woodyallensf360

Της Μαριαλένας Σπυροπούλου*

Η ζωή είναι μια διαδοχή παρεξηγήσεων. Μπορεί να έχεις στηρίξει την αφήγησή της σε μικρά, μεγάλα, σημαντικά ή ασήμαντα γεγονότα για τα οποία είσαι τελείως σίγουρος αλλά η πραγματικότητα να σε διαψεύδει. Από την άλλη, μερικά πράγματα στη ζωή απλώς σου συμβαίνουν. Χωρίς κανέναν απολύτως λόγο.

Ήρθα σε επαφή για πρώτη φορά με τον Γούντι Άλεν εν αγνοία μου, γύρω στα οκτώ μου χρόνια. Η μητέρα μου συνήθιζε τις Κυριακές να μας πηγαίνει σινεμά. Τότε πίστευα ότι οι ταινίες που βλέπαμε ήταν μέρος της αγωγής μας, σήμερα όμως συνειδητοποιώ ότι ήταν θέμα τύχης και πρακτικότητας. Οι επιλογές της βασίζονταν στο τι έπαιζε ο πιο κοντινός κινηματογράφος.

Η κατά Γούντι Άλεν διαπαιδαγώγηση...

Σήμερα πια έχω πειστεί ότι δεν χρειάζεσαι κάνναβη για να αποσπασθείς την ώρα του σεξ από τον σύντροφό σου... 

Έτσι, γύρω στα μέσα του '80 μας πήρε χεράκι-χεράκι με την αδερφή μου να δούμε τον Νευρικό Εραστή. Πολλές φορές έκτοτε ενθουσιαζόμουν για την προχωρημένη επιλογή της. Μου πήρε χρόνια έως ότου συνειδητοποιήσω ότι είχε απλώς διαβάσει τον αγγλικό τίτλο Άννι Χολ και μάλλον νόμισε ότι επρόκειτο για το μιούζικαλ Άννι. Από τότε, σχεδόν τριάντα χρόνια μετά, θυμάμαι την εντύπωση που μου είχε κάνει η σκηνή που η Νταϊάν Κίτον «βγαίνει» από το σώμα της εξαιτίας της χρήσης κάνναβης και κάθεται στην καρέκλα άυλη παρακολουθώντας τον εαυτό της με τον Γούντι Άλεν στο κρεβάτι. Με είχε εντυπωσιάσει και με είχε φοβίσει παράλληλα, γιατί έφτιαχνα στο μυαλό μου σενάρια για το τι σου προκαλούσε η κάνναβη. Σήμερα πια έχω πειστεί ότι δεν χρειάζεσαι κάνναβη για να αποσπασθείς την ώρα του σεξ από τον σύντροφό σου...

Πέρασαν ωστόσο αρκετά χρόνια για να ξαναδώ Γούντι Άλεν. Λίγα σκόρπια φιλμ στην εφηβεία, ιδίως ό,τι έπαιζε η κρατική τηλεόραση. Κι ενώ στα οκτώ μου χρόνια δεν είχα καταλάβει και πολλά, στη δύσκολη ηλικία των δεκαοκτώ, καθώς αναζητούσα τη δική μου ταυτότητα, ο Γούντι Άλεν μου φαινόταν φλύαρος, πεζός και όχι πάντα εμπνευσμένος - όπως συνήθως φαίνονται οι κυνικοί άνδρες στα κορίτσια που ψάχνουν απεγνωσμένα για ρομάντζο.

... η κατά Γούντι Άλεν θεραπεία 

Ο Γάλλος ψυχαναλυτής και συγγραφέας του βιβλίου Πώς ο Γούντι Άλεν μπορεί να αλλάξει τη ζωή σας προσεγγίζει το κινηματογραφικό έργο του Γούντι Άλεν μέσα από τη σκοπιά της ψυχανάλυσης και των δικών του ενδιαφερόντων κατορθώνοντας δύο πράγματα ταυτόχρονα: Να μιλήσει με σοβαρότητα για τον Γούντι Άλεν, ο οποίος δεν ταυτίζεται με τους ήρωές του ως προς το νευρωτικό, αναποφάσιστο και φλύαρο του χαρακτήρα τους, αλλά και να αναδείξει το χιούμορ που χρειάζεσαι στις αποσκευές σου για να γίνεις ψυχαναλυτής.

Το πρώτο μέρος του βιβλίου αφορά στην προσωπική κατάθεση του Γάλλου ψυχαναλυτή, στο πώς ο Γούντι Άλεν και οι ταινίες του άλλαξαν την δική του ζωή. Μέσα σε εννιά μικρά κεφάλαια παραθέτει ζητήματα που τον απασχόλησαν και πώς βρήκαν απαντήσεις μέσα από το κινηματογραφικό υλικό του σκηνοθέτη. Περιγράφει δηλαδή πώς ο κινηματογράφος και οι τέχνες γενικότερα μπορούν να λειτουργήσουν διαμεσολαβητικά ως θεραπευτικά εργαλεία.

woody-allen-manhattanΓι' αυτόν το λόγο οι ταινίες του Γούντι Άλεν, για τον Ερίκ Βαρτζμπέντ, επέδρασαν πάνω μου σαν μεγεθυντικός φακός. «Έδωσε μορφή σε ένα χάος εντυπώσεων, μου επέτρεψαν να πλάσω μια ιστορία για κάτι που με αφορούσε εν αγνοία μου. Μια αλήθεια μου αποκαλύφθηκε».

Φυσικά για να λειτουργήσει η τέχνη καθαρτήρια, για να μπορέσει ένα κινηματογραφικό φιλμ να σε αλλάξει, ακόμα και η ίδια η ψυχανάλυση ή η ψυχοθεραπεία, πρέπει ο θεατής ή ο θεραπευόμενος να επιτρέψει στον εαυτό του την αλλαγή. Όπως λέει και ο Βαρτζμπέντ, «η πιθανότητα να βιώσει ο θεατής αλλαγές χάρη στον κινηματογράφο εξαρτάται ασφαλώς από την ευαισθησία του ίδιου. Για να μπορέσει μια ταινία να επιφέρει πολύτιμες επενέργειες θα πρέπει να μπορείς να αφεθείς σε αυτή χωρίς αναστολές. Από την πλευρά του έργου, όπως και για μια αναλυτική παρέμβαση, απαιτείται μια μορφή αβρότητας και λεπτότητας. Από την άποψη αυτή οι ταινίες του Άλεν φαίνονται υποδειγματικές».

Ο Γούντι Άλεν άλλωστε διαπραγματεύεται φλέγοντα ζητήματα για τον μετανεωτερικό άνθρωπο, τον οποίο περισσότερο από την επιβίωση τον ενδιαφέρει η αυτοπραγμάτωση και η ευτυχία. 

Στις ταινίες του συνήθως φέρνει στο προσκήνιο τον μέσο άνθρωπο. Λίγο πιο τραβηγμένο ως προς τα συμπτώματα, αλλά όχι ιδιαίτερα διαφορετικό από τη θεία μας ή τον γείτονα. Δεν υπάρχει ποτέ ωμή πραγματικότητα. Δεν θα δεις ούτε κανονικό σεξ ούτε αληθοφανή βία. Ενώ όλα αυτά τον απασχολούν, τα δείχνει έμμεσα και συμβολικά. Του αρέσει να φέρνει ταυτόχρονα στην επιφάνεια το συνειδητό μέρος, το ασυνείδητο αλλά και το υπερεγωτικό. Δεν είναι λίγες οι φορές που με διαφορετικές φωνές τονίζονται οι εσωτερικά αντίθετες δυνάμεις που επενεργούν στην ψυχική οικονομία του ανθρώπου. Αυτό δεν είναι μόνο χιουμοριστικό, είναι και σωτήριο. Κάνει τους θεατές να αιισθάνονται απόλυτα φυσιολογικοί και όχι μέλη ενός κλαμπ περίεργων νευρωτικών.

Στις ταινίες του Γούντι Άλεν δεν υπάρχει ωμή πραγματικότητα. Δεν θα δεις ούτε κανονικό σεξ ούτε αληθοφανή βία, αίμα και φόνους.

Επίσης, έχει έναν μοναδικό τρόπο να σκιαγραφεί το άγχος. Αυτό το διαλυτικό άγχος, που προφανώς οι άνθρωποι στη Νέα Υόρκη το ζουν στην ακραία του διάσταση, αλλά έχει μεταφερθεί και στην Ευρώπη, ο σκηνοθέτης το προσεγγίζει εξευμενίζοντάς το. Το κάνει φίλο του, συμπορεύεται με αυτό και τελικά το θεραπεύει διακωμωδώντας το.

Η πόλη κυριαρχεί στις ταινίες του. Σαν τον Καβαφικό ήρωα, έτσι και για τους ήρωες του Γούντι Άλεν, αλλά και τους ανθρώπους που αναζητούν θεραπεία, «η πόλη θα σε ακολουθεί». Οι δρόμοι δεν είναι μόνο δρόμοι για να πας στον προορισμό σου, είναι καμβάς πάνω στον οποίο έχουν γεννηθεί τα προσωπικά δράματα, τραύματα, αλλά και οι δυνατότητες ίασης. Όπως για μένα, τότε τη δεκαετία του '80, οι κινηματογράφοι της γειτονιάς καθόρισαν σε έναν βαθμό το τι βλέπαμε, έτσι και για τους ήρωες του Γούντι Άλεν αλλά και για τον ίδιο τον σκηνοθέτη, η πόλη, οι γειτονιές καθορίζουν τις νευρώσεις, τα συμπτώματα, τα προβλήματα, τους ανθρώπους που θα συναναστραφούμε. 

Η τέχνη της φλυαρίας

Στο δεύτερο μέρος ο Ερίκ Βαρτζμπέντ συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που προκύπτουν από την πλούσια εργογραφία του Γούντι Άλεν και βοηθούν όλους εμάς να αλλάξουμε τη ζωή μας. Με ιδιαίτερο δηκτικό και σκωπτικό ύφος, με τίτλους «Πώς να καταστρέφεις την ερωτική σου ζωή», «Πώς να αδιαφορείς για την πολιτική», «Πώς να ευημερήσεις χάρη στο έγκλημα» ή «Πώς πρέπει να μιλάς για να μην σε καταλαβαίνουν» ο συγγραφέας περιγράφει σκηνές από τις 43 ταινίες του σκηνοθέτη στις οποίες ανατρέπονται η ηθική, το πρέπον, το σωστό ή το δέον. Είναι χαρακτηριστική η αποστροφή του βιβλίου όπου περιγράφονται οι τρεις μεγάλες στιγμές της ιστορίας του κινηματογράφου: ο βωβός κινηματογράφος ως καινοτομία δίνει τα σκήπτρα του στον ομιλούντα για να περάσουμε στην εποχή του Γούντι Άλεν: στην εποχή της φλυαρίας.

Τι λέμε για να μην πούμε τίποτα; Αυτή είναι από τις μεγάλες ικανότητες του Γούντι Άλεν.

Τι λέμε για να μην πούμε τίποτα; Αυτή είναι μία από τις μεγάλες δεξιότητες του Γούντι Άλεν. Κανένας δεν περιέγραψε καλύτερα τον τύπο του ανθρώπου που χρησιμοποιεί τη λογόρροια ως αμυντικό μηχανισμό για να αποκρύψει αυτό που θέλει να πει. Πόσες φορές άλλωστε δεν το συναντήσαμε στις θεραπείες; Πόσες φορές μέσα στις σχέσεις μας ο λόγος δεν χρησιμοποιείται αποπροσανατολιστικά, ως θόρυβος για να καλυφθεί αυτό που δεν λέγεται; 

Αλλά ούτε η ηθική καθορίζει τις πράξεις των ηρώων του Γούντι Άλεν, όπως ακριβώς συμβαίνει και στην ψυχανάλυση. Το τι συνιστά ηθικό αφορά το άτομο και όχι την κοινωνία. Εάν κάποιος διαπράξει κάποιο έγκλημα και μπορέσει να ζήσει με αυτό, δεν απαιτείται κάθαρση. Αυτό άλλωστε φαίνεται και στον ήρωα του Match Point ή, σε παλιότερη εκδοχή, στον ήρωα στις Απιστίες και Αμαρτίες, οι οποίοι ενώ έχουν εγκληματίσει, στο τέλος ουδεμία τιμωρία τους περιμένει - ούτε καν οι ενοχές. Από την άλλη, μπορεί να μην έχεις κάνει τίποτε κακό και να βασανίζεσαι: το ζήτημα παίζεται εντός μας. Και αυτό διαφέρει από υποκείμενο σε υποκείμενο. Κάτι που δεν διαφεύγει του Γούντι Άλεν, όπως άλλωστε δεν διέφυγε πρωθύστερα του Φρόιντ.

Οι ταινίες του Γούντι Άλεν κινούνται περισσότερο στην πλευρά του ονείρου, ακόμα και του εφιάλτη, πέρα από τον διδακτισμό και τον καθωσπρεπισμό. Και ο ίδιος έχει κατανοήσει ότι κανείς δεν μπορεί να σε βοηθήσει να αντέξεις το προσωπικό, υπαρξιακό σου δράμα - εκτός ίσως από την τέχνη και τον έρωτα. 

*Η Μαριαλένα Σπυροπούλου είναι ψυχολόγος, ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεύτρια και αρθρογράφος. Το κείμενο εκφωνήθηκε κατά τη διάρκεια της παρουσίασης του βιβλίου στις αρχές Φεβρουαρίου 2014 στο καφέ-μπαρ El Viaje.


woody-allen-exofylloΠώς ο Γούντι Άλεν μπορεί να αλλάξει τη ζωή σας
Ερίκ Βαρτζμπέντ
Μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη
Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2013
Τιμή: € 8,80 σελ. 117
politeia-link

 

 

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ιστορία των επιχειρήσεων Ωνάση 1924-1975» − Έτσι χτίστηκε ο μύθος του Έλληνα κροίσου

«Ιστορία των επιχειρήσεων Ωνάση 1924-1975» − Έτσι χτίστηκε ο μύθος του Έλληνα κροίσου

Για τον τόμο του Ιδρύματος Ωνάση «Ιστορία των επιχειρήσεων Ωνάση 1924-1975» (εκδ. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης). Κεντρική εικόνα: (από αριστερά) Θεόδωρος Γαροφαλίδης, Σοφοκλής Βενιζέλος, Αριστοτέλης Ωνάσης. Πηγή: Αρχείο Ωνάση, Αρχείο Κλεισθένη Δασκαλάκου.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«Διασκέδαση μέχρι θανάτου» του Νιλ Πόστμαν (κριτική) – Το «λάθος» του Όργουελ και η δικαίωση του Χάξλεϋ: από την τηλεόραση στον πολιτισμό της εικόνας

«Διασκέδαση μέχρι θανάτου» του Νιλ Πόστμαν (κριτική) – Το «λάθος» του Όργουελ και η δικαίωση του Χάξλεϋ: από την τηλεόραση στον πολιτισμό της εικόνας

Για το βιβλίο του Νιλ Πόστμαν [Neil Postman] «Διασκέδαση μέχρι θανάτου: ο δημόσιος λόγος στην εποχή του θεάματος» (μτφρ. Φωτεινή Ρουγκούνη, Αφροδίτη Τζαμουράνη, εκδ. Παπαζήση).

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

Το περίφημο βιβλίο ...

«Η δύναμη της τελετουργίας» του Δημήτρη Ξυγαλατά (κριτική) – Homo ritualis: η σημασία των τελετουργιών στη ζωή μας

«Η δύναμη της τελετουργίας» του Δημήτρη Ξυγαλατά (κριτική) – Homo ritualis: η σημασία των τελετουργιών στη ζωή μας

Για το βιβλίο του Δημήτρη Ξυγαλατά «Η δύναμη της τελετουργίας: Συμβολικές πράξεις που μας ενώνουν, μας χωρίζουν και μας εμπνέουν» (μτφρ. Μυρτώ Καλοφωλιά, εκδ. Διόπτρα). 

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

Τι κοινό έχουν οι ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ