alt

Για την ποιητική συλλογή του Σπύρου Κατσίμη «Ο ρυθμιστής» (εκδ. Γαβριηλίδης).

Της Άντας Κατσίκη-Γκίβαλου

Ο Σπύρος Κατσίμης, ξεχωριστός ποιητής, έγκριτος δημοσιογράφος και κριτικός, έχει ένα πλούσιο ποιητικό έργο στο οποίο αφιερώνει συστηματικά τη ζωή του από το 1952 μέχρι σήμερα. Εκφραστής της ήττας του μεταπολέμου και υπερασπιστής αξιών που εκλείπουν σταδιακά, αναζητητής του δύσκολου δρόμου της ατομικής ελευθερίας, της αυθεντικότητας και της αντισυστημικής στάσης στη ζωή, μακριά από τη διευρυνόμενη εξαχρείωση και την ευτέλεια, ανακαλεί την αθωότητα και την ειλικρίνεια μιας ζωής περασμένης που αντιπαρατίθεται στο διαβλητό παρόν, στην περιφρόνηση των ανθρωπιστικών και κοινωνικών αξιών.

Το υπόκωφο παράπονο και η διάχυτη μελαγχολία διατρέχουν όλη τη συλλογή σε ήπιους, όπως πάντα, τόνους. Η ποίησή του, μια ποίηση «χαμηλής φωνής», αποτυπώνει με εσωτερικότητα, πυκνότητα νοημάτων και καταβύθιση «εις εαυτόν» την εποχή μας, προσδίδοντας τρυφερότητα στην καθημερινότητά μας.

Στην τελευταία του συλλογή συναντάμε τη γνώριμη θεματολογία του ποιητή: τη νοσταλγία του παρελθόντος, την απογοήτευση και την πικρία από ένα μίζερο συναισθηματικά παρόν, τη «μοίρα» των ευπαθών ομάδων, των ευάλωτων κοινωνικά ανθρώπων, των ηττημένων της ζωής. Το υπόκωφο παράπονο και η διάχυτη μελαγχολία διατρέχουν όλη τη συλλογή σε ήπιους, όπως πάντα, τόνους. Η ποίησή του, μια ποίηση «χαμηλής φωνής», αποτυπώνει με εσωτερικότητα, πυκνότητα νοημάτων και καταβύθιση «εις εαυτόν» την εποχή μας, προσδίδοντας τρυφερότητα στην καθημερινότητά μας.

Η συλλογή χωρίζεται σε τέσσερις ενότητες: «Άνεργοι», «Ο πυρετός», «Το μυστικό» και «Αντιστροφή» και αποτελείται από 34 ποιήματα. Τον Κατσίμη απασχολούν η σύγχρονη εποχή της κρίσης και της ηλεκτρονικής εμμονής με τη συνακόλουθη θλίψη και απομόνωση του ανθρώπου, καθώς και θέματα που αγγίζουν ευρύτερα κοινωνικά σύνολα, όπως οι προσφυγικές ροές και η ανεργία που αφήνουν φανερά τα αρνητικά αποτυπώματά τους. Ωστόσο, η νοσταλγία του παρελθόντος προσπαθεί να αντισταθμίσει τη δυσανεξία του παρόντος. Ρυθμιστής είναι πολλές φορές, αν όχι πάντα, η φαντασία. Έτσι, ο ερχομός των παλιών φίλων «τώρα που πέρασαν και σβήστηκαν / τα χρόνια της ευημερίας» και ο λόγος τους που ζωντάνεψε μετέφεραν το ποιητικό υποκείμενο «σαν από θαύμα» στην παραζάλη ενός ευτυχισμένου παρελθόντος («Ανανέωση»). Η εξάρτηση από την τεχνολογία, που επιτείνει την απάθεια και αδιαφορία για τον άλλο, θίγεται συχνά, αναδεικνύοντας την αποκαρδίωση του ποιητή. Η επικοινωνία με «κινητά τηλέφωνα» τον κουράζει, καθώς δεν βγάζει τον άνθρωπο από το σκοτάδι της μοναξιάς («Σκοτάδι»), ενώ στα ποιήματα «Μοιραία συνήθεια» και «Ο χωρισμός» αποτυπώνει την αποξένωση του σύγχρονου ανθρώπου και τη συνεπακόλουθη συναισθηματική αναπηρία του.

Σκυμμένος στη μικρή οθόνη

που πάντα έφερνε μαζί του
δεν έστρεφε γύρω του το βλέμμα
να δει τα νέα πρόσωπα, τους φίλους
κάποιον που ίσως θα ήθελε να του μιλήσει
 
κάποιον που θα μπορούσε ν’ αγαπήσει.

Και το πιο αποθαρρυντικό, στο «ηλεκτρονικό [πια] διαμέρισμά του δεν αντελήφθη καν την πορεία του πατέρα του προς τον θάνατο».

Η επισήμανση της απομόνωσης του σύγχρονου ανθρώπου απασχολεί τον Σπύρο Κατσίμη τόσο ατομικά όσο και συλλογικά. Έτσι τα θύματα του πολέμου, («Βομβαρδισμοί»), οι πρόσφυγες («Το πέρασμα»), «η συνοικία των βασανισμένων» («Το μυστικό»), οι κατατρεγμένοι («Η πηγή») με μοναδική ιδιοκτησία τους «χορτάρι και λαμπερό νερό» αγωνίζονται μόνοι τους να επιβιώσουν, όπως ο άνεργος του ομώνυμου ποιήματος.

Την ημέρα γυρόφερνε στους δρόμους
και το βράδυ
στη μικρή του σοφίτα
με θέα τον ουρανό
ζητούσε λίγο από το άπειρο
των αστεριών.

Η απλότητα της καθημερινής διαβίωσης, η έμφαση στον άνθρωπο, οι αξίες και οι ιδέες που κυριαρχούσαν άλλοτε στην καθημερινότητα επανέρχονται με την ενεργοποίηση της μνήμης ή με τη φαντασία και επαναπροσανατολίζουν τη ζοφερή πραγματικότητα του καιρού μας.

Στην απαξίωση της ζωής και στην ήττα της ηθικής ως αντίρροπη δύναμη υψώνει το αξιακό σύστημα του παρελθόντος. Η απλότητα της καθημερινής διαβίωσης (το ζεστό ψωμί από τον φούρνο της γειτονιάς, τα φτερουγίσματα των περιστεριών «Αισιοδοξία»), η έμφαση στον άνθρωπο, οι αξίες και οι ιδέες που κυριαρχούσαν άλλοτε στην καθημερινότητα επανέρχονται με την ενεργοποίηση της μνήμης ή με τη φαντασία και επαναπροσανατολίζουν τη ζοφερή πραγματικότητα του καιρού μας. Ο τρόπος ζωής του παρελθόντος σηματοδοτεί έναν διαφορετικό κόσμο αξιών.

Του έμεινε η θαλπωρή της φωτιάς
που του άναβαν το χειμώνα στο χωριό
 
και από την παθιασμένη του ζωή
στη μεγάλη πόλη δεν θυμόταν
τίποτα πια.
 «Ζεστασιά»

Η νεανική παρέα, οι ξεθωριασμένοι τοίχοι του σπιτιού, η μουσική από ξεχασμένους δίσκους («Ο χορός»), το αγαπημένο βιβλίο με τους ήρωες των ονείρων του, «οι παλιοί φίλοι […] που ζωντάνεψαν / – σαν από θαύμα» («Ανανέωση») οδηγούν το ποιητικό υποκείμενο, που ταυτίζεται με τον ποιητή και με τον εννοούμενο αναγνώστη, «στη γλυκειά παραζάλη» και από «το φως / της ηλεκτρονικής ζωής / […] στην αγάπη της φεγγαρόφωτης λάσπης» («Η λάσπη»). Τα όρια πραγματικού και φανταστικού κόσμου συνείρονται και η φαντασία καθίσταται ο ρυθμιστής της συγχώνευσης των αντιθέσεων:

Είδα ηλιόλουστες στιγμές μέσα στον άγριο καιρό
[…] στους ανθισμένους κήπους.
τις είδα πάλι τη νύχτα, στην αγρύπνια μου
με την ίδια προσμονή
ρυθμίζοντας με τη φαντασία μου
την κλιματική αλλαγή.
«Ο ρυθμιστής»

O Κατσίμης επιδιώκει τα ολιγόστιχα ποιήματα της συλλογής αυτής με επιγραμματικό πολλές φορές χαρακτήρα, με σαρκασμό και λεπτή ειρωνεία, με το φιλοσοφικό κλείσιμο, να τέρψουν τον αναγνώστη αλλά και να τον κάνουν συμμέτοχο των προβληματισμών του.

Οι αντιθετικές εικόνες και ενίοτε το χιαστό σχήμα κατευθύνουν τον αναγνώστη των ποιημάτων στην υπέρβαση των δυσκολιών της σύγχρονης εποχής. Χαρακτηριστικό της τεχνοτροπίας αυτής το ποίημα «Το μυστικό». Γενικότερα με τη σύγκρουση αντιθέτων εννοιών, καθώς και την προσπάθεια σύνθεσής τους, ο Κατσίμης επιδιώκει τα ολιγόστιχα ποιήματα της συλλογής αυτής με επιγραμματικό πολλές φορές χαρακτήρα, με σαρκασμό και λεπτή ειρωνεία, με το φιλοσοφικό κλείσιμο, να τέρψουν τον αναγνώστη αλλά και να τον κάνουν συμμέτοχο των προβληματισμών του. Η σπάνια χρήση σημείων στίξης συντελεί στην αφηγηματική ροή του κάθε ποιήματος, ενώ παράλληλα προσδίδει ασθματικό τόνο στην εξιστορούμενη αφήγηση, όπως συμβαίνει στα ποιήματα: «Εύκολος στόχος», «Η πηγή», «Άνεργος», «Νανούρισμα», «Το πέρασμα» κ.ά.

Η σύγκρουση δύο κόσμων παρελθόντος-παρόντος, με όλες τις διαφορετικές αξιολογικές σηματοδοτήσεις, είναι φανερή στο σύνολο σχεδόν της συλλογής. Ο σύγχρονος άνθρωπος, έχοντας χάσει την εμπιστοσύνη του φοβάται («Ο φόβος») να πορευθεί μόνος και δυστυχώς η περιπέτεια από παιδικό παιχνίδι έχει πια μεταβληθεί σε αληθινό φόβο («Το τέλος του παιχνιδιού»). Η αναζήτηση της απλότητας, της αγάπης και της ελευθερίας, κατάκτηση ενός κόσμου που είναι πλέον παρελθόν, είναι πάντα το ζητούμενο και αποτελεί το διακύβευμα του μέλλοντος.

Όλοι μιλούν για μια νέα εποχή
και την ανάγκη της προσαρμογής
μα εγώ, σαν ανοίγει η αυλαία
βλέπω ξανά το ίδιο έργο:
της παλιάς γειτονιάς που ζωντανεύει
με τους απλούς ανθρώπους να έρχονται
από το μέλλον.
«Αντιστροφή»
 

* Η ΆΝΤΑ ΚΑΤΣΙΚΗ-ΓΚΙΒΑΛΟΥ είναι Ομότιμη Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Τελευταίο βιβλίο της, η μελέτη «Το θαυμαστό ταξίδι - Μελέτες για την παιδική λογοτεχνία» (εκδ. Πατάκη).

 Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία © Kasia Derwinska.


altΟ ρυθμιστής
Σπύρος Κατσίμης
Γαβριηλίδης 2019
Σελ. 56, τιμή εκδότη €10,60
 
alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΚΑΤΣΙΜΗ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αποδείξεις και Θεωρίες: Δοκίμια για την ποίηση» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

«Αποδείξεις και Θεωρίες: Δοκίμια για την ποίηση» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

Για τη συλλογή δοκιμίων της Λουίζ Γκλικ [Louise Glück] «Αποδείξεις και Θεωρίες: Δοκίμια για την ποίηση» (μτφρ. Γιώργος Λαμπράκος, εκδ. Στερέωμα). Στην κεντρική εικόνα, η Λουίζ Γκλικ.

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Τη Λουίζ Γ...

«Τα συντρίμμια και η αναστήλωσή τους – Η αλληλέγγυα ποιητική της Λύντιας Στεφάνου» του Αλέξη Ζήρα (κριτική)

«Τα συντρίμμια και η αναστήλωσή τους – Η αλληλέγγυα ποιητική της Λύντιας Στεφάνου» του Αλέξη Ζήρα (κριτική)

Για το δοκίμιο του Αλέξη Ζήρα «Τα συντρίμμια και η αναστήλωσή τους – Η αλληλέγγυα ποιητική της Λύντιας Στεφάνου» (εκδ. Θράκα). Στην κεντρική εικόνα, η ποιήτρια Λύντια Στεφάνου στο σπίτι της ζωγράφου Νέλλης Ανδρικοπούλου (1948).

Γράφει η Χλόη Κουτσουμπέλη ...

«Βροχές Βερμίου» του Θανάση Μαρκόπουλου (κριτική) – Ένα ανθολόγιο τοπογραφικών δεδομένων

«Βροχές Βερμίου» του Θανάση Μαρκόπουλου (κριτική) – Ένα ανθολόγιο τοπογραφικών δεδομένων

Για την ποιητική συλλογή «Βροχές Βερμίου» του Θανάση Μαρκόπουλου (εκδ. Μελάνι). 

Γράφει ο Ιγνάτης Χουβαρδάς

Στην πρόσφατη ποιητική συλλογή ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

Στην κεντρική σκηνή της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση είδαμε τη μεγαλειώδη παράσταση «ROHTKO» του Πολωνού σκηνοθέτη Λούκα Τβαρκόφσκι [Lukasz Twarkowski], αποτέλεσμα συνεργασίας του με τον Κρίστιαν Λούπα.

Γράφει ο Νϊκος Ξένιος

Ο Λούκας Τβαρκόφσκι σκηνοθέτησε τ...

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Απονεμήθηκε στην Katja Oskamp και τη μεταφράστριά της στα αγγλικά Jo Heinrich, το «Dublin Literary Award 2023» για το μυθιστόρημά της Katja Oskam «Marzahn, Mon Amour». Σύντομα θα κυκλοφορήσει και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

...
Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Ο Haruki Murakami [Χαρούκι Μουρακάμι] είναι ο πρώτος Ιάπωνας συγγραφέας που έλαβε το Βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών». Η συλλογή διηγημάτων του «Σε πρώτο ενικό» κυκλοφόρησε προσφάτως από τις εκδόσεις Ψυχογιός, σε μετάφραση Βασίλη Κιμούλη.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τον πρόλογο του συγγραφέα Παναγιώτη Γούτα της ανθολογίας κειμένων του «Κήπος βιβλίων – Διαβάζοντας Θεσσαλονικείς και Αμερικανούς πεζογράφους», που θα κυκλοφορήσει στις 17 Μαΐου από τις εκδόσεις Νησίδες.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Κανείς δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημά σου, αν δεν κάνεις ο ίδιος την αρχή για να βοηθήσεις τον εαυτό σου. Είκοσι επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις βιβλίων αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης από τους επαγγελματίες του είδους.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ