karyotaki fygodikos den imoun

Για το μυθιστόρημα της Ισμήνης Καρυωτάκη «Φυγόδικος δεν ήμουν» (εκδ. Ποταμός). Κεντρική εικόνα: Η Ζωή Λάσκαρη στον «Κατήφορο» (σκην. Γιάννης Δαλιανίδης).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Θα ήθελα, πρώτα απ’ όλα, να δώσω τα εύσημα στην Ισμήνη Καρυωτάκη για τη βασική ιδέα πάνω στην οποία διαρθρώνεται όλο το μυθιστόρημα. Εν έτει 1972 σε μια πόλη της Ηπείρου έχει καθαιρεθεί το άγαλμα της πρώην Βασίλισσας Φρειδερίκης, ενώ στον τοπικό κινηματογράφο παίζεται η ταινία «Κατήφορος» με τη Ζωή Λάσκαρη. Μόνο και μόνο αυτή η διασταύρωση δύο άσχετων –φαινομενικά– στοιχείων προκαλεί συνειρμούς και αντιθέσεις που κινούν την ιστορία αλλά και κινητοποιούν τη σκέψη. Το παλάτι συνδέεται με την τέχνη, η σοβαρότητα μιας βασίλισσας με το γυμνό μιας ηθοποιού, τα συντηρητικά ήθη με τις εξελίξεις στην κοινωνική νοοτροπία, εντέλει η πολιτική με την ηθική…

Η Φλώρα είναι φιλοβασιλική, όπως και όλη η οικογένειά της, και συντηρητική στα ήθη, αν και στα νιάτα της είχε κλεφτεί με έναν Έλληνα της Ρουμανίας.

Η αφήγηση εκκινεί από τον Σπήλιο που βρίσκεται σε άδεια από τις φυλακές, σκοπεύει να δραπετεύσει εκτός συνόρων με την αγαπημένη του Εριφύλη, αλλά αναγκαστικά εγκλωβίζεται στο σπίτι της θείας της, της Φλώρας, και τελικά μένει στην Ελλάδα. Ο πρωταγωνιστής είναι αγωνιστής, που στα χρόνια της χούντας, διώκεται και βιώνει τόσο τα εσωτερικά του διλήμματα όσο και τις τάσεις μιας κοινωνίας που δεν μπορεί να βαδίσει προς τα μπροστά. Η Φλώρα είναι φιλοβασιλική, όπως και όλη η οικογένειά της, και συντηρητική στα ήθη, αν και στα νιάτα της είχε κλεφτεί με έναν Έλληνα της Ρουμανίας. Η ίδια η Φλώρα είναι αντιφατική, αφού είχε περιθάλψει μέσα στον Εμφύλιο τραυματίες στρατιώτες, διαχωρίζοντας εκούσα ή άκουσα την ατομική της ηθική από την πολιτική της τοποθέτηση. Αλλά και η Εριφύλη, ενώ αγαπά τον «αντιφρονούντα» Σπήλιο, δέχεται να πει την προσευχή στο τραπέζι, συμβιβαζόμενη με τις καθωσπρεπικές νοοτροπίες του περιβάλλοντος, με αποτέλεσμα να δώσει την εντύπωση στον αγαπημένο της ότι έχει «καρδιά καλόγριας και μήτρα πόρνης».

karyotaki

Η Ισμήνη Καρυωτάκη γεννήθηκε στα Ιωάννινα το 1947. Σπούδασε Αρχιτεκτονική στο Ε.Μ.Π., και Σκηνογραφία στην Ecole Nationale des Beaux Arts, στο Παρίσι. Εργάστηκε ως αρχιτέκτονας στο Παρίσι (στο γραφείο του Γ. Κανδύλη) και στην Αθήνα (σε θέματα προστασίας και διαχείρισης παρόχθιων και παράκτιων περιοχών). Εργάστηκε ως σκηνογράφος στην Αθήνα (στο Θέατρο και στον Κινηματογράφο), συμμετείχε επίσης ως ηθοποιός στην ταινία «Καρκαλού» του Σταύρου Τορνέ. Από το ’97 ασχολείται ενεργά με τη ζωγραφική και την γραφή. Έχει πραγματοποιήσει έντεκα εκθέσεις ζωγραφικής (ατομικές και ομαδικές).

Το όλο παζλ των πολιτικών και ηθικών κατευθύνσεων, της χουντικής και της εμφυλιακής κοινωνίας, οι δρόμοι της πρόκλησης του κινηματογράφου και της ευπρέπειας των χριστιανικών ηθών κ.λπ. αναδεικνύουν φυγόκεντρα και πολυκεντρικά τη μεγάλη εικόνα της Ελλάδας. Η χώρα, δυνάμει προοδευτική αλλά κατ’ ουσίαν συντηρητική, συναιρεί το ένα και το άλλο, καρκινοβατώντας πότε προς την απελευθέρωση από τα κοινωνικά δεσμά και πότε συντηρώντας ένα καθωσπρέπει πρόσωπο, που δεν θέλει να αλλάξει.

potamos karyotaki fygodikos den imounΤο δεύτερο μέρος, που ξεκινάει ουσιαστικά όταν ο αφηγητής Σπήλιος αποσύρεται από την αφήγηση, καθώς πεθαίνει, συνεχίζει το δίπολο έρωτας και συντήρηση, ξεκαθαρίζοντας ότι αυτό είναι η δεσπόζουσα αρχή του μυθιστορήματος. Η συζήτηση της Εριφύλης με τη Φλώρα, μερικά χρόνια μετά, φέρνει με αναδρομές και σχόλια στιγμιότυπα όπου το ιερό (Χριστιανισμός) συγκρούεται με το ανίερο (λαγνεία), το κοινωνικό πλαίσιο με το σεξ, η ευπρέπεια με την άκρατη φιληδονία, όχι πάντα στην πράξη, αλλά στο φαντασιακό των πρωταγωνιστών. Μέσα στο ελληνικό πλέγμα των στατικών αντιλήψεων και των επιφανειακών συμπεριφορών στο πλαίσιο του comme il faut, κάθε φαντασία, όπως η ανατίναξη του αγάλματος της βασίλισσας, κάθε όνειρο, κάθε κίνηση που φέρνει το ερωτικό-σεξουαλικό στο προσκήνιο είναι μια μικρή επανάσταση.

Ιδεολογικά η Ισμήνη Καρυωτάκη προχωράει πολύ τη σκέψη μας πίσω από το κοινωνικά αποδεκτό, εκεί στο βάθος του υποσυνείδητου, όπου το λιμπιδικό είναι ισχυρός κανόνας και δύναμη ανατροπών. Αφηγηματικά, όμως, κόβοντας στα δύο το έργο, μια με τον Σπήλιο και μια με την Εριφύλη, εξασθενίζει τη δυναμική της ιστορίας και περνά σε μια πιο ανερμάτιστη πλοκή, που δεν βοηθά στη νοηματοδότηση των επιμέρους σε μια πιο σαφή γραμμή δράσης και συμβολισμών. Τελικά, η θέση της μπίλιας καταλήγει στα θετικά χρώματα, καθώς το ρευστό πεδίο των ποικίλων αντιθέσεων ωθεί τον αναγνώστη να διακρίνει εύγλωττα την ελληνική κοινωνία, που ταλαντεύεται χωρίς ποτέ να καταλήγει με αποφασιστικότητα προς τα μπροστά.


 Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας, κριτικός βιβλίου και συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Πυθαγόρας» (εκδ. Καστανιώτη).

Απόσπασμα από το βιβλίο

«Ένα σταντ του σινεμά φιγουράρει εκεί μες στη μέση. Το είχα εντοπίσει όσο εκείνη τηλεφωνούσε. Κοντοστέκεται η Εριφύλη γυρίζει και το κοιτάζει. “Ο κατήφορος” ξεφωνίζει εμβρόντητη, η Ζωή Λάσκαρη ante portas… Ευτυχώς το εξάσφαιρο σημαδεύει τον Κούρκουλο προσώρας, συμπληρώνει με νόημα και ξανακοιτάζει το σταντ. Έβγαζε μάτι στο κέντρο της πλατείας. Απορημένη γυρίζει σ’ εμένα. Και πού πήγε, βρε, το άγαλμα της Αυτής Μεγαλειότητας; Εδώ στη θέση της ταμπέλας ήταν στημένο το μεγαλούργημα του Τόμπρου, μέχρι πρόπερσι τουλάχιστον. Την κοιτάζω για κάμποσο αμίλητος. Και –ενώ πασχίζω να συντονιστώ και ο ίδιος με τις “ιστορικές εκκαθαρίσεις”– “βλέπω” της Αυτής Μεγαλειότητα τυλιγμένη στο αμπέχονό της να παίρνει πόδι από το βάθρο και να χάνεται στην κατηφόρα του Αώου».

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Λοιμός» του Αντρέα Φραγκιά – Γιατί να τον διαβάσει ο αναγνώστης του 21ου αιώνα;

«Λοιμός» του Αντρέα Φραγκιά – Γιατί να τον διαβάσει ο αναγνώστης του 21ου αιώνα;

Το μυθιστόρημα του Αντρέα Φραγκιά «Λοιμός» και ο αναγνώστης του 21ου αιώνα. Το μυθιστόρημα κυκλοφόρησε ξανά πριν από λίγο καιρό από τις εκδόσεις Ποταμός.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το ερώτημα του τίτλου δεν είναι πυροτέχνημα. Όταν ένα βιβλίο...

«Συνθετική ορμόνη» της Κατερίνας Ι. Παπαντωνίου (κριτική) – Η γυναικεία γραφή ως πράξη αντίστασης ενάντια στην αποσιώπηση

«Συνθετική ορμόνη» της Κατερίνας Ι. Παπαντωνίου (κριτική) – Η γυναικεία γραφή ως πράξη αντίστασης ενάντια στην αποσιώπηση

Για το μυθιστόρημα της Κατερίνας Ι. Παπαντωνίου «Συνθετική ορμόνη» (εκδ. Καστανιώτη).

Γράφει η Νατάσσα Ρεμούνδου-Χάουλι

Η ...

Γιώτα Ιωαννίδου «Coffee time», Λεύκη Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα»: Με πυξίδα τον έρωτα και την ιστορία

Γιώτα Ιωαννίδου «Coffee time», Λεύκη Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα»: Με πυξίδα τον έρωτα και την ιστορία

Για τη νουβέλα της Γιώτας Ιωαννίδου «Coffee time» και τη συλλογή διηγημάτων της Λεύκης Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα» (εκδ. Βακχικόν).

Γράφει ο Παναγιώτης Γούτας

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Πώς έφτασε το Ιράν ως εδώ; – Διαβάσαμε το πολυσυλλεκτικό γκράφικ νόβελ «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», σε επιμέλεια Μαρζάν Σατραπί

Πώς έφτασε το Ιράν ως εδώ; – Διαβάσαμε το πολυσυλλεκτικό γκράφικ νόβελ «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», σε επιμέλεια Μαρζάν Σατραπί

Το συλλογικό graphic novel «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία» (μτφρ. Στεφανία Γεωργάκη, εκδ. Επόμενος Σταθμός), υπό τη διεύθυνση της Μαρζάν Σατραπί, μια πολυσυλλεκτική καταγραφή της κατάστασης στο Ιράν σήμερα, εστιάζει στην ασφυκτική ζωή των γυναικών, ενώ αναδεικνύει και άλλες πλευρές του θεοκρατικού καθεστώτος. ...

«Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη

«Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη

Η θρυλική πολιτική σάτιρα «Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη, από το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Καλαμάτας.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός πως το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Καλαμάτας τιμά τ...

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

Για το δοκίμιο εκλαϊκευμένης ιστορίας του Θεόδωρου Παπακώστα «Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» (εκδ. Key Books).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Στο δοκίμιο του ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα, φέρνουν ξανά στις πρ...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ