alt

Για την ποιητική συλλογή του Δημήτριου Δημητριάδη «Όταν ο ψίθυρος» (εκδ. Μελάνι).

Του Γιώργου Δελιόπουλου

Στην πρώτη του ποιητική συλλογή, Χρόνος αυτόχειρας (εκδ. Γκοβόστη, 2016), ο ποιητής Δημήτριος Δημητριάδης αναμετράται με τον χρόνο, εμβαθύνοντας στη φθορά και την απώλεια, που εκείνος κουβαλάει1. Πρόκειται για μια ποίηση που κινείται κατά βάση στη συναισθηματική κλίμακα του γκρίζου και της νοσταλγίας, αφήνοντας μόνο μικρές χαραμάδες ελπίδας σε σκόρπιους στίχους. Γράφει σ’ ένα ποίημα της πρώτης του συλλογής: «Αγκαλιάζω, όχι εκείνα/ τα θαμμένα στην άκαρπη γη/ μα τούτα, τα ψιθυριστά/ που φέγγουν αβίαστα/ στις ανθισμένες σπηλιές/ ενός σύντομου κόσμου».

Ο ποιητής αναμετράται με τους ψιθύρους και τις κραυγές, με κοινή συνισταμένη όλων τη λύτρωση που προσφέρει η ποίηση. Η δεύτερη συλλογή χωρίζεται σε πέντε ενότητες, με διακριτή θεματική και συναισθηματική ατμόσφαιρα σε καθεμιά τους, εκ των οποίων η τελευταία λειτουργεί και ως επίλογος.

Για τούτα τα ψιθυριστά, που αιωρούνται προς διάφορες κατευθύνσεις σαν τα σκορπισμένα φύλλα του δέντρου στο εξώφυλλο, μάς μιλάει στη δεύτερη συλλογή του, Όταν ο ψίθυρος (εκδ. Μελάνι, 2019). Ο ποιητής αναμετράται με τους ψιθύρους και τις κραυγές, με κοινή συνισταμένη όλων τη λύτρωση που προσφέρει η ποίηση. Η δεύτερη συλλογή χωρίζεται σε πέντε ενότητες, με διακριτή θεματική και συναισθηματική ατμόσφαιρα σε καθεμιά τους, εκ των οποίων η τελευταία λειτουργεί και ως επίλογος. Κάθε ενότητα ξεκινάει με ένα πεζοποίημα, το οποίο μάς εισάγει προγραμματικά στη θεματική των άτιτλων ποιημάτων που ακολουθούν. Επίσης, κάθε ενότητα ξεκινάει με την τελευταία λέξη της προηγούμενης, σχηματίζοντας μια λεκτική και νοηματική σκυταλοδρομία μεταξύ των τμημάτων του βιβλίου.

Ο ψίθυρος, λοιπόν, σε ηχητική αντιπαραβολή προς την κραυγή, αποτελεί το βασικό μοτίβο, πάνω στο οποίο δομείται όλη η συλλογή. Στην πρώτη ενότητα η κραυγή και η φωνή ανήκουν στους ερωτευμένους, που «μιλούν δυνατά, ν’ ακουστούν πέρα από τους τοίχους και τ’ ακατοίκητα πλοία»· οι ψίθυροι ανήκουν στη μοναξιά. Οι ερωτευμένοι γίνονται ένα, ζουν την αγάπη τους στη διαπασών κάθε μικρή στιγμή, ενεργοποιώντας όλες τις αισθήσεις τους και νικώντας τη φθορά του χρόνου («Απόψε ας γεράσουμε μαζί/ να υποφέρει ο χρόνος αντί για μας»). Ξαφνικά, όμως, στη δεύτερη ενότητα η φωνή του έρωτα διακόπτεται από το κακό που ηχεί ακόμη πιο δυνατά. Στο περιθώριο, πλέον, των ήχων ενσκήπτουν οι σκιές, ο θάνατος, ο φόβος, οι σιωπές, οι άλαλες σκέψεις και οι ερωτευμένοι μοιάζουν «άδεια μπουκάλια σε χαρτόκουτα». Ο ποιητής γράφει στη δεύτερη ενότητα:

ΙΙ.
«Στο περιθώριο των ήχων τον ελάχιστο θόρυβο 
μια σκιά τολμά το πέρασμα 
μεταξύ μηδενός και απείρου
με την καρδιά στον πάσσαλο
με το σκούρο νερό των τυφλών 
η νόθα γαλήνη κι η αδράνεια 
τυλιγμένες στον λαιμό του ιχνηλάτη 
αν όχι αυτός 
ποιος θα τολμήσει το πέρασμα 
το τζιτζίκι με την αμφίεση σκορπιού 
αν όχι αυτό 
ποιος θα χτενίσει τα βουνά ως τις σκάλες 
ως τα καμένα σώματα 
χωρίς μετέωρο βήμα ποιος τολμά 
να παραβγεί την ηχώ της σφαίρας 
να μετριάσει τους φόβους 
να μετρήσει τους νεκρούς ανάμεσα στους φόβους 
και τους δειλούς 
αμέτρητοι ζουν μαζεμένοι 
στην εκκωφαντική σιωπή 
τη δική τους και όλων». 

Στον Δημητριάδη η ποίηση είναι η γονιμοποιός δύναμη που υπόσχεται την «ανάσταση», όχι το αναλγητικό φάρμακο που απλώς διαχειρίζεται συμπτωματολογικά και επιφανειακά τον πόνο.

Η ατμόσφαιρα μυρίζει προϊούσα αποσύνθεση, ενώ ένα σκηνικό πολέμου και καταστροφής στήνεται, έτοιμο να κατασπαράξει κάθε χαρούμενη στιγμή. Μέσα στην καταστροφή το ποιητικό υποκείμενο ανακαλεί τον έρωτα, τα ονειροπολήματα, τις «ημιτελείς παρτίδες γέλιου». Όμως, διέρχεται καρτερικά μέσα από όλη αυτή την κατάσταση, για να καταφέρει τον νόστο προς την ευτυχία. Και η ευτυχία προϋποθέτει την αυτογνωσία, τη γνωριμία με την αποκηρυγμένη πλευρά του εαυτού του. Στην τελευταία ενότητα ο πόνος και ο ψίθυρος μετουσιώνονται σε ποίηση και «όλα τα κλαδιά άνθισαν». Μέσω της ενσυναίσθησης του ποιητή, τα δάκρυα γίνονται το μελάνι, για να γραφούν οι στίχοι. Στον Δημητριάδη η ποίηση είναι η γονιμοποιός δύναμη που υπόσχεται την «ανάσταση», όχι το αναλγητικό φάρμακο που απλώς διαχειρίζεται συμπτωματολογικά και επιφανειακά τον πόνο, όπως στον Καβάφη: «Εις σε προστρέχω Τέχνη της Ποιήσεως,/ που κάπως ξέρεις από φάρμακα»2.   

Αν, λοιπόν, στον Χρόνο αυτόχειρα τα ποιήματα έχουν μια πεσιμιστική διάθεση3, στη δεύτερη συλλογή αυτή μετριάζεται. Οι αναμνήσεις αποτελούν το σημείο κλειδί, για να ξεκλειδώσει κανείς τις σιωπές και να συμφιλιωθεί με το παρελθόν. Οι ψίθυροι έχουν τον ρόλο τους. Ακόμη και ο ακροτελεύτιος ψίθυρος-στίχος της συλλογής, «Πότισα τις μηλιές;», όταν το ποιητικό υποκείμενο ετοιμάζεται να κατέλθει αυτοκτονικά στον θάνατο που αντικρίζει παντού, είναι μια μικρή υπόμνηση της ζωής που θάλλει ακόμη γύρω του. Ακόμη κι εκείνη την ύστατη στιγμή υπάρχει κάτι το ελάχιστο να τον κρατήσει στη ζωή, αυτή η έγνοια των μικρών πραγμάτων που μένουν πίσω. 

Η συλλογή έχει αφηγηματική ροή και συνοχή, σαν μια ποιητική αφήγηση με σημείο εκκίνησης την πληρότητα που προσφέρει ο έρωτας, ενδιάμεσο σταθμό τη σκληρή πραγματικότητα του πόνου και της αποσύνθεσης και τελικό προορισμό την επανασυγκόλληση του κατακερματισμένου εαυτού, τον νόστο προς την ευτυχία, μέσω των ψιθυριστών υπολειμμάτων της που γίνονται ποίηση.

Η συλλογή έχει αφηγηματική ροή και συνοχή, σαν μια ποιητική αφήγηση με σημείο εκκίνησης την πληρότητα που προσφέρει ο έρωτας, ενδιάμεσο σταθμό τη σκληρή πραγματικότητα του πόνου και της αποσύνθεσης και τελικό προορισμό την επανασυγκόλληση του κατακερματισμένου εαυτού, τον νόστο προς την ευτυχία, μέσω των ψιθυριστών υπολειμμάτων της που γίνονται ποίηση. Αυτή η ροή, που έχει τη μορφή ενός ταξιδιού, βοηθάει τον αναγνώστη στην καλύτερη πρόσληψη του νοήματος και του συναισθήματος. 

Όπως μπορεί να διαπιστώσει κανείς και στο παραπάνω ποίημα, υπάρχει επιμελημένη ρυθμικότητα στους στίχους, με εναλλαγές και ευδιάκριτα επαναλαμβανόμενα ρυθμικά μοτίβα, τα οποία διακρίνει εύκολα κανείς κατά την απαγγελία. Το παραπάνω ποίημα αποτελεί και ένα ενδεικτικό παράδειγμα του πώς ο ποιητής κατορθώνει να μειώσει την ποιητική ανοικείωση και να εντάξει τα ετερόκλητα ποιητικά του στοιχεία γύρω από την κυρίαρχη συναισθηματική συνθήκη του ποιήματος, που στην προκειμένη περίπτωση είναι η σιωπή του θανάτου. Σε άλλα ποιήματα, όμως, που μιλούν για την καταστροφή και την αποσύνθεση, ο λόγος του μοιάζει πιο κατακερματισμένος, οι εικόνες περισσότερο ασύνδετες, υποβάλλοντας ίσως με αυτό τον τρόπο τον ψυχικό διαμελισμό του ποιητικού υποκειμένου. 

Ο Δημητριάδης στη δεύτερη συλλογή του ωριμάζει, καθώς ο λόγος του γίνεται πιο βιωματικός, ώστε να επενεργεί στον αναγνώστη περισσότερο συναισθηματικά παρά διανοητικά4. Είναι εξαιρετικά σημαντική αυτή η διαπίστωση, καθώς η ποίηση που δηλώνει, κηρύττει ή διαπιστώνει, παρά υποβάλλει, μοιάζει αποχυμωμένη και πεζολογεί. Ο Δημητριάδης αποφεύγει αυτόν τον σκόπελο. Το ζητούμενο είναι να δομήσει σταδιακά ένα πιο στέρεο και συγκροτημένο ποιητικό σύμπαν με τα στοιχεία που τον εκφράζουν, ώστε μέσα σε αυτό ο αναγνώστης να «κυκλοφορεί» άνετα μεταξύ των στίχων, χωρίς να μοιάζει παράταιρη καμιά εικόνα ή να ξενίζει. Αναμένουμε, λοιπόν, τη συνέχεια.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΕΛΙΟΠΟΥΛΟΣ είναι ποιητής.
Τελευταίο του βιβλίο, η ποιητική συλλογή που συνέγραψε με τον Χρήστο Τουμανίδη 
«Εορδαία γη ή Αναζητώντας τον χαμένο μας χρόνο» (εκδ. Ρώμη).

→ Στην κεντρική εικόνα: Σύνθεση φωτογραφίας © Maliheh Zafarnezhad.


1. Διώνη Δημητριάδου, «Η ποιητική βίωση του χρόνου», Fractal, τχ. 28 (Σεπτέμβριος 2016). 
2. Στίχοι από το ποίημα του Καβάφη, «Μελαγχολία του Ιάσονος Κλεάνδρου· ποιητού εν Kομμαγηνή· 595 μ.X.».
3. Γιώργος Λίλλης, «Χρόνος αυτόχειρας», Θράκα, 5.4.2018.
4. Ανάλογη διαπίστωση κάνει και η Διώνη Δημητριάδου (βλ. Διώνη Δημητριάδου, «Όταν ο ψίθυρος», frear.gr, 28.9.2019).

altΌταν ο ψίθυρος
Δημήτριος Δημητριάδης
Μελάνι 2019
Σελ. 48, τιμή εκδότη €8,50

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Σκοτεινός καθρέφτης» του Νίκου Λάζαρη (κριτική) – Μια ευσύνοπτη ελεγεία αδελφικής αγάπης

«Σκοτεινός καθρέφτης» του Νίκου Λάζαρη (κριτική) – Μια ευσύνοπτη ελεγεία αδελφικής αγάπης

Για την ποιητική συλλογή του Νίκου Λάζαρη «Σκοτεινός καθρέφτης» (εκδ. Κουκκίδα). Κεντρική εικόνα: © Peter H (Pixabay).

Γράφει ο Αντώνης Μακρυδημήτρης

Ι

Εισα...

«Αποδείξεις και Θεωρίες: Δοκίμια για την ποίηση» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

«Αποδείξεις και Θεωρίες: Δοκίμια για την ποίηση» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

Για τη συλλογή δοκιμίων της Λουίζ Γκλικ [Louise Glück] «Αποδείξεις και Θεωρίες: Δοκίμια για την ποίηση» (μτφρ. Γιώργος Λαμπράκος, εκδ. Στερέωμα). Στην κεντρική εικόνα, η Λουίζ Γκλικ.

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Τη Λουίζ Γ...

«Τα συντρίμμια και η αναστήλωσή τους – Η αλληλέγγυα ποιητική της Λύντιας Στεφάνου» του Αλέξη Ζήρα (κριτική)

«Τα συντρίμμια και η αναστήλωσή τους – Η αλληλέγγυα ποιητική της Λύντιας Στεφάνου» του Αλέξη Ζήρα (κριτική)

Για το δοκίμιο του Αλέξη Ζήρα «Τα συντρίμμια και η αναστήλωσή τους – Η αλληλέγγυα ποιητική της Λύντιας Στεφάνου» (εκδ. Θράκα). Στην κεντρική εικόνα, η ποιήτρια Λύντια Στεφάνου στο σπίτι της ζωγράφου Νέλλης Ανδρικοπούλου (1948).

Γράφει η Χλόη Κουτσουμπέλη ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Άνα Μαρία Σούα: «Η ζωή είναι τρελή, παράλογη, κωμική και τραγική – το ίδιο και οι ιστορίες μου!»

Άνα Μαρία Σούα: «Η ζωή είναι τρελή, παράλογη, κωμική και τραγική – το ίδιο και οι ιστορίες μου!»

Συνέντευξη με την Αργεντινή συγγραφέα Άνα Μαρία Σούα [Ana María Shua], με αφορμή την ανθολογία διηγημάτων της «Σκυλίσια ζωή και άλλες ακροβασίες» (μτφρ. Άννα Βερροιοπούλου, εκδ. Βακχικόν). Η συγγραφέας θα βρεθεί στην Αθήνα τις επόμενες μέρες, καλεσμένη του 15ου Φεστιβάλ ΛΕΑ.

Συνέ...

1ο Φεστιβάλ Διά-δραση στα Ιωάννινα – Τι σημαίνει η σιωπή στην εποχή των θορύβων;

1ο Φεστιβάλ Διά-δραση στα Ιωάννινα – Τι σημαίνει η σιωπή στην εποχή των θορύβων;

Το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Ιωαννιτών διοργανώνει το 1ο Φεστιβάλ «Διά-δραση» από τις 15 έως τις 17 Ιουνίου, με θέμα των συζητήσεων και των καλλιτεχνικών δράσεων τη σιωπή.

Επιμέλεια: Book Press

...

15ο Φεστιβάλ ΛΕΑ: Συζητήσεις και εργαστήρια με συγγραφείς από τη Λατινική Αμερική, την Πορτογαλία και την Ισπανία – Αναλυτικά όλο το πρόγραμμα

15ο Φεστιβάλ ΛΕΑ: Συζητήσεις και εργαστήρια με συγγραφείς από τη Λατινική Αμερική, την Πορτογαλία και την Ισπανία – Αναλυτικά όλο το πρόγραμμα

Το 15ο Φεστιβάλ ΛΕΑ (Λογοτεχνία εν Αθήναις) θα πραγματοποιηθεί από τις 13 έως τις 22 Ιουνίου στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις.

Επιμέλεια: Book Press

Υπό την αιγίδα της Α.Ε. της Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας, Κατερίνας Σα...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ