Τα κείμενα αυτά ως σημασιολογικά πεδία με ιδιαίτερη πυκνότητα, όπου έχει αποτυπωθεί ρέων αφηγηματικός όσο και παραστατικός λόγος, ενισχυμένος με την ευρεία χρήση της μεταφοράς, αποτέλεσαν τεκμήρια για την εμπλοκή του Αναστάση Βιστωνίτη στη ροή του γενικού πολιτισμικού (και όχι μόνον) χρόνου.

Τα κείμενα αυτά ως σημασιολογικά πεδία με ιδιαίτερη πυκνότητα, όπου έχει αποτυπωθεί ρέων αφηγηματικός όσο και παραστατικός λόγος, ενισχυμένος με την ευρεία χρήση της μεταφοράς, αποτέλεσαν τεκμήρια για την εμπλοκή του Αναστάση Βιστωνίτη στη ροή του γενικού πολιτισμικού (και όχι μόνον) χρόνου. Τώρα με τη συμμετοχή τους στον τόμο Κάτω από την ίδια στέγη, κατανεμημένα σε πέντε ενότητες υπό τους ειδοποιούς επιμέρους τίτλους «Οι εποχές της στάχτης», «Η κατοικία και η εξορία», «Τόποι, πόλεις, άνθρωποι», «Οι διαδρομές του καφέ», «Ο κόσμος αλλού», (φαίνεται να) παραβιάζουν την περιστασιακή ή συγχρονική διάσταση των συνθηκών της συγγραφής τους, και επομένως προβάλλουν την επιχειρηματολογία του Βιστωνίτη σχετικά με τη διαχείριση ποικίλων ζητημάτων στο πλαίσιο ενός ενιαίου συνόλου σύνθεσης πληροφοριών.

Την είσοδο στο ενιαίο αυτό σύνολο ορίζει προλογικό σημείωμα του συγγραφέα, όπου παρατίθενται στοιχεία σχετικά με την καταγωγή των κειμένων του τόμου, καθώς και με τις προϋποθέσεις σε ό,τι αφορά την οργάνωση της έκδοσης.

Με αυτά τα δεδομένα, ο αποδέκτης του βιβλίου έχει στη διάθεσή του αφορμές για ελεύθερη περιήγηση στον χρόνο και στον χώρο, καθώς διασχίζει κειμενικά τοπία με ποικίλα θεματικά μοτίβα, όπως:

• Η εμπλοκή του ανθρώπου στη γενική ιστορία, στην εφαρμοσμένη πολιτική, στους διαύλους κινητικότητας των ιδεών, στην πολιτισμική αγορά.
• Ιστορικοπολιτικές, οικονομικές, πολιτισμικές σχέσεις Βορρά-Νότου ή/και Δύσης-Ανατολής.
• Εστίες εγκατάστασης του ανθρώπου ως τεκμήρια ιστορικής κληρονομιάς/παράδοσης, και ως προϊόντα τόσο επιλεκτικής συμπεριφοράς όσο και βίαιου εκπατρισμού.
• Η σχέση του χρόνου και του τόπου.
• Η σχέση του αστικού και του φυσικού περιβάλλοντος.
• Ο χρόνος και η μνήμη με ατομικό και με γενικό περιεχόμενο.
• Ο άνθρωπος και οι κοινωνικές δομές.
• Ο δημιουργός ως ατομική και ως κοινωνική οντότητα, ή ο δημιουργός και ο φυσικός/κοινωνικός άνθρωπος.
• Η σχέση μύθου και πραγματικότητας.
• Οι ποικίλες εκφάνσεις της τέχνης, πρωτίστως η τέχνη του λόγου.
• Η σχέση ζωής και θανάτου.
• Το ευρύ φάσμα συναισθημάτων και γενικότερων φαινομένων συμπεριφοράς του εσωτερικού και του κοινωνικού ανθρώπου μέσα σε ποικίλα περιβάλλοντα κατά τη ροή του προσωπικού και του γενικού χρόνου.
• Η δημιουργική πρόσληψη σε ό,τι αφορά τόπους και τοπία της αντικειμενικής πραγματικότητας ως σήματα της προσωπικής/ατομικής μυθολογίας.
• Τοπόσημα με ατομικό και με κοινωνικό αντίκρισμα ενδιαφέροντος.
• Βιωματική και δημιουργική πρόσληψη κοινωνικών και φυσικών φαινομένων.

Στο ποικιλόμορφο αυτό θεματικό πλαίσιο εντοπίζονται να διασταυρώνουν πολλαπλώς τις διαδρομές τους φυσικά πρόσωπα που έρχονται από τον χωροχρόνο της πολιτικής ιστορίας (από τον ρωμαίο αυτοκράτορα του πρώτου μ.Χ. αιώνα Τίτο Φλάβιο Βεσπασιανό και τη φορολογική πολιτική του μέχρι τους ιστορικοπολιτικούς παράγοντες του 20ού αιώνα), από τις περιοχές της επιστήμης (φιλοσοφία, ψυχολογία, φυσική, οικονομία), κυρίως πρόσωπα από το ευρύτατο φάσμα της τέχνης του δημιουργικού και του κριτικού λόγου (από τον Δάντη μέχρι τους εκπροσώπους της πολύμορφης δημιουργίας του 20ού αιώνα), επίσης πρόσωπα από το ωσαύτως ευρύτατο φάσμα των παραστατικών τεχνών (μουσική, θέατρο, εικαστικά από την Αναγέννηση μέχρι τη σύγχρονη παραγωγή, όπου και ο κινηματογράφος), αλλά και πρόσωπα από τον καθημερινό, κοινωνικό και προσωπικό βίο (οι αδελφοί Αντώνιος, Νικόλαος και Ιάσων Λουμίδης, ο παππούς Απόστολος και η γιαγιά Ανθούλα).

Η θέση των προσώπων αυτών μέσα σε έναν ευρύ ορίζοντα σημασιολογικών και αισθητικών γεγονότων ενισχύεται από την παρουσία προσωπείων με ιδιαίτερη μυθική διάσταση προερχόμενων από σημαντικά προϊόντα της τέχνης (λογοτεχνία, μουσική: ο Βέρθερος, η Άννα Καρένινα, η Μαργαρίτα Γκωτιέ, η Κάρμεν, η Έμμα Μποβαρύ, ο Μάριος και η Τιτίκα).

Ακριβώς αυτή η σύνθεση προσώπων και προσωπείων με όσα μεταφέρουν στον κειμενικό κόσμο ως μια πλούσια πινακοθήκη γραμματικών εικόνων, προσκαλεί σε ιδιαίτερες διαδρομές μέσα από ποικίλες ατραπούς κατά την πρόσληψη και εκτίμηση των πληροφοριών που παρέχει η έκδοση, σύμφωνα με τις βιωματικές και γνωστικές αποσκευές που έχει καθένας αναγνώστης στη διάθεσή του.

Ακριβώς αυτή η σύνθεση προσώπων και προσωπείων με όσα μεταφέρουν στον κειμενικό κόσμο ως μια πλούσια πινακοθήκη γραμματικών εικόνων, προσκαλεί σε ιδιαίτερες διαδρομές μέσα από ποικίλες ατραπούς κατά την πρόσληψη και εκτίμηση των πληροφοριών που παρέχει η έκδοση, σύμφωνα με τις βιωματικές και γνωστικές αποσκευές που έχει καθένας αναγνώστης στη διάθεσή του. Και μάλιστα αν αυτή η σύνθεση συνδυαστεί με ιδιαιτέρως γοητευτικά τοπόσημα, όπως: το Καφέ Florian στη Βενετία, το Καφέ La Closerie des Lilas στο Παρίσι, το Καφέ Central στη Βιέννη, το Καφέ Gijon στη Μαδρίτη ή το Καφέ Λουμίδη στην Αθήνα, ακόμα η Alexanderplatz στο Βερολίνο, επίσης το Μπλε Σπίτι / Μουσείο της Φρίντα Κάλο και το σπίτι του Εμίλιο Φερνάντες στα προάστια της Πόλης του Μεξικού.

Μεγαλύτερο πάντως ενδιαφέρον προκαλεί η συγκριτική αντιμετώπιση των θεματικών δεδομένων της σύνθεσης του βιβλίου σε συγχρονική ή/και σε διαχρονική διάσταση, αλλά και με διαγνωσιακή αντίληψη (για να παραπέμψω και στον Γιάννη Ξενάκη), αφού π.χ. ο (εντοπιζόμενος στο κείμενο «Ένα κίτρινο σύννεφο») φυσικός Ρόμπερτ Όππενχαϊμερ οδηγεί ευθέως (και) στην όπερα Doctor Atomic του σπουδαίου σύγχρονου (γεννημένου το 1947) Αμερικανού συνθέτη Τζων Άνταμς, εκ των σημαντικότερων εκπροσώπων της αμερικανικής (και όχι μόνον) πρωτοπορίας.

Είναι σαφές ότι το εν λόγω βιβλίο αντιπροσωπεύει για την ευρύτερη κοινότητα των αναγνωστών μια επιτομή πληροφοριών με γενικό ενδιαφέρον που εξασφαλίζει ένας σύνθετος με ποικίλες θεματικές περιοχές αλλά και με ενιαία δομή κειμενικός κόσμος. Με τον τρόπο αυτόν οδηγούμαστε και στην πρόσληψη των συνδηλώσεων του τίτλου του βιβλίου κάτω από την κυριολεκτική διατύπωση αυτού. Ο τίτλος Κάτω από την ίδια στέγη, προερχόμενος από κείμενο της ενότητας «Η κατοικία και η εξορία», αναγνωρίζεται να έχει αναβαθμιστεί σε προληπτική αναφορά για τον συνδυασμό, τη συσχέτιση, τη γειτνίαση, την αντιστικτική τακτοποίηση των σημαινομένων της έκδοσης.

* Η ΑΛΚΗΣΤΙΣ ΣΟΥΛΟΓΙΑΝΝΗ είναι διδάκτωρ Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και κριτικός βιβλίου.

Απόσπασμα από το βιβλίο

«Τις ήσυχες χειμωνιάτικες μέρες, όταν στη Βενετία πέφτει η αυλαία των εποχών, όταν φυσάει, όταν η acqua alta στέλνει τους ντόπιους στα σπίτια τους […], το Florian σού λέει την ιστορία του με υπόκρουση τον ρυθμό της βροχής, […].

Αναρωτιέσαι: σε τίνος καρέκλα ή κυρίως σε τίνος γωνιά ή τραπέζι κάθομαι και πίνω τον εσπρέσο μου; Ποιά μέρα, τί ώρα ακριβώς και σε ποιό τραπέζι έπαιρνε το πρωινό του ο Σταντάλ όταν πληροφορήθηκε την ήττα του Ναπολέοντα στη μάχη του Βατερλώ; Ίσως όμως εδώ να καθόταν ο Ρουσσώ – ή ο Σατωμπριάν;

Και ο Αλφρέ ντε Μυσσέ; Οι αδελφοί Γκονκούρ; Η Γεωργία Σάνδη; Η Κολέτ; Η τελευταία να είχε άραγε μαζί της κάποια από τις γάτες της σε τούτη την πόλη που είναι γεμάτη από αυτά τα ανεξάρτητα και μυστηριώδη αιλουροειδή; Όποτε τα βλέπω να περνούν με την ουρά ανασηκωμένη μπροστά στα κανάλια ή κάτω από τα υπόστεγα, θυμούμαι τον Πωλ Μοράν: “Οι γάτες είναι τα γεράκια της Βενετίας”».

Κάτω από την ίδια στέγη

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΒΙΣΤΩΝΙΤΗ