alt

Για το μυθιστόρημα της Έλενας Μαρούτσου «Δύο» (εκδ. Κίχλη).

Της Μαρίας Γιαγιάννου

Η λογοτεχνία της Έλενας Μαρούτσου έχει δύο βασικά πλεονεκτήματα (έχει περισσότερα, αλλά επί τη ευκαιρία ας υποταχθούμε στον αριθμό δύο): α) δεν έχει αναστολές, και β) δεν υποκρίνεται πως αγνοεί τη δημιουργό της, δηλαδή η λογοτεχνία της Μαρούτσου δεν απαρνείται τη μητέρα της. Είναι συχνό φαινόμενο να μη θέλουμε να ξέρουμε ποια πραγματικά είναι η μητέρα μας. Το να έχει κανείς πρόσβαση στην πληροφορία που τον ενημερώνει για τον χαρακτήρα, τις άγνωστες συνήθειες, τις μύχιες σκέψεις και το παρελθόν της μητέρας, είναι σχεδόν σκανδαλιστικό. Και αυτό επειδή το τέκνο εκεί μέσα μπορεί να βρει στοιχεία που το αποχωρίζουν από τη μάνα του – που του λένε «η μαμά σου έχει κάνει και αυτό στη ζωή της, δεν το ήξερες;» ή «η μαμά σου γράφει ημερολόγιο, δηλαδή έχει σημεία που είναι απρόσιτα, δεν σου ανήκουν» ή «η μαμά σου έχει απευθύνει επιστολές σε ανθρώπους που δεν είναι εσύ και σχηματίζει δυάδες που δεν σε περικλείουν». Αυτομάτως το παιδί (κι όταν λέω παιδί δεν εννοώ απαραιτήτως το ανήλικο) παθαίνει μια διπλή εμπλοκή: από τη μία βλέπει τη μαμά του με το κιάλι (μια μαμά που μοιάζει τώρα με μια άγνωστη σε μια ξένη φωτογραφία ή χειρότερα με μια παλιά του γνωστή,) και από την άλλη μετατρέπει σε προσωπική μυθολογία, σε ιστορία δική του (σε ταυτότητα δική του – ακόμα πιο τρομερό), όσα σκέφτηκε και έπραξε η μαμά. Αυτή η διπλή, αντίθετη, παράλληλη κίνηση απόσχισης και ταύτισης, απομάκρυνσης και εγγύτητας κόρης και μαμάς, ξεχώρισε κατά την ανάγνωσή μου, ως η πιο ενδιαφέρουσα ψυχολογική πτυχή του μυθιστορήματος δύο – του νέου βιβλίου της Έλενας Μαρούτσου με τη σημαίνουσα συμμετοχή της Ούρσουλας Φώσκολου, που κυκλοφορεί από τις αισθητικά αλάνθαστες εκδόσεις Κίχλη.

Η ηρωίδα ψάχνει τον εαυτό της στη ζωή της μητέρας της, αλλά τον βρίσκει στο κενό – και το κενό γεμίζει μόνο με μυθοπλασία. Νά η μητέρα της ηρωίδας, νά η μητέρα της συγγραφέως, νά και το παιδί της: η μυθοπλασία.

Καθώς η πληγωμένη από μάνα και εραστή ηρωίδα προσπαθεί να διαλευκάνει την υπόθεση του παρελθόντος της μάνας, άρα και δικού της, σ’ αυτό το ερωτικό οδοιπορικό μυστηρίου με φόντο τα καφέ της ερωτικής αναμονής στην Αθήνα και την πολιτική ιστορία των μεταλλωρύχων στη Σέριφο (με φόντο τα σώματα και τα σωματεία), η συγγραφέας εντωμεταξύ ρίχνει ανάμεσα στις γραμμές ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον πρόβλημα: Μήπως επιλέγουμε λανθασμένα να ερμηνεύσουμε τις ελεύθερες επιλογές μας ως προκαθορισμένη κληρονομικότητα; Μήπως θέλουμε σαν τρελοί να μεταθέσουμε την ευθύνη σε κάποια μοίρα που έχει ήδη δήθεν προαποφασίσει για εμάς ώστε εμείς απλώς να εκτελούμε το αναπόφευκτο; Κι από την άλλη, αν κάνουμε αυτό που μας λένε ότι είναι κληρονομικό, χωρίς να το έχουμε κληρονομήσει, δεν βρισκόμαστε μέσα στον φαύλο κύκλο της αυτοεκπληρούμενης προφητείας; Η ηρωίδα ψάχνει τον εαυτό της στη ζωή της μητέρας της, αλλά τον βρίσκει στο κενό – και το κενό γεμίζει μόνο με μυθοπλασία. Νά η μητέρα της ηρωίδας, νά η μητέρα της συγγραφέως, νά και το παιδί της: η μυθοπλασία.

Για να πλαστεί ο μύθος θέλει κενά και πατήματα. Τα πατήματα της αφήγησης εδώ είναι: α) οι φωτογραφίες της Diane Arbus και β) το επιστολικό σκέλος του μυθιστορήματος. Οι δύο άξονες που περιελίσσονται μας οδηγούν από μόνοι τους στη λύση. Η Ντιάν Άρμπους έχει μια έντονη περιέργεια για τους αλλόκοτους, τους περιθωριακούς, τους παραμορφωμένους, αλλά και για τις αδιόρατες εκείνες πτυχές μιας σκηνής που αν την πετύχεις στον δρόμο δεν θα τις αναγνωρίσεις – τις λεπτές ρυτίδες του πόνου, της διακινδύνευσης, της ύπαρξης, που ασκούν αναμφίβολα στη φωτογράφο μεγάλη γοητεία. Αυτή η παρέκκλιση είναι κάτι που συγκινεί και τη συγγραφέα και φροντίζει να μας πάει προς τα εκεί ώστε – ως αληθινή λάτρης της παρέκκλισης – να παρεκκλίνει ακόμα κι από αυτήν. Το επιστολικό σκέλος, γραμμένο από τη Φώσκολου, είναι εκείνο που επιτυγχάνει να ενώσει τη μητρότητα με τον ερωτισμό (μια σχέση εξ ορισμού διαρρηγμένη) με κρυφή μαεστρία, και σε αυτό θα επανέλθω.

Λοιπόν, παρά τους κινδύνους που εγκυμονεί το να γνωρίσεις τη μητέρα σου, η λογοτεχνία της Μαρούτσου δεν φοβάται να το κάνει κι επιπλέον τολμά και μας την αποκαλύπτει στις αντανακλάσεις των σελίδων που την αποτελούν. Το λογοτεχνικό στίγμα της συγγραφέως αντλεί από την προσωπικότητά της κι ακόμα περισσότερο από την ανάγκη της να γεννήσει αυτό το έργο και κάθε της έργο, για να την ξαναγεννήσει με τη σειρά του κι αυτό. Η ανάγκη αυτή να έρθει στο φως μια πλήρως ανεπτυγμένη μυθοπλασία είναι ένα χαρακτηριστικό πολύ συγκινητικό που αποδίδει στη λογοτεχνία κάτι που της αξίζει: έναν συγγραφέα που την έχει απόλυτη ανάγκη, που είναι δεμένος μαζί της με έναν ομφάλιο λώρο. Μόλις μου πέρασε από το μυαλό… ίσως είναι η λογοτεχνία που γέννησε τη Μαρούτσου και πρόκειται απλώς για μυθοπλαστικό χαρακτήρα. Ίσως έχει επινοήσει τον εαυτό της και αν γυρίσει στο πλάι θα φανεί ότι είναι μια λεπτή φλούδα από χαρτί, μια σελίδα από το βιβλίο της.

alt
Η Έλενα Μαρούτσου

Είναι ωραίο να ξέρεις δημιουργούς που δεν κοροϊδεύουν τον αναγνώστη ή και τον εαυτό τους, που το «επάγγελμα» συγγραφέας δεν έχει κλέψει φως από την πηγή τους, που η πηγή τους είναι ακόμα παιδική και η ανάγκη τους είναι όπως του παιδιού για το παιχνίδι (ήτοι: δεν παίρνει αναβολή).

Η συγγραφέας ζει από τη λογοτεχνία – και δεν εννοώ ότι βγάζει τα προς το ζην, αλλά κάτι άλλο που δεν μετριέται∙ τυγχάνει να μπορώ να το αφουγκραστώ αφού τη γνωρίζω και ως άνθρωπο. Είναι ωραίο να ξέρεις δημιουργούς που δεν κοροϊδεύουν τον αναγνώστη ή και τον εαυτό τους, που το «επάγγελμα» συγγραφέας δεν έχει κλέψει φως από την πηγή τους, που η πηγή τους είναι ακόμα παιδική και η ανάγκη τους είναι όπως του παιδιού για το παιχνίδι (ήτοι: δεν παίρνει αναβολή).

Στο δύο βρίσκουμε ξανά το συγγραφικό της γονιδίωμα, το dna της, όπως και στα προηγούμενα. Η πιστοποιημένη μητρότητα είναι σημαντική διότι ορίζει τη δημιουργό ως μια οντότητα με συνέχεια, ως δημιουργό έργων που έχουν χαρακτήρα, υπογραφή, και που οι λέξεις τους ελίσσονται γύρω από έναν πάσσαλο, σαν αθλητικά σκυλιά με μακριά λουριά που τα κρατάει το αφεντικό τους. Το πεζογραφικό κείμενο πρέπει να έχει αφεντικό – τον συγγραφέα. Αλλιώς οι λέξεις λυσσάνε προς κάθε κατεύθυνση και χάνονται ή κοπροσκυλιάζουν, το βιβλίο γίνεται κβαντικό και χάνεται στο σύμπαν της ανοησίας. Η συγγραφέας αφήνει μερικά σκυλιά ελεύθερα να διανύσουν κάποιες αποστάσεις μέσα στο βιβλίο, για να επιστρέψουν πιο πιστά από ποτέ στον έλεγχό της. Το dna που εντοπίζεται στα βιβλία της Έλενας Μαρούτσου (αντί για δεσοξυριβοζονουκλεϊκόας το πούμε ερωτικο-αυτοαναφορικο-ποιητικό οξύ) είναι αυτό που ρυθμίζει τη φυσιογνωμία τους: γλώσσα που χρησιμοποιεί μαεστρικά τις μεταφορές, υπόθεση που σου εξάπτει την περιέργεια και θέλεις να την παρακολουθήσεις μέχρι τη λύση, λύσεις που σε ξαφνιάζουν, πόνος στην κλινική του μορφή αλλά και μέχρι τη ρίζα των αιτιών του, συμμετρία στη δομή και παράλληλοι άξονες αφήγησης, διακειμενικότητα, έντονη σεξουαλικότητα, χιούμορ, επιστροφή στο παιδί, ενδιαφέρον για τα οπτικά ντοκουμέντα μιας αφήγησης (εικαστικά/φωτογραφία), διπλές αναγνώσεις.

Εκτός από τη διπλή ανάγνωση που επιφυλάσσουν αρκετά στιγμιότυπα του βιβλίου, εδώ επιλέγεται και η διπλή γραφή. Μια συγγραφέας προσκαλεί μια δεύτερη συγγραφέα να δημιουργήσει μέσα στο πλαίσιο της ιστορίας οκτώ κείμενα (δύο παραμύθια και έξι επιστολές). Γιατί; Υπάρχει δομικός λόγος; Νομίζω ότι μια συγγραφέας που είναι απολύτως εξοικειωμένη με το θέατρο και μιλάει τις φωνές δεκάδων ηρώων δεν χρειάζεται μια άλλη για να μιλήσει την έτερη φωνή του βιβλίου. Κι όμως – πέραν της αδρής ποιητικής αυτονομίας που αποκτούν τα ωραία αυτά ενδιάμεσα κείμενα της Φώσκολου – υπάρχει ένας άλλος λόγος, μη-δομικός. Μα είναι η ίδια η πρόσκληση (και αποδοχή) της συνύπαρξης, μια χειρονομία άρσης της μοναξιάς που δένει δυο κοτσίδες με διαφορετικό χρώμα όπως τους δύο έλικες του dna.

Ο αποτυχημένος έρωτας και η αποτυχημένη μητρότητα, στο πλαίσιο της αφήγησης, αγκαλιάζονται σφιχτά από μια μυθοπλασία που υπεραναπληρώνει και στεφανώνει σαν πλούσια κόμη τις δύο δίδυμες συνθήκες.

Το dna ως γνωστόν έχει τη μορφή μιας διπλής έλικας, μιας πλεξίδας. Το ανά χείρας βιβλίο είναι γεμάτο δυϊσμούς. Είμαι υποχρεωμένη να τους κρατήσω κρυφούς για το καλό σας και να αφήσω πάνω στην εισήγησή μου ένα πέπλο συσκότισης. Κάτι όμως που μπορώ να πω για να το ανακαλύψετε και μόνοι σας εκ των υστέρων είναι ότι το «δύο» του τίτλου είναι ψέμα. Όπως το δυαδικό σύστημα αποτελείται από μηδέν και ένα, έτσι κι αυτό το «δύο» είναι στην πραγματικότητα το διχασμένο «ένα». Το διχασμένο «ένα» του ερωτικού ζεύγους και πρωτίστως το διχασμένο «ένα» της ενότητας μάνα-παιδί. Το πρόβλημα είναι πως όταν το ένα γίνεται δύο μοιάζει αρκετά με το μηδέν.

Η συζήτηση για τη σχέση μητρότητας και έρωτα λειτουργεί και ως μια κεκαλυμμένη συζήτηση για τη μυθοπλασία ως μητρότητα και ως έρωτα. Ο αποτυχημένος έρωτας και η αποτυχημένη μητρότητα, στο πλαίσιο της αφήγησης, αγκαλιάζονται σφιχτά από μια μυθοπλασία που υπεραναπληρώνει και στεφανώνει σαν πλούσια κόμη τις δύο δίδυμες συνθήκες. Η διαδικασία μεταγραφής των φωτογραφιών της Άρμπους σε ζωγραφικά σχέδια (από την Εύη Τσακνιά) που κοσμούν τις περιεχόμενες επιστολές δεν είναι παρά ένα κομψό σχόλιο για τις διαδρομές που επιλέγει η μυθοπλασία για να φτιάξει το οικοδόμημά της. Φωτογραφία; Ζωγραφική; Γραφή; Έλικες, έλικες, έλικες. Απαραίτητοι για το σώμα μας και για την απογείωσή του.

* Η ΜΑΡΙΑ ΓΙΑΓΙΑΝΝΟΥ είναι πεζογράφος και θεωρητικός τέχνης.
Τελευταίο της βιβλίο, το θεατρικό «Κλάρα Σούμαν – Τα χαρισματικά πρόσωπα μιας υπερμαριονέτας» (εκδ. Μελάνι).

 Στην κεντρική εικόνα φωτογραφία της © Diane Arbus.
 Το κείμενο διαβάστηκε στην παρουσίαση του βιβλίου στο Polis Art Cafe στις 10/01/2019.


altΔύο
Έλενα Μαρούτσου
Δεύτερη φωνή: Ούρσουλα Φωσκόλου
Κίχλη 2018
Σελ. 200, τιμή εκδότη €13,30

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΕΛΕΝΑΣ ΜΑΡΟΥΤΣΟΥ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Λοιμός» του Αντρέα Φραγκιά – Γιατί να τον διαβάσει ο αναγνώστης του 21ου αιώνα;

«Λοιμός» του Αντρέα Φραγκιά – Γιατί να τον διαβάσει ο αναγνώστης του 21ου αιώνα;

Το μυθιστόρημα του Αντρέα Φραγκιά «Λοιμός» και ο αναγνώστης του 21ου αιώνα. Το μυθιστόρημα κυκλοφόρησε ξανά πριν από λίγο καιρό από τις εκδόσεις Ποταμός.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το ερώτημα του τίτλου δεν είναι πυροτέχνημα. Όταν ένα βιβλίο...

«Συνθετική ορμόνη» της Κατερίνας Ι. Παπαντωνίου (κριτική) – Η γυναικεία γραφή ως πράξη αντίστασης ενάντια στην αποσιώπηση

«Συνθετική ορμόνη» της Κατερίνας Ι. Παπαντωνίου (κριτική) – Η γυναικεία γραφή ως πράξη αντίστασης ενάντια στην αποσιώπηση

Για το μυθιστόρημα της Κατερίνας Ι. Παπαντωνίου «Συνθετική ορμόνη» (εκδ. Καστανιώτη).

Γράφει η Νατάσσα Ρεμούνδου-Χάουλι

Η ...

Γιώτα Ιωαννίδου «Coffee time», Λεύκη Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα»: Με πυξίδα τον έρωτα και την ιστορία

Γιώτα Ιωαννίδου «Coffee time», Λεύκη Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα»: Με πυξίδα τον έρωτα και την ιστορία

Για τη νουβέλα της Γιώτας Ιωαννίδου «Coffee time» και τη συλλογή διηγημάτων της Λεύκης Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα» (εκδ. Βακχικόν).

Γράφει ο Παναγιώτης Γούτας

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Η χορτοφάγος» της Χαν Γκανγκ, σε σκηνοθεσία της Ντάρια Ντεφλοριάν (κριτική) – Ξεριζώνοντας πατριαρχικές αντιλήψεις επί σκηνής

«Η χορτοφάγος» της Χαν Γκανγκ, σε σκηνοθεσία της Ντάρια Ντεφλοριάν (κριτική) – Ξεριζώνοντας πατριαρχικές αντιλήψεις επί σκηνής

Για την παράσταση «Η χορτοφάγος», βασισμένη στο μυθιστόρημα της Χαν Γκανγκ (Han Kang), σε σκηνοθεσία Ντάρια Ντεφλοριάν (Daria Deflorian), στην Πειραιώς 260. © εικόνας: Andrea Pizzalis 

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Σ...

Είναι ο νέος Σούπερμαν «υπερβολικά woke»; Μια αναδρομή στην έντυπη ιστορία του φανερώνει έναν ήρωα διαφορετικό από τα στερεότυπα

Είναι ο νέος Σούπερμαν «υπερβολικά woke»; Μια αναδρομή στην έντυπη ιστορία του φανερώνει έναν ήρωα διαφορετικό από τα στερεότυπα

Με αφορμή την κυκλοφορία της πρόσφατης ταινίας «Superman» (2025) και τον ισχυρισμό ορισμένων πως η νέα εκδοχή «παραείναι woke», διατρέχουμε την έντυπη ιστορία του ήρωα, ο οποίος ανέκαθεν πρέσβευε τις αξίες της δικαιοσύνης και της βοήθειας προς τους καταπιεσμένους. 

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός ...

«Ο τάφος της Αντιγόνης» της Μαρία Θαμπράνο (κριτική) – Πεδίο όπου συγκλίνουν προβληματισμοί για τη δικαιοσύνη, το φύλο, την ταυτότητα

«Ο τάφος της Αντιγόνης» της Μαρία Θαμπράνο (κριτική) – Πεδίο όπου συγκλίνουν προβληματισμοί για τη δικαιοσύνη, το φύλο, την ταυτότητα

Για το θεατρικό κείμενο της Μαρία Θαμπράνο (María Zambrano) «Ο τάφος της Αντιγόνης» (μτφρ. Μαίρη Ι. Γιόση, Χρήστος Σιορίκης, εκδ. Loggia). Κεντρική εικόνα: Η συγγραφέας.

Γράφει η Ιωάννα Φωτοπούλου 

Οι μύ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα, φέρνουν ξανά στις πρ...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

Βιβλία για ένα καλοκαίρι με μυστήριο και ανατριχίλες: 21 αστυνομικά που ξεχωρίζουν

Βιβλία για ένα καλοκαίρι με μυστήριο και ανατριχίλες: 21 αστυνομικά που ξεχωρίζουν

20 αστυνομικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, ελληνικά και μεταφρασμένα, συν το γνωστό μας Κάσκο του Σέργιου Γκάκα, που είναι επανέκδοση. Για ένα καλοκαίρι γεμάτο μυστήριο και ανατριχίλες, αλλά και με κοινωνικό προβληματισμό. 

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρίου

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ