alt

Για το βιβλίο της Λίζα Ράνταλ «Η σκοτεινή ύλη και η εξαφάνιση των δεινοσαύρων» (μτφρ. Σοφία Παπαλεξίου, εκδ. Ροπή).

Του Νικόλαου Ρομποτή

Η παραγωγή καινούργιων ιδεών στην επιστήμη είναι μια διαδικασία αργή, καθώς απαιτεί εκτενή τεκμηρίωση αλλά και αφομοίωση γνώσης από μια κοινότητα ειδικών. Δεν υπάρχουν νέες ιδέες χωρίς κοινότητα. Ακόμα δεν υπάρχει ιδέα που να προήλθε αποκλειστικά από έναν επιστήμονα, καθώς η ίδια η ύπαρξη της κοινότητας δημιουργεί το περιβάλλον στο οποίο παράγονται, ελέγχονται και αναπτύσσονται ιδέες, και συνεπώς δεν μπορεί κανείς να απομονώσει τη δράση των μελών της.

Είναι αναμφίβολο ότι μια ιδέα είναι τόσο επαναστατική και ανατρεπτική που «ξαναγράφει την επιστήμη» όπως μπορεί να ακούμε κάποιες φορές να αναφέρεται με μεγάλη δόση υπερβολής στα μέσα ενημέρωσης. Οι επαναστάσεις στην επιστήμη είναι πολύ αργές και βασίζονται πάνω στα θεμέλια ήδη υπάρχουσας δουλειάς.

Επίσης είναι αναμφίβολο ότι μια ιδέα είναι τόσο επαναστατική και ανατρεπτική που «ξαναγράφει την επιστήμη» όπως μπορεί να ακούμε κάποιες φορές να αναφέρεται με μεγάλη δόση υπερβολής στα μέσα ενημέρωσης. Οι επαναστάσεις στην επιστήμη είναι πολύ αργές και βασίζονται πάνω στα θεμέλια ήδη υπάρχουσας δουλειάς. Τέλος θα πρέπει να παρατηρήσουμε ότι μακράν οι περισσότερες από τις καινούργιες ιδέες αποδεικνύονται λανθασμένες. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι οι συντελεστές των προσπαθειών αυτών ήταν αναποτελεσματικοί ή ότι η δουλειά αυτή έγινε μάταια. Η κοινότητα χρειάζεται τις χίλιες αποτυχημένες προσπάθειες για να μπορέσουν να δημιουργηθούν οι συνθήκες υπό τις οποίες θα δουλέψει η μια επιτυχημένη ιδέα.

Το βιβλίο της Λίζα Ράνταλ Η σκοτεινή ύλη και η εξαφάνιση των δεινοσαύρων (μτφρ. Σοφία Παπαλεξίου) αναφέρεται σε μια ιδέα της συγγραφέως και των συνεργατών της, την ιστορία της και όλο το σχετικό επιστημονικό υπόβαθρο. Σύμφωνα με την ιδέα αυτή, η κατανομή της σκοτεινής ύλης στον Γαλαξία μας είναι τέτοια ώστε, καθώς ο ήλιος κινείται μέσα σε αυτόν, να συναντά περιοδικά μεγάλες συγκεντρώσεις της ύλης αυτής. Οι συναντήσεις αυτές επηρεάζουν βαρυτικά τις τροχιές των σωμάτων της ζώνης του Ορτ, που πιστεύεται ότι αποτελεί την πηγή των κομητών, με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο αριθμός των σωμάτων-επισκεπτών της γειτονιάς μας. Κατά τη Ράνταλ και τους συνεργάτες της, πιθανώς ένα τέτοιο σώμα να ήταν και αυτό που πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια έπεσε εκεί που είναι σήμερα ο κόλπος του Μεξικού και συνέβαλε στην εξαφάνιση των δεινοσαύρων.

alt
Η Λίζα Ράνταλ είναι καθηγήτρια φυσικής στο
Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Είναι μία από τους
θεωρητικούς φυσικούς με τη μεγαλύτερη επιρροή
παγκοσμίως και έχει κερδίσει πολλά βραβεία. Η έρευνά
της στη σωματιδιακή φυσική και στην κοσμολογία
οδήγησαν σε θεωρίες πέραν του Καθιερωμένου
Προτύπου της Σωματιδιακής Φυσικής, που είναι δυνατόν
να ελεγχθούν πειραματικά στον LHC του CERN, ενώ
μεγάλο μέρος του έργου της αφορά τη Θεωρία
Υπερχορδών. Η Ράνταλ είναι μέλος της Εθνικής
Ακαδημίας Επιστημών, της Αμερικανικής Φιλοσοφικής
Εταιρείας, της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και
Επιστημών, επίτιμο μέλος του Ινστιτούτου
Φυσικής και κάτοχος πολλών τιμητικών διπλωμάτων.



Η σκοτεινή ύλη δεν είναι έννοια της επιστημονικής φαντασίας, αλλά ύλη η οποία δεν αλληλεπιδρά ηλεκτρομαγνητικά και συνεπώς δεν εκπέμπει ή απορροφά φως. Μόνο μέσω της επίδρασης της βαρύτητας κάνει αισθητή την ύπαρξή της στο σημερινό σύμπαν. Δεν γνωρίζουμε τη σύσταση της σκοτεινής ύλης και κατά καιρούς έχουν προταθεί διάφορες ιδέες. Κάποιες από αυτές μάλιστα την ερμηνεύουν σαν πρόβλημα στον τρόπο που κατανοούμε τη βαρύτητα. Σίγουρα έχουμε πολλά ακόμα να μάθουμε για το τι πραγματικά συμβαίνει και αυτή τη στιγμή υπάρχουν αρκετά πειράματα τα οποία σε βάθος χρόνου θα μας δώσουν τελικά τις απαντήσεις.

Η Ράνταλ δεν φείδεται χώρου να εξηγήσει στο βιβλίο τις σύγχρονες κοσμολογικές αντιλήψεις, τη δομή του ηλιακού συστήματος και ακόμα την περιγραφή της εξέλιξης της ζωής στη Γη και τα διάφορα γεγονότα μαζικού αφανισμού ειδών, σε βαθμό που ίσως να θεωρηθεί ότι πλατειάζει. Η επιμονή της να ορίσει με ακρίβεια τις έννοιες που χρησιμοποιεί αποτελεί εξαιρετικά χρήσιμο παράδειγμα για το πώς οφείλει κανείς να παρουσιάζει επιστημονικές έννοιες και καλό θα ήταν να το βλέπαμε συχνότερα σε εκλαϊκευτικά βιβλία επιστήμης. Η Ράνταλ επίσης κάνει εξαιρετική δουλειά στο να ξεκαθαρίσει για ποια πράγματα γνωρίζουμε πραγματικά ότι είναι έτσι όπως τα θεωρούμε και για ποια ακόμα πιθανολογούμε, χωρίς να είμαστε ακριβώς σίγουροι για το πώς έγιναν. Η διάκριση αυτή είναι πολύ σημαντικό να γίνεται και είναι επίσης ένα σημείο στο οποίο πάσχουν πολλές προσπάθειες εκλαΐκευσης.

Σε τελική ανάλυση, δεν έχει σημασία αν οι ιδέες της Ράνταλ, αλλά και άλλων, για τη σκοτεινή ύλη είναι σωστές ή όχι. Αργά ή γρήγορα, άλλωστε, θα το μάθουμε. Το σημαντικό είναι να κατανοήσουμε τη διαδικασία με την οποία αναπτύσσεται και εξελίσσεται η επιστήμη και τον τρόπο με τον οποίο τελικά φτάνουμε όχι να πιθανολογούμε αλλά να γνωρίζουμε ότι κάτι πράγματι συμβαίνει με τον τρόπο που πιστεύουμε. Σε αυτή την προσπάθεια σίγουρα το συγκεκριμένο βιβλίο έχει πολλά να προσφέρει.

* Ο ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΡΟΜΠΟΤΗΣ είνα λέκτορας Τμ. Φυσικής, Πανεπιστήμιο Λίβερπουλ.


altΗ σκοτεινή ύλη και η εξαφάνιση των δεινοσαύρων
Η εκπληκτική συνέχεια του Σύμπαντος
Λίζα Ράνταλ
Μτφρ. Σοφία Παπαλεξίου
Ροπή 2019
Σελ. 416, τιμή εκδότη €21,20

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ LISA RANDALL

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Φιλοσοφία της ιατρικής» των Τόμσον και Άπσουρ (κριτική) – Για την αβεβαιότητα που εκπηγάζει από την πολυπλοκότητα των ανθρώπων

«Φιλοσοφία της ιατρικής» των Τόμσον και Άπσουρ (κριτική) – Για την αβεβαιότητα που εκπηγάζει από την πολυπλοκότητα των ανθρώπων

Για το βιβλίο «Φιλοσοφία της ιατρικής» των R. Paul Thompson και Ross E. G. Upshur [μτφρ. Γιώργος Μαραγκός], που κυκλοφορεί από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

Μια εμβριθής εισαγωγή στη φιλοσοφία της ιατρικής ...

«Θεωρητικές και θετικές επιστήμες» του Γιώργου Λ. Ευαγγελόπουλου – Αναζητώντας σημεία επαφής (κριτική)

«Θεωρητικές και θετικές επιστήμες» του Γιώργου Λ. Ευαγγελόπουλου – Αναζητώντας σημεία επαφής (κριτική)

Για το βιβλίο «Θεωρητικές και θετικές επιστήμες – Οι δυο κουλτούρες και οι διατομές τους» του Γιώργου Λ. Ευαγγελόπουλου που κυκλοφορεί από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

Το 1959, ο φυσικός επιστήμονας και λογοτέ...

Φιλοσοφία της βιολογίας και της ανθρώπινης αναβάθμισης – Δυο βιβλία για τα όρια του ανθρώπου

Φιλοσοφία της βιολογίας και της ανθρώπινης αναβάθμισης – Δυο βιβλία για τα όρια του ανθρώπου

Κείμενο με αφορμή τα βιβλία «Φιλοσοφία της βιολογίας» του Peter Godfrey-Smith (μτφρ. Γιώργος Μαραγκός, Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, 2016) και «Φιλοσοφία της ανθρώπινης αναβάθμισης» του Θεοφάνη Τάση (εκδ. Αρμός, 2021)

Του Μύρωνα Ζαχαράκη

Ποια είναι ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το εμβληματικό μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», το οποίο θα κυκλοφορήσει σε νέα έκδοση στις 5 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο Μανολιός σώπασε· η φωνή του είχε ...

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λουκίας Δέρβη «Ακούω φωνές», που θα κυκλοφορήσει στις 6 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΠΕΝΤΕΜΙΣΙ ΒΔΟΜΑΔΕΣ 

...
«Τα μικρά μεγάλα» της Μάρσιας Ισραηλίδη (κριτική) – Φωτεινά ποιήματα ανάμεσα σε κατά τόπους νέφη

«Τα μικρά μεγάλα» της Μάρσιας Ισραηλίδη (κριτική) – Φωτεινά ποιήματα ανάμεσα σε κατά τόπους νέφη

Για την ποιητική συλλογή της Μάρσιας Ισραηλίδη «Τα μικρά μεγάλα» (εκδ. Βακχικόν). Στην κεντρική εικόνα, το έργο «Heart Shape» του Ali Esmaeilipour.

Γράφει η Μάνια Μεζίτη

Τα μικρά μεγάλα, η πρώτη συλλογή με ποιήματα της...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το εμβληματικό μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», το οποίο θα κυκλοφορήσει σε νέα έκδοση στις 5 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο Μανολιός σώπασε· η φωνή του είχε ...

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λουκίας Δέρβη «Ακούω φωνές», που θα κυκλοφορήσει στις 6 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΠΕΝΤΕΜΙΣΙ ΒΔΟΜΑΔΕΣ 

...
«Πάθος» της Ανί Ενρό (προδημοσίευση)

«Πάθος» της Ανί Ενρό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Ανί Ενρό [Annie Ernaux] «Πάθος» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 6 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Από πέρυσι τον Σεπτέμβρη, δεν έκανα τίποτε άλλο απ’...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ