alt

Για το δοκίμιο της Μυριάμ Ρεβώ ντ’ Αλλόν Γιατί δεν αγαπάμε τη δημοκρατία (μτφρ. Μιχάλης Πάγκαλος, εκδ. Εστία).

Του Γιώργου Σιακαντάρη

Μπορεί σήμερα να φαίνεται ότι μόνο κάποιοι ακραίοι τάσσονται κατά της δημοκρατίας, τα πράγματα όμως δεν είναι τόσο απλά. Η καθηγήτρια Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Ινστιτούτο Πολιτικών Επιστημών του Παρισιού Μυριάμ Ρεβώ ντ’ Αλλόν προσεγγίσει εδώ ένα φαινόμενο που η ίδια ονομάζει «συνθήκη απογοήτευσης του δημοκρατικού ανθρώπου». Όσο και να φαίνεται ότι «είμαστε όλοι δημοκράτες», αυτό που είναι ξεκάθαρο για τη φιλόσοφο είναι ότι δεν αγαπάμε τη δημοκρατία.

Η συγγραφέας καταγράφει τα βήματα της νεωτερικής δημοκρατίας, όπως αυτά αποκαλύπτονται μέσα από την ανάλυση του έργου τριών κυρίως στοχαστών: του Λα Μποεσί (16ος αιώνας) και των σύγχρονων Φουκώ και Κλοντ Λεφόρ, χωρίς βεβαίως να μένουν ανεκμετάλλευτες και οι αναλύσεις των Μακιαβέλι, Τοκβίλ, Καντ και Χάνα Άρεντ.

Η συγγραφέας καταγράφει τα βήματα της νεωτερικής δημοκρατίας, όπως αυτά αποκαλύπτονται μέσα από την ανάλυση του έργου τριών κυρίως στοχαστών: του Λα Μποεσί (16ος αιώνας) και των σύγχρονων Φουκώ και Κλοντ Λεφόρ, χωρίς βεβαίως να μένουν ανεκμετάλλευτες και οι αναλύσεις των Μακιαβέλι, Τοκβίλ, Καντ και Χάνα Άρεντ.

Είναι δεδομένο ότι η δημοκρατία είναι κάτι παραπάνω από μια νομικό-πολιτική μορφή που συναρμολογεί διαφορετικά συστήματα εξουσιών. Η δημοκρατία είναι για τον Φουκώ «τρόποι υποκειμενικοποίησης», εμπειρία συμμετοχής. Δημοκρατική κοινωνία όμως σημαίνει και «διάλυση των σταθερών της βεβαιότητας». Όσο βαθαίνει η αβεβαιότητα της δημοκρατικής διακυβέρνησης, με αποκορύφωμα την επικράτηση του νεοφιλελευθερισμού, τόσο περισσότερο οι άνθρωποι δεν επιθυμούν να αγαπούν τη δημοκρατία.

Κατά τον Κλοντ Λεφόρ, ίδιον χαρακτηριστικό της νεωτερικής δημοκρατίας είναι η «από-ενσωμάτωσή» της: «η εξουσία στο εξής δεν συναρτάται από κανένα σώμα». Στη νεωτερική δημοκρατία η άσκηση της εξουσίας δεν ταυτίζεται με την κατοχή της από κάποιον μόνιμα και συγκεκριμένα. Η κατά Λεφόρ δημοκρατία χαρακτηρίζεται από απώλεια της υποστάσεώς της. Οι αξίες της βεβαίως και υπάρχουν, βεβαίως και είναι υπερπολύτιμες για τη διατήρηση της τάξης και της κίνησης, αλλά ποτέ δεν ενσαρκώνονται. Οι δημοκρατίες δεν έχουν ταυτότητα, γι’ αυτό και δεν προκαλούν αισθήματα αγάπης.

Για να μη προκληθούν όμως αντιδημοκρατικές ενστάσεις, η φιλόσοφος σπεύδει να διευκρινίσει ότι ο ισχυρισμός πως η δημοκρατία δεν είναι παρά ένας μηχανισμός αναπαραγωγής του καπιταλιστικού συστήματος είναι μια αυταπάτη. Η έννοια της δημοκρατικής αβεβαιότητας δεν στοχεύει να οδηγήσει στην άρνηση της δημοκρατίας, αλλά στη βελτίωσή της. Η ανάδειξη της δομικής ευθραυστότητας της δημοκρατίας δεν σημαίνει αποδοχή της θέσης ότι αυτή είναι μόνο τυπική, αλλά ούτε και της θέσης ότι αυτή δεν χρειάζεται, αν εμποδίζει την οικονομική ανάπτυξη. Στην άρνηση της δημοκρατικής αβεβαιότητας, όπως δείχνει στο τέλος η ντ’ Αλλόν, οδηγούν οι βεβαιότητες του νεοφιλελεύθερου προτάγματος.

Ο Φουκώ αρνείται τη μονομερή νομικό-πολιτική διάσταση της δημοκρατίας, τονίζει όμως πως αυτή η μονομέρεια δεν είναι ένα αθώο λάθος. Πίσω της κρύβεται ένα μοντέλο νομικής εξουσίας, το οποίο ζητά υπακοή και αποκλείει κάθε είδους «ανυπακοή». Όπως το έλεγε ο Μερλώ Ποντύ, η εξουσία δεν εξαναγκάζει, ούτε πείθει, απλώς περικυκλώνει.

Προς το παρόν αξίζει να σημειώσουμε ότι οι συγκρούσεις, οι μετατοπίσεις εστιών και συμφερόντων, τα διακυβεύματά τους αποτελούν εγγενή χαρακτηριστικά των κοινωνιών και όχι «ανωμαλίες», όπως, θα πρόσθετα, υποστηρίζει ο λόγος περί μεσότητας και Κέντρου. Η αβεβαιότητα δεν είναι πρόβλημα, αλλά μοχλός κίνησης. Αυτό που διαλύει τις δημοκρατίες είναι η ανασφάλεια. Αυτή, κατά τη Γουέντι Μπράουν, οδηγεί στον σημερινό εχθρό της δημοκρατίας που είναι ο νεοφιλελευθερισμός – άποψη που επίσης υποστηρίζουν οι Τσβετάν Τοντόροφ και Κόλιν Κράουτς.

Αν όμως ο Λεφόρ απο-ενσαρκώνει τη δημοκρατία, ο Φουκώ απο-ουσιοποιεί την εξουσία και υποκειμενικοποιεί τόσο τις μικρο-εξουσίες όσο και τις μικρο-αντιστάσεις. Ο Φουκώ δεν ρωτά τι είναι η εξουσία, επομένως δεν τον απασχολεί αν είναι «κενός τόπος», ρωτά μόνο πώς ασκείται. Για αυτόν η εξουσία δεν είναι «πράγμα» αλλά σχέση. Τέτοια μάλιστα σχέση που νομιμοποιεί το ερώτημα: «υπάρχει η εξουσία;». Και ο Φουκώ αρνείται τη μονομερή νομικό-πολιτική διάσταση της δημοκρατίας, τονίζει όμως πως αυτή η μονομέρεια δεν είναι ένα αθώο λάθος. Πίσω της κρύβεται ένα μοντέλο νομικής εξουσίας, το οποίο ζητά υπακοή και αποκλείει κάθε είδους «ανυπακοή». Όπως το έλεγε ο Μερλώ Ποντύ, η εξουσία δεν εξαναγκάζει, ούτε πείθει, απλώς περικυκλώνει.

Εδώ αποκαλύπτεται ο αυθεντικός Φουκώ. Αυτός αναδεικνύει τα δύο σημεία μεταλλαγής της εξουσίας. Το πρώτο είναι αυτό των εξατομικευμένων τεχνικών διαμέσου των οποίων «κατασκευάζονται» μηχανισμοί ελέγχου που επιδιώκουν να πλήξουν τα «ανυπότακτα» στοιχεία. Το δεύτερο είναι αυτό της βιοπολιτικής του πληθυσμού. Ένα σύστημα δηλαδή που διέπεται από βιολογικές διαδικασίες και νομοτέλειες (γεννήσεις, θνητότητα / ίσως δείκτες θνησιμότητας;, ηλικιακές καμπύλες, ηλικιακές πυραμίδες, υγεία κοκ.) που συνιστούν ένα σύνολο κανονιστικών ελέγχων και παρεμβάσεων.

Το θέμα της εθελούσιας υποταγής είχε θιγεί πολύ νωρίτερα από τον άνθρωπο της Μεταρρύθμισης, τον Λα Μποεσί. Αυτός θέτει το πρόβλημα της «εθελοδουλίας». Γιατί υπακούουν οι άνθρωποι, αν και έχουν την επιλογή να είναι ελεύθεροι;

Έτσι ο Φουκώ –όπως ο Μαρκούζε μιλούσε παλαιότερα για την κατασταλτική ανοχή– φτάνει στο καίριο ερώτημα. Γιατί οι άνθρωποι συγκατατίθενται σ’ αυτά τα συστήματα; Επειδή, απαντά –αντίθετα από ό,τι πρεσβεύει ο Λεφόρ–, η εξουσία υποκειμενικοποιείται. Ο Φουκώ δεν αντιδιαστέλλει τη δημοκρατία στον ολοκληρωτισμό, αν και δεν την ταυτίζει με αυτόν. Παρόλα αυτά σε αντίθεση με την κατηγορηματική άρνηση του Λεφόρ να ταυτίσει δημοκρατία και ολοκληρωτισμό, ο Φουκώ επιμένει πως οι παθολογίες των ολοκληρωτισμών είναι παρόντες στην κανονική ζωή των φιλελεύθερων δημοκρατικών κοινωνιών. Αναλύοντας στη συνέχεια η ντ' Αλλόν τον νεοφιλελευθερισμό, καταδεικνύει ότι η διαφορά του φιλελευθερισμού με τον νεοφιλελευθερισμό δεν είναι μικρότερη από τη διαφορά του με τον ολοκληρωτισμό. 

Το θέμα της εθελούσιας υποταγής είχε θιγεί πολύ νωρίτερα από τον άνθρωπο της Μεταρρύθμισης, τον Λα Μποεσί. Αυτός θέτει το πρόβλημα της «εθελοδουλίας». Γιατί υπακούουν οι άνθρωποι, αν και έχουν την επιλογή να είναι ελεύθεροι; Για τον Μποεσί υπάρχει μια σύμφυρση της επιθυμίας για ελευθερία με την επιθυμία για υποταγή. Αυτή η μετασχηματισμένη σε υποταγή επιθυμία της ελευθερίας εξηγεί το γιατί οι άνθρωποι είναι έτοιμοι να γοητευτούν και να μαγευτούν από την εξουσία του ενός. Ο Τοκβίλ αργότερα συνέδεσε τα παραπάνω με την τυραννία της γνώμης των πολλών, ενώ ο Λεφόρ συνέδεσε αυτή την υποταγή με τη «ερωτική υποταγή στον ηγεμόνα».

Για τον Φουκώ όμως το κεντρικό πρόβλημα της εξουσίας δεν είναι αυτό της εθελοδουλίας, αλλά αυτό της «απείθειας της βούλησης» και του «αμετάβατου της ελευθερίας». Η ελευθερία είναι ανυποταξία και όχι αυτό που αντιτίθεται στην εξουσία. Το υποκείμενο στην εξουσία συγκροτείται και «παράγεται» μέσα στις σχέσεις εξουσίας. Εξουσία και ανυπακοή είναι σχέσεις.

Μα τότε τι τους έχουμε τους δημοκρατικούς θεσμούς; Η συγγραφέας χρησιμοποιεί τον Βέμπερ για να δείξει ότι παρά την απομάγευσή της, η νεωτερικότητα δεν έχει απαλλαγεί από το «χάρισμα» και τους «χαρισματικούς ηγέτες». Δεν πέφτει βεβαίως στην παγίδα της απαξίωσης των δημοκρατικών θεσμών.

Η φιλελεύθερη δημοκρατία πιστεύει ότι η πολιτική δεν είναι το παν και δεν μπορεί τα πάντα. Ο νεοφιλελευθερισμός όμως δεν θέλει καθόλου την πολιτική. Πίσω από το λιγότερο κράτος και δημόσιο βρίσκεται το «λιγότερο διακυβέρνηση», και αυτό δεν είναι καλό για τη δημοκρατία.

Εδώ, κατά τη γνώμη μου, βρίσκεται και το πιο ενδιαφέρον σημείο του δοκιμίου της. Χρησιμοποιεί τον φιλελευθερισμό για να αποδομήσει τον νεοφιλελευθερισμό ως μεγάλο αντίπαλο τόσο του φιλελευθερισμού όσο και της ίδιας της δημοκρατίας και των θεσμών της. Η φιλελεύθερη δημοκρατία πιστεύει ότι η πολιτική δεν είναι το παν και δεν μπορεί τα πάντα. Ο νεοφιλελευθερισμός όμως δεν θέλει καθόλου την πολιτική. Πίσω από το λιγότερο κράτος και δημόσιο βρίσκεται το «λιγότερο διακυβέρνηση», και αυτό δεν είναι καλό για τη δημοκρατία. Αντιθέτως, το Κράτος Πρόνοιας, παρά τον φόβο των νεοφιλελεύθερων, σημαίνει περισσότερη εργασιακή ελευθερία, περισσότερη ελευθερία κατανάλωσης και περισσότερη πολιτική ελευθερία.

Αυτό το βιβλίο δεν είναι απλή εισαγωγή στη σκέψη των διανοητών που αναφέρονται εδώ. Αποτελεί μια σύντομη επιτομή της σκέψης τους. Μόνο που σε αντίθεση με τα προηγούμενα βιβλία της συγγραφέως, εδώ υπάρχει μια μονομέρεια. Αν και η ίδια θέλει να αναδείξει την προτίμησή της στη φιλελεύθερη δημοκρατία, αν και αντιμετωπίζει με κριτική ματιά τόσο τη ριζοσπαστική όσο και τη μεταρρυθμιστική Αριστερά, είναι εμφανής μια μετατόπισή της προς έναν «ριζοσπαστικότερο αριστερό» στοχασμό, ο οποίος δεν της επιτρέπει να υπερασπιστεί τη δημοκρατία με την ίδια επιτυχία όπως στο βιβλίο της Πρέπει η πολιτική να είναι ηθική; (εκδ. Εστία).

Αυτό όμως που κρατώ είναι η θέση της ότι τελικά «δημοκρατία είναι αυτό που δεν αγαπάμε, αλλά δεν μπορούμε να μη θέλουμε». Δεν είναι και λίγο. Όσο και να υπάρχουν μερικοί πείσμονες που υποστηρίζουν ακόμη ότι τη δημοκρατία πρέπει και να την αγαπάμε και να τη θέλουμε.

Εξαιρετική η μετάφραση και οι σημειώσεις του Μιχάλη Πάγκαλου, ο οποίος φαίνεται να γνωρίζει το θέμα όχι μόνο από τη γλωσσική του άποψη.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΙΑΚΑΝΤΑΡΗΣ είναι συγγραφέας και διδάκτωρ κοινωνιολογίας.

altΓιατί δεν αγαπάμε τη δημοκρατία
Μυριάμ Ρεβώ ντ’ Αλλόν
Μτφρ Μιχάλης Πάγκαλος
Εστία 2016
Σελ. 172, τιμή εκδότη €18,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΜΥΡΙΑΜ ΡΕΒΩ ΝΤ’ ΑΛΛΟΝ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ορθόδοξη θεολογία, ψυχοθεραπεία και βιοηθική – Δύο βιβλία, δύο χριστιανικές θεωρήσεις

Ορθόδοξη θεολογία, ψυχοθεραπεία και βιοηθική – Δύο βιβλία, δύο χριστιανικές θεωρήσεις

Για τα βιβλία «Η θεραπεία της ψυχής – Πατέρες και ψυχολόγοι σε διάλογο», του Αλέξιου Ιερομόναχου Καρακαλλινού, και «Τα θεμέλια της βιοηθικής – Μια χριστιανική θεώρηση» (μτφρ. Πολυξένη Τσαλίκη-Κιοσόγλου), του Τρίσταμ Χ. Ένγκελχαρτ (Tristam H. Engelhardt Jr), που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Αρμός.

Γ...

«Η ιστορία της αθεΐας» του Ζορζ Μινουά (κριτική) – Μια περιδιάβαση στις περιπέτειες του αθεϊσμού στον Δυτικό κόσμο

«Η ιστορία της αθεΐας» του Ζορζ Μινουά (κριτική) – Μια περιδιάβαση στις περιπέτειες του αθεϊσμού στον Δυτικό κόσμο

Για το βιβλίο του Ζορζ Μινουά [Georges Minois] «Η ιστορία της αθεΐας – η αθεΐα στον Δυτικό κόσμο» (μτφρ. Βάλια Σερέτη, εκδ. Νάρκισσος).

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

Ο αθεϊσμός είναι ένα ίσως από τα επιδραστικά πνευματικά κινήματα του σύγχρονου κό...

«Ο δρόμος της ομορφιάς» του Βίτο Μανκούζο – Αναζητώντας έναν τρόπο να βλέπουμε

«Ο δρόμος της ομορφιάς» του Βίτο Μανκούζο – Αναζητώντας έναν τρόπο να βλέπουμε

Για το βιβλίο του Βίτο Μανκούζο [Vito Mancuso] «Ο δρόμος της ομορφιάς» (μτφρ. Παναγιώτης Αρ. Υφαντής, εκδ. Αρμός). Κεντρική εικόνα: ο πίνακας του William Turner “Dutch Boats in a Gale” [«Ολλανδικές βάρκες σε θύελλα»], 1801 © The Capricorn Foundation.

Γράφει ο Διονύση...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ