olomonaxos panayiotopoulos

Για τη νουβέλα του Νίκου Παναγιωτόπουλου «Ολομόναχος» (εκδ. Μεταίχμιο).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

«Αυτοβιογραφική προφητεία», ο υπότιτλος. Άλλη μια αυτοβιογραφία; Και τι οδηγεί σ’ αυτές; Είναι η περιέργεια του αναγνώστη να μαθαίνει αληθινές ιστορίες; Ή είναι ο ναρκισσισμός του συγγραφέα που πιστεύει ότι η ζωή του έχει να δείξει σημαντικά γεγονότα τα οποία αξίζει να μετατραπούν σε κείμενο; Στον καιρό όμως του διαδικτύου η έκθεση στο χαρτί κι η εξιστόρηση –έστω και σε πρώτο πρόσωπο– της πορείας του βίου φαντάζει αδιάφορη και γραμματολογικά κουτσομπολίστικη. Προς τι, λοιπόν, μια ακόμα αυτοβιογραφία;

Η φυλάκιση και οι λόγοι που έφεραν τον Αλέξανδρο Παναγιωτόπουλο σ’ αυτή τη δυσχερή θέση, η αδικία που αισθανόταν αυτός ότι έγινε γενικά στη ζωή του, τα περιστατικά που σημάδεψαν την ψυχοσύνθεσή του κι έμμεσα του έκοψαν τα φτερά αποτελούν τα αποκαλυφθέντα συν τω χρόνω αίτια για τη στάση του απέναντι στον γιο του Νίκο. 

Σε μια (μυθιστορηματική) αυτοβιογραφία, το βάρος πλέον δεν πέφτει στα γεγονότα αυτά καθαυτά, αλλά στη στάση του αφηγητή απέναντί τους. Δεν είναι η ζωή του που μας ενδιαφέρει, αλλά η τοποθέτηση του υποκειμένου που έζησε τα συμβάντα και στη συνείδησή του αυτά μετατράπηκαν σε γεγονότα, όχι ίσως ιστορικής αξίας αλλά συγκινησιακής· κι όχι απλώς της συγκίνησης που απορρέει από το βίωμα, αλλά του προβληματισμού για την κοινωνία και την ταυτότητα που είναι ζήτημα της εποχής μας. Πρόκειται δηλαδή για μια αναζήτηση της αυτογνωσίας, χρήσιμης και για τον αναγνώστη, ο οποίος διά της αυτοπροσωπογραφίας του συγγραφέα βλέπει επαγωγικά τον άνθρωπο.

Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος –ευτυχώς– δεν διατρέχει όλη του τη ζωή. Ούτως ή άλλως στις εκατό σελίδες του τομίδιου θα ήταν άσκοπο να το κάνει. Μιλά ωστόσο για τη γνωριμία και τον γάμο των γονιών του, αναφέρει κάτι λίγα για τα παιδικά του χρόνια, φτάνει ώς τον θάνατο του πατέρα του, πισωγυρίζει στην οικογενειακή ζωή, περνά βιαστικά τα έργα που ο ίδιος έγραψε... Ευτυχώς, ξαναλέω, δεν τον ενδιαφέρει να αφηγηθεί όλη τη ζωή του, κάτι που μάλλον κι ο ίδιος θα το θεωρούσε άσκοπο. Αλλά επιλέγει να μας πει όσα περιστατικά σχετίζονται καταρχάς με τον θάνατο του πατέρα του, αλλά κατά βάθος με τη σχέση που είχαν συνάψει πατέρας και γιος μέχρι τη μοιραία αναχώρηση του πρώτου. Σκόρπια στοιχεία είχαμε δει και στα διηγήματά της συλλογής Γραφικός χαρακτήρας (εκδ. Μεταίχμιο).

Εδώ όμως ο Νίκος Παναγιωτόπουλος επιχειρεί να «προφητεύσει» το μέλλον, αναλογιζόμενος το παρελθόν. Ας ξεκινήσουμε χρονικά, αφού η ζωή του πατέρα, όπως την ανασυνθέτει ο πενθών γιος, αποκαλύπτει ότι ήταν ένας φυσιολογικός άνθρωπος, που έζησε κι έπαθε πολλά, τα περισσότερα συνηθισμένα για την εποχή, αλλά πέρασε και δύο χρόνια στη φυλακή, γεγονός που χάθηκε στα αζήτητα της πατρικής προϊστορίας. Η φυλάκιση και οι λόγοι που έφεραν τον Αλέξανδρο Παναγιωτόπουλο σ’ αυτή τη δυσχερή θέση, η αδικία που αισθανόταν αυτός ότι έγινε γενικά στη ζωή του, τα περιστατικά που σημάδεψαν την ψυχοσύνθεσή του κι έμμεσα του έκοψαν τα φτερά αποτελούν τα αποκαλυφθέντα συν τω χρόνω αίτια για τη στάση του απέναντι στον γιο του Νίκο. Δεν είναι σίγουρο ότι πρόκειται για κάτι ακραίο· υπονοούνται, ωστόσο, αχώνευτα απωθημένα που μετουσιώθηκαν σε καταπίεση, ίσως μια καταπίεση χωρίς ακρότητες, τόσο όμως πνιγηρή ώστε να ωθήσει τον γιο σε μια υποσυνείδητα ενστικτώδη ανταρσία. Μια αυτοβιογραφία, λοιπόν, που γίνεται ψυχανάλυση και αυτοψυχανάλυση, έρχεται –τώρα που ο πατέρας έχει αποβιώσει– ως απάντηση στα αναπάντητα ώς τη στιγμή τούτη ερωτήματα του γιου.

Μια κόκκινη γραμμή συνδέει διαδοχικά τις γενιές, όπως η δερματική λεύκη συνδέει τον Νίκο με τη μητέρα του, ένα είδος πατρικής μοίρας που στέκεται σαν ασφυκτική σκιά πάνω από τον γιο. Κι όσο κι αν ο τελευταίος θέλει να ξεφύγει από αυτό το κληρονομικό πεπρωμένο, αυτό εμφανίζεται σταθερά, ασυναίσθητα κι ενοχλητικά.

Ο αφηγητής κατηγορεί τον πατέρα του επειδή τον άφησε ολομόναχο να παλεύει με τους δαίμονές του. Και του φόρτωσε κι άλλους. Σταδιακά, βέβαια, συνειδητοποιεί ότι το ίδιο «κακός» πατέρας θα είναι κι αυτός για τον συνονόματο με τον παππού γιο του! Μια κόκκινη γραμμή συνδέει διαδοχικά τις γενιές, όπως η δερματική λεύκη συνδέει τον Νίκο με τη μητέρα του, ένα είδος πατρικής μοίρας που στέκεται σαν ασφυκτική σκιά πάνω από τον γιο. Κι όσο κι αν ο τελευταίος θέλει να ξεφύγει από αυτό το κληρονομικό πεπρωμένο, αυτό εμφανίζεται σταθερά, ασυναίσθητα κι ενοχλητικά. Συνεπώς, ο προβληματισμός του λογοτέχνη είναι πόσο χαραγμένη στο DNA μας είναι (ή όχι) η μοίρα των γονιών μας –εν προκειμένω του πατέρα–, που κληροδοτείται από γενιά σε γενιά και σαν κατάρα επαναλαμβάνεται στον γιο όταν ο ίδιος γίνει πατέρας. Ολομόναχος ο πατέρας λόγω των προσωπικών δαιμόνων του, ολομόναχος κι ο γιος λόγω της ίδιας μοίρας.

Τελικά, η μικρή αυτοβιογραφία γίνεται σύντομη βιογραφία του πατέρα, με δόσεις οιδιπόδειου μίσους, αλλά και με διάθεση να καταλάβει ο γιος το τραύμα που κληρονομείται και σ’ εκείνον. Η προσέγγιση του πατέρα απηχεί πάντα τον Οιδίποδα να σκέφτεται την αδικία που του έκανε ο Λάιος και γι’ αυτό αυτή η σχέση επαναλαμβάνεται σε παραλλαγές ανά τους αιώνες. Πρόκειται λοιπόν για ένα βιβλίο το οποίο ξαναβλέπει τη σχέση αυτή κι αξίζει να διαβαστεί, γιατί τα γεγονότα που παρουσιάζονται φτάνουν σε ένα οριακό σημείο βρασμού και τελικά γίνονται «Μοίρα, Θάνατος και Πέτρα».

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.
Τελευταίο του βιβλίο, το δοκίμιο «Η μεταπολιτευτική κριτική στον καθρέφτη» (εκδ. Πόλις).

 

altΟλομόναχος
Νίκος Παναγιωτόπουλος
Μεταίχμιο 2018
Σελ. 104, τιμή εκδότη €11,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η επίσκεψη» της Εύας Στάμου (κριτική) – Γυναίκες της διπλανής πόρτας

«Η επίσκεψη» της Εύας Στάμου (κριτική) – Γυναίκες της διπλανής πόρτας

Για τη συλλογή διηγημάτων της Εύας Στάμου «Η επίσκεψη» (εκδ. Αρμός). « Δεν μας είναι άγνωστες, δεν πρόκειται να μας διηγηθούν κάτι που ενδεχομένως δεν έχουμε φανταστεί ή δεν έχουμε ξανακούσει. Είναι αυτό που συνηθίζουμε να λέμε "γυναίκες της διπλανής πόρτας"». Στην κεντρική εικόνα, ο πίνακας του Edgar Degas «Γυναίκα...

«Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» της Αγλαΐας Μπλιούμη (κριτική) – Διαδρομές ανάμεσα σε δυο κόσμους

«Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» της Αγλαΐας Μπλιούμη (κριτική) – Διαδρομές ανάμεσα σε δυο κόσμους

Για το μυθιστόρημα της Αγλαΐας Μπλιούμη «Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» (εκδ. Κέδρος). Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία μεταναστών στο Μόναχο το 1960.

Γράφει ο Ανδρέας Καρακίτσιος

Πρόκειται για ένα λογοτ...

«Χρυσός κήπος, Άλτιν μπαχτσεσί» της Λίνας Φυτιλή (κριτική) – Μια μυθιστορηματική αφήγηση για τον πρώτο κτηνοτροφικό σύλλογο

«Χρυσός κήπος, Άλτιν μπαχτσεσί» της Λίνας Φυτιλή (κριτική) – Μια μυθιστορηματική αφήγηση για τον πρώτο κτηνοτροφικό σύλλογο

Για το μυθιστόρημα της Λίνας Φυτιλή «Χρυσός κήπος, Άλτσιν μπαχτσεσί» (εκδ. Εστία). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία ©  Κώστας Μπαλάφας / Αρχείο Κ. Μπουμπουρή. 

Γράφει ο Μάνος Κοντολέων

Η ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ήλια Μπούρα: «Ό,τι ειπώνεται έχει ήδη ειπωθεί και θα ξαναειπωθεί με τις ίδιες ή διαφορετικές λέξεις»

Ήλια Μπούρα: «Ό,τι ειπώνεται έχει ήδη ειπωθεί και θα ξαναειπωθεί με τις ίδιες ή διαφορετικές λέξεις»

Η Ήλια Μπούρα μας συστήθηκε πρόσφατα με την ποιητική της συλλογή «Εύκρατη ζώνη», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. «Ένας νέος ποιητής δεν φέρνει τίποτα καινούργιο εκτός από τη βιωματική χρήση των λέξεων που υπάρχουν στη γλώσσα μας τόσες χιλιάδες χρόνια», σημειώνει, μεταξύ άλλων.

...
«Mαρία Skłodowska Κιουρί» του Θέμη Μουμουλίδη, στο Σύγχρονο Θέατρο (κριτική)

«Mαρία Skłodowska Κιουρί» του Θέμη Μουμουλίδη, στο Σύγχρονο Θέατρο (κριτική)

Η παράσταση «Mαρία Skłodowska Κιουρί» παρουσιάζεται στο Σύγχρονο Θέατρο σε σκηνοθεσία Θέμη Μουμουλίδη. Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

H παράσταση «Mαρία Skłodowska Κιουρί» που ανεβάζει στο Σύγχρονο Θέατ...

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ξεπέρασε τον Θερβάντες

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ξεπέρασε τον Θερβάντες

Σύμφωνα με έρευνα, ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες [Gabriel García Márquez} είναι ο πιο μεταφρασμένος συγγραφέας ισπανόφωνης λογοτεχνίας των τελευταίων είκοσι ετών, εκθρονίζοντας από την πρώτη θέση τον Θερβάντες [Miguel de Cervantes], δημιουργό του «Δον Κιχώτη».

Επιμέλεια: Boo...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ