alt

Για την ποιητική συλλογή της Άννας Νιαράκη «Το μερίδιο των αγγέλων» (εκδ. Bibliothèque).

Του Θοδωρή Τσαπακίδη

Μερίδιο των αγγέλων λένε οι Σκοτσέζοι εκείνη την ποσότητα του ουίσκι που εξατμίζεται μέσα στο βαρέλι κατά την ωρίμανσή του και που όταν το ανοίγουν διαφεύγει στην ατμόσφαιρα. Η ποιητική συλλογή της Άννας Νιαράκη, που επανεκδόθηκε πριν από λίγες μέρες από τις εκδόσεις Bibliothèque, με σχέδια της Στεφανίας Βλαστάρη, εύλογα φέρει αυτόν τον τίτλο αφού «Αποδρά / ξεχύνεται στον χώρο, / γλιστρά από παράθυρα ανοιχτά, γρίλιες μισόκλειστες / και χαραμάδες». «Φέγγει από μέσα / Αιμορραγεί απ’ έξω». Ακριβώς αυτό το φως κι αυτήν την αιμορραγία του φωτός διαβάζουμε στα ποιήματά της Νιαράκη. Αιμορραγία συχνά ακατάσχετη. «Φτύνει τους στίχους / Μα η γεύση από το ποίημα / Παραμένει».

Η άρνηση της γλώσσας της να γίνει ακριβής, να συμπυκνώσει, η διασπορά της σε ένα νέφος νοημάτων, είναι η ποιητική της απάντηση σε ό,τι αποκρυσταλλώνεται, παγιώνεται και ως εκ τούτου νεκρώνει.

Η ποίησή της μοιάζει με παιδική παραπονεμένη φωνή. Ακατάσχετη. Μια εξακολουθητικά αποτυχημένη αναζήτηση των λέξεων. Λες και υπερασπίζεται την αθωότητα εκείνου που δεν γνωρίζει, ή, ακόμα πιο δραματικά, εκείνου που δεν θέλει να γνωρίζει. Αυτή η ηθελημένη αγνόηση δεν είναι άγνοια. Η άρνηση της γλώσσας της να γίνει ακριβής, να συμπυκνώσει, η διασπορά της σε ένα νέφος νοημάτων, είναι η ποιητική της απάντηση σε ό,τι αποκρυσταλλώνεται, παγιώνεται και ως εκ τούτου νεκρώνει. «Χωρίς τις λέξεις / Δεν θα ήσουν απών». Οι λέξεις δίνουν υπόσταση στην απουσία. Οι λέξεις χαρακτηρίζουν, δίνουν σχήμα, στερούν από το είναι την ενδεχομενικότητα, στερούν το αενάως μεταβλητό από την ύπαρξη, εκείνο που υπερβαίνει τις λέξεις: «Είμαι. […] / Αυτό που δεν χωράει στο ποίημα». Φτύνει, λοιπόν, τις λέξεις, γιατί μέσα στα σάλια της, μέσα στο στόμα της, οι στίχοι γίνονται επιτέλους κάτι ζωντανό. «Χωρίς αμήν και αμάν – χωρίς θεό και προσδοκίες», η ύπαρξη διαστέλλεται: «Πριν από μας εμείς μετά από μας εμείς– / εμείς κανείς / κι όμως κανένας σαν εμάς».

Η ποίηση της Νιαράκη δεν είναι το αποτέλεσμα αυτής της διαστολής, είναι η ίδια η διαδικασία της διαστολής, της μέθης, της ποίησης. Δεν είναι το μεταμορφωμένο, που συνήθως καλούμε ποιητικό, είναι η ίδια η μεταμόρφωση. Παραδεχόμενη το ανεπίτευκτο και το αναπότρεπτο, «εξυμνώντας» το, του δίνει μορφή και με τον τρόπο αυτό το αποφορτίζει, το καθιστά οικείο. Έτσι, μπορεί και κοιτά τον θάνατο, που «γέρνει νωχελικά πάνω από την κάμπια που σέρνεται στο γρασίδι». Σκορπίζεται και σκορπίζει, σαν το μερτικό των αγγέλων που εξατμίζεται. Χάνεται, σαν το οινόπνευμα – και το δικό της πνεύμα διαχέεται, αναλήπτεται, αναλύεται και αναλύει: «Εξανδραποδισμός, εξοστρακισμός– / Άνδρας, πόδι, έξω, όστρακο. / Βαριέμαι». Και ακριβώς αυτό το «βαριέμαι» είναι το επίτευγμά της. Καταφέρνει να βαριέται «στις ερημιές που εκείνος την έχει αφήσει».

Δεν πονάει και δεν φοβάται: «Απ’ το πρωί χιονίζει νεκρούς / μες στο δωμάτιο. / Τους κερνάω κονιάκ με παγωμένα δάχτυλα / και γελάω με την όψη τους». Η ποίηση της γεμίζει το κενό, το καθιστά ανιαρό, εντέλει δηλαδή υποφερτό, διαχειρίσιμο, του χεριού μας. Η διασάλευση της ακριβολογίας, της σαφήνειας, της βεβαιότητας, διανοίγει έναν χώρο όπου αποδυναμώνεται ο πόνος, η διασάλευση της γλώσσας είναι εντέλει χειραφετική. Από το: «Μου πες πως θα ’ρθεις. Κάποτε μου πες / πως θα έρθεις. Ή πώς θα ’ρθεις. / Κάποτε. Δεν θυμάμαι και ακριβώς», οδεύει στο: «Το μόνο που ξέρω είναι ότι η αυλή / έχει γεμίσει μπαλόνια».

alt
Η Άννα Νιαράκη
 

Κι αυτό που κάνει την ποίηση της Νιαράκη ακόμα πιο δραματική και συγχρόνως κωμική είναι πως η ποιήτρια γνωρίζει το στρατήγημά της, το τέχνασμά της. Γνωρίζει πως είναι και δεν είναι το μερίδιο των αγγέλων, όπως είναι και δεν είναι το κατακάθι του καφέ. «Όλα τελειώνουν μαζί με τη βδομάδα. Κατακάθονται / σαν ίζημα, σαν τον καφέ στον πάτο της κούπας. / Κάπου εκεί βρίσκομαι κι εγώ. Στον πάτο της κούπας / που κρατάω μες στα χέρια μου, και προσποιούμαι ότι / αχνίζει από μέσα ο καφές. / Ενώ ξέρω καλά πως είναι άδεια».

Η ποίηση της είναι προσποίηση, σαν παιδικό παιχνίδι, σαν τα κοριτσάκια που παίζουν με νοικοκυριά μινιατούρες, κάνουν ότι μαγειρεύουν, ότι σιδερώνουν, ότι γεύονται τη σούπα. Τέτοια είναι η Νιαράκη, η Ανούκα ή Αννούλα, τέτοια θέλει να είναι, ένα κοριτσάκι που παίζει με τις λέξεις, όχι πια ανέμελα, αλλά επιδιώκοντας να κατακτήσει την ανεμελιά: «σ’ ένα μπαρ, να κεραστούμε γύρους / κι ύστερα, με άφθονο αλκοόλ / να με ακολουθήσει / για ένα γαμήσι / κυριακάτικο», παίζει. «Αποδρά».

Η ποίηση της είναι προσποίηση, σαν παιδικό παιχνίδι, σαν τα κοριτσάκια που παίζουν με νοικοκυριά μινιατούρες, κάνουν ότι μαγειρεύουν, ότι σιδερώνουν, ότι γεύονται τη σούπα. 

Τι ωφελεί, αναρωτιέται. Τι ωφελεί να αποδρά από το βαρέλι αντί να κάτσει να ωριμάσει; Μα η Άννα δεν θέλει να ωριμάσει μέσα σε ένα κλειστό βαρέλι, σε ένα κλειστό συρτάρι. Γιατί στην ανωριμότητα σώζεται και σώνεται (χάνεται), μερίδιο το μερίδιο, ποίημα το ποίημα, στίχο τον στίχο. «Κάπου στο βάθος / ένα σαξόφωνο παίζει το let’s get lost. / Ας χαθούμε επιτέλους». Και ηχεί σαν βρύση που στάζει. Βρύση που στάζει συνώνυμη αυτού που δεν αδειάζει ποτέ. Αυτό καταφέρνει η Νιαράκη. Το άδειασμά της επιτυγχάνει το εσαεί γεμάτο. Και ας μας ενοχλεί καμιά φορά η γλώσσα της (η βρύση που στάζει), αυτό θέλει να μας ενοχλήσει τον ύπνο. Να παίξουμε θέλει, ξανά και ξανά και ξανά, για πάντα.

Δεν το κάνει ανέξοδα, όμως: «Στο κλάσμα του φόβου ο παρονομαστής / συρρικνώνεται». Η ποίηση της είναι το «κρακ του ήχου / κλαδί που γκρεμίζεται / πουλί που πετάει ελεύθερο».

* Ο ΘΟΔΩΡΗΣ ΤΣΑΠΑΚΙΔΗΣ είναι συγγραφέας.
Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Ο ελέφαντας του Hotel Phidias» (εκδ. Πικραμένος).

 Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία του © Jaco Putker.


Κατάδυση

Γυμνός, με ένα νυστέρι ανά χείρας
καταδύομαι στου χρόνου
το αλύτρωτο τραύμα.
Χαράζω γραμμές στο χέρι σου
κι από το αίμα που στάζει
βάφω τα χείλια μου κόκκινα.
Αφήνω πάνω στις ράγες σου,
κόκκινες στάμπες
που τις ξεπλένει η βροχή.
Πατάω ξανά στα χώματα
της παιδικής μου ηλικίας.
Ρουφώ το μέλι από τα ίδια λουλούδια
κι ας μην φυτρώνουν πια εκεί.
Ό,τι σπείραμε, το ξερίζωσε ο άνεμος.
Ποιος ξέρει τα σπόρια μας ως που ταξίδεψαν
προτού να αγγίξουν ξένα χώματα.
Ποιος ξέρει αν φύτρωσαν ξανά
κουβαλώντας κάτι από το χάδι μας
ή αν βαθειά μέσα στη γη κοιμούνται ακόμα.
Ξεγελώντας αθώα έναν βέβαιο θάνατο.

altΤο μερίδιο των αγγέλων
Άννα Νιαράκη
Bibliothèque 2019
Σελ. 86, τιμή εκδότη €10,60

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΑΝΝΑΣ ΝΙΑΡΑΚΗ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

Για την ποιητική συλλογή του Αρμάντο Ρομέρο (Armando Romero) «Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» (μτφρ. Αγαθή Δημητρούκα, εκδ. Τόπος). 

Γράφει ο Χρήστος Κούκης

Ο Αρμάντο Ρομέρο έλκει την καταγωγή του από την Ελλάδα. Σ...

«Tempo perso» της Κούλας Αδαλόγλου (κριτική) – Σε πορεία κάθαρσης

«Tempo perso» της Κούλας Αδαλόγλου (κριτική) – Σε πορεία κάθαρσης

Για την ποιητική συλλογή της Κούλας Αδαλόγλου «Tempo perso» (εκδ. Σαιξπηρικόν).

Γράφει ο Δημήτρης Μπαλτάς

...

«Μόρα» της Βίκυς Κατσαρού (κριτική) – Η αιώνια γυναίκα, δημιουργός ενός νέου κόσμου

«Μόρα» της Βίκυς Κατσαρού (κριτική) – Η αιώνια γυναίκα, δημιουργός ενός νέου κόσμου

Για την ποιητική συλλογή της Βίκυς Κατσαρου «Μόρα» (εκδ. Ενύπνιο).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Εύα, Παπούσα, ο Θεός ως γυναίκα και τώρα η ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Άρης Μαραγκόπουλος: «Τα μαρξιστικά διαβάσματα ξεθώριασαν όταν διάβασα

Άρης Μαραγκόπουλος: «Τα μαρξιστικά διαβάσματα ξεθώριασαν όταν διάβασα "Το δικαίωμα την τεμπελιά"»

Από τον «Εραστή της λαίδης Τσάτερλυ» στους «Υπνοβάτες» και από τις «Μεταμορφώσεις» στον «Οδυσσέα», αυτά είναι κάποια από τα-βιβλία-της-ζωής του Άρη Μαραγκόπουλου.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Το πρώτο βιβλίο που θυμάμαι...

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

Για την ποιητική συλλογή του Αρμάντο Ρομέρο (Armando Romero) «Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» (μτφρ. Αγαθή Δημητρούκα, εκδ. Τόπος). 

Γράφει ο Χρήστος Κούκης

Ο Αρμάντο Ρομέρο έλκει την καταγωγή του από την Ελλάδα. Σ...

Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Βλέπω τα μυθιστορήματα ως το πεδίο όπου η ανθρώπινη κατάσταση μετατρέπεται σε μυστήριο που πρέπει να λυθεί»

Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Βλέπω τα μυθιστορήματα ως το πεδίο όπου η ανθρώπινη κατάσταση μετατρέπεται σε μυστήριο που πρέπει να λυθεί»

«Γράφω για να επικοινωνήσω με τον αναγνώστη, γι’ αυτό και έχω πάντα στο νου μου να διεγείρω το ενδιαφέρον του» μας είπε ο Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες (Juan Gabriel Vásquez), που συμμετέχει στο Φεστιβάλ ΛΕΑ. Με αφορμή το βιβλίο του «Η μετάφραση του κόσμου» (μτφρ. Αχ. Κυριακίδης, εκδ. Ίκαρος), μιλά για την πολιτική μυθοπλα...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Ανί Ερνό [Annie Ernaux], «Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Ιουνίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τα σουπερμάρκετ και ο...

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Επτά νέες ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Επτά νέες ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Επτά ποιητές και ποιήτριες παραδίδουν τους στίχους τους στο αναγνωστικό κοινό μέσα από τις νέες τους ποιητικές συλλογές που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

Επτά ποιητικά βιβλία από τις εκδόσεις Βακχικόν. 

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργο της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Πέντε μελέτες που κυκλοφόρησαν προσφάτα πραγματεύονται τη σχέση του νου με το σώμα, την έννοια του «τραύματος», αλλά και τη θέση της ψυχανάλυσης στον σύγχρονο κόσμο. Κεντρική εικόνα: Ο Σίγκμουντ Φρόιντ.

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ