alt

Για την ποιητική συλλογή του Σπύρου Κατσίμη «Ο ρυθμιστής» (εκδ. Γαβριηλίδης).

Της Άντας Κατσίκη-Γκίβαλου

Ο Σπύρος Κατσίμης, ξεχωριστός ποιητής, έγκριτος δημοσιογράφος και κριτικός, έχει ένα πλούσιο ποιητικό έργο στο οποίο αφιερώνει συστηματικά τη ζωή του από το 1952 μέχρι σήμερα. Εκφραστής της ήττας του μεταπολέμου και υπερασπιστής αξιών που εκλείπουν σταδιακά, αναζητητής του δύσκολου δρόμου της ατομικής ελευθερίας, της αυθεντικότητας και της αντισυστημικής στάσης στη ζωή, μακριά από τη διευρυνόμενη εξαχρείωση και την ευτέλεια, ανακαλεί την αθωότητα και την ειλικρίνεια μιας ζωής περασμένης που αντιπαρατίθεται στο διαβλητό παρόν, στην περιφρόνηση των ανθρωπιστικών και κοινωνικών αξιών.

Το υπόκωφο παράπονο και η διάχυτη μελαγχολία διατρέχουν όλη τη συλλογή σε ήπιους, όπως πάντα, τόνους. Η ποίησή του, μια ποίηση «χαμηλής φωνής», αποτυπώνει με εσωτερικότητα, πυκνότητα νοημάτων και καταβύθιση «εις εαυτόν» την εποχή μας, προσδίδοντας τρυφερότητα στην καθημερινότητά μας.

Στην τελευταία του συλλογή συναντάμε τη γνώριμη θεματολογία του ποιητή: τη νοσταλγία του παρελθόντος, την απογοήτευση και την πικρία από ένα μίζερο συναισθηματικά παρόν, τη «μοίρα» των ευπαθών ομάδων, των ευάλωτων κοινωνικά ανθρώπων, των ηττημένων της ζωής. Το υπόκωφο παράπονο και η διάχυτη μελαγχολία διατρέχουν όλη τη συλλογή σε ήπιους, όπως πάντα, τόνους. Η ποίησή του, μια ποίηση «χαμηλής φωνής», αποτυπώνει με εσωτερικότητα, πυκνότητα νοημάτων και καταβύθιση «εις εαυτόν» την εποχή μας, προσδίδοντας τρυφερότητα στην καθημερινότητά μας.

Η συλλογή χωρίζεται σε τέσσερις ενότητες: «Άνεργοι», «Ο πυρετός», «Το μυστικό» και «Αντιστροφή» και αποτελείται από 34 ποιήματα. Τον Κατσίμη απασχολούν η σύγχρονη εποχή της κρίσης και της ηλεκτρονικής εμμονής με τη συνακόλουθη θλίψη και απομόνωση του ανθρώπου, καθώς και θέματα που αγγίζουν ευρύτερα κοινωνικά σύνολα, όπως οι προσφυγικές ροές και η ανεργία που αφήνουν φανερά τα αρνητικά αποτυπώματά τους. Ωστόσο, η νοσταλγία του παρελθόντος προσπαθεί να αντισταθμίσει τη δυσανεξία του παρόντος. Ρυθμιστής είναι πολλές φορές, αν όχι πάντα, η φαντασία. Έτσι, ο ερχομός των παλιών φίλων «τώρα που πέρασαν και σβήστηκαν / τα χρόνια της ευημερίας» και ο λόγος τους που ζωντάνεψε μετέφεραν το ποιητικό υποκείμενο «σαν από θαύμα» στην παραζάλη ενός ευτυχισμένου παρελθόντος («Ανανέωση»). Η εξάρτηση από την τεχνολογία, που επιτείνει την απάθεια και αδιαφορία για τον άλλο, θίγεται συχνά, αναδεικνύοντας την αποκαρδίωση του ποιητή. Η επικοινωνία με «κινητά τηλέφωνα» τον κουράζει, καθώς δεν βγάζει τον άνθρωπο από το σκοτάδι της μοναξιάς («Σκοτάδι»), ενώ στα ποιήματα «Μοιραία συνήθεια» και «Ο χωρισμός» αποτυπώνει την αποξένωση του σύγχρονου ανθρώπου και τη συνεπακόλουθη συναισθηματική αναπηρία του.

Σκυμμένος στη μικρή οθόνη

που πάντα έφερνε μαζί του
δεν έστρεφε γύρω του το βλέμμα
να δει τα νέα πρόσωπα, τους φίλους
κάποιον που ίσως θα ήθελε να του μιλήσει
 
κάποιον που θα μπορούσε ν’ αγαπήσει.

Και το πιο αποθαρρυντικό, στο «ηλεκτρονικό [πια] διαμέρισμά του δεν αντελήφθη καν την πορεία του πατέρα του προς τον θάνατο».

Η επισήμανση της απομόνωσης του σύγχρονου ανθρώπου απασχολεί τον Σπύρο Κατσίμη τόσο ατομικά όσο και συλλογικά. Έτσι τα θύματα του πολέμου, («Βομβαρδισμοί»), οι πρόσφυγες («Το πέρασμα»), «η συνοικία των βασανισμένων» («Το μυστικό»), οι κατατρεγμένοι («Η πηγή») με μοναδική ιδιοκτησία τους «χορτάρι και λαμπερό νερό» αγωνίζονται μόνοι τους να επιβιώσουν, όπως ο άνεργος του ομώνυμου ποιήματος.

Την ημέρα γυρόφερνε στους δρόμους
και το βράδυ
στη μικρή του σοφίτα
με θέα τον ουρανό
ζητούσε λίγο από το άπειρο
των αστεριών.

Η απλότητα της καθημερινής διαβίωσης, η έμφαση στον άνθρωπο, οι αξίες και οι ιδέες που κυριαρχούσαν άλλοτε στην καθημερινότητα επανέρχονται με την ενεργοποίηση της μνήμης ή με τη φαντασία και επαναπροσανατολίζουν τη ζοφερή πραγματικότητα του καιρού μας.

Στην απαξίωση της ζωής και στην ήττα της ηθικής ως αντίρροπη δύναμη υψώνει το αξιακό σύστημα του παρελθόντος. Η απλότητα της καθημερινής διαβίωσης (το ζεστό ψωμί από τον φούρνο της γειτονιάς, τα φτερουγίσματα των περιστεριών «Αισιοδοξία»), η έμφαση στον άνθρωπο, οι αξίες και οι ιδέες που κυριαρχούσαν άλλοτε στην καθημερινότητα επανέρχονται με την ενεργοποίηση της μνήμης ή με τη φαντασία και επαναπροσανατολίζουν τη ζοφερή πραγματικότητα του καιρού μας. Ο τρόπος ζωής του παρελθόντος σηματοδοτεί έναν διαφορετικό κόσμο αξιών.

Του έμεινε η θαλπωρή της φωτιάς
που του άναβαν το χειμώνα στο χωριό
 
και από την παθιασμένη του ζωή
στη μεγάλη πόλη δεν θυμόταν
τίποτα πια.
 «Ζεστασιά»

Η νεανική παρέα, οι ξεθωριασμένοι τοίχοι του σπιτιού, η μουσική από ξεχασμένους δίσκους («Ο χορός»), το αγαπημένο βιβλίο με τους ήρωες των ονείρων του, «οι παλιοί φίλοι […] που ζωντάνεψαν / – σαν από θαύμα» («Ανανέωση») οδηγούν το ποιητικό υποκείμενο, που ταυτίζεται με τον ποιητή και με τον εννοούμενο αναγνώστη, «στη γλυκειά παραζάλη» και από «το φως / της ηλεκτρονικής ζωής / […] στην αγάπη της φεγγαρόφωτης λάσπης» («Η λάσπη»). Τα όρια πραγματικού και φανταστικού κόσμου συνείρονται και η φαντασία καθίσταται ο ρυθμιστής της συγχώνευσης των αντιθέσεων:

Είδα ηλιόλουστες στιγμές μέσα στον άγριο καιρό
[…] στους ανθισμένους κήπους.
τις είδα πάλι τη νύχτα, στην αγρύπνια μου
με την ίδια προσμονή
ρυθμίζοντας με τη φαντασία μου
την κλιματική αλλαγή.
«Ο ρυθμιστής»

O Κατσίμης επιδιώκει τα ολιγόστιχα ποιήματα της συλλογής αυτής με επιγραμματικό πολλές φορές χαρακτήρα, με σαρκασμό και λεπτή ειρωνεία, με το φιλοσοφικό κλείσιμο, να τέρψουν τον αναγνώστη αλλά και να τον κάνουν συμμέτοχο των προβληματισμών του.

Οι αντιθετικές εικόνες και ενίοτε το χιαστό σχήμα κατευθύνουν τον αναγνώστη των ποιημάτων στην υπέρβαση των δυσκολιών της σύγχρονης εποχής. Χαρακτηριστικό της τεχνοτροπίας αυτής το ποίημα «Το μυστικό». Γενικότερα με τη σύγκρουση αντιθέτων εννοιών, καθώς και την προσπάθεια σύνθεσής τους, ο Κατσίμης επιδιώκει τα ολιγόστιχα ποιήματα της συλλογής αυτής με επιγραμματικό πολλές φορές χαρακτήρα, με σαρκασμό και λεπτή ειρωνεία, με το φιλοσοφικό κλείσιμο, να τέρψουν τον αναγνώστη αλλά και να τον κάνουν συμμέτοχο των προβληματισμών του. Η σπάνια χρήση σημείων στίξης συντελεί στην αφηγηματική ροή του κάθε ποιήματος, ενώ παράλληλα προσδίδει ασθματικό τόνο στην εξιστορούμενη αφήγηση, όπως συμβαίνει στα ποιήματα: «Εύκολος στόχος», «Η πηγή», «Άνεργος», «Νανούρισμα», «Το πέρασμα» κ.ά.

Η σύγκρουση δύο κόσμων παρελθόντος-παρόντος, με όλες τις διαφορετικές αξιολογικές σηματοδοτήσεις, είναι φανερή στο σύνολο σχεδόν της συλλογής. Ο σύγχρονος άνθρωπος, έχοντας χάσει την εμπιστοσύνη του φοβάται («Ο φόβος») να πορευθεί μόνος και δυστυχώς η περιπέτεια από παιδικό παιχνίδι έχει πια μεταβληθεί σε αληθινό φόβο («Το τέλος του παιχνιδιού»). Η αναζήτηση της απλότητας, της αγάπης και της ελευθερίας, κατάκτηση ενός κόσμου που είναι πλέον παρελθόν, είναι πάντα το ζητούμενο και αποτελεί το διακύβευμα του μέλλοντος.

Όλοι μιλούν για μια νέα εποχή
και την ανάγκη της προσαρμογής
μα εγώ, σαν ανοίγει η αυλαία
βλέπω ξανά το ίδιο έργο:
της παλιάς γειτονιάς που ζωντανεύει
με τους απλούς ανθρώπους να έρχονται
από το μέλλον.
«Αντιστροφή»
 

* Η ΆΝΤΑ ΚΑΤΣΙΚΗ-ΓΚΙΒΑΛΟΥ είναι Ομότιμη Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Τελευταίο βιβλίο της, η μελέτη «Το θαυμαστό ταξίδι - Μελέτες για την παιδική λογοτεχνία» (εκδ. Πατάκη).

 Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία © Kasia Derwinska.


altΟ ρυθμιστής
Σπύρος Κατσίμης
Γαβριηλίδης 2019
Σελ. 56, τιμή εκδότη €10,60
 
alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΚΑΤΣΙΜΗ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αγαπημένε μου πατέρα» της Μάνιας Μεζίτη (κριτική) – Καλοσμιλεμένη ελεγεία για την οριστική απώλεια του πατέρα

«Αγαπημένε μου πατέρα» της Μάνιας Μεζίτη (κριτική) – Καλοσμιλεμένη ελεγεία για την οριστική απώλεια του πατέρα

Για την ποιητική συλλογή της Μάνιας Μεζίτη «Αγαπημένε μου πατέρα» (εκδ. Κουκκίδα). Στην κεντρική εικόνα, η ηθοποιός Robin Wright Penn με τον πατέρα της.

Γράφει ο Γιώργος Βέης

«Μια αυλαία πέφτει μπροστά στα μάτια μο...

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Ποίηση εξαιρετικά λαμπρή

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Ποίηση εξαιρετικά λαμπρή

Για την ποιητική συλλογή «Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (εκδ. Περισπωμένη) – «τρέφεται από [...] από θυσίες, αίματα, μαύρα αισθήματα, θανάτους που όλα αυτά καταφέρνει να τα κάνει λαμπρή ποίηση».

Γράφει ο Σωτήρης Γουνελάς

Ο τίτλος ...

«Βελονιές σκιάς» της Μαρίας Πυρουνάκη Λιωνή (κριτική) – Μια ερμηνευτική προσέγγιση

«Βελονιές σκιάς» της Μαρίας Πυρουνάκη Λιωνή (κριτική) – Μια ερμηνευτική προσέγγιση

Για την ποιητική συλλογή της Μαρίας Πυρουνάκη Λιωνή «Βελονιές σκιάς» (εκδ. Ιωλκός).

Γράφει ο Κωνσταντίνος Γεωργίου

Νηπτικά παραγγέλματα

Τι συμβαίνει άραγε, όταν μια τεχνική κεντήματος, χρησιμοποιεί, αντί για μια συνηθισμέν...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Στον Αλγερινό Καμέλ Νταούντ το Βραβείο Γκονκούρ 2024, το πιο έγκυρο γαλλικό λογοτεχνικό βραβείο

Στον Αλγερινό Καμέλ Νταούντ το Βραβείο Γκονκούρ 2024, το πιο έγκυρο γαλλικό λογοτεχνικό βραβείο

Για πρώτη φορά το Βραβείο Γκονκούρ (Prix Goncourt) δίνεται σε Αλγερινό, τον Καμέλ Νταούντ [Kamel Daoud] για το μυθιστόρημά του Houris (εκδ. Gallimard). Στην κεντρική φωτογραφία, ο συγγραφέας, στον παραδοσιακό χαιρετισμό του νικητή από το παράθυρο του εστιατορίου Drouant στο Παρίσι. 

Επιμέλεια: B...

«Στα κάτεργα του θανάτου» του Ανδρέα Ασσαέλ (κριτική) – Καρυά Φθιώτιδας, το ελληνικό Μαουτχάουζεν

«Στα κάτεργα του θανάτου» του Ανδρέα Ασσαέλ (κριτική) – Καρυά Φθιώτιδας, το ελληνικό Μαουτχάουζεν

Για το βιβλίο του Ανδρέα Ασσαέλ «Στα κάτεργα του θανάτου – Ένα οδοιπορικό στα καταναγκαστικά ναζιστικά έργα Χριστιανών και Εβραίων στην Ελλάδα με 350 ανέκδοτες εικόνες» (εκδ. University Studio Press). Κεντρική εικόνα: © Συλλογή Ανδρέα Ασσαέλ, στην Καρυά Φθιώτιδας, όπου διακρίνεται Έλληνας χωροφύλακας.

...
Από το βιβλίο στο σινεμά: Δύο σημαντικά μυθιστορήματα έγιναν ταινίες

Από το βιβλίο στο σινεμά: Δύο σημαντικά μυθιστορήματα έγιναν ταινίες

Δύο σημαντικά και πολυδιαβασμένα μυθιστορήματα έγιναν ταινίες σε παραγωγή Netflix. Πρόκειται για τα: «Πέδρο Παράμο» (μτφρ. Έφη Γιαννοπούλου, Πατάκης) του Χουάν Ρούλφο και «Το τρένο των παιδιών» (μτφρ. Φωτεινή Ζερβού, Πατάκης) της Βιόλα Αρντόνε, από όπου και η κεντρική φωτογραφία.

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους» του Μίνου Ευσταθιάδη (προδημοσίευση)

«Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους» του Μίνου Ευσταθιάδη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Μίνου Ευσταθιάδη «Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 5 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΑ ΤΥΜΠΑΝΑ

...
«Το Τέλος. Και Ξανά» του Ντίνο Μπάουκ (προδημοσίευση)

«Το Τέλος. Και Ξανά» του Ντίνο Μπάουκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Σλοβένου συγγραφέα Ντίνο Μπάουκ (Dino Bauk) «Το Τέλος. Και Ξανά» (μτφρ. Γιούλη Σταματίου) το οποίο θα κυκλοφορήσει αρχές Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Αγαπητή μητέρα, ...

«Η κωμωδία του θανάτου 
ή Ο μακαρίτης Μαύσωλος», ανέκδοτο θεατρικό του Γρηγορίου Ξενόπουλου (προδημοσίευση)

«Η κωμωδία του θανάτου 
ή Ο μακαρίτης Μαύσωλος», ανέκδοτο θεατρικό του Γρηγορίου Ξενόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το ανέκδοτο θεατρικό έργο του Γρηγορίου Ξενόπουλου «Η κωμωδία του θανάτου 
ή Ο μακαρίτης Μαύσωλος», σε επιμέλεια & εισαγωγή της Κυριακής Πετράκου, το οποίο θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Νίκας το επόμενο διάστημα. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

  «Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες και Ελληνίδες συγγραφείς και μεταφραστές μας αποκαλύπτουν το μυθιστόρημα που τους μύησε στην αχανή χώρα. Οι επιλογές τους κυμαίνονται από εφηβικά αναγνώσματα μέχρι ένα πολύ επίκαιρο (και μη λογοτεχνικό) βιβλί...

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Επιλογή από τα καλύτερα κατασκοπευτικά μυθιστορήματα που έχουν κυκλοφορήσει τελευταία, συν λίγα παλαιότερα, από τα κορυφαία του είδους. Ταυτόχρονα, μια ευσύνοπτη μα πλήρης παρουσίαση της ιστορίας του είδους, μαζί με έναν αναστοχασμό πάνω στα όρια και τις συντεταγμένες του.

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρί...

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Ο Οκτώβριος οδεύει προς το τέλος του, οι εκδότες έχουν ήδη βγάλει, ή βγάζουν αυτές τις μέρες, σημαντικά βιβλία που θα διαβαστούν και θα συζητηθούν τους μήνες που έρχονται. Επιλέξαμε ορισμένα από αυτά, ελληνικής και ξένης πεζογραφίας, κυρίως. Θα ακολουθήσουν, το επόμενο διάστημα, πολλά περισσότερα. 

Γράφ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

15 Δεκεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2023

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, ποιήματα: Επιλογή 100 βιβλίων, ελληνικών και μεταφρασμένων, από τη βιβλιοπαραγωγή του 2023. Επιλογή: Συντακτική ομάδα της Book

ΦΑΚΕΛΟΙ