megalonontas3

Η οικογένεια πηγή προσωπικής δυστυχίας ή ο δρόμος για ευσυνείδητους πολίτες;

Της Μαριαλένας Σπυροπούλου *

Ο Ματθαίος Γιωσαφάτ, ψυχίατρος, ψυχαναλυτής με επιτελικές θέσεις για τη δημόσια υγεία στην Ελλάδα και τη Μεγάλη Βρετανία, πρόεδρος στο παρελθόν και ιδρυτής της Ελληνικής Παιδοψυχιατρικής Εταιρείας, της Εταιρείας Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας και της Ελληνικής Εταιρείας Ομαδικής Ανάλυσης και Οικογενειακής Θεραπείας μέχρι και σήμερα, έχει γίνει εδώ και λίγα χρόνια ευρύτερα γνωστός, παρ’ όλο που στους κύκλους των ειδικών είναι πετυχημένος επαγγελματικά πάνω από 30 χρόνια. 
Με τη βοήθεια, όμως, του αποτελεσματικού τηλεοπτικού μέσου κατόρθωσε μετά από πολλά σιωπηρά και κοπιώδη χρόνια επιστημονικής εδραίωσης και διδασκαλίας να προωθήσει μαζικά τις αρχές και την ουσία της ψυχανάλυσης κάνοντάς τη να φαίνεται ελκυστική και απενοχοποιημένη. Τούτη τη φορά το εκδοτικό πόνημά του με τίτλο «Μεγαλώνοντας μέσα στην ελληνική οικογένεια» έρχεται να καλύψει ένα κενό στην εκπαίδευση γονιών και ενηλίκων για τα θαυμαστά και μυστικά σκαλοπάτια της εμβρυικής και παιδικής μας εξέλιξης. Άραγε η οικογένεια είναι, ως κομμάτι του πολιτισμού, κατά τον Freud, "πηγή δυστυχίας" ή η μοναδική εστία ευτυχίας για τον άνθρωπο; Πάνω σε αυτό το δίπολο προσεγγίζουμε με ισορροπία ακροβάτη την προβληματική των τεσσάρων προφορικών διαλέξεων που έδωσε ο ψυχίατρος και ψυχαναλυτής Ματθαίος Γιωσαφάτ για την ψυχοσεξουαλική ανάπτυξη των παιδιών και το ρόλο των γονιών. Από εκεί προέκυψε και το μικρό αυτό βιβλίο, που έχει σαν στόχο μέσα από τη μορφή ερωταποκρίσεων να δώσει ζωηρές και κατανοητές απαντήσεις σε καίρια ερωτήματα που απασχολούν όχι μόνο τους γονείς και όσους ασχολούνται με παιδιά αλλά και ολόκληρη την κοινωνία.

«Η ζωή μας κύκλους κάνει»

Όσο και εάν επιδιώκουμε σε κάθε φάση της ζωής μας να νιώθουμε πρωτόγνωρα και εκστατικά τόσο πλανώμαστε πλάνην οικτράν, μας σιγοψυθιρίζει ο Ματθαίος Γιωσαφάτ κάτω από τις γραμμές του βιβλίου του. Ένα από τα μεγάλα μαθήματα όσων ασχολούνται με τα ζητήματα της ψυχολογίας και της ψυχανάλυσης είναι η συνειδητοποίηση ότι το ανθρώπινο ον είναι σε μεγάλο βαθμό «έρμαιο» των συνθηκών του πρώτου χρόνου της ζωής του και των επόμενων πέντε. Μέχρι δηλαδή τα έξι πρώτα χρόνια της παιδικής ύπαρξης ορίζονται η προσωπικότητα, τα βασικά χαρακτηριστικά, οι νευρώσεις που θα ταλανίσουν αργότερα τον εαυτό ως ενήλικο, οι καθηλώσεις, οι προδιαθέσεις, η αυτοπεποίθηση, όλα όσα χαρακτηρίζουν τελικά τη ζωή ενός ανθρώπου που ανακαλύπτει για πρώτη φορά τον εαυτό του περίπου γύρω στην εφηβεία. Ιδίως ο πρώτος χρόνος της ζωής ενός παιδιού είναι τόσο καθοριστικός, όπως τονίζει ο κ. Γιωσαφάτ στο βιβλίο του, οπότε σ’ αυτή την περίοδο καλούνται οι μητέρες αλλά και η κοινωνία να σταθούν αρωγοί και φύλακες στο δύσκολο και καθοριστικό έργο της ανάπτυξης. Διότι τυχόν προβλήματα που ανακύπτουν σε εκείνη την πρώτη περίοδο πολύ δύσκολα θεραπεύονται ψυχοθεραπευτικά λόγω της απουσίας της μνήμης και της γλώσσας του βρέφους. 

giosofat2Νέος έρωτας ή αναβίωση απωθημένης μνήμης; 

Οι σχέσεις αναμφισβήτητα απασχολούν το μεγαλύτερο μέρος της ζωής ενός ενηλίκου. Πώς ερωτεύεται ένας άνθρωπος, τι επιλογές κάνει, πόσο διαρκούν οι σχέσεις του, πόσο ευτυχισμένος δύναται να νιώσει, πόσο ώριμος είναι στην επιλογή συζύγου, τι δυνατότητες έχει να πετύχει ο γάμος του, όλα αυτά είναι ερωτήματα που δεν απασχολούν μόνο περιοδικά λαϊκής κατανάλωσης αλλά συλλήβδην τις ανθρώπινες ψυχές. Άλλοτε εμμονικά, άλλοτε με μεγαλύτερη ωριμότητα, ο έρωτας αποτελεί το μεγαλύτερο «ναρκωτικό» αποφυγής της πραγματικότητας. Ο Ματθαίος Γιωσαφάτ έχοντας τεράστια επαγγελματική εμπειρία αφού έχει εργαστεί στην Ελλάδα και τη Μεγάλη Βρετανία με άτομα, ζευγάρια και οικογένειες για τέσσερις δεκαετίες σηκώνει το πέπλο μυστηρίου που καλύπτει το «αντικείμενο» του έρωτα και ταξιδεύει τους αναγνώστες του πάλι στη βρεφική και πρώτη παιδική ηλικία, εκεί όπου συντελούνταν η πρώτη πράξη της ερωτικής διεκδίκησης. Οι γονείς είναι για όλους τους ανθρώπους το πρώτο ερωτικό αντικείμενο. Πάνω τους σκιαγραφούμε την πρώτη μας επιθυμία. Και έτσι αναδύονται τα ερωτήματα που θα μας απασχολούν κάθε φορά που ερωτευόμαστε κάποιον που... κάτι μας θυμίζει. Τι σχέση αναπτύσσουμε μαζί τους, τι σχέση συντηρούν εκείνοι ως ενήλικες; Πόσο μας βοηθούν να απεμπλακούμε από τη δική τους γοητεία, πόσο ναρκισσιστικοί είναι οι ίδιοι ως προσωπικότητες; Με άλλα λόγια, αυτοί με τη συνειδητή και ασυνείδητη συμπεριφορά τους καθορίζουν τη σχέση των παιδιών τους με την περιπέτεια του έρωτα, η οποία μπορεί για άλλους να θυμίζει σαπουνόπερα ενώ για άλλους αποδεικνύεται ένα από τα πιο τρομακτικά θρίλερ. Άλλωστε, ποιος δεν έχει δει κάτι από τον εαυτό του στους μπεργκμανικούς διαλόγους στις «Σκηνές από έναν γάμο»; 

Κοινωνία, η συγκέντρωση ψυχών 

Όποιος έχει παρακολουθήσει μαθήματα ή διαλέξεις του κ. Γιωσαφάτ δεν εκτιμά μόνο το βάθος και την επάρκεια των επιστημονικών του γνώσεων. Αντιλαμβάνεται ότι πέρα από θεραπευτής είναι και ένας κοινωνικά και πολιτικά βαθιά ευαισθητοποιημένος άνθρωπος που πιστεύει ότι η ψυχανάλυση δεν είναι ένα προνόμιο των λίγων, αντιθέτως οι διάφορες ψυχοθεραπευτικές εναλλακτικές της είναι μαζικό ζητούμενο των ημερών μας. Δεν είναι τυχαίο ότι ζούμε στην εποχή της κατάρρευσης των παραδοσιακών τρόπων ανάγνωσης του κόσμου. Όσοι οικονομολόγοι μετρούσαν μόνον αριθμούς έχουν αποτύχει παταγωδώς. Όσοι πολιτικοί έβλεπαν μόνον ψήφους αυτοακυρώθηκαν αφήνοντας τη βαριά σκιά τους. Όσοι δημοσιογράφοι μεταλλάχθηκαν σε φερέφωνα των συμφερόντων απαξιώθηκαν από το κοινό. Η κοινωνία, ιδίως η ελληνική, σήμερα την εποχή της ηθικής και οικονομικής πτώχευσης ενδέχεται να διαθέτει πιο σύνθετα αντανακλαστικά και να αντιδρά με τρόπους που πολλές φορές η λογική δεν στηρίζει την επιχειρηματολογία των πράξεων. Γιατί κάποιοι αντιδρούν σαν πληγωμένα παιδιά συνεχώς και αενάως; Γιατί οι Έλληνες απομύζησαν το Δημόσιο για παραπάνω από πενήντα χρόνια; Γιατί είμαστε μια χώρα των άκρων, ανάμεσα στον ξεπεσμένο ταφτά του παλαιοβασιλικού παρελθόντος και τον αναρχοκομμουνιστικό τσαμπουκά που δεν γνωρίζει πλαίσια και θεσμούς; Γιατί έχουμε εκπαιδευτεί από την τυφλή ανυπακοή στο κάθε λογής προσκύνημα;

Η ψυχανάλυση, ως ανάλυση της εξέλιξης του ανθρώπου και των νευρώσεών του, όπως και η φιλοσοφία από άλλο πρίσμα, η ιστορία, ακόμα και η ποίηση και η λογοτεχνία ίσως δίνουν πιο σύνθετα εργαλεία για μια πιο βαθιά ανθρωπολογική ερμηνεία της σημερινής μας κατάντιας. Και αυτό αποτελεί με έναν τρόπο πρόταση της ανθρώπινης αυτοσυνειδησίας. Ο Ματθαίος Γιωσαφάτ ως ένας ψυχαναλυτής, διανοοούμενος, ο οποίος με την εμπειρία της ζωής του κατόρθωσε να δει κατάματα τον ανθρώπινο πόνο και να τον θεραπεύσει, προτείνει στο μικρό του εγχειρίδιο και σε όσους είχαν την τιμή να τον ακούσουν στις διαλέξεις του εναλλακτικές μορφές ανάγνωσης της ελληνικής κοινωνίας. Εναλλακτικές μορφές που ενώ δυστυχώς απέχουν από τα σχολεία, τα πανεπιστήμια, τα υπουργικά συμβούλια και τους διεθνείς οργανισμούς, αποτελούν μοναδική ελπίδα ανάκαμψης. Μιας ανάκαμψης που δεν σχετίζεται με την αποπληρωμή των εθνικών χρεών στεγνά και αποστειρωμένα αλλά με την ουσιαστική επαναδιαπραγμάτευση του χρέους μας απέναντι στις δυνατότητες της ύπαρξής μας. 

* Η Μαριαλένα Σπυροπούλου είναι ψυχολόγος, ψυχοθεραπεύτρια και αρθρογράφος.

megalonontasΜατθαίος Γιωσαφάτ
Μεγαλώνοντας μέσα στην ελληνική οικογένεια
Η ψυχοσεξουαλική ανάπτυξη του παιδιού και ο ρόλος των γονιών - μια ψυχαναλυτική προσέγγιση
Εκδόσεις Αρμός, σελ. 174

alt
 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ευρώπη restart» του Βασίλη Ν. Μίχου (κριτική) – Ανατροπή μιας ζοφερής κατάστασης

«Ευρώπη restart» του Βασίλη Ν. Μίχου (κριτική) – Ανατροπή μιας ζοφερής κατάστασης

Για το δοκίμιο του Βασίλη Ν. Μίχου «Ευρώπη restart» (εκδ. Αρμός). 

Γράφει ο Ιωάννης Αγραφιώτης

Ανέκαθεν η Ευρώπη είχε το διπλό ρόλο τόσο του ταγού όσο και του ισορροπιστή της υφηλίου. Πάντα πρωτοπόρος στην ανάπτυξη τεχνολογίας, στη γέννηση ιδ...

«Η φυλακή» του Τάσου Θεοφίλου (κριτική) – Γροθιά στο στομάχι και καμπανάκι εγρήγορσης

«Η φυλακή» του Τάσου Θεοφίλου (κριτική) – Γροθιά στο στομάχι και καμπανάκι εγρήγορσης

Για το αυτιοβιογραφικό βιβλίο του Τάσου Θεοφίλου «Η φυλακή» (εκδ. Αντίποδες), μια «μαρτυρία που είναι γροθιά στο στομάχι του αναγνώστη ενώ παράλληλα θα έπρεπε να λειτουργεί και ως καμπανάκι εγρήγορσης της οργανωμένης πολιτείας».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«Δεν έχω ανάσα» του Λουίζ Σβαρτς (κριτική) – Αντιμέτωπος με το θεριό της κατάθλιψης

«Δεν έχω ανάσα» του Λουίζ Σβαρτς (κριτική) – Αντιμέτωπος με το θεριό της κατάθλιψης

Για το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Λουίζ Σβαρτς (Luiz Schwarcz) «Δεν έχω ανάσα» (μτφρ. Μαρία Παπαδήμα, εκδ. Ίκαρος).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο Λουίζ Σβαρτζ είναι ένας από τους σημαντικότερους εκδότες της Βρ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργη της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Stay Awake: H Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση στο Athens Pride 2025

Stay Awake: H Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση στο Athens Pride 2025

Με την καμπάνια ορατότητας «Stay Awake», η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση συμμετέχει στο Athens Pride 2025, γιορτάζοντας τα 20 χρόνια του. 

Επιμέλεια: Book Press

Η ...

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

Για την ανθολογία διηγημάτων «Δεν είμαι ρομπότ» (επίμετρο Γεράσιμος Κουζέλης, εκδ. Θεμέλιο). Στην εικόνα, στιγμιότυπο από την κορεάτικη σειρά «I'm not a robot». 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Μπορεί η Τεχνητή Νοημοσύνη να γράψει λογοτεχνία; Μπορεί να γράψει λογοτ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

«Ένα δικό του δωμάτιο» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

«Ένα δικό του δωμάτιο» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Παναγιώτη Γούτα «Ένα δικό του δωμάτιο», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 30 Μαΐου από τις εκδόσεις Ρώμη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΔΑΚΡΥΑ

Γέρασε πια, θα πλησιάζει τα ενε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργη της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Πέντε μελέτες που κυκλοφόρησαν προσφάτα πραγματεύονται τη σχέση του νου με το σώμα, την έννοια του «τραύματος», αλλά και τη θέση της ψυχανάλυσης στον σύγχρονο κόσμο. Κεντρική εικόνα: Ο Σίγκμουντ Φρόιντ.

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...
Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Ποιος είναι ο ακριβής ρόλος της καρδιάς και ποιος του εγκεφάλου; Ποιοι μύθοι σχετικά με αυτά τα δύο όργανα καλλιεργούνται από τη σύγχρονη κουλτούρα; Τι αποτελεί «τραυματική εμπειρία» και πώς μπορούμε να αλληλεπιδράσουμε αποτελεσματικά με τα νεαρά αυτιστικά άτομα; Τέσσερα νέα βιβλία από τις εκδόσεις Gutenberg καταπιά...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ