woodyallensf360

Της Μαριαλένας Σπυροπούλου*

Η ζωή είναι μια διαδοχή παρεξηγήσεων. Μπορεί να έχεις στηρίξει την αφήγησή της σε μικρά, μεγάλα, σημαντικά ή ασήμαντα γεγονότα για τα οποία είσαι τελείως σίγουρος αλλά η πραγματικότητα να σε διαψεύδει. Από την άλλη, μερικά πράγματα στη ζωή απλώς σου συμβαίνουν. Χωρίς κανέναν απολύτως λόγο.

Ήρθα σε επαφή για πρώτη φορά με τον Γούντι Άλεν εν αγνοία μου, γύρω στα οκτώ μου χρόνια. Η μητέρα μου συνήθιζε τις Κυριακές να μας πηγαίνει σινεμά. Τότε πίστευα ότι οι ταινίες που βλέπαμε ήταν μέρος της αγωγής μας, σήμερα όμως συνειδητοποιώ ότι ήταν θέμα τύχης και πρακτικότητας. Οι επιλογές της βασίζονταν στο τι έπαιζε ο πιο κοντινός κινηματογράφος.

Η κατά Γούντι Άλεν διαπαιδαγώγηση...

Σήμερα πια έχω πειστεί ότι δεν χρειάζεσαι κάνναβη για να αποσπασθείς την ώρα του σεξ από τον σύντροφό σου... 

Έτσι, γύρω στα μέσα του '80 μας πήρε χεράκι-χεράκι με την αδερφή μου να δούμε τον Νευρικό Εραστή. Πολλές φορές έκτοτε ενθουσιαζόμουν για την προχωρημένη επιλογή της. Μου πήρε χρόνια έως ότου συνειδητοποιήσω ότι είχε απλώς διαβάσει τον αγγλικό τίτλο Άννι Χολ και μάλλον νόμισε ότι επρόκειτο για το μιούζικαλ Άννι. Από τότε, σχεδόν τριάντα χρόνια μετά, θυμάμαι την εντύπωση που μου είχε κάνει η σκηνή που η Νταϊάν Κίτον «βγαίνει» από το σώμα της εξαιτίας της χρήσης κάνναβης και κάθεται στην καρέκλα άυλη παρακολουθώντας τον εαυτό της με τον Γούντι Άλεν στο κρεβάτι. Με είχε εντυπωσιάσει και με είχε φοβίσει παράλληλα, γιατί έφτιαχνα στο μυαλό μου σενάρια για το τι σου προκαλούσε η κάνναβη. Σήμερα πια έχω πειστεί ότι δεν χρειάζεσαι κάνναβη για να αποσπασθείς την ώρα του σεξ από τον σύντροφό σου...

Πέρασαν ωστόσο αρκετά χρόνια για να ξαναδώ Γούντι Άλεν. Λίγα σκόρπια φιλμ στην εφηβεία, ιδίως ό,τι έπαιζε η κρατική τηλεόραση. Κι ενώ στα οκτώ μου χρόνια δεν είχα καταλάβει και πολλά, στη δύσκολη ηλικία των δεκαοκτώ, καθώς αναζητούσα τη δική μου ταυτότητα, ο Γούντι Άλεν μου φαινόταν φλύαρος, πεζός και όχι πάντα εμπνευσμένος - όπως συνήθως φαίνονται οι κυνικοί άνδρες στα κορίτσια που ψάχνουν απεγνωσμένα για ρομάντζο.

... η κατά Γούντι Άλεν θεραπεία 

Ο Γάλλος ψυχαναλυτής και συγγραφέας του βιβλίου Πώς ο Γούντι Άλεν μπορεί να αλλάξει τη ζωή σας προσεγγίζει το κινηματογραφικό έργο του Γούντι Άλεν μέσα από τη σκοπιά της ψυχανάλυσης και των δικών του ενδιαφερόντων κατορθώνοντας δύο πράγματα ταυτόχρονα: Να μιλήσει με σοβαρότητα για τον Γούντι Άλεν, ο οποίος δεν ταυτίζεται με τους ήρωές του ως προς το νευρωτικό, αναποφάσιστο και φλύαρο του χαρακτήρα τους, αλλά και να αναδείξει το χιούμορ που χρειάζεσαι στις αποσκευές σου για να γίνεις ψυχαναλυτής.

Το πρώτο μέρος του βιβλίου αφορά στην προσωπική κατάθεση του Γάλλου ψυχαναλυτή, στο πώς ο Γούντι Άλεν και οι ταινίες του άλλαξαν την δική του ζωή. Μέσα σε εννιά μικρά κεφάλαια παραθέτει ζητήματα που τον απασχόλησαν και πώς βρήκαν απαντήσεις μέσα από το κινηματογραφικό υλικό του σκηνοθέτη. Περιγράφει δηλαδή πώς ο κινηματογράφος και οι τέχνες γενικότερα μπορούν να λειτουργήσουν διαμεσολαβητικά ως θεραπευτικά εργαλεία.

woody-allen-manhattanΓι' αυτόν το λόγο οι ταινίες του Γούντι Άλεν, για τον Ερίκ Βαρτζμπέντ, επέδρασαν πάνω μου σαν μεγεθυντικός φακός. «Έδωσε μορφή σε ένα χάος εντυπώσεων, μου επέτρεψαν να πλάσω μια ιστορία για κάτι που με αφορούσε εν αγνοία μου. Μια αλήθεια μου αποκαλύφθηκε».

Φυσικά για να λειτουργήσει η τέχνη καθαρτήρια, για να μπορέσει ένα κινηματογραφικό φιλμ να σε αλλάξει, ακόμα και η ίδια η ψυχανάλυση ή η ψυχοθεραπεία, πρέπει ο θεατής ή ο θεραπευόμενος να επιτρέψει στον εαυτό του την αλλαγή. Όπως λέει και ο Βαρτζμπέντ, «η πιθανότητα να βιώσει ο θεατής αλλαγές χάρη στον κινηματογράφο εξαρτάται ασφαλώς από την ευαισθησία του ίδιου. Για να μπορέσει μια ταινία να επιφέρει πολύτιμες επενέργειες θα πρέπει να μπορείς να αφεθείς σε αυτή χωρίς αναστολές. Από την πλευρά του έργου, όπως και για μια αναλυτική παρέμβαση, απαιτείται μια μορφή αβρότητας και λεπτότητας. Από την άποψη αυτή οι ταινίες του Άλεν φαίνονται υποδειγματικές».

Ο Γούντι Άλεν άλλωστε διαπραγματεύεται φλέγοντα ζητήματα για τον μετανεωτερικό άνθρωπο, τον οποίο περισσότερο από την επιβίωση τον ενδιαφέρει η αυτοπραγμάτωση και η ευτυχία. 

Στις ταινίες του συνήθως φέρνει στο προσκήνιο τον μέσο άνθρωπο. Λίγο πιο τραβηγμένο ως προς τα συμπτώματα, αλλά όχι ιδιαίτερα διαφορετικό από τη θεία μας ή τον γείτονα. Δεν υπάρχει ποτέ ωμή πραγματικότητα. Δεν θα δεις ούτε κανονικό σεξ ούτε αληθοφανή βία. Ενώ όλα αυτά τον απασχολούν, τα δείχνει έμμεσα και συμβολικά. Του αρέσει να φέρνει ταυτόχρονα στην επιφάνεια το συνειδητό μέρος, το ασυνείδητο αλλά και το υπερεγωτικό. Δεν είναι λίγες οι φορές που με διαφορετικές φωνές τονίζονται οι εσωτερικά αντίθετες δυνάμεις που επενεργούν στην ψυχική οικονομία του ανθρώπου. Αυτό δεν είναι μόνο χιουμοριστικό, είναι και σωτήριο. Κάνει τους θεατές να αιισθάνονται απόλυτα φυσιολογικοί και όχι μέλη ενός κλαμπ περίεργων νευρωτικών.

Στις ταινίες του Γούντι Άλεν δεν υπάρχει ωμή πραγματικότητα. Δεν θα δεις ούτε κανονικό σεξ ούτε αληθοφανή βία, αίμα και φόνους.

Επίσης, έχει έναν μοναδικό τρόπο να σκιαγραφεί το άγχος. Αυτό το διαλυτικό άγχος, που προφανώς οι άνθρωποι στη Νέα Υόρκη το ζουν στην ακραία του διάσταση, αλλά έχει μεταφερθεί και στην Ευρώπη, ο σκηνοθέτης το προσεγγίζει εξευμενίζοντάς το. Το κάνει φίλο του, συμπορεύεται με αυτό και τελικά το θεραπεύει διακωμωδώντας το.

Η πόλη κυριαρχεί στις ταινίες του. Σαν τον Καβαφικό ήρωα, έτσι και για τους ήρωες του Γούντι Άλεν, αλλά και τους ανθρώπους που αναζητούν θεραπεία, «η πόλη θα σε ακολουθεί». Οι δρόμοι δεν είναι μόνο δρόμοι για να πας στον προορισμό σου, είναι καμβάς πάνω στον οποίο έχουν γεννηθεί τα προσωπικά δράματα, τραύματα, αλλά και οι δυνατότητες ίασης. Όπως για μένα, τότε τη δεκαετία του '80, οι κινηματογράφοι της γειτονιάς καθόρισαν σε έναν βαθμό το τι βλέπαμε, έτσι και για τους ήρωες του Γούντι Άλεν αλλά και για τον ίδιο τον σκηνοθέτη, η πόλη, οι γειτονιές καθορίζουν τις νευρώσεις, τα συμπτώματα, τα προβλήματα, τους ανθρώπους που θα συναναστραφούμε. 

Η τέχνη της φλυαρίας

Στο δεύτερο μέρος ο Ερίκ Βαρτζμπέντ συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που προκύπτουν από την πλούσια εργογραφία του Γούντι Άλεν και βοηθούν όλους εμάς να αλλάξουμε τη ζωή μας. Με ιδιαίτερο δηκτικό και σκωπτικό ύφος, με τίτλους «Πώς να καταστρέφεις την ερωτική σου ζωή», «Πώς να αδιαφορείς για την πολιτική», «Πώς να ευημερήσεις χάρη στο έγκλημα» ή «Πώς πρέπει να μιλάς για να μην σε καταλαβαίνουν» ο συγγραφέας περιγράφει σκηνές από τις 43 ταινίες του σκηνοθέτη στις οποίες ανατρέπονται η ηθική, το πρέπον, το σωστό ή το δέον. Είναι χαρακτηριστική η αποστροφή του βιβλίου όπου περιγράφονται οι τρεις μεγάλες στιγμές της ιστορίας του κινηματογράφου: ο βωβός κινηματογράφος ως καινοτομία δίνει τα σκήπτρα του στον ομιλούντα για να περάσουμε στην εποχή του Γούντι Άλεν: στην εποχή της φλυαρίας.

Τι λέμε για να μην πούμε τίποτα; Αυτή είναι από τις μεγάλες ικανότητες του Γούντι Άλεν.

Τι λέμε για να μην πούμε τίποτα; Αυτή είναι μία από τις μεγάλες δεξιότητες του Γούντι Άλεν. Κανένας δεν περιέγραψε καλύτερα τον τύπο του ανθρώπου που χρησιμοποιεί τη λογόρροια ως αμυντικό μηχανισμό για να αποκρύψει αυτό που θέλει να πει. Πόσες φορές άλλωστε δεν το συναντήσαμε στις θεραπείες; Πόσες φορές μέσα στις σχέσεις μας ο λόγος δεν χρησιμοποιείται αποπροσανατολιστικά, ως θόρυβος για να καλυφθεί αυτό που δεν λέγεται; 

Αλλά ούτε η ηθική καθορίζει τις πράξεις των ηρώων του Γούντι Άλεν, όπως ακριβώς συμβαίνει και στην ψυχανάλυση. Το τι συνιστά ηθικό αφορά το άτομο και όχι την κοινωνία. Εάν κάποιος διαπράξει κάποιο έγκλημα και μπορέσει να ζήσει με αυτό, δεν απαιτείται κάθαρση. Αυτό άλλωστε φαίνεται και στον ήρωα του Match Point ή, σε παλιότερη εκδοχή, στον ήρωα στις Απιστίες και Αμαρτίες, οι οποίοι ενώ έχουν εγκληματίσει, στο τέλος ουδεμία τιμωρία τους περιμένει - ούτε καν οι ενοχές. Από την άλλη, μπορεί να μην έχεις κάνει τίποτε κακό και να βασανίζεσαι: το ζήτημα παίζεται εντός μας. Και αυτό διαφέρει από υποκείμενο σε υποκείμενο. Κάτι που δεν διαφεύγει του Γούντι Άλεν, όπως άλλωστε δεν διέφυγε πρωθύστερα του Φρόιντ.

Οι ταινίες του Γούντι Άλεν κινούνται περισσότερο στην πλευρά του ονείρου, ακόμα και του εφιάλτη, πέρα από τον διδακτισμό και τον καθωσπρεπισμό. Και ο ίδιος έχει κατανοήσει ότι κανείς δεν μπορεί να σε βοηθήσει να αντέξεις το προσωπικό, υπαρξιακό σου δράμα - εκτός ίσως από την τέχνη και τον έρωτα. 

*Η Μαριαλένα Σπυροπούλου είναι ψυχολόγος, ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεύτρια και αρθρογράφος. Το κείμενο εκφωνήθηκε κατά τη διάρκεια της παρουσίασης του βιβλίου στις αρχές Φεβρουαρίου 2014 στο καφέ-μπαρ El Viaje.


woody-allen-exofylloΠώς ο Γούντι Άλεν μπορεί να αλλάξει τη ζωή σας
Ερίκ Βαρτζμπέντ
Μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη
Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2013
Τιμή: € 8,80 σελ. 117
politeia-link

 

 

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ταξίδι στο κράτος: Κυριαρχία, δίκαιο, δικαιώματα» του Δημήτρη Χριστόπουλου (κριτική)

«Ταξίδι στο κράτος: Κυριαρχία, δίκαιο, δικαιώματα» του Δημήτρη Χριστόπουλου (κριτική)

Για το βιβλίο του Δημήτρη Χριστόπουλου «Ταξίδι στο κράτος: Κυριαρχία, δίκαιο, δικαιώματα» (εκδ. Πόλις). Κεντρική εικόνα: © Πάρις Ταβιτιάν

Γράφει η Μαρία Πουρνάρη

Το νέο βιβλίο του ...

«Keynes: Κεϊνσιανισμός και Σοσιαλδημοκρατία» του Γιώργου Αργείτη (κριτική)

«Keynes: Κεϊνσιανισμός και Σοσιαλδημοκρατία» του Γιώργου Αργείτη (κριτική)

Για το βιβλίο του Γιώργου Αργείτη «Keynes: Κεϊνσιανισμός και Σοσιαλδημοκρατία» (εκδ. Παπαζήση). Στην κεντρική εικόνα, ο Τζων Μέυναρντ Κέυνς.

Γράφει ο Γιώργος Σιακαντάρης

Το βιβλίο του Γιώργου Αργείτη, «Keynes: Κεϊ...

«Το χρονικό μιας εκούσιας απαγωγής» της Μαρίας Πλαστήρα-Βαλκάνου (κριτική) – Μια ιστορία αγάπης που έγραψε ιστορία

«Το χρονικό μιας εκούσιας απαγωγής» της Μαρίας Πλαστήρα-Βαλκάνου (κριτική) – Μια ιστορία αγάπης που έγραψε ιστορία

Για το βιβλίο της Μαρίας Πλαστήρα-Βαλκάνου [επιμέλεια - εισαγωγή - σχόλια] «Το χρονικό μιας εκούσιας απαγωγής» (εκδ. University Studio Press). Μια ιστορία αγάπης «γνωστή, κι από πολλές πλευρές, μοναδική». 

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Δημοσιοποιήθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ.

Επιμέλεια: Book Press

Δημοσιοποιείται η λίστα των φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ, υπό την Αιγίδα της Α.Ε. ...

Το «Εργαζόμενο αγόρι» της Λένας Διβάνη στην ευρωπαϊκή λίστα προτεινόμενων βιβλίων του Readers of Europe 2023

Το «Εργαζόμενο αγόρι» της Λένας Διβάνη στην ευρωπαϊκή λίστα προτεινόμενων βιβλίων του Readers of Europe 2023

Το «Εργαζόμενο αγόρι» της Λένας Διβάνη προτείνεται για την ευρωπαϊκή λίστα βιβλίων της Ευρωπαϊκής Βιβλιοθήκης Readers of Europe για το 2023.

Επιμέλεια: Book Press

Το ...

«Ο Νίκος Καζαντζάκης και οι Έλληνες ομότεχνοί του: Αλληλεπιδράσεις, συνάφειες και διαφωνίες» – Συνέδριο στο Γαλλικό Ινστιτούτο

«Ο Νίκος Καζαντζάκης και οι Έλληνες ομότεχνοί του: Αλληλεπιδράσεις, συνάφειες και διαφωνίες» – Συνέδριο στο Γαλλικό Ινστιτούτο

Με αφορμή τη συμπλήρωση 140 χρόνων από τη γέννηση του Νίκου Καζαντζάκη, θα διεξαχθεί το Επιστημονικό Συνέδριο με θέμα «Ο Νίκος Καζαντζάκης και οι Έλληνες ομότεχνοί του: Αλληλεπιδράσεις, συνάφειες και διαφωνίες» στις 10 και 11 Ιουνίου, στο Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος.

Επιμέλεια: ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Κανείς δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημά σου, αν δεν κάνεις ο ίδιος την αρχή για να βοηθήσεις τον εαυτό σου. Είκοσι επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις βιβλίων αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης από τους επαγγελματίες του είδους.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ