alt

Για το βιβλίο του Φώτη Καγγελάρη Homo Photographicus. Ψυχαναλυτικές και φιλοσοφικές διαστάσεις της εικόνας (εκδ. Ροπή).

Της Τέσης Λαζαράτου

Άραγε η φωτογραφία είναι πράξη ή σκέψη; Με τον όρο φωτογραφία αναφερόμαστε στην τέχνη - επιστήμη της δημιουργίας οπτικών εικόνων μέσω της καταγραφής και αποτύπωσης του φωτός, με χρήση κατάλληλων μέσων. Η σύνδεση, σαφής κι αναπότρεπτη. Αφού η φωτογραφία κι η ψυχανάλυση, τέκνα κι οι δυό του Ρομαντισμού, μας λέει ο Φώτης Καγγελάρης, γίνονται ο τρόπος να δούμε τον κόσμο αλλιώς, πίσω από το προφανές του. Άραγε, η φωτoγραφή του Φώτη Καγγελάρη, σπουδή φωτός ελέω σκιάς, αποκύημα σκέψης ή έπαρμα πράξης;

Η αντιληπτική πολιορκία παρότι πυκνά αποτρέπει κάθε απόπειρα ψυχικής εγγραφής, εν προκειμένω, αποβαίνει ανυποχώρητα υπέρ του νοήματος.

Δια χειρός του συγγραφέα, στο νέο του βιβλίο, Homo Photographicus, οι Ψυχαναλυτικές και Φιλοσοφικές διαστάσεις της Εικόνας τέμνουν τις Ψυχαναλυτικές και Φιλοσοφικές διαστάσεις του λόγου. Εικόνες πυρετικές και λόγος καταιγιστικός. Είτε ως εσχατολογικά προβλήματα δογματικής ακρίβειας, είτε ως εικοτολογική διατύπωση αυθαίρετων συμπερασμάτων, ένα είναι βέβαιο: Η αντιληπτική πολιορκία παρότι πυκνά αποτρέπει κάθε απόπειρα ψυχικής εγγραφής, εν προκειμένω, αποβαίνει ανυποχώρητα υπέρ του νοήματος. Και δι΄αυτού το άρρητον γίνεται ομιλούν. Ποτέ άλλoτε, δίνες συλλογισμών, από αυτές που καταλήγουν με αίσθημα αστάθειας, δεν απέδωσαν πιο στιβαρό κράτημα. Πουθενά αλλού, στρόβιλοι από αυτούς που προκαλούν απώλεια ισορροπίας, δεν επέφερε πιο ασφαλή περίεξη.

Σε μια «σιωπηρά φθεγγόμενη αφήγηση» (καγγελάρεια φράση), η εικόνα να διασταυρώνεται με τα αποτροπαϊκά προσωπεία των λέξεων. Με ένα κλικ στίξη, συμπλεκτικοί σύνδεσμοι να διεμβολίζουν την φευγαλεότητα της εικόνας. Ο μετασχηματισμός, θαυματοποιός αποσκευή του αυτεξούσιου υποκειμένου, να καθιστά εφικτή την μυσταγωγία των εγγραφών: αυτό το μυστικό κάτι. Δηλαδή η μακρυά και κοπιαστική διαδρομή από το κενό στο τίποτα… Η τέχνη του Φώτη Καγγελάρη, φωτo-γράφει ακριβώς αυτό το μυστικό. Δηλαδή ένα τίποτα-φως που καταυγάζει το κενό-σκοτάδι!

Ο Καγγελάρης δεν επαίρεται με τα στοιχεία της φύσης αλλά σχετίζεται καθ΄ολοκληρία. Με σεβασμό στις τρεις τους διαστάσεις: το ένυλο, το άυλο και την υλικότητα της φωτογραφιζόμενης επιφάνειας. Στον επόμενο χρόνο, τολμηρά αποφαίνεται: η φωτογραφία μετατρέπεται σε «μπάρα» μεταξύ του αθέατου και του θεατού.

Η εικόνα κι ο λόγος. Η πράξη κι η σκέψη. Το αναπαραστάσιμο και το μηδέποτε αναπαρασταθέν. Η χρονικότητα κι η χωρικότητα.

Μια γρήγορη αναδρομή στην λέξη μπάρα, δάνειο ιταλικής προέλευσης. Ποια μπάρα; Το επίμηκες κυλινδρικό αντικείμενο ή το γραφιστικό σύμβολο της πλάγιας κάθετης γραμμής (/ ή |); Ή, αυτό διαλέγω και σας το προτείνω ανεπιφύλακτα, η πλατιά επιφάνεια, μπροστά σε μπαρ, όπου ο μπάρμαν ή κι οι πελάτες τοποθετούν τα ποτά τους; Εκεί, ανάμεσα στα ορατά και το αόρατο, μια ζώνη μέθεξης! Με λόγια κι εικόνες. Με πράξεις και σκέψεις. Μπάρα που διασχίζει το επέκεινα. Με τις δύο της όχθες, η μια του μπάρμαν κι η άλλη του πελάτη - η μια της πράξης κι η άλλη της σκέψης, οιονεί ράγες. Δύο ράγες που θα μας ταξιδέψουν στην μία έρημο των σημαινομένων. Μέχρι το τέλος του σύμπαντος κόσμου τους, στη στέπα των σημασιών, αφηγηματικά παράλληλες κι εννοιολογικά διασταυρούμενες. Εικαστικά δρώσες. Με την μία ιριδίζουσα πρόσοψη της εικόνας ή και με τις εικοσιτέσσερις απαστράπτουσες χαρακιές του αλφαβητικού συστήματος γραφής. Θραυσμένα μέρη του όλον ή αφηγηματικά κλάσματα, σε τελική ανάλυση, εσαεί ενιαία; Η εικόνα κι ο λόγος. Η πράξη κι η σκέψη. Το αναπαραστάσιμο και το μηδέποτε αναπαρασταθέν. Η χρονικότητα κι η χωρικότητα. Η εφικτή ταυτότητα κι η υπαρκτική ετερότητα. Η ακηδία, και ο τάφος ο «στολισμένος» με την ωραία επιχρωματισμένη φωτογραφία, εικόνες ανεπανάληπτες από την φωτο-γραφή του Φώτη Καγγελάρη. Ο εγκιβωτισμός ανθρώπου από εικόνα κι το απελευθερωτικό πρόταγμα του συμβολικού. Μπάρα είναι ο τόπος της συνάντησης δυο διυστάμενων μερών: κοιτίδα του συμβόλου, το συγκείμενο στίγμα. Κάθε λογής μπάρα. Μπάρα, όπως λέμε ακτογραμμή, μπάρα όπως λέμε ταινία του Μοbious, μπάρα όπως λέμε φιλμ! Ωστόσο, το τελικό γεγονός της συν-βολής μένει να κριθεί. Το αν τελικά θα παραχθεί πράγματι συμβολοποιητική ισχύς κάθε φορά διακυβεύεται…

Πολυπράγμων, πολυμήχανος, πολυταξιδεμένος επινοητής ενός διαφεύγοντος κόσμου, στον οποίον επεμβαίνει με την φωτο-γραφική του μηχανή σαν μια απόπειρα θεραπείας του γεγονότος της ίδιας της ζωής.

Το συμπέρασμα παλίμψηστο κι ο συγγραφέας, σε ένα manifesto φωτογραφής, δεν ορρωδεί προ ουδενός: Διαπρύσιος κήρυκας, του ασύλληπτου μέρους της πραγματικότητας, του μαύρου χρώματος και του αγίου εγώ. Βλάσφημος κι είρων, σε βάρος των πιγκουίνων, της πασαρέλας, του γαργαλητού στο μυαλό των φωτογράφων. Εραστής του αθέατου, τελευταίος των ρομαντικών, εμμενής στις ενεργές κατευθύνσεις μιας αποταύτισης από τα κυρίαρχα σημαίνοντα του κοινωνικού πολέμου. Πολυπράγμων, πολυμήχανος, πολυταξιδεμένος επινοητής ενός διαφεύγοντος κόσμου, στον οποίον επεμβαίνει με την φωτο-γραφική του μηχανή σαν μια απόπειρα θεραπείας του γεγονότος της ίδιας της ζωής. Απεγνωσμένος, εγνωσμένου κύρους περιπατητής προς το χαροποιό πένθος και την χαρμολύπη. Ένθεος αντιπρόσωπος του μεταπολιτισμού της εικόνας κι οργισμένος καταστροφέας της ομηρίας, που η παγκοσμιοποιημένη κατανάλωση, της επιβάλει.

Ενώ η εικόνα στο πρώτο κεφάλαιο του Homo Photographicus περιγράφεται ως ζωογόνα πιθανότητα φαντασίωσης, πολύτιμη πρώτη ύλη δηλαδή της επιθυμίας, στο τελευταίο κεφάλαιο εκπίπτει στην εικονικότητα. Όπως λέει ο συγγραφέας, η νίκη της εικόνας είναι μόνο προσωρινή, κι εξ αυτής της προσωρινότητας θα συμπληρώναμε, είναι κι εθιστική. Από τον συμβολικό πλούτο της φωτογραφίας έως την ένδεια της κυριολεξίας της, χρειάστηκαν είκοσι πέντε κεφάλαια. 

Τι μεσολάβησε λοιπόν και το πουλάκι του πρώτου κεφαλαίου πέταξε στο επέκεινα του τελευταίου; Από το φράγμα ανάμεσα ορατό κι αόρατο, πώς φτάσαμε στο φράγμα του αποκλεισμού;

Τι μεσολάβησε λοιπόν και το πουλάκι του πρώτου κεφαλαίου πέταξε στο επέκεινα του τελευταίου; Από το φράγμα ανάμεσα ορατό κι αόρατο, πώς φτάσαμε στο φράγμα του αποκλεισμού; Αυτό το άρα δεν θα είναι του Descartes, θα είναι η προσωπική συνεισφορά σας. Θα φανερωθεί σαν μπάρα στην δικιά σας φωτογραφία με την οποία θα απαθανατίσετε την ιδιόχειρη φωτογραφή του Φώτη Καγγελάρη… Και τότε, μόνο τότε θα έχετε μετάσχει στο τρισδιάστατο τόπο που κατασκεύασε ερήμην σας, πλην εξαιτίας σας και θα έχετε αξιωθεί εκτός των ορατών και λίγη από κείνη τη αόρατη βεβαιότητα για την σύνδεση πράξης και σκέψης. Για να επιστέφουμε στο σημείο εκκίνησης… Αφού «Η ιδιόχειρη φωτογραφή του Φώτη Καγγελάρη», ό,τι μόλις διαβάσετε είναι η άκρη του νήματος. Κρατήστε την και μπείτε στον λαβύρινθο του Homo Photographicus, Ψυχαναλυτικές και Φιλοσοφικές διαστάσεις της Εικόνας.

Πρώτος σταθμός, ο συγκλονιστικός πίνακα του εξωφύλλου. Είναι της εικαστικού Ναταλίας Σταμοπούλου. Αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου έργου με τίτλο "Systema Photographica", σπουδή στη μελέτη του L. Wittgenstein Tractatus Logico Philosophicus. Στόχος της σπουδής αυτής είναι να δώσει στον φωτογράφο τη δυνατότητα να εκφραστεί ελεύθερα, ανεξάρτητα από το «αντικείμενο» προς φωτογράφιση, παρακάμπτοντας τον φόβο της καταγραφής του «χρόνου που σταματά».

Δεν θα μπορούσε να βρεθεί πιο ταιριαστό έργο για το εξώφυλλο μια κι ο Φώτης Καγγελάρης, ήδη από το πρώτο του κεφάλαιο, αναλύει το ίδιο έργο του Wittgenstein και τη σκέψη του για την εικόνα. Το έργο της Ναταλίας Σταμοπούλου "Systema Photographica", ευχόμαστε να εκτεθεί τάχιστα, για να το απολαύσουμε στο σύνολό του. Η συνέχεια δικιά σας.

* Η κεντρική φωτογραφία είναι του Henri Cartier-Bresson.

* Η ΤΕΣΗ ΛΑΖΑΡΑΤΟΥ είναι ψυχοθεραπεύτρια.

altHomo photographicus
Ψυχαναλυτικές και φιλοσοφικές διαστάσεις της εικόνας
Φώτης Καγγελάρης
Εκδ. Ροπή 2016
Σελ. 230, τιμή εκδότη €16,95

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΦΩΤΗ ΚΑΓΓΕΛΑΡΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Λογοτεχνία και επανάσταση» των Ζοζέφ Αντράς και Καουτάρ Αρσί (κριτική) – Η «στρατευμένη» λογοτεχνία, οι θιασώτες της, τα όριά της

«Λογοτεχνία και επανάσταση» των Ζοζέφ Αντράς και Καουτάρ Αρσί (κριτική) – Η «στρατευμένη» λογοτεχνία, οι θιασώτες της, τα όριά της

Για το δοκίμιο των Ζοζέφ Αντράς (Joseph Andras) και Καουτάρ Αρσί (Kaoutar Harchi) «Λογοτεχνία και επανάσταση» (μτφρ. Γιώργος Θ. Καράμπελας, Εκδόσεις του εικοστού πρώτου). Στην κεντρική εικόνα, ο Τζορτζ Όργουελ, έργα του οποίου εξετάζονται στη συγκεκριμένη μελέτη. 

...

«Το τέλος των ψευδαισθήσεων» του Αντρέας Ρέκβιτς (κριτική) – Η κρίση του φιλελεύθερου καπιταλισμού και πιθανές εναλλακτικές

«Το τέλος των ψευδαισθήσεων» του Αντρέας Ρέκβιτς (κριτική) – Η κρίση του φιλελεύθερου καπιταλισμού και πιθανές εναλλακτικές

Για το δοκίμιο του Αντρέας Ρέκβιτς (Andreas Reckwitz) «Το τέλος των ψευδαισθήσεων - Πολιτική, οικονομία και κουλτούρα στην ύστερη νεωτερικότητα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια, σε μετάφραση της Ευαγγελίας Τόμπορη. 

Γράφει ο Γιώργος Σιακαντάρης ...

«Ο μύθος του αυτοδημιούργητου επιχειρηματία» του Αντονί Γκαλουτσό (κριτική) – Η πραγματικότητα πίσω από το θρυλικό «γκαράζ» του Στιβ Τζομπς

«Ο μύθος του αυτοδημιούργητου επιχειρηματία» του Αντονί Γκαλουτσό (κριτική) – Η πραγματικότητα πίσω από το θρυλικό «γκαράζ» του Στιβ Τζομπς

Για το δοκίμιο του Αντονί Γκαλουτσό [Anthony Galluzzo] «Ο μύθος του αυτοδημιούργητου επιχειρηματία - Αποδομώντας το φαντασιακό της Σίλικον Βάλεϊ» (εκδ. Μάγμα, μτφρ. Νίκος Ν. Μάλλιαρης).

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός 

Όταν...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΒΘ 2025: Μέρα 3η – Κορύφωση συμμετοχής και ακύρωση της εκδήλωσης για την εβραϊκή λογοτεχνία μετά από παρέμβαση ομάδας εκδοτών

ΔΕΒΘ 2025: Μέρα 3η – Κορύφωση συμμετοχής και ακύρωση της εκδήλωσης για την εβραϊκή λογοτεχνία μετά από παρέμβαση ομάδας εκδοτών

Η τρίτη μέρα της ΔΕΒΘ έφερε και την αναμενόμενη κορύφωση των εκδηλώσεων και δράσεων. Πολύς κόσμος, κατάμεστες αίθουσες και ένα πρόγραμμα με πολλές ενδιαφέρουσες παράλληλες συζητήσεις και παρουσιάσεις. Το περιστατικό όμως που ξεχωρίζει από τη χθεσινή μέρα είναι η ακύρωση εκδήλωσης της Πρεσβείας του Ισραήλ έπειτα από ...

ΔΕΒΘ 2025: Μέρα 2η –  Τεχνητή Νοημοσύνη, Ιταλία και εκδηλώσεις που ξεχώρισαν

ΔΕΒΘ 2025: Μέρα 2η – Τεχνητή Νοημοσύνη, Ιταλία και εκδηλώσεις που ξεχώρισαν

Η δεύτερη μέρα της 21ης ΔΕΒΘ κινήθηκε μακριά από τη νηνεμία της πρώτης μέρας. Γέμισε ασφυκτικά ήδη από νωρίς το απόγευμα τόσο στις παράλληλες εκδηλώσεις όσο και στα περίπτερα. Τεχνητή νοημοσύνη, Ιταλία και πλήθος παρουσιάσεων βιβλίων τράβηξαν το ενδιαφέρον του κοινού που ανταποκρίθηκε στο ραντεβού με τους συγγραφείς...

11ο Φεστιβάλ Νέων Λογοτεχνών στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης: 12 νέες λογοτεχνικές φωνές

11ο Φεστιβάλ Νέων Λογοτεχνών στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης: 12 νέες λογοτεχνικές φωνές

Στο Περίπτερο 14 της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης φιλοξενείται το 11ο Φεστιβάλ Νέων Λογοτεχνών. Δώδεκα ποιητές/ποιήτριες και πεζογράφοι της νέας γενιάς θα παρουσιάσουν το έργο τους και θα συζητήσουν ζητήματα της σύγχρονης ποίησης και πεζογραφίας. 

Επιμέλεια: Book Press ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μια τρίχα που γίνεται άλογο» της Λίλας Κονομάρα (προδημοσίευση)

«Μια τρίχα που γίνεται άλογο» της Λίλας Κονομάρα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα της Λίλας Κονομάρα «Μια τρίχα που γίνεται άλογο», η οποία κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Κι όμως κάποτε ήμασταν εμείς, ψιθυρίζει κι αμέσως σκέψεις κα...

«Νάρκισσος και Χρυσόστομος» του Χέρμαν Έσσε (προδημοσίευση)

«Νάρκισσος και Χρυσόστομος» του Χέρμαν Έσσε (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Χέρμαν Έσσε [Hermann Hesse] «Νάρκισσος και Χρυσόστομος» (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, Άγγελος Αγγελίδης), το οποίο κυκλοφορεί στις 7 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στην πραγματικό...

«Αιχμάλωτοι της γεωγραφίας – Βιβλίο κουίζ» του Τιμ Μάρσαλ (προδημοσίευση)

«Αιχμάλωτοι της γεωγραφίας – Βιβλίο κουίζ» του Τιμ Μάρσαλ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Τιμ Μάρσαλ [Tim Marshall] «Αιχμάλωτοι της γεωγραφίας – Βιβλίο κουίζ» (μτφρ. Σπύρος Κατσούλας), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στο βιβλίο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

Τι διαβάζουμε τώρα; 6 πολύ καλά βιβλία για την επιστήμη και τον άνθρωπο

Τι διαβάζουμε τώρα; 6 πολύ καλά βιβλία για την επιστήμη και τον άνθρωπο

Τι γνωρίζουμε για τον ανθρώπινο εγκέφαλο; Τι γνωρίζουμε για την κλιματική κρίση στην Ελλάδα; Πώς καταπολεμούμε το ψυχικό τραύμα; Έξι βιβλία που προσφέρουν γνώσεις, αλλά και ελπίδα.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

ΕΠΙΣΤΗΜΗ

...
«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

Δύο οδηγοί συνύπαρξης με τα αγαπημένα μας κατοικίδια, τη γάτα και τον σκύλο, απαντούν στο ερώτημα «Τι θέλει να μας πει;» το ζωάκι μας. «Γάτα - Τι θέλει να μας πει;» και «Σκύλος - Τι θέλει να μας πει;» της Lili Chin σε μετάφραση Κωνσταντίνας Τσιάγκα από τις εκδόσεις Πεδίο.

Επιμέλεια: Book Press ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ