alt

Για την ποιητική συλλογή του Γιάννη Στούπα «Τα καρφιά μένουν» (εκδ. Θράκα).

Της Γεωργίας Τριανταφυλλίδου

Η συλλογή Tα καρφιά μένουν είναι η αξιοπρόσεκτη, σημαντική, πρώτη κατάθεση ενός συμπολίτη μας ποιητή. Περιλαμβάνει ποιήματα με συγκεκριμένο κάθε φορά βάθος, που την ίδια στιγμή καταφέρνουν να μη μείνουν μονοσήμαντα καθώς η αποκωδικοποίησή τους πραγματοποιείται με περισσότερα του ενός ερμηνευτικά κλειδιά.

Η συλλογή χωρίζεται σε τέσσερις ενότητες ποιημάτων που φέρουν αντίστοιχα τους τίτλους: «Το αθέατο ελάφι», «Τα κομμένα χέρια», «Τα βραδινά δωμάτια», «Τα ελεύθερα σώματα» (τίτλοι επίμονα ουδέτεροι στο γένος και πλειοψηφικά πληθυντικοί στον αριθμό) και στις οποίες χρέη θυρωρού εκτελούν ισάριθμα χαϊκού, που ανοίγουν κάθε φορά την πόρτα της θεματικής εισόδου:

1. αίμα
«Κι όμως ματώνουν
τα ρούχα μας, οι κλωστές
είναι αρτηρίες».
 
2. ο θάνατος
«Πίνει εσπρεσάκι
χαλαρός. Ντριν, κινητό
υπενθύμιση».
 
3. ο stuart skelton στη ντουζιέρα
«Μπλακάουτ στο Χίλτον.
Das Licht! Das Licht! φωνάζει.
ρετσιτατίβο».
 
4. αυλαία
«Σ’ ένα σύνορο
σωμάτων εκστρατεύουν
ενδεχόμενα».

Κι αυτοί είναι, συμπυκνωμένοι υποδειγματικά μέσα στα όρια της πασίγνωστης ιαπωνικής φόρμας, οι τομείς που ο Στούπας αντλεί την έμπνευσή του: Αφενός, ο θάνατος, η απώλεια, η απουσία σε ακατάπαυστες παραλλαγές και σε συνδυασμό με την αδιάκοπη αναζήτηση συμβόλων που δημιουργούν διαρκή έξαψη. Αφετέρου, η αγωνία, η στέρηση, η βία, η αναχώρηση, η ρήξη, ο καταναγκασμός, τα αδειανά χέρια, η αρμυρή γεύση των δακρύων του έρωτα, η απιθανότητα, ιδωμένα με μια ειρωνική ματιά η οποία δεν εκπορεύεται μόνο από τις κόγχες του υποκειμένου που υποφέρει αλλά και από το βλέμμα της Ιστορίας όταν κατευθύνεται λοξό πάνω σε ανάλογα παραδείγματα. Κόσμος πολύς μπαινοβγαίνει στα ποιήματα του Στούπα. Ο πληγωμένος Τριστάνος, ο ρευστός Νταλί, η ματωμένη νύφη Σαβίνα Ποππαία, η οσία Ματρώνα και ο Στάλιν, ο Λουκιανός, η κόρη της δούκισσας της Πλακεντίας, ο Νίτσε, ένας διάσημος τενόρος του καιρού μας, μπεργκμανικοί απόηχοι, διάσημα ερωτικά ζεύγη της αρχαιότητας όπως ο Ορφέας και η Ευριδίκη, ο Θησέας και η Αριάδνη, αλλά και ο μυθικός Ενδυμίων, και τέλος ο Καβάφης πανταχού παρών μέσα από την αναφορά σε ήρωες που παραπέμπουν ευθέως στις δικές του ποιητικές αποτυπώσεις. Και είναι αλήθεια πως πολλές φορές ο αναγνώστης νιώθει ανεπαρκής ως προς τις εγκυκλοπαιδικές γνώσεις που καλείται να επιστρατεύσει για να φέρει εις πέρας την κατανόηση του ποιήματος: π.χ. μπορεί να ξέρει κανείς ότι η Σαβίνα Ποππαία ήταν ερωμένη και μετέπειτα σύζυγος του Νέρωνα, αλλά πρέπει να επιμείνει στην αναζήτησή του για να εξακριβώσει ότι το αγόρι «με ξεραμένο αίμα στο υπογάστριο» του ποιήματος «imitatio» της συλλογής, παραπέμπει στον Σπόρο, έναν απελεύθερο δούλο τον οποίο ο Νέρων ευνούχισε και παντρεύτηκε και που λόγω της εξωτερικής ομοιότητάς του με τη Σαβίνα συνήθιζε να τον αποκαλεί με το όνομά της. Όμως αυτό φαίνεται να είναι ένας αναγνω(ρι)στικός σκόπελος. Γιατί, στην πραγματικότητα, δεν είναι. Ο Στούπας επιλέγει τους συγκεκριμένους ήρωες όχι φυσικά για να κάνει επίδειξη της ευρυμάθειάς του, αλλά για να σκαλώσει τεχνηέντως πάνω τους τις συνέπειες μιας παμπάλαιης, διαχρονικής παραδοχής.

«γνώριζε [ο Νέρωνας] πως η τέχνη ειν’ έγκλημα
κι αν μένει στους αιώνες ατιμώρητο
είναι γιατί
 
όσοι το είδαν ή έμαθαν γι’ αυτό
σωπαίνουν…»

Παρομοίως, η τραγική ιστορία τη Σοφίας Μαρμπουά Λεμπρέν που μετά τον θάνατο της πολυαγαπημένης κόρης της ζει έγκλειστη στον πύργο της με μόνη συντροφιά το ταριχευμένο σώμα της νεκρής, δεν είναι παρά η αφορμή για να ακουστεί η κατάπικρη αλήθεια που περιβάλλει τα δύο σκέλη της ερωτικής αλλά και κάθε αγαπητικής απαίτησης:

«είναι ένα σώμα ωραίο απλώς.
[…]
δεν αγαπιέται ούτε λυτρώνει η ομορφιά.
και στην αγάπη
το σώμα δεν αρκεί»

Άλλοτε ο Στούπας γίνεται πολύ προσωπικός, όπως στο ποίημα «Εκείνος που είδε το αθέατο ελάφι» ή στο εμβληματικό κατά τη γνώμη μου ποίημα της συλλογής «Ο νεκρός», όπου διαφαίνεται η ικανότητά του να διηγείται μια λυπημένη ιστορία η οποία όμως είναι φανερό εξαρχής ότι περιφρονεί τον οίκτο μας.

Στίχοι όπως «στην ερημιά σου / θα το δεις καλύτερα: τότε / είναι που λάμπει πιο πολύ», «αυτό που δεν αγγίζεται σε σημαδεύει», «η σημασία του καθενός χαρίζεται / που πάει να πει πως ένα μέρος της / δεν του ανήκει» αποκαλύπτουν έναν ικανό παρατηρητή της ανθρώπινης συμπεριφοράς που, ωστόσο, αντιστέκεται σθεναρά στην πλάνη μιας λεπτομερειακής ψυχολογίας. Δεν γράφουμε ποιήματα για να επικυρώσουμε την ύπαρξη. Η ποίηση είναι πράξη, όχι σκέψη γύρω από τον εαυτό μας. Και για μένα είναι συγκινητικός ο τρόπος που ο Γιάννης Στούπας το επιχειρεί και το κατορθώνει στα δύο παραπάνω ποιήματα:

«παίρνεις το πιάτο και πηγαίνεις μέσα.
τρως ολομόναχος
θρηνώντας τον σπαταλημένο χρόνο σιωπηλά».

Συμφωνώ απόλυτα. Ο βουβός θρήνος είναι όντως από τις πιο ενεργητικές εκφάνσεις της ανθρώπινης οδύνης.

Η συλλογή κλείνει όπως ανοίγει. Πρόκειται για κυκλική σύνθεση, αν θεωρήσουμε ως πρώτο στίχο τον τίτλο που αντικρίζουμε στο εξώφυλλο και που αποτελεί περίπου τον τελευταίο του βιβλίου. Ο στίχος «τα καρφιά μένουν» είναι μια σταθερή υπόμνηση θανάτου, είναι ένα αέναο «κανείς δεν εξαιρείται», και τα συρμάτινα απομεινάρια των συρραπτικών στις κολόνες της ΔΕΗ έλκουν θαρρείς το αγγελτήριο του επόμενου θανάτου. Δεν επιθυμώ εντούτοις να τελειώσω την παρουσίασή μου με μια αναφορά στο ρεαλιστικό τέλος του βίου και της έμπνευσης. Το προτελευταίο ποίημα της συλλογής επιγράφεται «Δυο πρόσφυγες». Είναι ένας πρωτότυπος χειρισμός της θλιβερής επικαιρότητας και επιτυγχάνεται με έναν λιτό, κομψό, τρυφερό, στο ύφος παιδικού νανουρίσματος και τραγουδιστικής ρίμας τρόπο, που μιλάει κατευθείαν στην καρδιά. Κάτι σαν «τον μ’ αγαπάς και τη σ’ αγαπώ» του Μαχαιρίτσα προσαρμοσμένο στη μοίρα των προσφύγων αλλά και με μια ολοφάνερη πρόθεση να χρησιμοποιηθεί η έννοια της προσφυγιάς από κάθε ενδιαφερόμενη ανθρώπινη ύπαρξη και για κάθε δυνατή χρήση: ερωτική, πολιτική, υπαρξιακή. Παραθέτω τις δύο τελευταίες στροφές:

«(βάρκα που σπάει) σ’ αγαπώ
επειδή πάντα θα μισώ
τις διαιρέσεις μ’ αγαπάς
και πέφτεις στο νερό

(ώρες στο κύμα) σ’ αγαπώ
επειδή αντέχεις να κοιτάς
τα σώματά μας μπρούμυτα
κυλούν χωρίς εμάς».

Ο Αλμπέρ Καμύ έγραψε στα σημειωματάριά του πως «όταν ξεσπάσει ο πόλεμος είναι μάταιο και άνανδρο να θέλεις να μείνεις παράμερα, με το πρόσχημα ότι δεν ευθύνεσαι. Οι φιλντισένιοι πύργοι έπεσαν». Ευχαριστώ τον Γιάννη Στούπα που μ’ αυτό το ποίημα μου θυμίζει ότι, τότε, δηλαδή τώρα, λίγο πριν τη στιγμή μιας επικείμενης κατάρρευσης, «η φιλοφρόνηση απαγορεύεται και προς τον εαυτό μας και προς τους άλλους».

* Η ΓΕΩΡΓΙΑ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΟΥ είναι ποιήτρια.
Τελευταίο της βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Δανεικά αγύριστα» (εκδ. Κίχλη).

✒︎ Το κείμενο, προσαρμοσμενο στις ανάγκες της βραδιάς, διαβάστηκε στην παρουσίαση της συλλογής Τα Καρφιά Μένουν στο Δημοτικό Ωδείο Καβάλας στις 18 Νοεμβρίου 2019.
Στην κεντρική εικόνα, ο πίνακας της © Paula Rego «Bride», 1994, 120 x 160 cm.


altΤα καρφιά μένουν
Γιάννης Στούπας
Θράκα 2019
Σελ. 48, τιμή εκδότη €7,42

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Πιστή και ενάρετη νύχτα» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

«Πιστή και ενάρετη νύχτα» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

Για το ποιητικό έργο της Λουίζ Γκλικ [Louise Glück] «Πιστή και ενάρετη νύχτα» (μτφρ. Χάρης Βλαβιανός, Δήμητρα Κωτούλα, εκδ. Στερέωμα).

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Δημιουργός του έργου Πιστή και ενάρετη νύχτα είναι η ...

«Πράξεις των Αποστόλων» του Ιωάννη Πανουτσόπουλου (κριτική) – Η θέση του ανθρώπου στην κοσμική σούπα

«Πράξεις των Αποστόλων» του Ιωάννη Πανουτσόπουλου (κριτική) – Η θέση του ανθρώπου στην κοσμική σούπα

Για την ποιητική συλλογή του Ιωάννη Πανουτσόπουλου «Πράξεις των Αποστόλων» (εκδ. Τόπος). Στην κεντρική εικόνα, έργο της Valerie Hegarty.

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Για ένα «σύννεφο με παντελόνια»

...
«Τελευταίο σκοτάδι» του Αργύρη Παλούκα (κριτική) – Ολιγόστιχα ποιήματα, πυκνές συνθέσεις

«Τελευταίο σκοτάδι» του Αργύρη Παλούκα (κριτική) – Ολιγόστιχα ποιήματα, πυκνές συνθέσεις

Για την ποιητική συλλογή του Αργύρη Παλούκα «Τελευταίο σκοτάδι» (εκδ. Κριτική). Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Yan Palmer. 

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Είχαμε ήδη την ευκαιρία να αξιολογήσουμε προϊόντα λογοτεχν...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Οι εκδόσεις Βακχικόν γιορτάζουν την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2023

Οι εκδόσεις Βακχικόν γιορτάζουν την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2023

Οι εκδόσεις Βακχικόν γιορτάζουν την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2023 συμμετέχοντας σε ενδιαφέρουσες και άκρως ποιητικές δράσεις. 

Επιμέλεια: Book Press

Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2023 στον Κήπο του Αρχαιολογικού Μουσε...

«Ο αδελφός μου ο Αμαντέους» του Μηνά Βιντιάδη, σε σκηνοθεσία Βάνας Πεφάνη, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (κριτική)

«Ο αδελφός μου ο Αμαντέους» του Μηνά Βιντιάδη, σε σκηνοθεσία Βάνας Πεφάνη, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (κριτική)

Για την παράσταση «Ο αδελφός μου ο Αμαντέους» του Μηνά Βιντιάδη, σε σκηνοθεσία Βάνας Πεφάνη, που παρουσιάζεται στη Μουσική Βιβλιοθήκη «Λίλιαν Βουδούρη» του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Φωτογραφίες: Γιώτα Εφραιμίδου.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

...
«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Κώστα Αρκουδέα «Συλλέκτης μανιταριών», που θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαρτίου από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο πολιτικάντης ήταν μιμητικό ον. Δανειζόταν συμπεριφορές από τους ανθρώπου...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Κώστα Αρκουδέα «Συλλέκτης μανιταριών», που θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαρτίου από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο πολιτικάντης ήταν μιμητικό ον. Δανειζόταν συμπεριφορές από τους ανθρώπου...

«Τα θαύματα του κόσμου» του Μιχάλη Μοδινού (προδημοσίευση)

«Τα θαύματα του κόσμου» του Μιχάλη Μοδινού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Μιχάλη Μοδινού «Τα θαύματα του κόσμου», που θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαρτίου από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

XVI
Η Κοκκινοσκουφίτσα στον Βασιλικό Κήπο ...

«Ο άλλος αδερφός» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Ο άλλος αδερφός» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Ο άλλος αδερφός», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 22 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τύµµα τύµµατι τεῖσαι»
...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ