Braun Vega 2

Για τη συλλογή διηγημάτων του Αχιλλέα Κυριακίδη «Το μουσείο των τύψεων και άλλες ιστορίες» (εκδ. Πατάκη).

Της Διώνης Δημητριάδου

Στην προμετωπίδα του βιβλίου ο ποιητής Γιώργης Παυλόπουλος και ο στίχος του: Κοιμάται και το φεγγάρι τον κατέχει («Ο ποιητής και το φεγγάρι», Χαιρετισμός στον Jorge Luis Borges). Μ’ αυτόν τον τρόπο (αντλημένο από το πλούσιο λογοτεχνικό τοπίο των επιρροών του μπορχεσιανού έργου) ο Αχιλλέας Κυριακίδης επέλεξε την είσοδο στα δικά του κείμενα, τα καινούργια, που φέρουν μέσα τους όλη την αύρα του σύμπαντος κόσμου του μέγιστου διανοητή Μπόρχες. Κάποιος θα πει: Μα πάλι ο Μπόρχες; Η απάντηση θα μπορούσε να είναι: Μα, φυσικά! Ποιος άλλος; Αν μέσα στα δικά του κείμενα μπορείς να δεις όλον τον κόσμο της λογοτεχνίας (εμφανώς ή όχι, καμία σημασία δεν έχει – ίσα ίσα οι υποκρυπτόμενες αναφορές αποδεικνύονται και οι πλέον ενδιαφέρουσες), τότε η παρουσία του Μπόρχες θα είναι έως και αυτονόητη σε ό,τι σήμερα ακόμη γράφεται με αξιώσεις. Ο Κυριακίδης, επομένως, όχι με στείρα εμμονή αλλά με δημιουργική κάθε φορά διαφοροποίηση του τρόπου, μας φέρνει στο προσκήνιο μια σκέψη δική του με όλη την γόνιμη επιρροή που έχει  ασκήσει μέσα της η σκέψη του Μπόρχες.

Εδώ το λογοτεχνικό παιχνίδι γίνεται με άξονα την έννοια του χρόνου, όχι όμως στις τρεις διαστάσεις του, τις συμβατικά αποδεκτές από την ανθρώπινη διάνοια, αλλά στην τέταρτη εκδοχή του: «[…] η μνήμη είναι η τέταρτη –και η μόνη υποκειμενική– εκδοχή του χρόνου»

Με την εισαγωγή, λοιπόν, αυτή εισέρχεσαι υποψιασμένος στις ιστορίες του βιβλίου. Η αλήθεια είναι πως το τοπίο δεν είναι ομαλό για τον αμύητο αναγνώστη. Απαιτείται εδώ η αναγνωστική επάρκεια, που σημαίνει τριβή με τα κείμενα που αρέσκονται να λειτουργούν ως σημαίνοντα για ποικίλα σημαινόμενα, ως πρόκληση για αποκάλυψη των στρωμάτων μιας παλίμψηστης γραφής, κυρίως εκείνα τα κείμενα που προτιμούν να βλέπουν τη λογοτεχνία με τη σοβαρότητα μιας παίζουσας ματιάς – αλλιώς θα λέγαμε εκείνα που προτιμούν να κλείνουν το μάτι στον αναγνώστη τους προσδοκώντας τη συνωμοτική ανταπόκριση. Εδώ το λογοτεχνικό παιχνίδι γίνεται με άξονα την έννοια του χρόνου, όχι όμως στις τρεις διαστάσεις του, τις συμβατικά αποδεκτές από την ανθρώπινη διάνοια, αλλά στην τέταρτη εκδοχή του: […] η μνήμη είναι η τέταρτη –και η μόνη υποκειμενική– εκδοχή του χρόνου· […] μια βίαιη εισβολή τετελεσμένων σ’ ένα χρόνο, τον παρόντα, που είναι ένα διαρκές work in progress· («Κτερίσματα»).

Στη λογική αυτή δομείται και το παράδοξο Βιογραφικό Σημείωμα, με το οποίο κλείνει η συλλογή – ένα σχόλιο στο οποίο, ωστόσο, προτιμώ να προτάξω καταργώντας τη σειρά του συγγραφέα ή ερμηνεύοντας, όπως ελπίζω, στην ουσία όλο το βιβλίο. Πρόκειται για μια λίστα (πάντα ενδιαφέρουσες οι λίστες, μιλούν καθαρότερα από πολλές αφηρημένες αναλύσεις) με καταγραφές ακουσμάτων, εικόνων, προσώπων και καταστάσεων, που παρατίθενται ως μνημονικοί σταθμοί συγκροτώντας έτσι τον προσωπικό χρόνο μέσα από την τέταρτη διάστασή του, την αναμφίβολα υποκειμενική· στην ουσία την μόνη εκδοχή των χρονικών διαστημάτων που μπορούμε να κρατήσουμε στο χέρι μας, καθώς ο άλλος χρόνος, ο μετρημένος αυστηρά, κυλάει ερήμην μας και αργά αλλά σταθερά μας καταργεί. Κι εδώ τα πρόσωπα των υπολοίπων διηγημάτων επιθυμούν να κρατήσουν τον χρόνο και να τον διαχειριστούν με τον προσφορότερο τρόπο που το καθένα βρίσκει ή (στην ανάγκη) εφευρίσκει.

Πώς γίνεται, για παράδειγμα, ένας επιμελητής εκδόσεων να παρεμβαίνει στα κλασικά έργα και να αλλοιώνει κατά το δοκούν το τέλος τους; Στο ευφυές (και στον τίτλο του) «The Ender» συναντάμε αυτήν ακριβώς τη θρασύτητα. Εκτός αν αυτό που φαίνεται σαν θράσος συνιστά μια αγωνιώδη επιθυμία παρέμβασης στον συντελεσμένο χρόνο – όσο μπορεί αυτό να γίνει κατορθωτό ή όσο μπορεί να λειτουργήσει (ιαματικά ίσως) ως μάταιη αυτονόμηση της ύπαρξης από τα δεσμευτικά όρια. Το τέλος της ιστορίας παραπέμπει στο δίσημο τέλος του «Νότου», του αριστουργηματικού διηγήματος του Μπόρχες, αφήνοντας τον αναγνώστη να αποτελειώσει ελεύθερα με τη δική του εκδοχή το κείμενο.

Κι έπειτα, στο έξοχο «Με τον Φούνες», συντελείται η μυθοπλαστική συνάντηση (δε συναντηθήκαμε στην πραγματικότητα, αλλά σε μια γωνιά της μυθοπλασίας) του συγγραφέα με τον μνήμονα Φούνες, τον ήρωα του Μπόρχες στη «Μυθοπλασία» παραβιάζοντας κάθε λογική συνθήκη και ανατρέποντας τον χρόνο και ως χρονική διάρκεια αλλά και ως χρόνο των λογοτεχνικών αφηγήσεων, που πλέον μαγικά συγχέουν τον δημιουργό με τον ήρωα.

Στο «Εξωφρενικό αριστούργημα», ίσως το πιο ευφάνταστο στην επινόησή του από όλα τα διηγήματα του βιβλίου, ο χρόνος επανέρχεται πάλι για να εκτιμηθεί ως «αέναη ροή που μας προσπερνάει στο σκοτάδι», ενώ εμείς είμαστε εκεί που η μνήμη επιθυμεί να μας οδηγήσει με τις επιλεκτικές της ανακύπτουσες αναφορές.

Αλλά και στο «Εξωφρενικό αριστούργημα», ίσως το πιο ευφάνταστο στην επινόησή του από όλα τα διηγήματα του βιβλίου, ο χρόνος επανέρχεται πάλι για να εκτιμηθεί ως αέναη ροή που μας προσπερνάει στο σκοτάδι, ενώ εμείς είμαστε εκεί που η μνήμη επιθυμεί να μας οδηγήσει με τις επιλεκτικές της ανακύπτουσες αναφορές. Από το σημείο αυτό και πέρα αρχίζει και η δημιουργία, η Τέχνη, η προσωπική σφραγίδα του νοήμονος όντος, που στην προκειμένη περίπτωση περιγελά ευθαρσώς τα φυσικά όρια, και που κατασκευάζει το πανίσχυρο άλλοθι, προκειμένου να υλοποιήσει τη μέγιστη επιθυμία του ανθρώπου, δηλαδή να επέμβει και να διαφοροποιήσει το παρελθόν.

Τέλος, ας γίνει μνεία του πιο παράξενου (αλλά και πιο πιστού στο σύμπαν του Μπόρχες) διηγήματος με τον τίτλο «Κτερίσματα». Κι ας μην αναρωτηθούμε ποιος το γράφει αυτό το μικρό άριστο δείγμα γραφής, που μέσα σε αγκύλες στο τέλος υπογράφεται [Χόρχε Λουίς Μπόρχες], γιατί πράγματι δεν έχει καμία σημασία. Όπως σημειώνεται στο οπισθόφυλλο του βιβλίου: […] ένα διήγημα που ο Μπόρχες δεν εξέδωσε (μπορεί και να μην έγραψε) ποτέ.

Κι αν επιμένει κάποιος να ρωτάει για την ταυτότητα του διηγήματος, εδώ ο ίδιος ο Μπόρχες δίνει μια απάντηση: […] Ο Σπινόζα κατάλαβε πως όλα τα πράγματα θέλουν να παραμείνουν αυτό που είναι˙ η πέτρα θέλει να είναι αιωνίως πέτρα, και η τίγρη, τίγρη. Εγώ θα παραμείνω Μπόρχες˙ όχι ο εαυτός μου (αν υποτεθεί ότι είμαι κάποιος), αν και αναγνωρίζω τον εαυτό μου λιγότερο στα βιβλία μου απ’ όσο στα βιβλία πολλών άλλων ή στο περίτεχνο γρατζούνισμα μιας κιθάρας. Πριν κάποια χρόνια, προσπάθησα ν’ απελευθερωθώ απ’ αυτόν, και πέρασα απ’ τις μυθολογίες των προαστίων στα παιχνίδια με το χρόνο και το άπειρο˙ αυτά τα παιχνίδια, όμως, τώρα πια ανήκουν στον Μπόρχες, και θα χρειαστεί να επινοήσω άλλα. Έτσι, όλη μου η ζωή είναι μια φυγή, κι όλα τα χάνω κι όλα ανήκουν στη λήθη – ή σ’ αυτόν. Δεν ξέρω ποιος από τους δυο μας γράφει αυτή τη σελίδα. («Ο Μπόρχες κι εγώ», Ο ποιητής, 1960, μτφρ. Αχιλλέας Κυριακίδης, Ελληνικά Γράμματα, 2005)

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας. 
Τελευταίο της βιβλίο, η συλλογή διηγημάτων «Ο βιωμένος χρόνος» (εκδ. ΑΩ).

→ Στην κεντρική εικόνα έργο του περουβιανού ζωγράφου Herman Braun-Vega (1933 - )


altΤο μουσείο των τύψεων
Και άλλα διηγήματα
Αχιλλέας Κυριακίδης
Πατάκης 2018
Σελ. 160, τιμή εκδότη €8,70

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΑΧΙΛΛΕΑ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

Για το μυθιστόρημα της Σώτης Τριανταφύλλου «Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό - Χρονικό σε πόλεις με ποτάμι» (εκδ. Πατάκη). Η κεντρική φωτογραφία, που κοσμεί το εξώφυλλο, είναι του Στάνλεϊ Κιούμπρικ.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«Σφερδούκλια στο κεφάλι» του Βρασίδα Καραλή & «Σταυρός στο ακροθαλάσσι» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Γιαγιά, η πιο βαθιά πατρίδα

«Σφερδούκλια στο κεφάλι» του Βρασίδα Καραλή & «Σταυρός στο ακροθαλάσσι» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Γιαγιά, η πιο βαθιά πατρίδα

Για τα αφηγήματα «Σφερδούκλια στο κεφάλι» (εκδ. Δώμα) του Βρασίδα Καραλή και «Σταυρός στο ακροθαλάσσι» (εκδ. Άγρα) του Θωμά Κοροβίνη. 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Δύο συγγραφείς-αφηγητές μιλάνε με τη γιαγιά τους. ...

«Αμαλία, μία πόρνη στα αζήτητα» του Βασίλη Τζανακάρη (κριτική) – Τόσα δίνω, πόσα θες;

«Αμαλία, μία πόρνη στα αζήτητα» του Βασίλη Τζανακάρη (κριτική) – Τόσα δίνω, πόσα θες;

Για το μυθιστόρημα του Βασίλη Τζανακάρη «Αμαλία, μια πόρνη στα αζήτητα» (Ελληνοεκδοτική). Κεντρική εικόνα: Η συνοικία «Μπάρα» στη Θεσσαλονίκη την περίοδο 1916-1918. 

Γράφει η Φανή Κεχαγιά

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Οι ξαδέλφες» της Αουρόρα Βεντουρίνι (κριτική) – Ιστορία μιας μοναδικής κι αλλόκοτης οικογένειας

«Οι ξαδέλφες» της Αουρόρα Βεντουρίνι (κριτική) – Ιστορία μιας μοναδικής κι αλλόκοτης οικογένειας

Για το βιβλίο της Αουρόρα Βεντουρίνι (Aurora Ventoyrini) «Οι ξαδέλφες» (μτφρ. Μαρία Αθανασιάδου, Θεώνη Κάμπρα, Αλίκη Μανωλά, Ιφιγένεια Ντούμη, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, εκδ. Carnivora). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία του Αλεχάντρο Γιοντορόφσκι «Santa Sangre» (1989).

...
Φραγκίσκος: Ο Πάπας της «Εκκλησίας του λαού του Θεού»

Φραγκίσκος: Ο Πάπας της «Εκκλησίας του λαού του Θεού»

Για την αυτοβιογραφία του Πάπα Φραγκίσκου με τίτλο «Ελπίδα, η αυτοβιογραφία» που κυκλοφορεί σε μετάφραση Άννας Παπασταύρου από τις εκδόσεις Gutenberg. 

Γράφει ο Γιώργος Σιακαντάρης

Είμαι πάντοτε επιφυλακτικός απέναντι στις αυτοβιογραφίες, αν και έ...

«Δεν έχω ανάσα» του Λουίζ Σβαρτς (κριτική) – Αντιμέτωπος με το θεριό της κατάθλιψης

«Δεν έχω ανάσα» του Λουίζ Σβαρτς (κριτική) – Αντιμέτωπος με το θεριό της κατάθλιψης

Για το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Λουίζ Σβαρτς (Luiz Schwarcz) «Δεν έχω ανάσα» (μτφρ. Μαρία Παπαδήμα, εκδ. Ίκαρος).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο Λουίζ Σβαρτζ είναι ένας από τους σημαντικότερους εκδότες της Βρ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λένας Κορομηλά «Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ιωλκός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στο τρένο; είπες.

...
«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Μεχμέτ Ατές «Η σιωπή του κελιού», το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίμετρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πάντα έλεγαν: «Συνήθως έρχονται γύρω στις έξι, έξι κα...

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα των Νίκι Φρεντς [Nicci French] «Δεν θα τελειώσει έτσι» (μτφρ. Κίκα Κραμβουσάνου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Κίρα άκουγε αν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Η εξέλιξη της τεχνολογίας, η δίκη του Γαλιλαίου, η αποδοχή του θανάτου, αλλά και οι προκαταλήψεις μας για τους τσιγγάνους. Δέκα βιβλία που θα μας γεννήσουν πολλά ερωτήματα και θα μας δώσουν απαντήσεις.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ