olomonaxos panayiotopoulos

Για τη νουβέλα του Νίκου Παναγιωτόπουλου «Ολομόναχος» (εκδ. Μεταίχμιο).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

«Αυτοβιογραφική προφητεία», ο υπότιτλος. Άλλη μια αυτοβιογραφία; Και τι οδηγεί σ’ αυτές; Είναι η περιέργεια του αναγνώστη να μαθαίνει αληθινές ιστορίες; Ή είναι ο ναρκισσισμός του συγγραφέα που πιστεύει ότι η ζωή του έχει να δείξει σημαντικά γεγονότα τα οποία αξίζει να μετατραπούν σε κείμενο; Στον καιρό όμως του διαδικτύου η έκθεση στο χαρτί κι η εξιστόρηση –έστω και σε πρώτο πρόσωπο– της πορείας του βίου φαντάζει αδιάφορη και γραμματολογικά κουτσομπολίστικη. Προς τι, λοιπόν, μια ακόμα αυτοβιογραφία;

Η φυλάκιση και οι λόγοι που έφεραν τον Αλέξανδρο Παναγιωτόπουλο σ’ αυτή τη δυσχερή θέση, η αδικία που αισθανόταν αυτός ότι έγινε γενικά στη ζωή του, τα περιστατικά που σημάδεψαν την ψυχοσύνθεσή του κι έμμεσα του έκοψαν τα φτερά αποτελούν τα αποκαλυφθέντα συν τω χρόνω αίτια για τη στάση του απέναντι στον γιο του Νίκο. 

Σε μια (μυθιστορηματική) αυτοβιογραφία, το βάρος πλέον δεν πέφτει στα γεγονότα αυτά καθαυτά, αλλά στη στάση του αφηγητή απέναντί τους. Δεν είναι η ζωή του που μας ενδιαφέρει, αλλά η τοποθέτηση του υποκειμένου που έζησε τα συμβάντα και στη συνείδησή του αυτά μετατράπηκαν σε γεγονότα, όχι ίσως ιστορικής αξίας αλλά συγκινησιακής· κι όχι απλώς της συγκίνησης που απορρέει από το βίωμα, αλλά του προβληματισμού για την κοινωνία και την ταυτότητα που είναι ζήτημα της εποχής μας. Πρόκειται δηλαδή για μια αναζήτηση της αυτογνωσίας, χρήσιμης και για τον αναγνώστη, ο οποίος διά της αυτοπροσωπογραφίας του συγγραφέα βλέπει επαγωγικά τον άνθρωπο.

Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος –ευτυχώς– δεν διατρέχει όλη του τη ζωή. Ούτως ή άλλως στις εκατό σελίδες του τομίδιου θα ήταν άσκοπο να το κάνει. Μιλά ωστόσο για τη γνωριμία και τον γάμο των γονιών του, αναφέρει κάτι λίγα για τα παιδικά του χρόνια, φτάνει ώς τον θάνατο του πατέρα του, πισωγυρίζει στην οικογενειακή ζωή, περνά βιαστικά τα έργα που ο ίδιος έγραψε... Ευτυχώς, ξαναλέω, δεν τον ενδιαφέρει να αφηγηθεί όλη τη ζωή του, κάτι που μάλλον κι ο ίδιος θα το θεωρούσε άσκοπο. Αλλά επιλέγει να μας πει όσα περιστατικά σχετίζονται καταρχάς με τον θάνατο του πατέρα του, αλλά κατά βάθος με τη σχέση που είχαν συνάψει πατέρας και γιος μέχρι τη μοιραία αναχώρηση του πρώτου. Σκόρπια στοιχεία είχαμε δει και στα διηγήματά της συλλογής Γραφικός χαρακτήρας (εκδ. Μεταίχμιο).

Εδώ όμως ο Νίκος Παναγιωτόπουλος επιχειρεί να «προφητεύσει» το μέλλον, αναλογιζόμενος το παρελθόν. Ας ξεκινήσουμε χρονικά, αφού η ζωή του πατέρα, όπως την ανασυνθέτει ο πενθών γιος, αποκαλύπτει ότι ήταν ένας φυσιολογικός άνθρωπος, που έζησε κι έπαθε πολλά, τα περισσότερα συνηθισμένα για την εποχή, αλλά πέρασε και δύο χρόνια στη φυλακή, γεγονός που χάθηκε στα αζήτητα της πατρικής προϊστορίας. Η φυλάκιση και οι λόγοι που έφεραν τον Αλέξανδρο Παναγιωτόπουλο σ’ αυτή τη δυσχερή θέση, η αδικία που αισθανόταν αυτός ότι έγινε γενικά στη ζωή του, τα περιστατικά που σημάδεψαν την ψυχοσύνθεσή του κι έμμεσα του έκοψαν τα φτερά αποτελούν τα αποκαλυφθέντα συν τω χρόνω αίτια για τη στάση του απέναντι στον γιο του Νίκο. Δεν είναι σίγουρο ότι πρόκειται για κάτι ακραίο· υπονοούνται, ωστόσο, αχώνευτα απωθημένα που μετουσιώθηκαν σε καταπίεση, ίσως μια καταπίεση χωρίς ακρότητες, τόσο όμως πνιγηρή ώστε να ωθήσει τον γιο σε μια υποσυνείδητα ενστικτώδη ανταρσία. Μια αυτοβιογραφία, λοιπόν, που γίνεται ψυχανάλυση και αυτοψυχανάλυση, έρχεται –τώρα που ο πατέρας έχει αποβιώσει– ως απάντηση στα αναπάντητα ώς τη στιγμή τούτη ερωτήματα του γιου.

Μια κόκκινη γραμμή συνδέει διαδοχικά τις γενιές, όπως η δερματική λεύκη συνδέει τον Νίκο με τη μητέρα του, ένα είδος πατρικής μοίρας που στέκεται σαν ασφυκτική σκιά πάνω από τον γιο. Κι όσο κι αν ο τελευταίος θέλει να ξεφύγει από αυτό το κληρονομικό πεπρωμένο, αυτό εμφανίζεται σταθερά, ασυναίσθητα κι ενοχλητικά.

Ο αφηγητής κατηγορεί τον πατέρα του επειδή τον άφησε ολομόναχο να παλεύει με τους δαίμονές του. Και του φόρτωσε κι άλλους. Σταδιακά, βέβαια, συνειδητοποιεί ότι το ίδιο «κακός» πατέρας θα είναι κι αυτός για τον συνονόματο με τον παππού γιο του! Μια κόκκινη γραμμή συνδέει διαδοχικά τις γενιές, όπως η δερματική λεύκη συνδέει τον Νίκο με τη μητέρα του, ένα είδος πατρικής μοίρας που στέκεται σαν ασφυκτική σκιά πάνω από τον γιο. Κι όσο κι αν ο τελευταίος θέλει να ξεφύγει από αυτό το κληρονομικό πεπρωμένο, αυτό εμφανίζεται σταθερά, ασυναίσθητα κι ενοχλητικά. Συνεπώς, ο προβληματισμός του λογοτέχνη είναι πόσο χαραγμένη στο DNA μας είναι (ή όχι) η μοίρα των γονιών μας –εν προκειμένω του πατέρα–, που κληροδοτείται από γενιά σε γενιά και σαν κατάρα επαναλαμβάνεται στον γιο όταν ο ίδιος γίνει πατέρας. Ολομόναχος ο πατέρας λόγω των προσωπικών δαιμόνων του, ολομόναχος κι ο γιος λόγω της ίδιας μοίρας.

Τελικά, η μικρή αυτοβιογραφία γίνεται σύντομη βιογραφία του πατέρα, με δόσεις οιδιπόδειου μίσους, αλλά και με διάθεση να καταλάβει ο γιος το τραύμα που κληρονομείται και σ’ εκείνον. Η προσέγγιση του πατέρα απηχεί πάντα τον Οιδίποδα να σκέφτεται την αδικία που του έκανε ο Λάιος και γι’ αυτό αυτή η σχέση επαναλαμβάνεται σε παραλλαγές ανά τους αιώνες. Πρόκειται λοιπόν για ένα βιβλίο το οποίο ξαναβλέπει τη σχέση αυτή κι αξίζει να διαβαστεί, γιατί τα γεγονότα που παρουσιάζονται φτάνουν σε ένα οριακό σημείο βρασμού και τελικά γίνονται «Μοίρα, Θάνατος και Πέτρα».

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.
Τελευταίο του βιβλίο, το δοκίμιο «Η μεταπολιτευτική κριτική στον καθρέφτη» (εκδ. Πόλις).

 

altΟλομόναχος
Νίκος Παναγιωτόπουλος
Μεταίχμιο 2018
Σελ. 104, τιμή εκδότη €11,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Συμπάρδη «Πλατεία Κλαυθμώνος» (εκδ. Μεταίχμιο). 

Γράφει η Άννα Αφεντουλίδου

Η ...

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

Για το μυθιστόρημα του Ανδρέα Νικολακόπουλου «Φλόρενς Μπλαντ» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: Ο πίνακας του Jean Siméon Chardin, «The Kitchen Maid» (1738), λάδι σε καμβά.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Έπειτα από δύο παρόμοιας λογικής συλλογές δ...

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

Για το μυθιστόρημα του Ηλία Λ. Παπαμόσχου «Ανάληψη» (εκδ. Πατάκη) – Για ένα πραγματικό ναυάγιο στην Καστοριά του 1929. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Θλίψη σαν κάρβουνο αναμμένο, πένθος που τυλίγει όπως η αράχνη τα σώ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ