alt

Για την ποιητική συλλογή του Δημήτριου Δημητριάδη «Όταν ο ψίθυρος» (εκδ. Μελάνι).

Του Γιώργου Δελιόπουλου

Στην πρώτη του ποιητική συλλογή, Χρόνος αυτόχειρας (εκδ. Γκοβόστη, 2016), ο ποιητής Δημήτριος Δημητριάδης αναμετράται με τον χρόνο, εμβαθύνοντας στη φθορά και την απώλεια, που εκείνος κουβαλάει1. Πρόκειται για μια ποίηση που κινείται κατά βάση στη συναισθηματική κλίμακα του γκρίζου και της νοσταλγίας, αφήνοντας μόνο μικρές χαραμάδες ελπίδας σε σκόρπιους στίχους. Γράφει σ’ ένα ποίημα της πρώτης του συλλογής: «Αγκαλιάζω, όχι εκείνα/ τα θαμμένα στην άκαρπη γη/ μα τούτα, τα ψιθυριστά/ που φέγγουν αβίαστα/ στις ανθισμένες σπηλιές/ ενός σύντομου κόσμου».

Ο ποιητής αναμετράται με τους ψιθύρους και τις κραυγές, με κοινή συνισταμένη όλων τη λύτρωση που προσφέρει η ποίηση. Η δεύτερη συλλογή χωρίζεται σε πέντε ενότητες, με διακριτή θεματική και συναισθηματική ατμόσφαιρα σε καθεμιά τους, εκ των οποίων η τελευταία λειτουργεί και ως επίλογος.

Για τούτα τα ψιθυριστά, που αιωρούνται προς διάφορες κατευθύνσεις σαν τα σκορπισμένα φύλλα του δέντρου στο εξώφυλλο, μάς μιλάει στη δεύτερη συλλογή του, Όταν ο ψίθυρος (εκδ. Μελάνι, 2019). Ο ποιητής αναμετράται με τους ψιθύρους και τις κραυγές, με κοινή συνισταμένη όλων τη λύτρωση που προσφέρει η ποίηση. Η δεύτερη συλλογή χωρίζεται σε πέντε ενότητες, με διακριτή θεματική και συναισθηματική ατμόσφαιρα σε καθεμιά τους, εκ των οποίων η τελευταία λειτουργεί και ως επίλογος. Κάθε ενότητα ξεκινάει με ένα πεζοποίημα, το οποίο μάς εισάγει προγραμματικά στη θεματική των άτιτλων ποιημάτων που ακολουθούν. Επίσης, κάθε ενότητα ξεκινάει με την τελευταία λέξη της προηγούμενης, σχηματίζοντας μια λεκτική και νοηματική σκυταλοδρομία μεταξύ των τμημάτων του βιβλίου.

Ο ψίθυρος, λοιπόν, σε ηχητική αντιπαραβολή προς την κραυγή, αποτελεί το βασικό μοτίβο, πάνω στο οποίο δομείται όλη η συλλογή. Στην πρώτη ενότητα η κραυγή και η φωνή ανήκουν στους ερωτευμένους, που «μιλούν δυνατά, ν’ ακουστούν πέρα από τους τοίχους και τ’ ακατοίκητα πλοία»· οι ψίθυροι ανήκουν στη μοναξιά. Οι ερωτευμένοι γίνονται ένα, ζουν την αγάπη τους στη διαπασών κάθε μικρή στιγμή, ενεργοποιώντας όλες τις αισθήσεις τους και νικώντας τη φθορά του χρόνου («Απόψε ας γεράσουμε μαζί/ να υποφέρει ο χρόνος αντί για μας»). Ξαφνικά, όμως, στη δεύτερη ενότητα η φωνή του έρωτα διακόπτεται από το κακό που ηχεί ακόμη πιο δυνατά. Στο περιθώριο, πλέον, των ήχων ενσκήπτουν οι σκιές, ο θάνατος, ο φόβος, οι σιωπές, οι άλαλες σκέψεις και οι ερωτευμένοι μοιάζουν «άδεια μπουκάλια σε χαρτόκουτα». Ο ποιητής γράφει στη δεύτερη ενότητα:

ΙΙ.
«Στο περιθώριο των ήχων τον ελάχιστο θόρυβο 
μια σκιά τολμά το πέρασμα 
μεταξύ μηδενός και απείρου
με την καρδιά στον πάσσαλο
με το σκούρο νερό των τυφλών 
η νόθα γαλήνη κι η αδράνεια 
τυλιγμένες στον λαιμό του ιχνηλάτη 
αν όχι αυτός 
ποιος θα τολμήσει το πέρασμα 
το τζιτζίκι με την αμφίεση σκορπιού 
αν όχι αυτό 
ποιος θα χτενίσει τα βουνά ως τις σκάλες 
ως τα καμένα σώματα 
χωρίς μετέωρο βήμα ποιος τολμά 
να παραβγεί την ηχώ της σφαίρας 
να μετριάσει τους φόβους 
να μετρήσει τους νεκρούς ανάμεσα στους φόβους 
και τους δειλούς 
αμέτρητοι ζουν μαζεμένοι 
στην εκκωφαντική σιωπή 
τη δική τους και όλων». 

Στον Δημητριάδη η ποίηση είναι η γονιμοποιός δύναμη που υπόσχεται την «ανάσταση», όχι το αναλγητικό φάρμακο που απλώς διαχειρίζεται συμπτωματολογικά και επιφανειακά τον πόνο.

Η ατμόσφαιρα μυρίζει προϊούσα αποσύνθεση, ενώ ένα σκηνικό πολέμου και καταστροφής στήνεται, έτοιμο να κατασπαράξει κάθε χαρούμενη στιγμή. Μέσα στην καταστροφή το ποιητικό υποκείμενο ανακαλεί τον έρωτα, τα ονειροπολήματα, τις «ημιτελείς παρτίδες γέλιου». Όμως, διέρχεται καρτερικά μέσα από όλη αυτή την κατάσταση, για να καταφέρει τον νόστο προς την ευτυχία. Και η ευτυχία προϋποθέτει την αυτογνωσία, τη γνωριμία με την αποκηρυγμένη πλευρά του εαυτού του. Στην τελευταία ενότητα ο πόνος και ο ψίθυρος μετουσιώνονται σε ποίηση και «όλα τα κλαδιά άνθισαν». Μέσω της ενσυναίσθησης του ποιητή, τα δάκρυα γίνονται το μελάνι, για να γραφούν οι στίχοι. Στον Δημητριάδη η ποίηση είναι η γονιμοποιός δύναμη που υπόσχεται την «ανάσταση», όχι το αναλγητικό φάρμακο που απλώς διαχειρίζεται συμπτωματολογικά και επιφανειακά τον πόνο, όπως στον Καβάφη: «Εις σε προστρέχω Τέχνη της Ποιήσεως,/ που κάπως ξέρεις από φάρμακα»2.   

Αν, λοιπόν, στον Χρόνο αυτόχειρα τα ποιήματα έχουν μια πεσιμιστική διάθεση3, στη δεύτερη συλλογή αυτή μετριάζεται. Οι αναμνήσεις αποτελούν το σημείο κλειδί, για να ξεκλειδώσει κανείς τις σιωπές και να συμφιλιωθεί με το παρελθόν. Οι ψίθυροι έχουν τον ρόλο τους. Ακόμη και ο ακροτελεύτιος ψίθυρος-στίχος της συλλογής, «Πότισα τις μηλιές;», όταν το ποιητικό υποκείμενο ετοιμάζεται να κατέλθει αυτοκτονικά στον θάνατο που αντικρίζει παντού, είναι μια μικρή υπόμνηση της ζωής που θάλλει ακόμη γύρω του. Ακόμη κι εκείνη την ύστατη στιγμή υπάρχει κάτι το ελάχιστο να τον κρατήσει στη ζωή, αυτή η έγνοια των μικρών πραγμάτων που μένουν πίσω. 

Η συλλογή έχει αφηγηματική ροή και συνοχή, σαν μια ποιητική αφήγηση με σημείο εκκίνησης την πληρότητα που προσφέρει ο έρωτας, ενδιάμεσο σταθμό τη σκληρή πραγματικότητα του πόνου και της αποσύνθεσης και τελικό προορισμό την επανασυγκόλληση του κατακερματισμένου εαυτού, τον νόστο προς την ευτυχία, μέσω των ψιθυριστών υπολειμμάτων της που γίνονται ποίηση.

Η συλλογή έχει αφηγηματική ροή και συνοχή, σαν μια ποιητική αφήγηση με σημείο εκκίνησης την πληρότητα που προσφέρει ο έρωτας, ενδιάμεσο σταθμό τη σκληρή πραγματικότητα του πόνου και της αποσύνθεσης και τελικό προορισμό την επανασυγκόλληση του κατακερματισμένου εαυτού, τον νόστο προς την ευτυχία, μέσω των ψιθυριστών υπολειμμάτων της που γίνονται ποίηση. Αυτή η ροή, που έχει τη μορφή ενός ταξιδιού, βοηθάει τον αναγνώστη στην καλύτερη πρόσληψη του νοήματος και του συναισθήματος. 

Όπως μπορεί να διαπιστώσει κανείς και στο παραπάνω ποίημα, υπάρχει επιμελημένη ρυθμικότητα στους στίχους, με εναλλαγές και ευδιάκριτα επαναλαμβανόμενα ρυθμικά μοτίβα, τα οποία διακρίνει εύκολα κανείς κατά την απαγγελία. Το παραπάνω ποίημα αποτελεί και ένα ενδεικτικό παράδειγμα του πώς ο ποιητής κατορθώνει να μειώσει την ποιητική ανοικείωση και να εντάξει τα ετερόκλητα ποιητικά του στοιχεία γύρω από την κυρίαρχη συναισθηματική συνθήκη του ποιήματος, που στην προκειμένη περίπτωση είναι η σιωπή του θανάτου. Σε άλλα ποιήματα, όμως, που μιλούν για την καταστροφή και την αποσύνθεση, ο λόγος του μοιάζει πιο κατακερματισμένος, οι εικόνες περισσότερο ασύνδετες, υποβάλλοντας ίσως με αυτό τον τρόπο τον ψυχικό διαμελισμό του ποιητικού υποκειμένου. 

Ο Δημητριάδης στη δεύτερη συλλογή του ωριμάζει, καθώς ο λόγος του γίνεται πιο βιωματικός, ώστε να επενεργεί στον αναγνώστη περισσότερο συναισθηματικά παρά διανοητικά4. Είναι εξαιρετικά σημαντική αυτή η διαπίστωση, καθώς η ποίηση που δηλώνει, κηρύττει ή διαπιστώνει, παρά υποβάλλει, μοιάζει αποχυμωμένη και πεζολογεί. Ο Δημητριάδης αποφεύγει αυτόν τον σκόπελο. Το ζητούμενο είναι να δομήσει σταδιακά ένα πιο στέρεο και συγκροτημένο ποιητικό σύμπαν με τα στοιχεία που τον εκφράζουν, ώστε μέσα σε αυτό ο αναγνώστης να «κυκλοφορεί» άνετα μεταξύ των στίχων, χωρίς να μοιάζει παράταιρη καμιά εικόνα ή να ξενίζει. Αναμένουμε, λοιπόν, τη συνέχεια.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΕΛΙΟΠΟΥΛΟΣ είναι ποιητής.
Τελευταίο του βιβλίο, η ποιητική συλλογή που συνέγραψε με τον Χρήστο Τουμανίδη 
«Εορδαία γη ή Αναζητώντας τον χαμένο μας χρόνο» (εκδ. Ρώμη).

→ Στην κεντρική εικόνα: Σύνθεση φωτογραφίας © Maliheh Zafarnezhad.


1. Διώνη Δημητριάδου, «Η ποιητική βίωση του χρόνου», Fractal, τχ. 28 (Σεπτέμβριος 2016). 
2. Στίχοι από το ποίημα του Καβάφη, «Μελαγχολία του Ιάσονος Κλεάνδρου· ποιητού εν Kομμαγηνή· 595 μ.X.».
3. Γιώργος Λίλλης, «Χρόνος αυτόχειρας», Θράκα, 5.4.2018.
4. Ανάλογη διαπίστωση κάνει και η Διώνη Δημητριάδου (βλ. Διώνη Δημητριάδου, «Όταν ο ψίθυρος», frear.gr, 28.9.2019).

altΌταν ο ψίθυρος
Δημήτριος Δημητριάδης
Μελάνι 2019
Σελ. 48, τιμή εκδότη €8,50

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Emily Dickinson, Ποιήματα» (κριτική) – Το αργυρό χρονικό της μετάφρασης

«Emily Dickinson, Ποιήματα» (κριτική) – Το αργυρό χρονικό της μετάφρασης

Για το βιβλίο «Emily Dickinson, Ποιήματα» (εκλογή, προλεγόμενα, μετάφραση Κώστας Κουτσουρέλης, εκδ. Κίχλη). Κεντρική εικόνα: Η Σίνθια Νίξον υποδύεται την Έμιλυ Ντίκινσον στη βιογραφική ταινία του Τέρενς Ντέιβις «A Quier Passion». 

Γράφει η Γεωργία Τριανταφυλλίδου ...

«Ο θυρωρός των ημερών» της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου (κριτική)

«Ο θυρωρός των ημερών» της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου (κριτική)

Για την ποιητική συλλογή της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου «Ο θυρωρός των ημερών» (εκδ. Κέδρος). Κεντρική εικόνα: He © Positi Negati.

Γράφει η Μαρίτα Παπαρούση

Στην ποιητική συλλογή ...

«Η χαμηλόφωνη τόλμη» (κριτική): Έξι γυναίκες φιλόλογοι ανθολογούν έξι λυρικές ποιήτριες του 20ου αιώνα

«Η χαμηλόφωνη τόλμη» (κριτική): Έξι γυναίκες φιλόλογοι ανθολογούν έξι λυρικές ποιήτριες του 20ου αιώνα

Για την ανθολογία «Η χαμηλόφωνη τόλμη» (εκδ. Νίκας). Κεντρική εικόνα: πίνακας του Τζον Γουίλιαμ Γουότερχαουζ εμπνευσμένος από ποίημα του Άλφρεντ Τέννυσον.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ποιητές που τους σάρωσε η λήθη. Στίχοι που ντύθηκαν την απώλειά τους. Α...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ