alt

Για το βιβλίο του Φώτη Καγγελάρη Homo Photographicus. Ψυχαναλυτικές και φιλοσοφικές διαστάσεις της εικόνας (εκδ. Ροπή).

Της Τέσης Λαζαράτου

Άραγε η φωτογραφία είναι πράξη ή σκέψη; Με τον όρο φωτογραφία αναφερόμαστε στην τέχνη - επιστήμη της δημιουργίας οπτικών εικόνων μέσω της καταγραφής και αποτύπωσης του φωτός, με χρήση κατάλληλων μέσων. Η σύνδεση, σαφής κι αναπότρεπτη. Αφού η φωτογραφία κι η ψυχανάλυση, τέκνα κι οι δυό του Ρομαντισμού, μας λέει ο Φώτης Καγγελάρης, γίνονται ο τρόπος να δούμε τον κόσμο αλλιώς, πίσω από το προφανές του. Άραγε, η φωτoγραφή του Φώτη Καγγελάρη, σπουδή φωτός ελέω σκιάς, αποκύημα σκέψης ή έπαρμα πράξης;

Η αντιληπτική πολιορκία παρότι πυκνά αποτρέπει κάθε απόπειρα ψυχικής εγγραφής, εν προκειμένω, αποβαίνει ανυποχώρητα υπέρ του νοήματος.

Δια χειρός του συγγραφέα, στο νέο του βιβλίο, Homo Photographicus, οι Ψυχαναλυτικές και Φιλοσοφικές διαστάσεις της Εικόνας τέμνουν τις Ψυχαναλυτικές και Φιλοσοφικές διαστάσεις του λόγου. Εικόνες πυρετικές και λόγος καταιγιστικός. Είτε ως εσχατολογικά προβλήματα δογματικής ακρίβειας, είτε ως εικοτολογική διατύπωση αυθαίρετων συμπερασμάτων, ένα είναι βέβαιο: Η αντιληπτική πολιορκία παρότι πυκνά αποτρέπει κάθε απόπειρα ψυχικής εγγραφής, εν προκειμένω, αποβαίνει ανυποχώρητα υπέρ του νοήματος. Και δι΄αυτού το άρρητον γίνεται ομιλούν. Ποτέ άλλoτε, δίνες συλλογισμών, από αυτές που καταλήγουν με αίσθημα αστάθειας, δεν απέδωσαν πιο στιβαρό κράτημα. Πουθενά αλλού, στρόβιλοι από αυτούς που προκαλούν απώλεια ισορροπίας, δεν επέφερε πιο ασφαλή περίεξη.

Σε μια «σιωπηρά φθεγγόμενη αφήγηση» (καγγελάρεια φράση), η εικόνα να διασταυρώνεται με τα αποτροπαϊκά προσωπεία των λέξεων. Με ένα κλικ στίξη, συμπλεκτικοί σύνδεσμοι να διεμβολίζουν την φευγαλεότητα της εικόνας. Ο μετασχηματισμός, θαυματοποιός αποσκευή του αυτεξούσιου υποκειμένου, να καθιστά εφικτή την μυσταγωγία των εγγραφών: αυτό το μυστικό κάτι. Δηλαδή η μακρυά και κοπιαστική διαδρομή από το κενό στο τίποτα… Η τέχνη του Φώτη Καγγελάρη, φωτo-γράφει ακριβώς αυτό το μυστικό. Δηλαδή ένα τίποτα-φως που καταυγάζει το κενό-σκοτάδι!

Ο Καγγελάρης δεν επαίρεται με τα στοιχεία της φύσης αλλά σχετίζεται καθ΄ολοκληρία. Με σεβασμό στις τρεις τους διαστάσεις: το ένυλο, το άυλο και την υλικότητα της φωτογραφιζόμενης επιφάνειας. Στον επόμενο χρόνο, τολμηρά αποφαίνεται: η φωτογραφία μετατρέπεται σε «μπάρα» μεταξύ του αθέατου και του θεατού.

Η εικόνα κι ο λόγος. Η πράξη κι η σκέψη. Το αναπαραστάσιμο και το μηδέποτε αναπαρασταθέν. Η χρονικότητα κι η χωρικότητα.

Μια γρήγορη αναδρομή στην λέξη μπάρα, δάνειο ιταλικής προέλευσης. Ποια μπάρα; Το επίμηκες κυλινδρικό αντικείμενο ή το γραφιστικό σύμβολο της πλάγιας κάθετης γραμμής (/ ή |); Ή, αυτό διαλέγω και σας το προτείνω ανεπιφύλακτα, η πλατιά επιφάνεια, μπροστά σε μπαρ, όπου ο μπάρμαν ή κι οι πελάτες τοποθετούν τα ποτά τους; Εκεί, ανάμεσα στα ορατά και το αόρατο, μια ζώνη μέθεξης! Με λόγια κι εικόνες. Με πράξεις και σκέψεις. Μπάρα που διασχίζει το επέκεινα. Με τις δύο της όχθες, η μια του μπάρμαν κι η άλλη του πελάτη - η μια της πράξης κι η άλλη της σκέψης, οιονεί ράγες. Δύο ράγες που θα μας ταξιδέψουν στην μία έρημο των σημαινομένων. Μέχρι το τέλος του σύμπαντος κόσμου τους, στη στέπα των σημασιών, αφηγηματικά παράλληλες κι εννοιολογικά διασταυρούμενες. Εικαστικά δρώσες. Με την μία ιριδίζουσα πρόσοψη της εικόνας ή και με τις εικοσιτέσσερις απαστράπτουσες χαρακιές του αλφαβητικού συστήματος γραφής. Θραυσμένα μέρη του όλον ή αφηγηματικά κλάσματα, σε τελική ανάλυση, εσαεί ενιαία; Η εικόνα κι ο λόγος. Η πράξη κι η σκέψη. Το αναπαραστάσιμο και το μηδέποτε αναπαρασταθέν. Η χρονικότητα κι η χωρικότητα. Η εφικτή ταυτότητα κι η υπαρκτική ετερότητα. Η ακηδία, και ο τάφος ο «στολισμένος» με την ωραία επιχρωματισμένη φωτογραφία, εικόνες ανεπανάληπτες από την φωτο-γραφή του Φώτη Καγγελάρη. Ο εγκιβωτισμός ανθρώπου από εικόνα κι το απελευθερωτικό πρόταγμα του συμβολικού. Μπάρα είναι ο τόπος της συνάντησης δυο διυστάμενων μερών: κοιτίδα του συμβόλου, το συγκείμενο στίγμα. Κάθε λογής μπάρα. Μπάρα, όπως λέμε ακτογραμμή, μπάρα όπως λέμε ταινία του Μοbious, μπάρα όπως λέμε φιλμ! Ωστόσο, το τελικό γεγονός της συν-βολής μένει να κριθεί. Το αν τελικά θα παραχθεί πράγματι συμβολοποιητική ισχύς κάθε φορά διακυβεύεται…

Πολυπράγμων, πολυμήχανος, πολυταξιδεμένος επινοητής ενός διαφεύγοντος κόσμου, στον οποίον επεμβαίνει με την φωτο-γραφική του μηχανή σαν μια απόπειρα θεραπείας του γεγονότος της ίδιας της ζωής.

Το συμπέρασμα παλίμψηστο κι ο συγγραφέας, σε ένα manifesto φωτογραφής, δεν ορρωδεί προ ουδενός: Διαπρύσιος κήρυκας, του ασύλληπτου μέρους της πραγματικότητας, του μαύρου χρώματος και του αγίου εγώ. Βλάσφημος κι είρων, σε βάρος των πιγκουίνων, της πασαρέλας, του γαργαλητού στο μυαλό των φωτογράφων. Εραστής του αθέατου, τελευταίος των ρομαντικών, εμμενής στις ενεργές κατευθύνσεις μιας αποταύτισης από τα κυρίαρχα σημαίνοντα του κοινωνικού πολέμου. Πολυπράγμων, πολυμήχανος, πολυταξιδεμένος επινοητής ενός διαφεύγοντος κόσμου, στον οποίον επεμβαίνει με την φωτο-γραφική του μηχανή σαν μια απόπειρα θεραπείας του γεγονότος της ίδιας της ζωής. Απεγνωσμένος, εγνωσμένου κύρους περιπατητής προς το χαροποιό πένθος και την χαρμολύπη. Ένθεος αντιπρόσωπος του μεταπολιτισμού της εικόνας κι οργισμένος καταστροφέας της ομηρίας, που η παγκοσμιοποιημένη κατανάλωση, της επιβάλει.

Ενώ η εικόνα στο πρώτο κεφάλαιο του Homo Photographicus περιγράφεται ως ζωογόνα πιθανότητα φαντασίωσης, πολύτιμη πρώτη ύλη δηλαδή της επιθυμίας, στο τελευταίο κεφάλαιο εκπίπτει στην εικονικότητα. Όπως λέει ο συγγραφέας, η νίκη της εικόνας είναι μόνο προσωρινή, κι εξ αυτής της προσωρινότητας θα συμπληρώναμε, είναι κι εθιστική. Από τον συμβολικό πλούτο της φωτογραφίας έως την ένδεια της κυριολεξίας της, χρειάστηκαν είκοσι πέντε κεφάλαια. 

Τι μεσολάβησε λοιπόν και το πουλάκι του πρώτου κεφαλαίου πέταξε στο επέκεινα του τελευταίου; Από το φράγμα ανάμεσα ορατό κι αόρατο, πώς φτάσαμε στο φράγμα του αποκλεισμού;

Τι μεσολάβησε λοιπόν και το πουλάκι του πρώτου κεφαλαίου πέταξε στο επέκεινα του τελευταίου; Από το φράγμα ανάμεσα ορατό κι αόρατο, πώς φτάσαμε στο φράγμα του αποκλεισμού; Αυτό το άρα δεν θα είναι του Descartes, θα είναι η προσωπική συνεισφορά σας. Θα φανερωθεί σαν μπάρα στην δικιά σας φωτογραφία με την οποία θα απαθανατίσετε την ιδιόχειρη φωτογραφή του Φώτη Καγγελάρη… Και τότε, μόνο τότε θα έχετε μετάσχει στο τρισδιάστατο τόπο που κατασκεύασε ερήμην σας, πλην εξαιτίας σας και θα έχετε αξιωθεί εκτός των ορατών και λίγη από κείνη τη αόρατη βεβαιότητα για την σύνδεση πράξης και σκέψης. Για να επιστέφουμε στο σημείο εκκίνησης… Αφού «Η ιδιόχειρη φωτογραφή του Φώτη Καγγελάρη», ό,τι μόλις διαβάσετε είναι η άκρη του νήματος. Κρατήστε την και μπείτε στον λαβύρινθο του Homo Photographicus, Ψυχαναλυτικές και Φιλοσοφικές διαστάσεις της Εικόνας.

Πρώτος σταθμός, ο συγκλονιστικός πίνακα του εξωφύλλου. Είναι της εικαστικού Ναταλίας Σταμοπούλου. Αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου έργου με τίτλο "Systema Photographica", σπουδή στη μελέτη του L. Wittgenstein Tractatus Logico Philosophicus. Στόχος της σπουδής αυτής είναι να δώσει στον φωτογράφο τη δυνατότητα να εκφραστεί ελεύθερα, ανεξάρτητα από το «αντικείμενο» προς φωτογράφιση, παρακάμπτοντας τον φόβο της καταγραφής του «χρόνου που σταματά».

Δεν θα μπορούσε να βρεθεί πιο ταιριαστό έργο για το εξώφυλλο μια κι ο Φώτης Καγγελάρης, ήδη από το πρώτο του κεφάλαιο, αναλύει το ίδιο έργο του Wittgenstein και τη σκέψη του για την εικόνα. Το έργο της Ναταλίας Σταμοπούλου "Systema Photographica", ευχόμαστε να εκτεθεί τάχιστα, για να το απολαύσουμε στο σύνολό του. Η συνέχεια δικιά σας.

* Η κεντρική φωτογραφία είναι του Henri Cartier-Bresson.

* Η ΤΕΣΗ ΛΑΖΑΡΑΤΟΥ είναι ψυχοθεραπεύτρια.

altHomo photographicus
Ψυχαναλυτικές και φιλοσοφικές διαστάσεις της εικόνας
Φώτης Καγγελάρης
Εκδ. Ροπή 2016
Σελ. 230, τιμή εκδότη €16,95

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΦΩΤΗ ΚΑΓΓΕΛΑΡΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Μίλα, Πηνελόπη!» της Αγγέλας Καστρινάκη (κριτική)

«Μίλα, Πηνελόπη!» της Αγγέλας Καστρινάκη (κριτική)

Για τη μελέτη της Αγγέλας Καστρινάκη «Μίλα, Πηνελόπη! – Λογοτεχνικές μεταμορφώσεις της μυθικής ηρωίδας στην Ελλάδα και τον Δυτικό κόσμο από τον 19ο αιώνα ώς τις μέρες μας» (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).

Γράφει ο Θόδωρος Σούμας

Η προβληματική τ...

«Για το νόημα της ζωής» του Βίτο Μανκούζο (κριτική) – Αναζητώντας το νόημα στο υπέρτερο, στην απομόνωση της πανδημίας

«Για το νόημα της ζωής» του Βίτο Μανκούζο (κριτική) – Αναζητώντας το νόημα στο υπέρτερο, στην απομόνωση της πανδημίας

Για το βιβλίο του Βίτο Μανκούζο «Για το νόημα της ζωής» (μτφρ. Παναγιώτης Υφαντής, εκδ. Αρμός). Στην κεντρική εικόνα, ο θεολόγος και καθηγητής Βίτο Μανκούζο.

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

Ο αμφιλεγόμενος χώρος που γνωρίζουμε σήμ...

«Είμαι το τέρας που σας μιλά» του Πωλ Μπ. Πρεθιάδο (κριτική) – Ένα μανιφέστο για τις δυσκολίες της φυλομετάβασης

«Είμαι το τέρας που σας μιλά» του Πωλ Μπ. Πρεθιάδο (κριτική) – Ένα μανιφέστο για τις δυσκολίες της φυλομετάβασης

Για το βιβλίο του Πωλ Μπ. Πρεθιάδο «Είμαι το τέρας που σας μιλά: Αναφορά σε μια ακαδημία ψυχαναλυτών» (μτφρ. Αναστασία Μελία Ελευθερίου, εκδ. Αντίποδες). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «Το κορίτσι από τη Δανία» (2015). 

Γράφει η Ελένη Αβδούλου ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

Στην κεντρική σκηνή της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση είδαμε τη μεγαλειώδη παράσταση «ROHTKO» του Πολωνού σκηνοθέτη Λούκα Τβαρκόφσκι [Lukasz Twarkowski], αποτέλεσμα συνεργασίας του με τον Κρίστιαν Λούπα.

Γράφει ο Νϊκος Ξένιος

Ο Λούκας Τβαρκόφσκι σκηνοθέτησε τ...

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Απονεμήθηκε στην Katja Oskamp και τη μεταφράστριά της στα αγγλικά Jo Heinrich, το «Dublin Literary Award 2023» για το μυθιστόρημά της Katja Oskam «Marzahn, Mon Amour». Σύντομα θα κυκλοφορήσει και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

...
Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Ο Haruki Murakami [Χαρούκι Μουρακάμι] είναι ο πρώτος Ιάπωνας συγγραφέας που έλαβε το Βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών». Η συλλογή διηγημάτων του «Σε πρώτο ενικό» κυκλοφόρησε προσφάτως από τις εκδόσεις Ψυχογιός, σε μετάφραση Βασίλη Κιμούλη.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τον πρόλογο του συγγραφέα Παναγιώτη Γούτα της ανθολογίας κειμένων του «Κήπος βιβλίων – Διαβάζοντας Θεσσαλονικείς και Αμερικανούς πεζογράφους», που θα κυκλοφορήσει στις 17 Μαΐου από τις εκδόσεις Νησίδες.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Κανείς δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημά σου, αν δεν κάνεις ο ίδιος την αρχή για να βοηθήσεις τον εαυτό σου. Είκοσι επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις βιβλίων αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης από τους επαγγελματίες του είδους.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ