diane arbus 700

Για το μυθιστόρημα της Έλενας Μαρούτσου «Δύο» (εκδ. Κίχλη).

Του Μιχάλη Μακρόπουλου

Η σχέση ενός φωτογράφου με τον κόσμο είναι ιδιάζουσα – ενίοτε, αναλόγως τον φωτογράφο, είναι μια σχέση ηδονοβλεπτική, πάει να πει λίγο ως πολύ σαδομαζοχιστική, όπως είναι κάθε κοίταγμα από την κλειδαρότρυπα. Ο φακός αποξενώνει αφενός το μάτι που κοιτά από μέσα του, και τούτη η αποξένωση είναι μαζοχισμός, και αφετέρου την εικόνα όσο αποκρουστική κι αν είναι, και σ’ αυτή την αποξένωση υπάρχει κάποιος σαδισμός. Πόσον μάλλον, όταν αυτός ο φωτογράφος είναι η Ντιάν Άρμπους, που τα θέματά της ως επί το πλείστον ήταν άνθρωποι παραμορφωμένοι, με κάποια δυσμορφία, περιθωριακοί, που το περιθώριο είχε γραφτεί βαθιά στην όψη τους και στο κορμί τους, ετοιμοθάνατοι, ως και πτώματα στο τραπέζι του ανατόμου – ένα βικτοριανό curiosity shop. 

Η λογοτεχνία της Έλενας Μαρούτσου γράφεται κατά κάποιον τρόπο μέσ’ από φωτογραφικό φακό, και στο «δύο», μάλιστα, οι φωτογραφίες της Ντιάν Άρμπους χρησιμοποιούνται ως κομμάτια για τη σκαλωσιά του μυθιστορήματος.

Η λογοτεχνία της Έλενας Μαρούτσου γράφεται κατά κάποιον τρόπο μέσ’ από φωτογραφικό φακό, και στο δύο, μάλιστα, οι φωτογραφίες της Ντιάν Άρμπους χρησιμοποιούνται ως κομμάτια για τη σκαλωσιά του μυθιστορήματος. Σε αντίθεση όμως με τις Χυδαίες ορχιδέες, όπου η Μαρούτσου είχε στήσει για το προσωπικό της οικοδόμημα μια σκαλωσιά καθ’ ολοκληρίαν από ξένα κομμάτια, στο δύο οι φωτογραφίες της Άρμπους είναι απλώς μερικοί «σωλήνες» της.

Τις αναπαράγει με μολύβι η εικονογράφος Εύη Τσακνιά, κι αυτά τα σχέδια συνοδεύουν επιστολές, γραμμένες από την Ούρσουλα Φωσκόλου, προς τη νεκρή Ανδριάνα, την πιθανώς αυτοκτόνο μητέρα της πρωτοπρόσωπης αφηγήτριας στο βιβλίο, της Μυρτώς, που με άκρη του μίτου αυτές τις επιστολές τον ξετυλίγει στο παρελθόν, κάνοντας ένα ταξίδι στη Σέριφο και στα κλειστά πια ορυχεία του νησιού (όπου το 1916 έγινε μια αιματηρή εξέγερση των μεταλλωρύχων), σε μια προσπάθεια να μάθει την αλήθεια για τη μητέρα της, τον παππού, τον προπάππο της, αλλά μαθαίνοντας εντέλει την αλήθεια για τον εαυτό της, που απλώς τον πρόβαλλε πάνω στη μητέρα (το πορτρέτο γίνεται αυτοπορτρέτο).

Τούτα τα σκίτσα, γέννημα της εμμονής της Ανδριάνας με την Ντιάν Άρμπους, κοσμούν το βιβλίο μα συνάμα, νιώθω, δεσμεύουν κάπως τη φαντασία όπως δεν θα τη δέσμευαν οι ίδιες οι φωτογραφίες, γιατί ένα πρόσωπο φωτογραφικά αποτυπωμένο με δεξιοτεχνία –με τις ρυτίδες του, τις σκιές, τις κοιλάδες του, τις λίμνες των ματιών του– είναι μια χώρα, κι ένα σώμα είναι ολόκληρη ήπειρος· κι όπως δεν δεσμεύουν τη φαντασία –απεναντίας– οι περίτεχνες περιγραφές της Μαρούτσου, που εδώ ως συγγραφέας βρίσκεται στην πιο ώριμη στιγμή της. Χρησιμοποιεί την Άρμπους ως μπούσουλα και ως απόθεμα εικόνων απ’ όπου αντλεί μεταφορές («Ενώ ξεφύλλιζα το άλμπουμ, τη φανταζόμουν [τη μητέρα της] πιο πολύ στην αγκαλιά ενός από αυτούς τους ανθρώπους του τσίρκου, σαν αυτόν εδώ που καταπίνει φωτιές ή τον άλλο που έχει τρυπήσει με βελόνες όλο του το πρόσωπο και το σώμα», που ακολουθείται απ’ το σαδομαζοχιστικό: «Τέτοια τραύματα, τόσο εξόφθαλμα, θα ήταν πολύ ελκυστικά για την Ανδριάνα» κι από μια ποιητική κατακλείδα που αρέσει πάντα στη Μαρούτσου να βάζει στις μεταφορές της: «Ένας άντρας που καταπίνει φλεγόμενα δαδιά, με τα σωθικά του μια αέναα φλεγόμενη αλλά άκαυτη βάτος»), μα δεν την έχει εντέλει ανάγκη [την Άρμπους]· με καλά ακονισμένα τα εργαλεία της πλάθει φράσεις όπως: «Λες και τα κρεμασμένα ρούχα ήταν η ίδια η ουσία της αναμονής: υπήρχαν απλώς και μόνο για να φορεθούν, την περίμεναν αυτή τη στιγμή που θα γέμιζαν σάρκα και παλλόμενους μυς, ανυπομονούσαν να βγουν να πάνε βόλτα» ή «Και τότε, όπως ένα αιφνίδιο ρεύμα αέρα ανοίγει ξάφνου τα φύλλα της μπαλκονόπορτας, που πίστευες πως ήταν καλά μανταλωμένη, και από ένα αόρατο χέρι, λες, τραβιούνται οι κουρτίνες και φουσκώνουν, καθώς απογειώνονται χαρτιά απ’ το τραπέζι κι έρχεται ένα με δικά του φτερά να προσγειωθεί με αδιάφορα δήθεν λικνίσματα πάνω στην ποδιά σου, έτσι και τώρα βρέθηκα να κρατώ ακόμη ένα γράμμα, σαν φτερό ενός άφαντου αγγελιαφόρου». 

Στη Μαρούτσου αρέσουν επίσης οι παραλληλίες: Η Μυρτώ υποφέρει από ιλίγγους κι έχει στο αφτί ένα βόμβο που γίνεται απόηχος των ορυχείων της Σερίφου: «Το αριστερό μου αυτί έβγαζε έναν ήχο συριστικό, λες και φυσούσε μέσα απ’ τις στοές του λαβυρίνθου αέρας»· οι ονομασίες των ορυκτών –μαγνητίτης, αιματίτης– επέχουν θέση ψυχικών συμβόλων, και η εξόρυξη του μεταλλεύματος στο νησί γίνεται κι εξόρυξη ψυχική, σε τούτη την ιστορία που την προοικονομούν με τρόπο γοητευτικά γριφώδη δυο σκοτεινά κι όμορφα παραμύθια, η δεύτερη και πιο σημαντική συμβολή της Ούρσουλας Φωσκόλου στο βιβλίο.

Είναι μια ιστορία διπλών ταυτοτήτων όπου τα πρόσωπα έχουν μια δεύτερη κρυφή φύση, σεξουαλική πρωτίστως.

Είναι μια ιστορία διπλών ταυτοτήτων όπου τα πρόσωπα έχουν μια δεύτερη κρυφή φύση, σεξουαλική πρωτίστως, έναν «λυκάνθρωπο», σαν τον εραστή της Μυρτώς τον Πέτρο: «Το πρόσωπό του, με όμορφες γωνίες στα ζυγωματικά, χείλη λεπτά και μια κάθετη βαθιά γραμμή ανάμεσα στο επάνω χείλος και στη μύτη, ήταν το πρόσωπο ενός άντρα ακούραστου με τεντωμένες τις αισθήσεις, ενός λύκου […] Το σώμα του όμως ήταν πλαδαρό». Στον Πέτρο, ο άνθρωπος κι ο λύκος συνυπάρχουν στην όψη του, στην επιφάνεια, μα στη Μυρτώ, που αρέσκεται να πληγώνεται («Με γύρισε στο πλάι όπως πάντα και μπήκε μέσα μου τραβώντας μου τα μαλλιά»), το κρυμμένο πρόσωπο, ο «λύκος», βγαίνει στην επιφάνεια μέσ’ από τη γνωριμία της στη Σέριφο με μια κοπέλα, τη Σάντρα, που στο μάγουλο έχει ένα εκ γενετής σημάδι σαν ανάβρυσμα του ψυχικού της ορυκτού.  

«Φωτογραφίες, αναμνήσεις και κείμενα έμοιαζαν να αλληλοκαθρεφτίζονται σαν μέσα σε δωμάτιο με κάτοπτρα κι εγώ στο κέντρο πάσχιζα να ξεδιαλύνω την αλήθεια απ’ το είδωλο», λέει η Μυρτώ, αλλά προϋπόθεση γι’ αυτό είναι το κοίταγμα του άλλου κατάματα, όχι μέσ’ από τον φωτογραφικό φακό.

* Ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής. 
Τελευταίο του βιβλίο, οι νουβέλες «Τσότσηγια & Ω'μ» (εκδ. Κίχλη).

→ Στην κεντρική εικόνα η Diane Arbus φωτογραφίζει τον εαυτό της, 1945.


Απόσπασμα από το βιβλίο

«[…] ας την έθαβαν την Ανδριάνα. Καλύτερα έτσι. Για τον πατέρα μου κι εμένα δεν είχε πλέον σημασία τι θα γινόταν με το σώμα της, όμως υπήρχε κάποια που θα πονούσε πολύ αν γινόταν στάχτη. Δεν ήταν άραγε ο πόνος από τον θάνατο αρκετός; Έπρεπε να υπάρξει κι άλλος; Μάλλον, ας θέσω τα σωστά ερωτήματα: Σε ποιον ανήκει το σώμα του νεκρού; Είναι άραγε το τελευταίο νήμα που τον ενώνει με τη γη ή είναι ένα ρούχο που, φεύγοντας, έβγαλε βιαστικά και πέταξε στο πάτωμα και μένει στους οικείους να αποφασίσουν αν θα το κρύψουν για πάντα στην ντουλάπα ή αν θα το χαρίσουν, ώστε να εξαφανιστεί απ’ τα μάτια τους;»


altΔύο
Έλενα Μαρούτσου
Δεύτερη φωνή: Ούρσουλα Φωσκόλου
Κίχλη 2018
Σελ. 200, τιμή εκδότη €13,30

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΕΛΕΝΑΣ ΜΑΡΟΥΤΣΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Λοιμός» του Αντρέα Φραγκιά – Γιατί να τον διαβάσει ο αναγνώστης του 21ου αιώνα;

«Λοιμός» του Αντρέα Φραγκιά – Γιατί να τον διαβάσει ο αναγνώστης του 21ου αιώνα;

Το μυθιστόρημα του Αντρέα Φραγκιά «Λοιμός» και ο αναγνώστης του 21ου αιώνα. Το μυθιστόρημα κυκλοφόρησε ξανά πριν από λίγο καιρό από τις εκδόσεις Ποταμός.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το ερώτημα του τίτλου δεν είναι πυροτέχνημα. Όταν ένα βιβλίο...

«Συνθετική ορμόνη» της Κατερίνας Ι. Παπαντωνίου (κριτική) – Η γυναικεία γραφή ως πράξη αντίστασης ενάντια στην αποσιώπηση

«Συνθετική ορμόνη» της Κατερίνας Ι. Παπαντωνίου (κριτική) – Η γυναικεία γραφή ως πράξη αντίστασης ενάντια στην αποσιώπηση

Για το μυθιστόρημα της Κατερίνας Ι. Παπαντωνίου «Συνθετική ορμόνη» (εκδ. Καστανιώτη).

Γράφει η Νατάσσα Ρεμούνδου-Χάουλι

Η ...

Γιώτα Ιωαννίδου «Coffee time», Λεύκη Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα»: Με πυξίδα τον έρωτα και την ιστορία

Γιώτα Ιωαννίδου «Coffee time», Λεύκη Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα»: Με πυξίδα τον έρωτα και την ιστορία

Για τη νουβέλα της Γιώτας Ιωαννίδου «Coffee time» και τη συλλογή διηγημάτων της Λεύκης Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα» (εκδ. Βακχικόν).

Γράφει ο Παναγιώτης Γούτας

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Πώς έφτασε το Ιράν ως εδώ; – Διαβάσαμε το πολυσυλλεκτικό γκράφικ νόβελ «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», σε επιμέλεια Μαρζάν Σατραπί

Πώς έφτασε το Ιράν ως εδώ; – Διαβάσαμε το πολυσυλλεκτικό γκράφικ νόβελ «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», σε επιμέλεια Μαρζάν Σατραπί

Το συλλογικό graphic novel «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία» (μτφρ. Στεφανία Γεωργάκη, εκδ. Επόμενος Σταθμός), υπό τη διεύθυνση της Μαρζάν Σατραπί, μια πολυσυλλεκτική καταγραφή της κατάστασης στο Ιράν σήμερα, εστιάζει στην ασφυκτική ζωή των γυναικών, ενώ αναδεικνύει και άλλες πλευρές του θεοκρατικού καθεστώτος. ...

«Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη

«Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη

Η θρυλική πολιτική σάτιρα «Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη, από το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Καλαμάτας.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός πως το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Καλαμάτας τιμά τ...

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

Για το δοκίμιο εκλαϊκευμένης ιστορίας του Θεόδωρου Παπακώστα «Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» (εκδ. Key Books).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Στο δοκίμιο του ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα, φέρνουν ξανά στις πρ...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ