alt

Για την ποιητική συλλογή του Σπύρου Κατσίμη «Ο ρυθμιστής» (εκδ. Γαβριηλίδης).

Της Άντας Κατσίκη-Γκίβαλου

Ο Σπύρος Κατσίμης, ξεχωριστός ποιητής, έγκριτος δημοσιογράφος και κριτικός, έχει ένα πλούσιο ποιητικό έργο στο οποίο αφιερώνει συστηματικά τη ζωή του από το 1952 μέχρι σήμερα. Εκφραστής της ήττας του μεταπολέμου και υπερασπιστής αξιών που εκλείπουν σταδιακά, αναζητητής του δύσκολου δρόμου της ατομικής ελευθερίας, της αυθεντικότητας και της αντισυστημικής στάσης στη ζωή, μακριά από τη διευρυνόμενη εξαχρείωση και την ευτέλεια, ανακαλεί την αθωότητα και την ειλικρίνεια μιας ζωής περασμένης που αντιπαρατίθεται στο διαβλητό παρόν, στην περιφρόνηση των ανθρωπιστικών και κοινωνικών αξιών.

Το υπόκωφο παράπονο και η διάχυτη μελαγχολία διατρέχουν όλη τη συλλογή σε ήπιους, όπως πάντα, τόνους. Η ποίησή του, μια ποίηση «χαμηλής φωνής», αποτυπώνει με εσωτερικότητα, πυκνότητα νοημάτων και καταβύθιση «εις εαυτόν» την εποχή μας, προσδίδοντας τρυφερότητα στην καθημερινότητά μας.

Στην τελευταία του συλλογή συναντάμε τη γνώριμη θεματολογία του ποιητή: τη νοσταλγία του παρελθόντος, την απογοήτευση και την πικρία από ένα μίζερο συναισθηματικά παρόν, τη «μοίρα» των ευπαθών ομάδων, των ευάλωτων κοινωνικά ανθρώπων, των ηττημένων της ζωής. Το υπόκωφο παράπονο και η διάχυτη μελαγχολία διατρέχουν όλη τη συλλογή σε ήπιους, όπως πάντα, τόνους. Η ποίησή του, μια ποίηση «χαμηλής φωνής», αποτυπώνει με εσωτερικότητα, πυκνότητα νοημάτων και καταβύθιση «εις εαυτόν» την εποχή μας, προσδίδοντας τρυφερότητα στην καθημερινότητά μας.

Η συλλογή χωρίζεται σε τέσσερις ενότητες: «Άνεργοι», «Ο πυρετός», «Το μυστικό» και «Αντιστροφή» και αποτελείται από 34 ποιήματα. Τον Κατσίμη απασχολούν η σύγχρονη εποχή της κρίσης και της ηλεκτρονικής εμμονής με τη συνακόλουθη θλίψη και απομόνωση του ανθρώπου, καθώς και θέματα που αγγίζουν ευρύτερα κοινωνικά σύνολα, όπως οι προσφυγικές ροές και η ανεργία που αφήνουν φανερά τα αρνητικά αποτυπώματά τους. Ωστόσο, η νοσταλγία του παρελθόντος προσπαθεί να αντισταθμίσει τη δυσανεξία του παρόντος. Ρυθμιστής είναι πολλές φορές, αν όχι πάντα, η φαντασία. Έτσι, ο ερχομός των παλιών φίλων «τώρα που πέρασαν και σβήστηκαν / τα χρόνια της ευημερίας» και ο λόγος τους που ζωντάνεψε μετέφεραν το ποιητικό υποκείμενο «σαν από θαύμα» στην παραζάλη ενός ευτυχισμένου παρελθόντος («Ανανέωση»). Η εξάρτηση από την τεχνολογία, που επιτείνει την απάθεια και αδιαφορία για τον άλλο, θίγεται συχνά, αναδεικνύοντας την αποκαρδίωση του ποιητή. Η επικοινωνία με «κινητά τηλέφωνα» τον κουράζει, καθώς δεν βγάζει τον άνθρωπο από το σκοτάδι της μοναξιάς («Σκοτάδι»), ενώ στα ποιήματα «Μοιραία συνήθεια» και «Ο χωρισμός» αποτυπώνει την αποξένωση του σύγχρονου ανθρώπου και τη συνεπακόλουθη συναισθηματική αναπηρία του.

Σκυμμένος στη μικρή οθόνη

που πάντα έφερνε μαζί του
δεν έστρεφε γύρω του το βλέμμα
να δει τα νέα πρόσωπα, τους φίλους
κάποιον που ίσως θα ήθελε να του μιλήσει
 
κάποιον που θα μπορούσε ν’ αγαπήσει.

Και το πιο αποθαρρυντικό, στο «ηλεκτρονικό [πια] διαμέρισμά του δεν αντελήφθη καν την πορεία του πατέρα του προς τον θάνατο».

Η επισήμανση της απομόνωσης του σύγχρονου ανθρώπου απασχολεί τον Σπύρο Κατσίμη τόσο ατομικά όσο και συλλογικά. Έτσι τα θύματα του πολέμου, («Βομβαρδισμοί»), οι πρόσφυγες («Το πέρασμα»), «η συνοικία των βασανισμένων» («Το μυστικό»), οι κατατρεγμένοι («Η πηγή») με μοναδική ιδιοκτησία τους «χορτάρι και λαμπερό νερό» αγωνίζονται μόνοι τους να επιβιώσουν, όπως ο άνεργος του ομώνυμου ποιήματος.

Την ημέρα γυρόφερνε στους δρόμους
και το βράδυ
στη μικρή του σοφίτα
με θέα τον ουρανό
ζητούσε λίγο από το άπειρο
των αστεριών.

Η απλότητα της καθημερινής διαβίωσης, η έμφαση στον άνθρωπο, οι αξίες και οι ιδέες που κυριαρχούσαν άλλοτε στην καθημερινότητα επανέρχονται με την ενεργοποίηση της μνήμης ή με τη φαντασία και επαναπροσανατολίζουν τη ζοφερή πραγματικότητα του καιρού μας.

Στην απαξίωση της ζωής και στην ήττα της ηθικής ως αντίρροπη δύναμη υψώνει το αξιακό σύστημα του παρελθόντος. Η απλότητα της καθημερινής διαβίωσης (το ζεστό ψωμί από τον φούρνο της γειτονιάς, τα φτερουγίσματα των περιστεριών «Αισιοδοξία»), η έμφαση στον άνθρωπο, οι αξίες και οι ιδέες που κυριαρχούσαν άλλοτε στην καθημερινότητα επανέρχονται με την ενεργοποίηση της μνήμης ή με τη φαντασία και επαναπροσανατολίζουν τη ζοφερή πραγματικότητα του καιρού μας. Ο τρόπος ζωής του παρελθόντος σηματοδοτεί έναν διαφορετικό κόσμο αξιών.

Του έμεινε η θαλπωρή της φωτιάς
που του άναβαν το χειμώνα στο χωριό
 
και από την παθιασμένη του ζωή
στη μεγάλη πόλη δεν θυμόταν
τίποτα πια.
 «Ζεστασιά»

Η νεανική παρέα, οι ξεθωριασμένοι τοίχοι του σπιτιού, η μουσική από ξεχασμένους δίσκους («Ο χορός»), το αγαπημένο βιβλίο με τους ήρωες των ονείρων του, «οι παλιοί φίλοι […] που ζωντάνεψαν / – σαν από θαύμα» («Ανανέωση») οδηγούν το ποιητικό υποκείμενο, που ταυτίζεται με τον ποιητή και με τον εννοούμενο αναγνώστη, «στη γλυκειά παραζάλη» και από «το φως / της ηλεκτρονικής ζωής / […] στην αγάπη της φεγγαρόφωτης λάσπης» («Η λάσπη»). Τα όρια πραγματικού και φανταστικού κόσμου συνείρονται και η φαντασία καθίσταται ο ρυθμιστής της συγχώνευσης των αντιθέσεων:

Είδα ηλιόλουστες στιγμές μέσα στον άγριο καιρό
[…] στους ανθισμένους κήπους.
τις είδα πάλι τη νύχτα, στην αγρύπνια μου
με την ίδια προσμονή
ρυθμίζοντας με τη φαντασία μου
την κλιματική αλλαγή.
«Ο ρυθμιστής»

O Κατσίμης επιδιώκει τα ολιγόστιχα ποιήματα της συλλογής αυτής με επιγραμματικό πολλές φορές χαρακτήρα, με σαρκασμό και λεπτή ειρωνεία, με το φιλοσοφικό κλείσιμο, να τέρψουν τον αναγνώστη αλλά και να τον κάνουν συμμέτοχο των προβληματισμών του.

Οι αντιθετικές εικόνες και ενίοτε το χιαστό σχήμα κατευθύνουν τον αναγνώστη των ποιημάτων στην υπέρβαση των δυσκολιών της σύγχρονης εποχής. Χαρακτηριστικό της τεχνοτροπίας αυτής το ποίημα «Το μυστικό». Γενικότερα με τη σύγκρουση αντιθέτων εννοιών, καθώς και την προσπάθεια σύνθεσής τους, ο Κατσίμης επιδιώκει τα ολιγόστιχα ποιήματα της συλλογής αυτής με επιγραμματικό πολλές φορές χαρακτήρα, με σαρκασμό και λεπτή ειρωνεία, με το φιλοσοφικό κλείσιμο, να τέρψουν τον αναγνώστη αλλά και να τον κάνουν συμμέτοχο των προβληματισμών του. Η σπάνια χρήση σημείων στίξης συντελεί στην αφηγηματική ροή του κάθε ποιήματος, ενώ παράλληλα προσδίδει ασθματικό τόνο στην εξιστορούμενη αφήγηση, όπως συμβαίνει στα ποιήματα: «Εύκολος στόχος», «Η πηγή», «Άνεργος», «Νανούρισμα», «Το πέρασμα» κ.ά.

Η σύγκρουση δύο κόσμων παρελθόντος-παρόντος, με όλες τις διαφορετικές αξιολογικές σηματοδοτήσεις, είναι φανερή στο σύνολο σχεδόν της συλλογής. Ο σύγχρονος άνθρωπος, έχοντας χάσει την εμπιστοσύνη του φοβάται («Ο φόβος») να πορευθεί μόνος και δυστυχώς η περιπέτεια από παιδικό παιχνίδι έχει πια μεταβληθεί σε αληθινό φόβο («Το τέλος του παιχνιδιού»). Η αναζήτηση της απλότητας, της αγάπης και της ελευθερίας, κατάκτηση ενός κόσμου που είναι πλέον παρελθόν, είναι πάντα το ζητούμενο και αποτελεί το διακύβευμα του μέλλοντος.

Όλοι μιλούν για μια νέα εποχή
και την ανάγκη της προσαρμογής
μα εγώ, σαν ανοίγει η αυλαία
βλέπω ξανά το ίδιο έργο:
της παλιάς γειτονιάς που ζωντανεύει
με τους απλούς ανθρώπους να έρχονται
από το μέλλον.
«Αντιστροφή»
 

* Η ΆΝΤΑ ΚΑΤΣΙΚΗ-ΓΚΙΒΑΛΟΥ είναι Ομότιμη Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Τελευταίο βιβλίο της, η μελέτη «Το θαυμαστό ταξίδι - Μελέτες για την παιδική λογοτεχνία» (εκδ. Πατάκη).

 Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία © Kasia Derwinska.


altΟ ρυθμιστής
Σπύρος Κατσίμης
Γαβριηλίδης 2019
Σελ. 56, τιμή εκδότη €10,60
 
alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΚΑΤΣΙΜΗ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ίμερος» της Μαίρης Χάψα (κριτική) – Χαϊκού με πάθος

«Ίμερος» της Μαίρης Χάψα (κριτική) – Χαϊκού με πάθος

Για την ποιητική συλλογή της Μαίρης Χάψα «Ίμερος» (εκδ. Βακχικόν). Στην κεντρική εικόνα, σκίτσο από το εξώφυλλο). 

Γράφει η Ελπίς Χοχλιούρου

Η τέχνη της ιαπωνικής ποιητικής φόρμας, του μικροσκοπικού ποιήματος χαϊκ...

«Μέρες του Ροβινσώνα» του Κώστα Σταυρόπουλου (κριτική) – Ποίηση του ναυαγίου και της ανάδυσης

«Μέρες του Ροβινσώνα» του Κώστα Σταυρόπουλου (κριτική) – Ποίηση του ναυαγίου και της ανάδυσης

Για την ποιητική συλλογή του Κώστα Σταυρόπουλου «Μέρες του Ροβινσώνα» (εκδ. Ιωλκός). Στην κεντρική εικόνα, ο ποιητής και εικαστικός Κώστας Σταυρόπουλος, μπροστά σε έργα του.

Γράφει η Κατερίνα Καζολέα

Η ποιητική συ...

«À Revoir: Theophilos» του Νίκου Εγγονόπουλου (κριτική) – Ποιήματα αφιερωμένα στον σπουδαίο λαϊκό ζωγράφο

«À Revoir: Theophilos» του Νίκου Εγγονόπουλου (κριτική) – Ποιήματα αφιερωμένα στον σπουδαίο λαϊκό ζωγράφο

Για την ποιητική συλλογή του Νίκου Εγγονόπουλου «À Revoir: Theophilos», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ύψιλον. 

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Ο ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργη της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Stay Awake: H Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση στο Athens Pride 2025

Stay Awake: H Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση στο Athens Pride 2025

Με την καμπάνια ορατότητας «Stay Awake», η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση συμμετέχει στο Athens Pride 2025, γιορτάζοντας τα 20 χρόνια του. 

Επιμέλεια: Book Press

Η ...

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

Για την ανθολογία διηγημάτων «Δεν είμαι ρομπότ» (επίμετρο Γεράσιμος Κουζέλης, εκδ. Θεμέλιο). Στην εικόνα, στιγμιότυπο από την κορεάτικη σειρά «I'm not a robot». 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Μπορεί η Τεχνητή Νοημοσύνη να γράψει λογοτεχνία; Μπορεί να γράψει λογοτ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

«Ένα δικό του δωμάτιο» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

«Ένα δικό του δωμάτιο» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Παναγιώτη Γούτα «Ένα δικό του δωμάτιο», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 30 Μαΐου από τις εκδόσεις Ρώμη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΔΑΚΡΥΑ

Γέρασε πια, θα πλησιάζει τα ενε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργη της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Πέντε μελέτες που κυκλοφόρησαν προσφάτα πραγματεύονται τη σχέση του νου με το σώμα, την έννοια του «τραύματος», αλλά και τη θέση της ψυχανάλυσης στον σύγχρονο κόσμο. Κεντρική εικόνα: Ο Σίγκμουντ Φρόιντ.

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...
Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Ποιος είναι ο ακριβής ρόλος της καρδιάς και ποιος του εγκεφάλου; Ποιοι μύθοι σχετικά με αυτά τα δύο όργανα καλλιεργούνται από τη σύγχρονη κουλτούρα; Τι αποτελεί «τραυματική εμπειρία» και πώς μπορούμε να αλληλεπιδράσουμε αποτελεσματικά με τα νεαρά αυτιστικά άτομα; Τέσσερα νέα βιβλία από τις εκδόσεις Gutenberg καταπιά...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ