to paradeigma tis elladas kentriki 2

Για το βιβλίο του Γιώργου Πολίτη «Το παράδειγμα της Ελλάδας: 16 μαθήματα από την πανδημία» (εκδ. Ψυχογιός).

Του Άλκη Γούναρη

Αντιμέτωποι με μια κρίσιμη επόμενη φάση της πανδημίας, οι Έλληνες είμαστε πιο σοφοί και καλύτερα προετοιμασμένοι. Στους πρώτους μήνες της παγκόσμιας κρίσης, μάθαμε από τα λάθη και τις παραλείψεις των μεγάλων χωρών και ταυτόχρονα παραδώσαμε μαθήματα ανθρωπιάς, υπευθυνότητας και συνέπειας. Κάνοντας έναν σύντομο απολογισμό των όσων προηγήθηκαν και βάζοντας σε τάξη μερικά από τα βασικά ερωτήματα που κυριάρχησαν στον δημόσιο λόγο, έχουμε την ευκαιρία να συγκροτήσουμε τη σκέψη μας και να δούμε με ψυχραιμία και σοβαρότητα την εξέλιξη της κατάστασης.

Σε αυτήν ακριβώς την «ανασυγκρότηση» συμβάλλει, μεταξύ των άλλων, το νέο και εξαιρετικά επίκαιρο pocket size βιβλίο του Γιώργου Ν. Πολίτη με τίτλο Το παράδειγμα της Ελλάδας: 16 μαθήματα από την πανδημία (εκδ. Ψυχογιός). Πρόκειται για ένα σπονδυλωτό, ενιαίας κατεύθυνσης δοκίμιο, που πραγματοποιεί αφενός μια επί της ουσίας τοποθέτηση σε σημαντικά πολιτικά, κοινωνικά, ηθικά και ιστορικά ερωτήματα που αναδύθηκαν εξαιτίας της πανδημίας, και αφετέρου διατυπώνει ένα ενδιαφέρον επιχείρημα για τον ρόλο της Ελλάδας στην επόμενη μέρα.

Ηθικά και ιστορικά ερωτήματα που αναδύθηκαν με την πανδημία

Πώς δικαιολογείται ένα φιλελεύθερο κράτος να επιβάλλει, έστω και προσωρινά, μέτρα περιορισμού της ελευθερίας; Είναι η υγεία ύψιστο αγαθό; Μετριέται η αξία της ζωής με οικονομικούς όρους; Καταπατά την ιδιωτικότητα και τα στοιχειώδη πολιτικά δικαιώματα η ψηφιακή παρακολούθηση; Ποια είναι τα διαχρονικά σφάλματα της αριστερής διανόησης που αναδείχθηκαν κατά την πανδημία; Γιατί οι ισχυρές χώρες απέτυχαν στην αποτελεσματική διαχείριση αυτής της κρίσης; Μπορεί η περίπτωση της Ελλάδας να αποτελέσει διεθνές παράδειγμα για το μέλλον; Πώς τα όσα μάθαμε κατά τους πρώτους μήνες του λοιμού, από τους κινδύνους, τις απώλειες, τις δράσεις και τις παραλείψεις, μέχρι τη λειτουργία των παραδοσιακών δεσμών και την εμπιστοσύνη προς τους θεσμούς, μπορούν να συμβάλλουν στην επιτυχή αντιμετώπιση της πανδημίας στο αμέσως επόμενο δύσκολο διάστημα και να γίνουν η αφορμή για μια νέα πορεία; Αυτά είναι μόνο μερικά από τα ζητήματα που θέτει και στα οποία απαντά ο συγγραφέας σε ένα πρώτο επίπεδο ανάγνωσης, καθώς τα 16 κεφάλαια του βιβλίου μπορούν να διαβαστούν αποσπασματικά και τμηματικά.

Πρόκειται για ένα σπονδυλωτό, ενιαίας κατεύθυνσης δοκίμιο, που πραγματοποιεί αφενός μια επί της ουσίας τοποθέτηση σε σημαντικά πολιτικά, κοινωνικά, ηθικά και ιστορικά ερωτήματα που αναδύθηκαν εξαιτίας της πανδημίας, και αφετέρου διατυπώνει ένα ενδιαφέρον επιχείρημα για τον ρόλο της Ελλάδας στην επόμενη μέρα.

Σε δεύτερο όμως επίπεδο, ο αναγνώστης θα διαπιστώσει ότι ο Πολίτης δομεί ένα συμπαγές φιλοσοφικό επιχείρημα. Χωρίς ίχνος ακαδημαϊκής εσωστρέφειας και δύσβατου δοκιμιακού λόγου, ο συγγραφέας γράφει για εκείνα που υπαγορεύει η σπάνια και προφανώς κατ’ ευφημισμόν καλούμενη «κοινή» λογική. Εκκινώντας από τις διαπιστώσεις που συνάγονται από τα μέχρι στιγμής δεδομένα σχετικά με τον τρόπο που αντέδρασε η Ελλάδα στην παγκόσμια υγειονομική κρίση, παραθέτει εύλογους προβληματισμούς και καταλήγει σε μια σειρά από προτάσεις, αιχμή των οποίων αποτελεί ο ρόλος της Ελλάδας στη μετά-Covid-19 ευρωπαϊκή προοπτική.

Στο πρώτο μέρος του δοκιμίου του αναλύει τη συμπεριφορά των Ελλήνων και το πώς η υπεύθυνη στάση τους ανέδειξε την εμπιστοσύνη προς τους θεσμούς, την ωριμότητα και την ενότητα με την οποία εν τέλει αντιμετωπίζουν τις πραγματικά κρίσιμες καταστάσεις. Ο ομφάλιος λώρος των σχέσεων της ελληνικής οικογένειας, ενώ σε πολλές περιπτώσεις συνιστά βρόχο που εμποδίζει τον απογαλακτισμό και την αυτονόμηση της νέας γενιάς, στην προκειμένη περίπτωση λειτούργησε ως ζώνη ασφαλείας, αποδεικνύοντας έμπρακτα την αγάπη για τους δικούς μας ανθρώπους και τον σεβασμό της ζωής των ηλικιωμένων και των ευπαθών προσώπων. Η καταιγιστική αλλαγή που επέφερε η κρίση στην καθημερινή ζωή, μας δίδαξε με τρόπο ομολογουμένως σκληρό, ότι δεν είμαστε άτρωτοι. Μας αποκάλυψε τι είναι εκείνο που έχει εν τέλει αξία και τι είναι αυτό που χρειαζόμαστε πραγματικά. Μας έκανε να νιώσουμε το βάρος της κοινωνικής απόστασης και να συνειδητοποιήσουμε την κοινωνικότητά μας και την ανάγκη για ουσιαστική επικοινωνία.

Η συγκριτική παρουσίαση των ηθικών επιχειρημάτων που διατυπώθηκαν κατά την πανδημία, καθώς και τα λογικά σφάλματα, η διγλωσσία, τα δυο μέτρα και δυο σταθμά και ο ουτοπικός οπορτουνισμός μιας μερίδας της διεθνούς διανόησης, απασχολούν τον συγγραφέα στο δεύτερο μέρος του βιβλίου.

Παράλληλα, μας έκανε να σκεφτούμε. Διλήμματα και ηθικές επιλογές που στο παρελθόν μας απασχολούσαν ως σενάρια ταινιών και μυθοπλαστικές αφηγήσεις, ξεδιπλώθηκαν αυτή τη φορά μπροστά μας, αναγκάζοντάς μας να πάρουμε θέση. Είναι θεμιτό να αφήσουμε κάποιους να πεθάνουν για να διαφυλάξουμε την ποιότητα της ζωής των περισσοτέρων; Πόσο τελικά αξίζει η ζωή και πώς αντισταθμίζεται το κόστος της οικονομικής καταστροφής; Η συγκριτική παρουσίαση των ηθικών επιχειρημάτων που διατυπώθηκαν κατά την πανδημία, καθώς και τα λογικά σφάλματα, η διγλωσσία, τα δυο μέτρα και δυο σταθμά και ο ουτοπικός οπορτουνισμός μιας μερίδας της διεθνούς διανόησης, απασχολούν τον συγγραφέα στο δεύτερο μέρος του βιβλίου.

Καλλιέργεια της λογικής σε συνδυασμό με βαθιά ριζωμένες αξίες

Στο τρίτο μέρος, ο Πολίτης επιχειρεί να συνθέσει το επιχείρημά του και να καταλήξει στην πρότασή του. Αντιλαμβάνεται τη δυσπιστία ορισμένων συμπολιτών μας απέναντι στις καταστρεπτικές συνέπειες του ιού, ως μια εγγενή τάση των Ελλήνων για αμφισβήτηση. Η αμφισβήτηση αρχικώς είναι απολύτως θεμιτή, καθώς αποτελεί μια βασική προϋπόθεση του φιλοσοφείν. Η λεπτή γραμμή ωστόσο που διαχωρίζει το φιλοσοφείν από την αμπελοφιλοσοφία και τις θεωρίες συνωμοσίας, οριοθετείται από την παρουσία ή την απουσία της λογικής. Της λογικής όχι ως νοητική ικανότητα, αλλά ως γνωστικό πεδίο, ως κάτι που διδάσκεται και μαθαίνεται και που δυστυχώς, το εκπαιδευτικό μας σύστημα έχει εξοβελίσει επί δεκαετίες από την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, προσφέροντας κρίσιμο έδαφος στον ανορθολογισμό. Σε αυτήν ακριβώς την καλλιέργεια της λογικής και του μέτρου, σε συνδυασμό με τις βαθιά ριζωμένες στον πολιτισμό μας αξίες, εστιάζεται το επιχείρημα του συγγραφέα, που σκιαγραφεί με εύγλωττο τρόπο το βασικό περίγραμμα της ελληνικής ταυτότητας. Όχι της νεοελληνικής ταυτότητας, αλλά της ταυτότητας εκείνης που ξεκινά από τον Αριστοτέλη και εμπλουτίζεται από τις φωτεινές πτυχές της βυζαντινής παράδοσης, για να καταλήξει στις μέρες μας βασικό –αν και όχι κυρίαρχο– συστατικό του ευρωπαϊκού οικοδομήματος.

politis portrait

Ο Γιώργος Ν. Πολίτης γεννήθηκε το 1972 στην Αθήνα. Σπούδασε δημοσιογραφία και φιλοσοφία στην Ελλάδα και τη Βρετανία. Είναι αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Από το 1991 συνεργάζεται με ελληνικά και διεθνή περιοδικά, εφημερίδες και τηλεοπτικές εκπομπές.

 

 

 

Κάνοντας μια σκληρή κριτική στη στάση της Γερμανίας, ο Πολίτης αναζητά τι πήγε στραβά στο ευρωπαϊκό όνειρο και διαπιστώνει με απλά λόγια, ότι το μέσον υπερέβη τις ιδρυτικές αρχές, τους καταστατικούς σκοπούς, και τα ιδεώδη της ευρωπαϊκής ένωσης. Ο «οικονομισμός» ως φίλτρο θέασης του κόσμου, τόσο από τους νεοφιλελεύθερους όσο και από τους μαρξιστές, ευτελίζει όχι μόνον τις αξίες αλλά τον ίδιο τον άνθρωπο. Επιπρόσθετα, οι αντικειμενικές αλλαγές στον ευρωπαϊκό τρόπο διαβίωσης εξαιτίας των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών, αλλά και η ενοχικότητα που κρύβει η πολιτική ορθότητα της Δύσης, κάνουν την επαναχάραξη της ευρωπαϊκής πορείας σήμερα, πιο επιτακτική από ποτέ.

Ο συγγραφέας γνωρίζει ότι δεν υπάρχουν προφήτες και ότι το μέλλον δεν μπορεί να προβλεφθεί. Οι επόμενοι μήνες είναι πραγματικά δύσκολοι για ολόκληρο τον πλανήτη και τα επιδημιολογικά δεδομένα ευμετάβλητα. Ανεξάρτητα όμως από την έκβαση της πανδημίας, η μέχρι σήμερα στάση της Ελλάδας συνιστά αδιαμφισβήτητη επιτυχία. Επανατοποθετεί τη χώρα μας στη διεθνή σκηνή, όχι ως πειραματόζωο ή σάκο του μποξ που ήταν τις τελευταίες δεκαετίες, αλλά ως παράδειγμα. Και αυτό, εκτός από αυτοπεποίθηση μας γεμίζει με αίσθημα ευθύνης: Την ευθύνη να συμβάλλουμε όλοι, ατομικά και συλλογικά, χωρίς απώλειες, στην ολοκλήρωση αυτής της προσπάθειας και στη διαμόρφωση της επόμενης μέρας. Μιας επόμενης μέρας στην οποία η Ελλάδα θα συμμετέχει καθοριστικά στην πρωτοπορία του νέου ευρωπαϊκού σκηνικού.

* Ο ΑΛΚΗΣ ΓΟΥΝΑΡΗΣ είναι διδάκτωρ φιλοσοφίας, επιστημονικός συνεργάτης και ερευνητής στο ΕΚΠΑ -https://alkisgounaris.gr/.


politis Το παράδειγμα της Ελλάδας
16 μαθήματα από την πανδημία
Γιώργος Ν. Πολίτης
Ψυχογιός 2020
Σελ. 122, τιμή εκδότη €7,70 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ Ν. ΠΟΛΙΤΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το χρονικό μιας εκούσιας απαγωγής» της Μαρίας Πλαστήρα-Βαλκάνου (κριτική) – Μια ιστορία αγάπης που έγραψε ιστορία

«Το χρονικό μιας εκούσιας απαγωγής» της Μαρίας Πλαστήρα-Βαλκάνου (κριτική) – Μια ιστορία αγάπης που έγραψε ιστορία

Για το βιβλίο της Μαρίας Πλαστήρα-Βαλκάνου [επιμέλεια - εισαγωγή - σχόλια] «Το χρονικό μιας εκούσιας απαγωγής» (εκδ. University Studio Press). Μια ιστορία αγάπης «γνωστή, κι από πολλές πλευρές, μοναδική». 

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

...
«Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν (κριτική) – Όταν ο κοινωνιολόγος κατεβαίνει στην κοινωνία

«Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν (κριτική) – Όταν ο κοινωνιολόγος κατεβαίνει στην κοινωνία

Για το βιβλίο του Ντιντιέ Φασέν «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» (μτφρ. Μανώλης Πιμπλής, εκδ. Πόλις), που αφορά τον θάνατο από πυροβολισμούς αστυνομικών στη Γαλλία, ενός τσιγγάνου, ενός «ταξιδιώτη», του Angelo Garand. Στην κεντρική εικόνα, εικόνα από διαμαρτυρία για τον θάνατό του, στις 4 Ιουνίου του 2020.

...
«Η Ελλάδα από τη χούντα στην κρίση» του Δημήτρη Τζιόβα – Πολιτισμική ανάλυση της Μεταπολίτευσης (κριτική)

«Η Ελλάδα από τη χούντα στην κρίση» του Δημήτρη Τζιόβα – Πολιτισμική ανάλυση της Μεταπολίτευσης (κριτική)

Για τη μελέτη του Δημήτρη Τζιόβα «Η Ελλάδα από τη Χούντα στην Κρίση – Η κουλτούρα της Μεταπολίτευσης» (μτφρ. Ζωή Μπέλλα, Γιάννης Στάμος, εκδ. Gutenberg).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Στην εποχή των διεπιστημονικών συγκλίσεων, η Μεταπολίτευ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ήλια Μπούρα: «Ό,τι ειπώνεται έχει ήδη ειπωθεί και θα ξαναειπωθεί με τις ίδιες ή διαφορετικές λέξεις»

Ήλια Μπούρα: «Ό,τι ειπώνεται έχει ήδη ειπωθεί και θα ξαναειπωθεί με τις ίδιες ή διαφορετικές λέξεις»

Η Ήλια Μπούρα μας συστήθηκε πρόσφατα με την ποιητική της συλλογή «Εύκρατη ζώνη», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. «Ένας νέος ποιητής δεν φέρνει τίποτα καινούργιο εκτός από τη βιωματική χρήση των λέξεων που υπάρχουν στη γλώσσα μας τόσες χιλιάδες χρόνια», σημειώνει, μεταξύ άλλων.

...
«Mαρία Skłodowska Κιουρί» του Θέμη Μουμουλίδη, στο Σύγχρονο Θέατρο (κριτική)

«Mαρία Skłodowska Κιουρί» του Θέμη Μουμουλίδη, στο Σύγχρονο Θέατρο (κριτική)

Η παράσταση «Mαρία Skłodowska Κιουρί» παρουσιάζεται στο Σύγχρονο Θέατρο σε σκηνοθεσία Θέμη Μουμουλίδη. Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

H παράσταση «Mαρία Skłodowska Κιουρί» που ανεβάζει στο Σύγχρονο Θέατ...

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ξεπέρασε τον Θερβάντες

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ξεπέρασε τον Θερβάντες

Σύμφωνα με έρευνα, ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες [Gabriel García Márquez} είναι ο πιο μεταφρασμένος συγγραφέας ισπανόφωνης λογοτεχνίας των τελευταίων είκοσι ετών, εκθρονίζοντας από την πρώτη θέση τον Θερβάντες [Miguel de Cervantes], δημιουργό του «Δον Κιχώτη».

Επιμέλεια: Boo...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ