alt

Για το graphic novel του Δημήτρη Αναστασίου «Α=-Α» (εκδ. Καλειδοσκόπιο).

Του Κυριάκου Χαλκόπουλου

O Δημήτρης Αναστασίου γράφει, στον πρόλογο του έργου, πως με τη ζωγραφική του επιχειρεί να ακολουθήσει τον «δημιουργό» των ονείρων που βλέπει. Το όνειρο, ταυτόχρονα οικείο αλλά και υπό μία έννοια ξένο, είναι κάτι που κινείται σε μια απόσταση από τον ονειρευτή, και αυτή η απόσταση μπορεί να αποδοθεί ποιητικά με διάφορους τρόπους – ένας από αυτούς είναι να μιλήσει κανείς για κάποιον προπορευόμενο, δημιουργό των ονείρων, έναν βαθύτερο διανοητή ή ενορχηστρωτή, κάποιον μέσα στον κάθε άνθρωπο, έναν ανθρωπομορφισμό των βυθών του νου.

Το όνειρο είναι κάτι που κινείται σε μια απόσταση από τον ονειρευτή, και αυτή η απόσταση μπορεί να αποδοθεί ποιητικά με διάφορους τρόπους – ένας από αυτούς είναι να μιλήσει κανείς για κάποιον προπορευόμενο, δημιουργό των ονείρων, έναν βαθύτερο διανοητή ή ενορχηστρωτή, κάποιον μέσα στον κάθε άνθρωπο, έναν ανθρωπομορφισμό των βυθών του νου.

Πέραν όμως από προπορευόμενος στον χώρο του ονείρου, ο «άλλος» αυτός δημιουργός μοιάζει να έχει και την ιδιότητα του οικοδεσπότη – να κινείται σε έναν χώρο όπου εκείνος είναι στο στοιχείο του, ενώ ο ονειρευτής εξοικειώνεται σταδιακά με το νέο περιβάλλον, που συχνά είναι αναπάντεχο. Βλέπουμε τον Α., στο πρώτο κεφάλαιο αυτού του έργου, να έχει βέβαια διάθεση να προβεί άμεσα σε σημαντικές επισημάνσεις και ανακαλύψεις για το μέρος όπου έχει βρεθεί, και πάλι όμως να είναι ανίκανος να αποδείξει πέραν αμφιβολίας πως πρόκειται για όνειρο – παρά τις τόσες ενδείξεις που υπάρχουν για αυτό. Μερικές φορές κατορθώνει να υποψιαστεί πως είναι ένα όνειρο, το σκέφτεται, για παράδειγμα, με αφορμή την ξαφνική έναρξη της ιστορίας και την απουσία σύνδεσής της με ένα αποσαφηνισμένο παρελθόν: βρίσκεται, ξαφνικά, in media res (στην πραγματικότητα απλώς σε ένα ονειρικό res) σε μια περιοχή μιας πόλης, και, καθώς θυμάται ότι δεν προηγήθηκε μια πορεία μέχρι εκεί, συμπεραίνει εύλογα ότι κάτι παράξενο έχει συμβεί.

Άλλες φορές, όμως, ενώ εμφανίζονται πολύ εντονότερες ενδείξεις για αυτό, δεν προσέχει τίποτα: για παράδειγμα, μέσα στο τρένο περνάει μπροστά από τον καθεδρικό ναό του Μιλάνου, και σε λίγο φαίνεται από το ίδιο παράθυρο μια περιοχή με ουρανοξύστες, ενώ πριν και μετά είχε δει και χαρακτηριστικά τοπία από τη σύγχρονη Ελλάδα – τελικά ακόμα και το παράθυρο του τρένου μεταμορφώνεται στο παράθυρο ενός σπιτιού στην Αθήνα, χωρίς να το προσέχει ο ονειρευτής Α....

Στα επόμενα κεφάλαια βλέπουμε μια γιγαντιαία μορφή, που είναι κάποιο είδος πυλώνα –μεταφορικά αλλά και κυριολεκτικά– του ονείρου. Ένα θεόρατο κτίριο, που εμφανίζεται όταν το αντίγραφο του τοπίου στο κέντρο της Αθήνας αλλοιώνεται. Αργότερα θα επανέλθει ως μια κολώνα (μοιάζει με στήλη από φως, όπως το παραλληλόγραμμο καθρέφτισμα της σελήνης στο νερό σε πολλούς πίνακες του Μουνχ) που φτάνει μέχρι τον ουρανό, και παίζει κύριο ρόλο στη μυθολογία που αναπτύσσεται στο συγκεκριμένο όνειρο.

Η μεγαλύτερη αστάθεια προξενείται, απ’ ό,τι φαίνεται, όταν ο ονειρευτής, ο Α., επιχειρεί να κινηθεί στο όνειρο πιο αυτόνομα. Το όνειρο είναι λογικό να θεωρηθεί πως υπάρχει όχι για να διασκεδάσει τον Α.· δεν είναι ένα λούνα-παρκ (παρόλο που, σε άλλο κεφάλαιο, ο Α. θα πετύχει να πορευτεί σε κάποιον μάλλον αντίστοιχα προσφιλή σε εκείνον χώρο γιορτής, δηλαδή σε ένα σπίτι όπου βρίσκονται ζωντανεμένες οι μορφές από πίνακες διάσημων ζωγράφων...).

Το όνειρο υπάρχει επειδή πρέπει κάτι να παρουσιαστεί, και αυτό το κάτι το παρουσιάζει κάποιος άλλος – ο δημιουργός του ονείρου. Αυτός ο άλλος, μάλιστα, ίσως να είναι δίκαιο να υποστηρίξουμε πως δεν είδε με θετικό μάτι την επαναστατική συμπεριφορά του Α., και κατά κάποιον τρόπο τον τιμωρεί, αφήνοντας τον να περιπλανηθεί με λιγότερο συγκεκριμένο στόχο μέσα στην, πλέον δίχως επίβλεψη και επίσημη αποδοχή από τον οργανωτή της, γιορτή της φαντασίας.

alt

Ο Μπωντλαίρ είχε ισχυριστεί ότι τα όνειρα είναι μια ιδιαίτερα επικίνδυνη υπόθεση, και του φαινόταν πως η άγνοια του κινδύνου είναι ο μόνος λόγος που οι άνθρωποι δεν φοβούνται να πέσουν για ύπνο. Ο Κάφκα γράφει πως η κύρια ικανότητά του στη λογοτεχνία ήταν να περιγράφει την ονειρική του ζωή. 

Στην περίπτωση που όντως συνέβη αυτό, τότε θα μπορούσαμε να παραλληλίσουμε την εν λόγω εξέλιξη με εκείνην σε ένα από τα λιγότερο γνωστά από τα ποιήματα του Καβάφη, όπου ο αυτοκράτορας Ιουλιανός (στο ποίημα «Ο Ιουλιανός εν τοις Μυστηρίοις») επισκέπτεται ένα μέρος κάτω από τη γη, ένα σπήλαιο όπου κατοικούν αρχαίοι, προχριστιανικοί θεοί, ή οι εκπρόσωποι τους, και, τελικά, μέσα στην αγωνία του όταν τους αντικρίζει, κάνει τον σταυρό του – για να επανέλθει, μηχανικά, πίσω στα οικεία. Όταν το παράξενο πλάσμα που εμφανίστηκε μπροστά στον Ιουλιανό βλέπει το σχήμα του σταυρού, αμέσως αποφασίζει να φύγει. Και ο Ιουλιανός λέει στον συνοδό του πως το σχήμα του σταυρού έδιωξε το μυστικό πλάσμα της σπηλιάς, υπονοώντας πως μια ανώτερη δύναμη υπερίσχυσε μιας απειλής... Αλλά μια άλλη ερμηνεία –που ο Καβάφης διατυπώνει στο ποίημα με σαφήνεια– είναι πως το πλάσμα μπορεί απλώς να αισθάνθηκε απογοήτευση, διότι, ενώ είχε καλέσει τον αυτοκράτορα –το αντίστοιχο του ονειρευτή– στον κόσμο του, τον είδε να αντιδρά με τρόπο που φανέρωνε πως αυτός επέμενε να κρατηθεί από τον δικό του, να γυρίσει στον δικό του, ή ακόμα και να φέρει τον δικό του στον άλλο, στον βαθύτερο κόσμο...

Έτσι και στο όνειρο, ο ονειρευτής είναι δυνατό να προσβάλει τον «άλλο»: τη «θεότητα», τον «δημιουργό» του ονείρου...

Ο Μπωντλαίρ είχε ισχυριστεί ότι τα όνειρα είναι μια ιδιαίτερα επικίνδυνη υπόθεση, και του φαινόταν πως η άγνοια του κινδύνου είναι ο μόνος λόγος που οι άνθρωποι δεν φοβούνται να πέσουν για ύπνο. Ο Κάφκα γράφει πως η κύρια ικανότητά του στη λογοτεχνία ήταν να περιγράφει την ονειρική του ζωή. Δεν είναι υπερβολή να χαρακτηρίσει κανείς τα όνειρα –ή έστω κάποια από αυτά– ως κάτι που μοιάζει με τις αναθυμιάσεις που έφερναν τις ιέρειες στο μαντείο των Δελφών στην ιδιαίτερη κατάσταση κατά την οποία πρόφεραν τους χρησμούς τους, με τη διφορούμενη γλώσσα – μια αντίστοιχη έμπνευση, με άγνωστες και βαθιές καταβολές, καθιστά δυνατή την υψηλή τέχνη, ενώ και η γλώσσα του ονείρου είναι το ίδιο διφορούμενη με τους χρησμούς. Για την ακρίβεια, είναι πολυσήμαντη· ίσως επειδή από μεγάλη απόσταση κάτι πολυσχιδές μοιάζει με μονήρες και μονοκόμματο, όπως είναι και εκείνος ο κολοσσιαίος πυλώνας στις ζωγραφιές του Δημήτρη Αναστασίου.

Μπορεί να ταξιδεύσει κανείς στα όνειρά του, και να κάνει, υπό ορισμένες συνθήκες, το ίδιο που κάνει ο Α. στο βιβλίο του Δημήτρη Αναστασίου: να θυμηθεί πως βρίσκεται σε όνειρο. Πάντοτε όμως θα υπάρχει το τίμημα, που είναι να αποσυρθεί ο βαθύτερος εμπνευστής του ονείρου –δηλαδή ο βαθύτερος δικός μας εαυτός– από τη φαντασμαγορία του γιορτινού ή εφιαλτικού εκείνου θέρετρου στο οποίο για άλλη μια νύχτα ναυαγήσαμε... Ένα παιδί μπορεί να γοητεύεται από την ιδέα της επίσκεψης σε έναν ξένο χώρο χωρίς τη συνοδεία των γονέων του, ή χωρίς την παρουσία των οικοδεσποτών, αλλά εάν εκείνοι απουσιάζουν τότε είναι πιθανό μαζί τους να εξαφανιστούν και ορισμένες δυνατότητες που υπό άλλες συνθήκες θα υπήρχαν στην περιπλάνηση: Το παιδί θα βρεθεί μόνο του σε ένα ανοίκειο περιβάλλον. Κατά κάποιον τρόπο, όμως, θα γίνει ο κύριος εκείνου του ξένου περιβάλλοντος την ίδια στιγμή που θα κλείσουν οι πόρτες προς τα βαθύτερα από τα δωμάτια, ενώ όσο παραμένουν ανοικτές θα βρίσκεται υποχρεωτικά υπό την εποπτεία των άλλων... Το όνειρο μοιάζει με ένα ψηφιδωτό στο οποίο η κάθε ψηφίδα είναι μικρογραφία των συμπληγάδων.

* Ο ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΧΑΛΚΟΠΟΥΛΟΣ είναι μεταφραστής και συγγραφέας.

altΑ=-Α
Δημήτρης Αναστασίου
Καλειδοσκόπιο 2018
Σελ. 114, τιμή εκδότη €32,89

alt

TA BIΒΛΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Sex Story» των Φιλίπ Μπρενό και Λετισιά Κορίν (κριτική) – Όλα όσα θα θέλαμε να ξέρουμε για το σεξ και την ιστορία του (σε κόμικ)

«Sex Story» των Φιλίπ Μπρενό και Λετισιά Κορίν (κριτική) – Όλα όσα θα θέλαμε να ξέρουμε για το σεξ και την ιστορία του (σε κόμικ)

Για το βιβλίο κόμικ των Φιλίπ Μπρενό [Philippe Brenot] και Λετισιά Κορίν [Leaticia Coryn] «Sex Story» (μτφρ. Σταύρος Παπασταύρου, εκδ. Παπαζήση), μια πλούσια και καυστική ιστορία της σεξουαλικότητας, από τους προγόνους μας τους πιθήκους μέχρι τις μέρες μας. 

Γράφει ο ...

«1922: Το τέλος ενός ονείρου» & «1923: Εχθρική πατρίδα» του Θανάση Πέτρου (κριτική) – Το μεγάλο επίτευγμα ενός κομίστα

«1922: Το τέλος ενός ονείρου» & «1923: Εχθρική πατρίδα» του Θανάση Πέτρου (κριτική) – Το μεγάλο επίτευγμα ενός κομίστα

Κείμενο με αφορμή την ανάγνωση των δύο graphic novel του Θανάση Πέτρου «1922: Το τέλος ενός ονείρου» & «1923: Εχθρική πατρίδα» (εκδ. Ίκαρος).

Του Ηλία Καφάογλου

Το πενάκι του Θανάση Πέτρου, στο 1922, εξεικονίζει την καθημερινή επίπονη...

«Ξημέρωσε ο θεός τη μέρα» των Τάσου Ζαφειριάδη και Θανάση Πέτρου

«Ξημέρωσε ο θεός τη μέρα» των Τάσου Ζαφειριάδη και Θανάση Πέτρου

Για το γκράφικ νόβελ «Ξημέρωσε ο θεός τη μέρα», των Τάσου Ζαφειριάδη και Θανάση Πέτρου, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη.

Του Κώστα Δρουγαλά

Το graphic novel Ξημέρωσε ο θεός τη μέρα είναι βασισμένο στην ηχογραφημένη αφήγηση του παππού το...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης διοργανώνουν χριστουγεννιάτικη γιορτή βιβλίου το Σάββατο 9 & την Κυριακή 10 Δεκεμβρίου από τις 11:00 μέχρι και τις 19:00 στην οδό Θουκυδίδου 4, στην Πλάκα και υπόσχονται δύο μέρες γεμάτες με μουσική, κεράσματα, προτάσεις για δώρα και μεγάλες προσφορές.

Επιμέλεια: ...

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Από σήμερα (7/12) έως και την Κυριακή (10/12) οι εκδόσεις Ψυχογιός ετοιμάζουν μια χριστουγεννιάτικη γιορτή για μικρούς και μεγάλους στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης με bazaar βιβλίων, εκδηλώσεις και δράσεις για τα παιδιά. «Τίτλοι λογοτεχνίας για μικρούς και μεγάλους, bazaar βιβλίων, συναντήσεις με συγγραφείς & συναρπα...

«Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» (κριτική) – Η τελετουργία ενός φόνου σε μια άκρως σύγχρονη παράσταση

«Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» (κριτική) – Η τελετουργία ενός φόνου σε μια άκρως σύγχρονη παράσταση

Για την παράσταση του Πορτογάλου σκηνοθέτη Τιάγκο Ροντρίγκες [Tiago Rodriguez] «Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» που ανέβηκε στην κεντρική σκηνή της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση. Κεντρική εικόνα: © Joseph Bandere.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος  ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Θανάση Χειμωνά «Τρότζαν, που κυκλοφορεί στις 8 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Πατάκη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Άνοιξα τα μάτια μου. Το μυαλό μου, αδειανό. Γύρω μου, φως. Έντονο. Εκτυφλωτικό. Συνειδητοπο...

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Γιούργκεν Χάμπερμας [Jürgen Habermas] «Αχ Ευρώπη! – Κείμενα για το Μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» (μτφρ. – προλεγόμενα – σχόλια: Δημήτρης Υφαντής, το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Printa / Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγορασ...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ