celine kentriki

Για το βιβλίο του Hanns-Erich Kaminski «Ο Σελίν φαιοχίτωνας» (μτφρ. Χαράλαμπος Μαγουλάς, εκδ. Μάγμα).

Του Μύρωνα Ζαχαράκη

Το πρόβλημα της ανάμειξης των διανοουμένων στην πολιτική, καθώς και των (όχι πάντα θετικών) συνεπειών μιας τέτοιας ανάμειξης, είναι κάτι που έχει συζητηθεί και σχολιαστεί ευρύτατα, τόσο που θα έμπαινε κανείς στον πειρασμό να σκεφτεί ότι το θέμα έχει κορεστεί. Κι όμως, φαίνεται πως οι καιροί μας ευνοούν σημαντικά τέτοιους προβληματισμούς και η συζήτηση δεν θα σταματήσει στο προσεχές μέλλον. Η αξιόλογη σειρά «Πολιτικό δοκίμιο» των εκδόσεων Μάγμα, ύστερα από μια σειρά τόμων για αξιόλογους μα και αντισυμβατικούς στοχαστές, προσφέρει τώρα στη γλώσσα μας το βιβλίο του συγγραφέα Χανς-Έριχ Καμίνσκι για τον καταξιωμένο και αμφιλεγόμενο Γάλλο λογοτέχνη και γιατρό Λουί-Φερντινάν Σελίν (Louis Ferdinand Céline, ψευδώνυμο του Louis Ferdinand Destouches).

Το βιβλίο, ντοκουμέντο της ταραγμένης μεσοπολεμικής περιόδου, περιστρέφεται βασικά γύρω από ένα ζήτημα, το οποίο δεν είναι άλλο από την πολιτική στράτευση του Σελίν στο ναζιστικό κίνημα, μια στράτευση που ακόμη προβληματίζει και διχάζει τους θαυμαστές της γραφής του. Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται για μια σατιρική αποτύπωση των απόψεων του Γάλλου συγγραφέα, που παρεμβάλλονται ανάμεσα στους στοχασμούς του Καμίνσκι σχετικά με τον φασισμό, τον αντισημιτισμό, τον πόλεμο. Το παρόν έργο γράφεται στη γαλλική γλώσσα, περίπου στα 1938, δηλαδή έναν χρόνο αφότου ο Σελίν είχε διακηρύξει ξεκάθαρα τις αντισημιτικές του πεποιθήσεις, στο γνωστό βιβλίο του Φλυαρίες για μια σφαγή (αποκαλείται επίσης και «μπαγκατέλες», με αναφορά στον πρωτότυπο γαλλικό τίτλο Bagatelles pour un massacre). Ο Καμίνσκι, αν και Γερμανός με εβραϊκή καταγωγή, σπεύδει να μας ξεκαθαρίσει ότι δεν νιώθει να τον συνδέει κάτι με τις εβραϊκές του ρίζες, τις οποίες θεωρεί συγκυριακό γεγονός, περίπου όπως το χρώμα μαλλιών και δέρματος. Περισσότερο κοντά, μας λέει, βρίσκεται στη γερμανική του ταυτότητα, χωρίς φυσικά να συμμερίζεται τον επιθετικό εθνικισμό πολλών συμπατριωτών του. Παράλληλα ο συγγραφέας, προσκείμενος στην αναρχική και ελευθεριακή σκέψη, καταδικάζει ανοιχτά το «σοβιετικό πείραμα», χωρίς όμως να απορρίπτει την αναζήτηση για μια κοινωνία ίσων ανθρώπων. Στο βιβλίο του ο αναγνώστης δεν θα βρει μια ψύχραιμη και αποστασιοποιημένη τοποθέτηση, από εκείνες που διαθέτουν το αναμφισβήτητο πλεονέκτημα της εκ των υστέρων γνώσης. Αντίθετα, πρόκειται για ένα λιβελογράφημα με απώτερο σκοπό την ηθική καταγγελία, σε μια εποχή μετάβασης όπου ακόμη όλα διακυβεύονται. Μάλιστα, σε κάποια σημεία ενδεχομένως αδικείται ο Σελίν (όπως λ.χ. στην αμφιλεγόμενη νοηματοδότηση της λέξης «σφαγή», που δεν είχε τη σημασία της προτροπής σε διώξεις του εβραϊκού πληθυσμού, όπως δείχνει να πιστεύει ο Καμίνσκι).

Ο Καμίνσκι, αν και Γερμανός με εβραϊκή καταγωγή, σπεύδει να μας ξεκαθαρίσει ότι δεν νιώθει να τον συνδέει κάτι με τις εβραϊκές του ρίζες, τις οποίες θεωρεί συγκυριακό γεγονός, περίπου όπως το χρώμα μαλλιών και δέρματος. Περισσότερο κοντά, μας λέει, βρίσκεται στη γερμανική του ταυτότητα, χωρίς φυσικά να συμμερίζεται τον επιθετικό εθνικισμό πολλών συμπατριωτών του.

Κύριος στόχος του Καμίνσκι είναι να προωθήσει τα αντιφασιστικά και τα φιλειρηνικά ιδεώδη (τα οποία θεωρεί συνώνυμα, όπως ακριβώς θεωρεί τον φασισμό συνώνυμο με τον μιλιταρισμό) ανάμεσα στη Γαλλία και τη Γερμανία. Παρατηρώντας γύρω του, βλέπει τα μιλιταριστικά αισθήματα να θεριεύουν και επιχειρεί να προειδοποιήσει απέναντι σε κάτι που αντιλαμβάνεται ως απολύτως ορατό κίνδυνο. Αυτόν τον σκοπό έχει και η καταδίκη του Σελίν. Όπως επίσης παραδέχεται, ο Καμίνσκι γνώριζε από πριν το λογοτεχνικό έργο του Σελίν: είχε διαβάσει τόσο το Ταξίδι στην άκρη της νύχτας (1932), όσο και το Θάνατος επί πιστώσει (1936) και έτρεφε μάλιστα κάποιο θαυμασμό για εκείνον, μέχρι που διάβασε το έργο του Mea culpa (1936). Για άλλη μια φορά, φαίνεται να τίθεται το περίφημο πρόβλημα της ανάμειξης των διανοουμένων στην πολιτική, και ειδικότερα, της για πολλούς επονείδιστη στήριξής τους σε απάνθρωπες και αυταρχικές ιδεολογίες.

Συγκεκριμένα, ο Καμίνσκι ασκεί σφοδρή κριτική στον Σελίν, ιδιαίτερα στις Φλυαρίες, και δεν διστάζει να πει στο τέλος ότι το έργο του αποτελεί μασκαρεμένη προπαγάνδα αντισημιτισμού. Στη σάτιρά του, τον παρουσιάζει να συνομιλεί με τον (επίσης αντισημίτη) ποιητή Πολ Μοράν (Paul Morand), να διαβάζει ναζιστικά κείμενα και στη συνέχεια να επισκέπτεται τη ναζιστική Γερμανία την εποχή των διώξεων του εβραϊκού πληθυσμού, συναντώντας τους ναζιστές ηγέτες Γκέμπελς, Γκέρινγκ και Χίτλερ, καθώς και τον φημισμένο ναζιστή δημοσιογράφο Γιούλιους Στράιχερ (Julius Streicher, εκτελέστηκε το 1946 δι’ απαγχονισμού), με το τραγικό στοιχείο να εναλλάσσεται αδιάλειπτα με το γκροτέσκο. Τέλος, η ιστορία παίρνει μιαν απρόσμενη μορφή, που θυμίζει ίσως λίγο το θεατρικό έργο Ο ρινόκερος του Ιονέσκου, με έντονη παρουσία σκατολογικού χιούμορ, που με τη σειρά του θυμίζει τον ίδιο τον Σελίν. «Ο αντισημιτισμός» αντιτείνει προφητικά ο Καμίνσκι «οδηγεί αναπόφευκτα, μέχρι νεωτέρας διαταγής, στα στρατόπεδα των ναζί» (σελ. 42). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης ο φανταστικός διάλογος με τον Γκέμπελς, ο οποίος εμφανίζεται να περιγράφει τον αντισημιτισμό ως ένα διανοουμενίστικο κατασκεύασμα που περισσότερο προβάλλεται στον γερμανικό λαό άνωθεν, παρά αντικατοπτρίζει τα γνήσια, μα αντιφατικά και συγκεχυμένα, αισθήματά του.

celine nietzsche heidegger

O Friedrich Nietzsche, o Martin Heidegger και ο Louis Ferdinand Céline.

Ωστόσο, ο τόμος δεν τελειώνει εκεί. Εκτός από το κυρίως κείμενο, είναι σημαντικό να δει κανείς και το επίμετρο από τον Νίκο Ν. Μάλλιαρη, όπου σκιαγραφείται το ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο του αντισημιτισμού του Σελίν και θίγονται κάποια σχετικά προβλήματα που, δυστυχώς ή ευτυχώς, παραμένουν και σήμερα επίκαιρα. Συγκεκριμένα, πρέπει να μεταφραστεί στην ελληνική γλώσσα ο αντισημιτικός λίβελος του Σελίν; Συνήθως όσοι απαντούν καταφατικά τονίζουν την ανάγκη διάλυσης των ταμπού και την προώθηση της ανοιχτής συζήτησης σχετικά με το αντισημιτικό μίσος, ενώ όσοι απαντούν αρνητικά προβάλλουν το αντεπιχείρημα ότι μια τέτοια έκδοση απλώς θα περιέβαλε ένα κείμενο μίσους με επίσημη αίγλη, ενισχύοντας τελικά αυτό που επιδιώκει να αποτρέψει, δηλαδή την έξαρση του μίσους εναντίον του εβραϊκού λαού. Ο συγγραφέας του επιμέτρου φαίνεται πως συντάσσεται με την πρώτη άποψη, προβάλλοντας τον ισχυρισμό ότι η καταβύθιση αυτής της σκοτεινής πλευράς του Σελίν στη σιωπή μάλλον της προσδίδει αίγλη (αφού οι επίδοξοι αναγνώστες ίσως αποκομίσουν την εντύπωση πως πρόκειται για ένα «απαγορευμένο» και επομένως αντισυμβατικό βιβλίο κ.λπ.) και τελικά μάλλον αναζωπυρώνει το ρατσιστικό μίσος.

Πάντως, ο Σελίν καταδικάστηκε με το άρθρο 75 του γαλλικού Ποινικού Κώδικα, περί συνεργασίας με εχθρική δύναμη, αν και βέβαια ο ίδιος ποτέ δεν συνεργάστηκε στην πράξη με τις ναζιστικές δυνάμεις κατοχής. Τέλος, όπως και ο Χάιντεγκερ, ο Σελίν δεν εξέφρασε ποτέ κανενός είδους μεταμέλεια για τις δηλώσεις του. Αντίθετα, εξέφρασε την αμφισβήτησή του για την ύπαρξη του Ολοκαυτώματος και επέμεινε πως οι κατηγορίες εναντίον του οφείλονταν στον φθόνο για το ανυπέρβλητο λογοτεχνικό του έργο. Βέβαια, μέχρι σήμερα γίνεται κάποια προσπάθεια να παρακαμφθεί το ζήτημα του αντισημιτισμού του, μέσω της έμφασης στο λογοτεχνικό του ύφος (αντί της θεματολογίας και των ιδεών). Κάτι αντίστοιχο έχει επιχειρηθεί και με τον Νίτσε, προκειμένου ίσως να απαλυνθούν οι πιο αιχμηρές διατυπώσεις και ορισμένες πλευρές της σκέψης του.

* Ο ΜΥΡΩΝ ΖΑΧΑΡΑΚΗΣ είναι υποψήφιος διδάκτωρ Φιλοσοφίας.


kaminski exΟ Σελίν φαιοχίτωνας
ΧΑΝΣ-ΕΡΙΧ ΚΑΜΙΝΣΚΙ
Μτφρ. ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΜΑΓΟΥΛΑΣ
ΜΑΓΜΑ 2021
Σελ. 160, τιμή εκδότη €12,00

Απόσπασμα από το βιβλίο

«Ο αντισημιτισμός δεν έχει χαρακτηριστεί τυχαία ως ο “σοσιαλισμός των ηλιθίων”, και ο Σελίν αντιλαμβάνεται τα μεγάλα δεινά της εποχής μας σαν ένας οποιοσδήποτε χαμηλής μόρφωσης, στενοκέφαλος μικροαστός. Μισεί χωρίς να βλέπει πέρα από τη μύτη του, και το επιμελώς καλλιεργημένο μίσος του τον παρασύρει σε περιοχές όπου δεν υπάρχει ούτε λογική ούτε πνεύματα για να τον κατανοήσουν. Δεν ξέρω πού πάει και πού θα φτάσει· δεν ξέρω καν αν πρέπει να τον περιφρονήσω ή να τον οικτίρω. Κάθε εποχή έχει τη δική της ασθένεια, που συνήθως καταστρέφει τους ανθρώπους αλλά ορισμένες φορές τους εμπνέει. Το κακό σήμερα είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο: όχι μόνο διότι εξαπλώνεται συνεχώς, σαν επιδημία ή σαν ανεξέλεγκτη πυρκαγιά, αλλά προπάντων επειδή προκαλεί την αυτοκαταστροφή του πολιτισμού. Ο αντισημιτισμός, η βούληση να εγκαταλείψουμε κάθε κριτική σκέψη και η επιθυμία να υποταχθούμε τυφλά σ’ έναν μύθο που εκπροσωπείται από έναν ηγέτη, δεν είναι παρά τα συμπτώματα τούτης της ασθένειας. Η προέλευσή της είναι υλικής τάξης. Ο οργανισμός της σύγχρονης κοινωνίας έχει απορρυθμιστεί και όποιος θέλει να τον θεραπεύσει, πρέπει να αναζητήσει γιατρικά ικανά να καταπολεμήσουν τις αιτίες των δεινών του».

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η βούληση του λαού» του Άλμπερτ Γουίλ (κριτική) – Συστατικό της δημοκρατίας ή επικίνδυνος μύθος;

«Η βούληση του λαού» του Άλμπερτ Γουίλ (κριτική) – Συστατικό της δημοκρατίας ή επικίνδυνος μύθος;

Για το βιβλίο του Άλμπερτ Γουίλ [Albert Weale] «Η βούληση του λαού: Ένας σύγχρονος μύθος» (μτφρ. Δημοσθένης Κούλουθρος, εκδ. Επίκεντρο). Κεντρική εικόνα: © Vlad Tchompalov (Unsplash).

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

...
«Εφευρίσκοντας τον έρωτα ξανά: Πώς η πατριαρχία σαμποτάρει τις ετεροφυλοφιλικές σχέσεις» της Μόνα Σολέ (κριτική) – Ερωτικοποιήστε την ισότητα, όχι τη βία!

«Εφευρίσκοντας τον έρωτα ξανά: Πώς η πατριαρχία σαμποτάρει τις ετεροφυλοφιλικές σχέσεις» της Μόνα Σολέ (κριτική) – Ερωτικοποιήστε την ισότητα, όχι τη βία!

Για το δοκίμιο της Μόνα Σολέ [Mona Chollet] «Εφευρίσκοντας τον έρωτα ξανά: Πώς η πατριαρχία σαμποτάρει τις ετεροφυλοφιλικές σχέσεις» (μτφρ. Γιώργος Καράμπελας, εκδ. Στερέωμα). Κεντρική εικόνα: © Nathan Walker (Unsplash).

Γράφει η Ιωάννα Σπηλιοπούλου ...

Τέρι Ίγκλετον, Γιώργος Ν. Πολίτης: Δύο βιβλία κριτικής για τον Μαρξ στον 21ο αιώνα

Τέρι Ίγκλετον, Γιώργος Ν. Πολίτης: Δύο βιβλία κριτικής για τον Μαρξ στον 21ο αιώνα

Για το βιβλίο του Τέρι Ίγκλετον [Terry Eagleton] «Ιδεολογία» (μτφρ. Μελέτης Λάμπρου, εκδ. Πεδίο) και του Γιώργου Ν. Πολίτη «Εξουσιαστική Αριστερά» (εκδ. Αλεξάνδρεια).

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

«Ο μαρξισμός ως ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Βίος και Πολιτεία #10: Ο Παναγής Παναγιωτόπουλος ζωντανά από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Βίος και Πολιτεία #10: Ο Παναγής Παναγιωτόπουλος ζωντανά από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Στο 10ο επεισόδιο της σειράς συζητήσεων με ανθρώπους από το χώρο του βιβλίου, με τον Κώστα Κατσουλάρη θα συνομιλήσει ο συγγραφέας και πανεπιστημιακός Παναγής Παναγιωτόπουλος. Η συζήτηση θα μεταδοθεί ζωντανά, την Πέμπτη, 28 Σεπτεμβρίου, στις 7μμ.

Επιμέλεια: Book Press

Βίος ...

«Κάποιοι μήνες της ζωής μου» του Μισέλ Ουελμπέκ – ή πώς να μην αποφεύγεις τις παγίδες της δημοσιότητας (κριτική)

«Κάποιοι μήνες της ζωής μου» του Μισέλ Ουελμπέκ – ή πώς να μην αποφεύγεις τις παγίδες της δημοσιότητας (κριτική)

Για το βιβλίο του Μισέλ Ουελμπέκ [Michel Houellebecq] «Κάποιοι μήνες της ζωής μου» (μτφρ. Γιώργος Καράμπελας, εκδ. Εστία). 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Προβοκάτορας, φίλεχθρος, άνθρωπος που ζει από τις αντιπαραθέσεις και...

«Ψυχολογία Συριανού συζύγου: Χριστίνα» του Εμμανουήλ Ροΐδη, σε σκηνοθεσία Γιάννη Λεοντάρη, στο Θέατρο Σταθμός

«Ψυχολογία Συριανού συζύγου: Χριστίνα» του Εμμανουήλ Ροΐδη, σε σκηνοθεσία Γιάννη Λεοντάρη, στο Θέατρο Σταθμός

Το έργο «Ψυχολογία Συριανού συζύγου: Χριστίνα», βασισμένο στη νουβέλα του Εμμανουήλ Ροΐδη, ανεβαίνει στο Θέατρο Σταθμός σε σκηνοθεσία Γιάννη Λεοντάρη, από 4 Οκτωβρίου έως 29 Νοεμβρίου.

Επιμέλεια: Book Press

Μετά από δύο επι...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ