elytis 02

Για την ανθολογία κειμένων του Οδυσσέα Ελύτη, σε επιμέλεια της Ιουλίτας Ηλιοπούλου «Η Ελλάδα του Ελύτη» (εκδ. Ίκαρος).

Της Τέσυς Μπάιλα

Με αφορμή την επέτειο της συμπλήρωσης των 200 χρόνων της ύπαρξης του Νεοελληνικού κράτους η ποιήτρια Ιουλίτα Ηλιοπούλου επιλέγει και ανθολογεί 130 αποσπάσματα από τα πεζά κείμενα τού Ελύτη τα οποία περιλαμβάνονται στα βιβλία Ανοιχτά χαρτιά, Εν λευκώ, Συν τοις άλλοις ως μια ευκαιρία επαναπροσδιορισμού της ανυπόταχτης ποιητικής σκέψης του Οδυσσέα Ελύτη και ταυτόχρονα της εννοιολογικής υπόστασης της Ελλάδας.

Η συμβολή της ανθολόγησης αυτής τόσο στην εμβάθυνση των ποιητικών συμβόλων του Ελύτη όσο και στην ουσιαστική αντίληψή του για την Ελλάδα είναι ιδιαιτέρως σημαντική. Ο αναγνώστης αυτών των αποσπασμάτων έχει την ευκαιρία να γνωρίσει τις μαιανδρικές διαδρομές του φιλοσοφικού λυρισμού του ποιητή και να ανακαλύψει τη διαυγή ενάργεια με την οποία ο στοχασμός του καθορίζει έννοιες όπως είναι η εθνική ταυτότητα, ο πολιτισμικός προσανατολισμός, η τέχνη, η γλώσσα, ο ελληνισμός, η πατρίδα, το κράτος, η Ιστορία και η διάρκεια στον χρόνο, το Αιγαίο ως «παρασημαντική ενός άλλου κόσμου».

Χωρισμένο σε επτά ενότητες, το βιβλίο περιλαμβάνει αποσπάσματα του πεζογραφικού έργου του Οδυσσέα Ελύτη και των συνεντεύξεών του εστιάζοντας στα θέματα:

α) η Ελλάδα,
β) η ιστορία του ελληνισμού,
γ) η ελληνική γλώσσα,
δ) η ελληνική θάλασσα – το Αιγαίο,
ε) η ελληνική φύση,
στ) η ελληνική τέχνη,
ζ) η ελληνική πραγματικότητα.

Ενότητες οι οποίες συστήνουν τις σχετιζόμενες θέσεις του ποιητή στον ιδεολογικό και πνευματικό τομέα του ελληνισμού και στην ιστορική και αδιάλειπτη συνείδηση της υπαρκτικής του εξέλιξης και αναδεικνύουν πτυχές ενός πολύμορφου και ταυτόχρονα διαχρονικού έργου, προκαλώντας και προσκαλώντας τον αναγνώστη να γνωρίσει σε βάθος ολόκληρο το έργο του δημιουργού, αν δεν το έχει κάνει ακόμα. 

Ο αναγνώστης αυτών των αποσπασμάτων έχει την ευκαιρία να γνωρίσει τις μαιανδρικές διαδρομές του φιλοσοφικού λυρισμού του ποιητή και να ανακαλύψει τη διαυγή ενάργεια με την οποία ο στοχασμός του καθορίζει έννοιες όπως είναι η εθνική ταυτότητα, ο πολιτισμικός προσανατολισμός, η τέχνη, η γλώσσα, ο ελληνισμός...

Ο Ελύτης διεισδύει σε έννοιες που ορίζουν τη σύγχρονη μορφή της χώρας, ανασυνθέτοντας το παρελθόν σε μια νέα πραγματικότητα. Ταυτόχρονα αναδεικνύει την ύπαρξη της Ελλάδας στη διαύγεια του χρόνου, τη συμβολική της διάσταση στο διηνεκές και τη θέση της στην Ευρώπη, αντιπαραβάλλοντας τις αξίες της απέναντι στην υποτίμησή της και στις τρέχουσες απαισιόδοξες αντιλήψεις. Ανατρέπει έτσι κάθε παγιωμένη αντίληψη πεσιμισμού περί τέλους και κινητοποιεί τις συνειδήσεις σε μια ενδοσκοπική αναζήτηση των πνευματικών εκείνων στοιχείων που εξασφαλίζουν τη διαρκή ύπαρξη του ελληνισμού και τη συνέχειά του. Χαρακτηριστικό είναι το απόσπασμα:

«Υπάρχουν δύο Ελλάδες. Αυτή που εξαναγκάζεται και τους ίδιους τους υπηκόους της να καταπονεί και σ’ έναν διεθνή χορό μεταμφιεσμένων να μετέχει με το φόρεμα της Ευρωπαίας (διάβαζε: Αμερικάνας). Και υπάρχει η άλλη, που εξακολουθεί να υπακούει στον Ηράκλειτο και στον Μακρυγιάννη. Η πρώτη μπορεί να καταλυθεί μια μέρα. Η δεύτερη, ακόμη και αν μείνει χωρίς υπόσταση, ποτέ. Τουλάχιστον εγώ, γι’ αυτήν υπάρχω». («Η μοίρα μας βρίσκεται στα χέρια μας», από το βιβλίο Συν τοις άλλοις)

Ο Ελύτης, άλλωστε, αυτή τη διάρκεια θέλησε να αποτυπώσει στο έργο του και για να το πετύχει αυτό έστρεψε τους προβολείς του ποιητικού του φωτός στην ταπεινή φύση, αναζητώντας τις αξίες που ενυπάρχουν στο μυριστικό χόρτο και το ταπεινό βότσαλο ή σε ένα λαγήνι ή μια αρχαϊκή μορφή κόρης με ό,τι αυτά συμβολίζουν στο διηνεκές. 

«Ένας μικρός βοτανικός μπορεί και να 'ναι ένας κρυφός των δύο κυμάτων Παρθενώνας». («Μικρός Βοτανικός» από το Εν Λευκώ).

Ο Ελύτης «δείχνει και η ορατότητα μεγαλώνει» εξαναγκάζοντας τον αναγνώστη του να συναισθανθεί πρώτα και ύστερα να δει ό,τι αθέατο κινείται γύρω μας, κάτω από το πέπλο της συνήθειας, υπαρκτό ωστόσο να μετουσιωθεί σε μια επαναστατική «πηγή αθωότητας». Αλλά για την επίτευξη αυτού είναι ανάγκη να αναπτυχθεί η ποιητική νοημοσύνη, ο άνθρωπος να εξελιχθεί, να εμβαθύνει τις προσωπικές του αναζητήσεις, να ωριμάσει φτάνοντας στην τελείωση, ώστε να μπορέσει έτσι να αντιληφθεί τη δύναμη του λιτού, της λιγοσύνης, της ταπεινότητας, αυτόν «τον κόσμο τον μικρό, τον μέγα».

Κάθε γειτνίαση με το έργο του Οδυσσέα Ελύτη σηματοδοτεί παράλληλα μια εκρηκτική διάσταση της γλωσσικής του αγωγής και εξαναγκάζει τον νου να «παίρνει νέες αδοκίμαστες στροφές» αποκαλύπτοντας την ισχύ αλλά και τη δυναμική της ελληνικής γλώσσας...

Κάθε γειτνίαση με το έργο του Οδυσσέα Ελύτη σηματοδοτεί παράλληλα μια εκρηκτική διάσταση της γλωσσικής του αγωγής και εξαναγκάζει τον νου να «παίρνει νέες αδοκίμαστες στροφές» αποκαλύπτοντας την ισχύ αλλά και τη δυναμική της ελληνικής γλώσσας όταν μετατρέπεται σε όχημα μιας προσωπικής και συλλογικής αισθητικής ευγένειας, μια παρακαταθήκη εμπειριών. Ο Ελύτης είναι ο ευγενής της αισθητικής, ένας ασυμβίβαστος του γλωσσικού ήθους που «απελευθερώνεται μεσ’ από τους Πλατωνικούς διαλόγους και φτάνει ανεμπόδιστο και αδιάφθορο ίσαμε τον Σολωμό» για να αποδείξει περίτρανα τη συνέχεια αυτού του ήθους στην πορεία τριών χιλιάδων χρόνων. Παραθέτω:

«Και ιδού που σήμερα βρίσκομαι στη Στολκχόμη, με μόνο κεφάλαιο στα χέρια μου μερικές λέξεις Ελληνικές. Είναι ταπεινές αλλά ζωντανές, αφού βρίσκονται στα χείλη ενός ολόκληρού λαού. Είναι ηλικίας τριών χιλιάδων χρόνων, αλλά δροσερές σαν μόλις τις ανέσυρες από τη θάλασσα μεσ’ απ’ τα βότσαλα και τα φύκια μιας ακτής του Αιγαίου. Είναι η λέξη ουρανός, είναι η λέξη θάλασσα, είναι η λέξη ήλιος, κι είναι η λέξη ελευθερία. Τις καταθέτω με σεβασμό στα πόδια σας». («Δύο λεπτών ευχαριστήριο στο Δημαρχείο της Στοκχόλμης», Εν Λευκώ).

Το μικρό αυτό βιβλίο αποτελεί μια αναψηλάφηση του ελληνικού λογισμού του Οδυσσέα Ελύτη, μια εξαιρετική επιλογή κειμένων που διεγείρουν τη σκέψη, και συγχρόνως μια ανυψωτική συνάντηση με τον λόγο του ποιητή, που επιμένει να μας προσκαλεί σε μια συνομιλία με τις ρίζες μας, το ήθος του ελληνισμού και τη γοητεία της ποιητικής του οπτικής που έχει «αντίκρισμα στην Ελλάδα την παντοτινή».

* Η ΤΕΣΥ ΜΠΑΪΛΑ είναι συγγραφέας. Τελευταίο της βιβλίο, το μυθιστόρημα «Τις νύχτες έπαιζε με τις σκιές» (εκδ. Ψυχογιός).


anthologia elytisΗ Ελλάδα του Ελύτη
ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ
Επιμ. ΙΟΥΛΙΤΑ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ
ΙΚΑΡΟΣ 2021
Σελ. 144, τιμή εκδότη €11,00

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ

 


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Λέξεις, αλλ’ αυτή τη φορά τοποθετημένες κατά τέτοιον τρόπο που να συλλαμβάνουν εκείνο που μας υπερβαίνει. Και μήπως τι άλλο είναι η ποίηση; Ένα κυνήγι ατέρμονο που άρχισε πριν δυόμισι χιλιάδες χρόνια, κάπου εκεί στη μέση της θάλασσας του Αιγαίου, όταν ο Αρχίλοχος στην Πάρο και η Σαπφώ στη Λέσβο, με λέξεις ελληνικές, εγκαινίαζαν μια καινούργια τέχνη, εκείνη που εξακολουθούμε ως τις μέρες μας να ονομάζουμε “λυρική ποίηση”. Εάν δικαιούμαι να υπερηφανεύομαι για κάτι, αλήθεια, είναι μόνον γι’ αυτό. Ότι γεννήθηκα στον ίδιο χώρο και χρησιμοποίησα τις ίδιες λέξεις μ’ εκείνους. Λέξεις που θα τις έλεγε κανείς κυανές και που ευωδιάζουν ακόμη απ’ την αρμύρα των θαλασσόχορτων». («Μικρός λόγος στο μεγάλο αμφιθέατρο της Σορβόνης», από το βιβλίο Εν Λευκώ).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τι δημοκρατίες θα υπάρχουν το 2050; Μεταδημοκρατία, μεταπολιτική, μετακόμματα» του Γιώργου Σιακαντάρη (κριτική) – Αναγνωρίζοντας τις μεταλλάξεις κόντρα στον κυνισμό

«Τι δημοκρατίες θα υπάρχουν το 2050; Μεταδημοκρατία, μεταπολιτική, μετακόμματα» του Γιώργου Σιακαντάρη (κριτική) – Αναγνωρίζοντας τις μεταλλάξεις κόντρα στον κυνισμό

Για το δοκίμιο του Γιώργου Σιακαντάρη «Τι δημοκρατίες θα υπάρχουν το 2050; – Μεταδημοκρατία, μεταπολιτική, μετακόμματα» (εκδ. Αλεξάνδρεια). 

Γράφει ο Λάμπρος Α. Φλιτούρης

Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης μάς βομβαρδίζου...

«Νέκυια» του Άλμπρεχτ Ντίτεριχ (κριτική) – Συνομιλία με τους νεκρούς μέσα στους αιώνες

«Νέκυια» του Άλμπρεχτ Ντίτεριχ (κριτική) – Συνομιλία με τους νεκρούς μέσα στους αιώνες

Για τη μελέτη του Άλμπρεχτ Ντίτεριχ (Albrecht Dieterich) «Νέκυια» (μτφρ. Μαρία Ευσταθίου, εκδ. Gutenberg). Στην κεντρική εικόνα, ο Τειρεσίας καθώς εμφανίζεται μπροστά στον Οδυσσέα - λεπτομέρεια του πίνακα του Henry Fuseli.

Γράφει ο Γιώργος Βέης  ...

Τζόζεφ Νάι και Τζέφρι Χέινς: H «ήπια ισχύς» της θρησκείας στην εποχή των μέσων μαζικής επικοινωνίας

Τζόζεφ Νάι και Τζέφρι Χέινς: H «ήπια ισχύς» της θρησκείας στην εποχή των μέσων μαζικής επικοινωνίας

Για τα δοκίμια του Τζόζεφ Σ. Νάι Τζ. (Joseph S. Nye, Jr.) «Ήπια ισχύς – Το μέσο επιτυχίας στην παγκόσμια πολιτική» (μτφρ. Ερρίκος Μπαρτζινόπουλος, εκδ. Παπαζήση) και «Θρησκεία και πολιτική – Μια σύγχρονη επιτομή» (συλλογικό έργο, μτφρ. Λουκρητία Μακροπούλου, εκδ. Πεδίο). Κεντρική εικόνα: Τζό...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Άρης Μαραγκόπουλος: «Τα μαρξιστικά διαβάσματα ξεθώριασαν όταν διάβασα

Άρης Μαραγκόπουλος: «Τα μαρξιστικά διαβάσματα ξεθώριασαν όταν διάβασα "Το δικαίωμα την τεμπελιά"»

Από τον «Εραστή της λαίδης Τσάτερλυ» στους «Υπνοβάτες» και από τις «Μεταμορφώσεις» στον «Οδυσσέα», αυτά είναι κάποια από τα-βιβλία-της-ζωής του Άρη Μαραγκόπουλου.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Το πρώτο βιβλίο που θυμάμαι...

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

Για την ποιητική συλλογή του Αρμάντο Ρομέρο (Armando Romero) «Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» (μτφρ. Αγαθή Δημητρούκα, εκδ. Τόπος). 

Γράφει ο Χρήστος Κούκης

Ο Αρμάντο Ρομέρο έλκει την καταγωγή του από την Ελλάδα. Σ...

Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Βλέπω τα μυθιστορήματα ως το πεδίο όπου η ανθρώπινη κατάσταση μετατρέπεται σε μυστήριο που πρέπει να λυθεί»

Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Βλέπω τα μυθιστορήματα ως το πεδίο όπου η ανθρώπινη κατάσταση μετατρέπεται σε μυστήριο που πρέπει να λυθεί»

«Γράφω για να επικοινωνήσω με τον αναγνώστη, γι’ αυτό και έχω πάντα στο νου μου να διεγείρω το ενδιαφέρον του» μας είπε ο Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες (Juan Gabriel Vásquez), που συμμετέχει στο Φεστιβάλ ΛΕΑ. Με αφορμή το βιβλίο του «Η μετάφραση του κόσμου» (μτφρ. Αχ. Κυριακίδης, εκδ. Ίκαρος), μιλά για την πολιτική μυθοπλα...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Ανί Ερνό [Annie Ernaux], «Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Ιουνίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τα σουπερμάρκετ και ο...

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Επτά νέες ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Επτά νέες ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Επτά ποιητές και ποιήτριες παραδίδουν τους στίχους τους στο αναγνωστικό κοινό μέσα από τις νέες τους ποιητικές συλλογές που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

Επτά ποιητικά βιβλία από τις εκδόσεις Βακχικόν. 

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργο της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Πέντε μελέτες που κυκλοφόρησαν προσφάτα πραγματεύονται τη σχέση του νου με το σώμα, την έννοια του «τραύματος», αλλά και τη θέση της ψυχανάλυσης στον σύγχρονο κόσμο. Κεντρική εικόνα: Ο Σίγκμουντ Φρόιντ.

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ