alt

Για την ποιητική συλλογή του Δημήτριου Δημητριάδη «Όταν ο ψίθυρος» (εκδ. Μελάνι).

Του Γιώργου Δελιόπουλου

Στην πρώτη του ποιητική συλλογή, Χρόνος αυτόχειρας (εκδ. Γκοβόστη, 2016), ο ποιητής Δημήτριος Δημητριάδης αναμετράται με τον χρόνο, εμβαθύνοντας στη φθορά και την απώλεια, που εκείνος κουβαλάει1. Πρόκειται για μια ποίηση που κινείται κατά βάση στη συναισθηματική κλίμακα του γκρίζου και της νοσταλγίας, αφήνοντας μόνο μικρές χαραμάδες ελπίδας σε σκόρπιους στίχους. Γράφει σ’ ένα ποίημα της πρώτης του συλλογής: «Αγκαλιάζω, όχι εκείνα/ τα θαμμένα στην άκαρπη γη/ μα τούτα, τα ψιθυριστά/ που φέγγουν αβίαστα/ στις ανθισμένες σπηλιές/ ενός σύντομου κόσμου».

Ο ποιητής αναμετράται με τους ψιθύρους και τις κραυγές, με κοινή συνισταμένη όλων τη λύτρωση που προσφέρει η ποίηση. Η δεύτερη συλλογή χωρίζεται σε πέντε ενότητες, με διακριτή θεματική και συναισθηματική ατμόσφαιρα σε καθεμιά τους, εκ των οποίων η τελευταία λειτουργεί και ως επίλογος.

Για τούτα τα ψιθυριστά, που αιωρούνται προς διάφορες κατευθύνσεις σαν τα σκορπισμένα φύλλα του δέντρου στο εξώφυλλο, μάς μιλάει στη δεύτερη συλλογή του, Όταν ο ψίθυρος (εκδ. Μελάνι, 2019). Ο ποιητής αναμετράται με τους ψιθύρους και τις κραυγές, με κοινή συνισταμένη όλων τη λύτρωση που προσφέρει η ποίηση. Η δεύτερη συλλογή χωρίζεται σε πέντε ενότητες, με διακριτή θεματική και συναισθηματική ατμόσφαιρα σε καθεμιά τους, εκ των οποίων η τελευταία λειτουργεί και ως επίλογος. Κάθε ενότητα ξεκινάει με ένα πεζοποίημα, το οποίο μάς εισάγει προγραμματικά στη θεματική των άτιτλων ποιημάτων που ακολουθούν. Επίσης, κάθε ενότητα ξεκινάει με την τελευταία λέξη της προηγούμενης, σχηματίζοντας μια λεκτική και νοηματική σκυταλοδρομία μεταξύ των τμημάτων του βιβλίου.

Ο ψίθυρος, λοιπόν, σε ηχητική αντιπαραβολή προς την κραυγή, αποτελεί το βασικό μοτίβο, πάνω στο οποίο δομείται όλη η συλλογή. Στην πρώτη ενότητα η κραυγή και η φωνή ανήκουν στους ερωτευμένους, που «μιλούν δυνατά, ν’ ακουστούν πέρα από τους τοίχους και τ’ ακατοίκητα πλοία»· οι ψίθυροι ανήκουν στη μοναξιά. Οι ερωτευμένοι γίνονται ένα, ζουν την αγάπη τους στη διαπασών κάθε μικρή στιγμή, ενεργοποιώντας όλες τις αισθήσεις τους και νικώντας τη φθορά του χρόνου («Απόψε ας γεράσουμε μαζί/ να υποφέρει ο χρόνος αντί για μας»). Ξαφνικά, όμως, στη δεύτερη ενότητα η φωνή του έρωτα διακόπτεται από το κακό που ηχεί ακόμη πιο δυνατά. Στο περιθώριο, πλέον, των ήχων ενσκήπτουν οι σκιές, ο θάνατος, ο φόβος, οι σιωπές, οι άλαλες σκέψεις και οι ερωτευμένοι μοιάζουν «άδεια μπουκάλια σε χαρτόκουτα». Ο ποιητής γράφει στη δεύτερη ενότητα:

ΙΙ.
«Στο περιθώριο των ήχων τον ελάχιστο θόρυβο 
μια σκιά τολμά το πέρασμα 
μεταξύ μηδενός και απείρου
με την καρδιά στον πάσσαλο
με το σκούρο νερό των τυφλών 
η νόθα γαλήνη κι η αδράνεια 
τυλιγμένες στον λαιμό του ιχνηλάτη 
αν όχι αυτός 
ποιος θα τολμήσει το πέρασμα 
το τζιτζίκι με την αμφίεση σκορπιού 
αν όχι αυτό 
ποιος θα χτενίσει τα βουνά ως τις σκάλες 
ως τα καμένα σώματα 
χωρίς μετέωρο βήμα ποιος τολμά 
να παραβγεί την ηχώ της σφαίρας 
να μετριάσει τους φόβους 
να μετρήσει τους νεκρούς ανάμεσα στους φόβους 
και τους δειλούς 
αμέτρητοι ζουν μαζεμένοι 
στην εκκωφαντική σιωπή 
τη δική τους και όλων». 

Στον Δημητριάδη η ποίηση είναι η γονιμοποιός δύναμη που υπόσχεται την «ανάσταση», όχι το αναλγητικό φάρμακο που απλώς διαχειρίζεται συμπτωματολογικά και επιφανειακά τον πόνο.

Η ατμόσφαιρα μυρίζει προϊούσα αποσύνθεση, ενώ ένα σκηνικό πολέμου και καταστροφής στήνεται, έτοιμο να κατασπαράξει κάθε χαρούμενη στιγμή. Μέσα στην καταστροφή το ποιητικό υποκείμενο ανακαλεί τον έρωτα, τα ονειροπολήματα, τις «ημιτελείς παρτίδες γέλιου». Όμως, διέρχεται καρτερικά μέσα από όλη αυτή την κατάσταση, για να καταφέρει τον νόστο προς την ευτυχία. Και η ευτυχία προϋποθέτει την αυτογνωσία, τη γνωριμία με την αποκηρυγμένη πλευρά του εαυτού του. Στην τελευταία ενότητα ο πόνος και ο ψίθυρος μετουσιώνονται σε ποίηση και «όλα τα κλαδιά άνθισαν». Μέσω της ενσυναίσθησης του ποιητή, τα δάκρυα γίνονται το μελάνι, για να γραφούν οι στίχοι. Στον Δημητριάδη η ποίηση είναι η γονιμοποιός δύναμη που υπόσχεται την «ανάσταση», όχι το αναλγητικό φάρμακο που απλώς διαχειρίζεται συμπτωματολογικά και επιφανειακά τον πόνο, όπως στον Καβάφη: «Εις σε προστρέχω Τέχνη της Ποιήσεως,/ που κάπως ξέρεις από φάρμακα»2.   

Αν, λοιπόν, στον Χρόνο αυτόχειρα τα ποιήματα έχουν μια πεσιμιστική διάθεση3, στη δεύτερη συλλογή αυτή μετριάζεται. Οι αναμνήσεις αποτελούν το σημείο κλειδί, για να ξεκλειδώσει κανείς τις σιωπές και να συμφιλιωθεί με το παρελθόν. Οι ψίθυροι έχουν τον ρόλο τους. Ακόμη και ο ακροτελεύτιος ψίθυρος-στίχος της συλλογής, «Πότισα τις μηλιές;», όταν το ποιητικό υποκείμενο ετοιμάζεται να κατέλθει αυτοκτονικά στον θάνατο που αντικρίζει παντού, είναι μια μικρή υπόμνηση της ζωής που θάλλει ακόμη γύρω του. Ακόμη κι εκείνη την ύστατη στιγμή υπάρχει κάτι το ελάχιστο να τον κρατήσει στη ζωή, αυτή η έγνοια των μικρών πραγμάτων που μένουν πίσω. 

Η συλλογή έχει αφηγηματική ροή και συνοχή, σαν μια ποιητική αφήγηση με σημείο εκκίνησης την πληρότητα που προσφέρει ο έρωτας, ενδιάμεσο σταθμό τη σκληρή πραγματικότητα του πόνου και της αποσύνθεσης και τελικό προορισμό την επανασυγκόλληση του κατακερματισμένου εαυτού, τον νόστο προς την ευτυχία, μέσω των ψιθυριστών υπολειμμάτων της που γίνονται ποίηση.

Η συλλογή έχει αφηγηματική ροή και συνοχή, σαν μια ποιητική αφήγηση με σημείο εκκίνησης την πληρότητα που προσφέρει ο έρωτας, ενδιάμεσο σταθμό τη σκληρή πραγματικότητα του πόνου και της αποσύνθεσης και τελικό προορισμό την επανασυγκόλληση του κατακερματισμένου εαυτού, τον νόστο προς την ευτυχία, μέσω των ψιθυριστών υπολειμμάτων της που γίνονται ποίηση. Αυτή η ροή, που έχει τη μορφή ενός ταξιδιού, βοηθάει τον αναγνώστη στην καλύτερη πρόσληψη του νοήματος και του συναισθήματος. 

Όπως μπορεί να διαπιστώσει κανείς και στο παραπάνω ποίημα, υπάρχει επιμελημένη ρυθμικότητα στους στίχους, με εναλλαγές και ευδιάκριτα επαναλαμβανόμενα ρυθμικά μοτίβα, τα οποία διακρίνει εύκολα κανείς κατά την απαγγελία. Το παραπάνω ποίημα αποτελεί και ένα ενδεικτικό παράδειγμα του πώς ο ποιητής κατορθώνει να μειώσει την ποιητική ανοικείωση και να εντάξει τα ετερόκλητα ποιητικά του στοιχεία γύρω από την κυρίαρχη συναισθηματική συνθήκη του ποιήματος, που στην προκειμένη περίπτωση είναι η σιωπή του θανάτου. Σε άλλα ποιήματα, όμως, που μιλούν για την καταστροφή και την αποσύνθεση, ο λόγος του μοιάζει πιο κατακερματισμένος, οι εικόνες περισσότερο ασύνδετες, υποβάλλοντας ίσως με αυτό τον τρόπο τον ψυχικό διαμελισμό του ποιητικού υποκειμένου. 

Ο Δημητριάδης στη δεύτερη συλλογή του ωριμάζει, καθώς ο λόγος του γίνεται πιο βιωματικός, ώστε να επενεργεί στον αναγνώστη περισσότερο συναισθηματικά παρά διανοητικά4. Είναι εξαιρετικά σημαντική αυτή η διαπίστωση, καθώς η ποίηση που δηλώνει, κηρύττει ή διαπιστώνει, παρά υποβάλλει, μοιάζει αποχυμωμένη και πεζολογεί. Ο Δημητριάδης αποφεύγει αυτόν τον σκόπελο. Το ζητούμενο είναι να δομήσει σταδιακά ένα πιο στέρεο και συγκροτημένο ποιητικό σύμπαν με τα στοιχεία που τον εκφράζουν, ώστε μέσα σε αυτό ο αναγνώστης να «κυκλοφορεί» άνετα μεταξύ των στίχων, χωρίς να μοιάζει παράταιρη καμιά εικόνα ή να ξενίζει. Αναμένουμε, λοιπόν, τη συνέχεια.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΕΛΙΟΠΟΥΛΟΣ είναι ποιητής.
Τελευταίο του βιβλίο, η ποιητική συλλογή που συνέγραψε με τον Χρήστο Τουμανίδη 
«Εορδαία γη ή Αναζητώντας τον χαμένο μας χρόνο» (εκδ. Ρώμη).

→ Στην κεντρική εικόνα: Σύνθεση φωτογραφίας © Maliheh Zafarnezhad.


1. Διώνη Δημητριάδου, «Η ποιητική βίωση του χρόνου», Fractal, τχ. 28 (Σεπτέμβριος 2016). 
2. Στίχοι από το ποίημα του Καβάφη, «Μελαγχολία του Ιάσονος Κλεάνδρου· ποιητού εν Kομμαγηνή· 595 μ.X.».
3. Γιώργος Λίλλης, «Χρόνος αυτόχειρας», Θράκα, 5.4.2018.
4. Ανάλογη διαπίστωση κάνει και η Διώνη Δημητριάδου (βλ. Διώνη Δημητριάδου, «Όταν ο ψίθυρος», frear.gr, 28.9.2019).

altΌταν ο ψίθυρος
Δημήτριος Δημητριάδης
Μελάνι 2019
Σελ. 48, τιμή εκδότη €8,50

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Κομμάτια» του Ευριπίδη Γαραντούδη (κριτική) – Προσεγγίζοντας το παρελθόν μέσα από τη μνήμη και το όνειρο

«Κομμάτια» του Ευριπίδη Γαραντούδη (κριτική) – Προσεγγίζοντας το παρελθόν μέσα από τη μνήμη και το όνειρο

Για την ποιητική συλλογή του Ευριπίδη Γαραντούδη «Κομμάτια» (εκδ. Πόλις). 

Γράφει ο Αλέξανδρος Δεδιλιάρης

Με την τελευταία ποιητική του συλλογή, ...

«Σατόρι – Η στιγμή της φωτοσύνθεσης» του Μανόλη Πρατικάκη (κριτική) – Τ’ ανθισμένα δέντρα είναι τα πιο αυθεντικά ποιήματα

«Σατόρι – Η στιγμή της φωτοσύνθεσης» του Μανόλη Πρατικάκη (κριτική) – Τ’ ανθισμένα δέντρα είναι τα πιο αυθεντικά ποιήματα

Για την ποιητική συλλογή του Μανόλη Πρατικάκη «Σατόρι – Η στιγμή της φωτοσύνθεσης» (εκδ. Αρμός). 

Γράφει ο Σταύρος Κουβαράς

Ο Μαν...

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

Για την ποιητική συλλογή του Αρμάντο Ρομέρο (Armando Romero) «Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» (μτφρ. Αγαθή Δημητρούκα, εκδ. Τόπος). 

Γράφει ο Χρήστος Κούκης

Ο Αρμάντο Ρομέρο έλκει την καταγωγή του από την Ελλάδα. Σ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«ζ, η, θ, Ο Ξένος» του Μιχαήλ Μαρμαρινού, στην Επίδαυρο – τρεις ραψωδίες της «Οδύσσειας» μας φέρνουν κοντά στο «ανοίκειον»

«ζ, η, θ, Ο Ξένος» του Μιχαήλ Μαρμαρινού, στην Επίδαυρο – τρεις ραψωδίες της «Οδύσσειας» μας φέρνουν κοντά στο «ανοίκειον»

Για την παράσταση «ζ, η, θ, Ο Ξένος», που βασίζεται σε τρεις ραψωδίες της «Οδύσσειας», σε σκηνοθεσία του Μιχαήλ Μαρμαρινού, στην Επίδαυρο.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Μετά τη «Νέκυια» με το ιαπωνικό θέατρο ΝΟ το 2015, ο Μιχαήλ Μαρμαρινός επανέρχεται φέτ...

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

Βιβλία για ένα καλοκαίρι με μυστήριο και ανατριχίλες: 21 αστυνομικά που ξεχωρίζουν

Βιβλία για ένα καλοκαίρι με μυστήριο και ανατριχίλες: 21 αστυνομικά που ξεχωρίζουν

20 αστυνομικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, ελληνικά και μεταφρασμένα, συν το γνωστό μας Κάσκο του Σέργιου Γκάκα, που είναι επανέκδοση. Για ένα καλοκαίρι γεμάτο μυστήριο και ανατριχίλες, αλλά και με κοινωνικό προβληματισμό. 

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρίου

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Βιβλία για ένα καλοκαίρι με μυστήριο και ανατριχίλες: 21 αστυνομικά που ξεχωρίζουν

Βιβλία για ένα καλοκαίρι με μυστήριο και ανατριχίλες: 21 αστυνομικά που ξεχωρίζουν

20 αστυνομικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, ελληνικά και μεταφρασμένα, συν το γνωστό μας Κάσκο του Σέργιου Γκάκα, που είναι επανέκδοση. Για ένα καλοκαίρι γεμάτο μυστήριο και ανατριχίλες, αλλά και με κοινωνικό προβληματισμό. 

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρίου

...
Έξι βιβλία κουίρ πεζογραφίας και ποίησης από τις εκδόσεις Βακχικόν

Έξι βιβλία κουίρ πεζογραφίας και ποίησης από τις εκδόσεις Βακχικόν

Τρεις συν τρεις προτάσεις κουίρ πεζογραφίας και ποίησης από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

...

Καλοκαίρι 2025: «Διαβάζοντας σε ανοιχτούς ορίζοντες» – 50 λογοτεχνικά βιβλία για όλες τις διαθέσεις και για κάθε στιγμή

Καλοκαίρι 2025: «Διαβάζοντας σε ανοιχτούς ορίζοντες» – 50 λογοτεχνικά βιβλία για όλες τις διαθέσεις και για κάθε στιγμή

Διηγήματα, νουβέλες και μυθιστορήματα, σύγχρονα και κλασικά, όλα μαζί ανοίγουν μια αναγνωστική βεντάλια για όλες τις διαθέσεις και προτιμήσεις και για κάθε στιγμή. 

Επιλογή-κείμενα: Κώστας Αγοραστός, Διονύσης Μαρίνος

Π...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ