό όραμα ενός σπουδαίου ποιητή

Η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σπάρτης προσφέρει στο αναγνωστικό κοινό μια ιδιαίτερη έκδοση της ποιητικής συλλογής του Νικηφόρου Βρεττάκου «Το βάθος του κόσμου« (εκδ. Ποταμός).

Γράφει η Γεωργία Κακούρου-Χρόνη

Στη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σπάρτης...

«Emily Dickinson, Ποιήματα» (κριτική) – Το αργυρό χρονικό της μετάφρασης

«Emily Dickinson, Ποιήματα» (κριτική) – Το αργυρό χρονικό της μετάφρασης

Για το βιβλίο «Emily Dickinson, Ποιήματα» (εκλογή, προλεγόμενα, μετάφραση Κώστας Κουτσουρέλης, εκδ. Κίχλη). Κεντρική εικόνα: Η Σίνθια Νίξον υποδύεται την Έμιλυ Ντίκινσον στη βιογραφική ταινία του Τέρενς Ντέιβις «A Quier Passion». 

Γράφει η Γεωργία Τριανταφυλλίδου ...

«Ο θυρωρός των ημερών» της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου (κριτική)

«Ο θυρωρός των ημερών» της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου (κριτική)

Για την ποιητική συλλογή της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου «Ο θυρωρός των ημερών» (εκδ. Κέδρος). Κεντρική εικόνα: He © Positi Negati.

Γράφει η Μαρίτα Παπαρούση

Στην ποιητική συλλογή ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Άπαντα τα ποιήματα» του Πέτερ Χάντκε (προδημοσίευση)

«Άπαντα τα ποιήματα» του Πέτερ Χάντκε (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός ποιήματος του Πέτερ Χάντκε [Peter Handke] από τον τόμο «Άπαντα τα ποιήματα» (μτφρ. Ιωάννα Διαμαντοπούλου-Νότντουρφτ), ο οποίος θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΙ ΔΕΝ ΕΙΜΑΙ, ΤΙ ...

«Οι χαμένες μας καρδιές» της Σελέστ Ινγκ – Μια δυστοπία που θυμίζει σε πολλά την εποχή μας

«Οι χαμένες μας καρδιές» της Σελέστ Ινγκ – Μια δυστοπία που θυμίζει σε πολλά την εποχή μας

Για το μυθιστόρημα της Σελέστ Ινγκ [Celeste Ng] «Οι χαμένες μας καρδιές» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο). Kεντρική εικόνα, από διαμαρτυρία ασιατών για διακρίσεις απέναντί τους, ειδικά στην περίοδο του κορωνοϊού. Η ενίσχυση του μίσους ενάντια στους Ασιάτες είναι ένα από τα θέματα του μυθιστορήματος της Σ...

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

Στην Αίθουσα Τελετών του Δημαρχιακού Μεγάρου στην Πλατεία Εθνικής Αντιστάσεως (πρώην Πλατεία Κοτζιά), θα απονεμηθούν εφέτος, για δέκατη έβδομη χρονιά, τα βραβεία μυθιστορήματος «The Athens Prize for Literature» του περιοδικού (δε)κατα για το 2022. Η ανακοίνωση των νικητών και ταυτόχρονα η απονομή θα γίνουν την Πέμπτ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Θανάση Χειμωνά «Τρότζαν, που κυκλοφορεί στις 8 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Πατάκη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Άνοιξα τα μάτια μου. Το μυαλό μου, αδειανό. Γύρω μου, φως. Έντονο. Εκτυφλωτικό. Συνειδητοπο...

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Γιούργκεν Χάμπερμας [Jürgen Habermas] «Αχ Ευρώπη! – Κείμενα για το Μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» (μτφρ. – προλεγόμενα – σχόλια: Δημήτρης Υφαντής), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Printa / Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγορα...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Όταν η ελληνική ιστορία γίνεται μυθιστόρημα: 4 συγγραφείς ξανακοιτάζουν μυθοπλαστικά το παρελθόν

Όταν η ελληνική ιστορία γίνεται μυθιστόρημα: 4 συγγραφείς ξανακοιτάζουν μυθοπλαστικά το παρελθόν

Από τη Θεσσαλονίκη των τελών του 19ου αιώνα στην Αθήνα του Όθωνα και στη Σέριφο του 1916. Επιλέγουμε τέσσερα ιστορικά μυθιστορήματα Ελλήνων συγγραφέων που παίρνουν έμπνευση από πραγματικά ιστορικά γεγονότα για να «χτίσουν» τις ιστορίες τους. Κεντρική εικόνα: Μια όψη της Θεσσαλονίκης των αρχών του 20ου αιώνα (© Ευθύμ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ