Les Voyageurs Marseilles France

Για το μυθιστόρημα του Μιχάλη Μοδινού «Το πλέγμα» (εκδ. Καστανιώτη).

Της Νότας Χρυσίνα

Το νέο βιβλίο του Μιχάλη Μοδινού προσδιορίζεται από το εξώφυλλο ως μυθιστόρημα σε είκοσι μονολόγους. Ο έμπειρος και οξυδερκέστατος αναγνώστης που έχει διαβάσει τα προηγούμενα βιβλία του συγγραφέα καταλαβαίνει αμέσως τον υπαινιγμό του. Ωστόσο ο Μοδινός επανέρχεται στην προμετωπίδα παραθέτοντας ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Lewis Carroll Sylvie and Bruno, ένα απόσπασμα από το Εναρκτήριο μάθημα κοινωνικής ανθρωπολογίας του ίδιου και ένα απόσπασμα από τα Στοιχειώδη σωματίδια του Μισέλ Ουελμπέκ υποβάλλοντας ουσιαστικά τον τρόπο που θέλει να διαβαστεί το βιβλίο του: ως μία λογοτεχνική κατασκευή «χωρίς αξιώσεις επαλήθευσης ή έστω διάψευσης», καθώς όπως γράφει στο δοκίμιό του Εναρκτήριο μάθημα κοινωνικής ανθρωπολογίας ο αναγωγικός ισχυρισμός ότι η ανθρώπινη κοινωνία λειτουργεί ως οικοσύστημα είναι απλά «μια μεταφορά και τίποτα παραπάνω». 

Ο μοντερνισμός, τον οποίο νομίζω εκπροσωπεί άξια ο συγγραφέας, ευνοεί αυτού του είδους τη λογοτεχνική αναπαράσταση καθώς μερικά από τα βασικά χαρακτηριστικά του είναι η σύγχυση των ορίων μεταξύ λογοτεχνικών ειδών, οι τεχνικές του εσωτερικού μονολόγου και της ροής της συνείδησης, οι μη ξεκάθαρες οπτικές γωνίες και ηθικές στάσεις.

Επιπλέον, ο τίτλος Το Πλέγμα μοιάζει να δίνει τον ορισμό αυτού που ουσιαστικά είναι το θέμα του βιβλίου, δηλαδή ένα ανθρώπινο οικοσύστημα, μια κοινότητα ζωντανών οργανισμών που δρουν και αλληλοεπιδρούν ως ενιαίο σύνολο αλλά και σαν αυτόνομος οργανισμός, που εντάσσεται μέσα στο γενικότερο οικοσύστημα. Ο Μοδινός, ως γεωγράφος και περιβαλλοντολόγος, μελετά με τους όρους της επιστήμης του την κοινωνία και αποτυπώνει τα ίχνη της μέσω της μυθοπλασίας. Άλλωστε ο μοντερνισμός, τον οποίο νομίζω εκπροσωπεί άξια ο συγγραφέας, ευνοεί αυτού του είδους τη λογοτεχνική αναπαράσταση καθώς μερικά από τα βασικά χαρακτηριστικά του είναι η σύγχυση των ορίων μεταξύ λογοτεχνικών ειδών, οι τεχνικές του εσωτερικού μονολόγου και της ροής της συνείδησης, οι μη ξεκάθαρες οπτικές γωνίες και ηθικές στάσεις. Σε αυτά τα χαρακτηριστικά προστίθενται η χρήση στοιχείων του μεταμοντερνισμού: της παρωδίας και του παστίς. Το νέο βιβλίο του Μοδινού με προβλημάτισε ως προς το αν ανήκει ή όχι στο πρώτο ή το δεύτερο αλλά και γενικότερα ως προς το λογοτεχνικός είδος και έτσι κατέφυγα στον ορισμό τους από τον Ζεράρ Ζενέτ στο βιβλίο του Παλίμψηστα. Δεν μπόρεσα να κατατάξω το βιβλίο στην παρωδία ή το παστίς καθώς ούτε η θεματική του αλλάζει κάποιο κείμενο (υποκείμενο) που φανερά θα μπορούσε να παρωδεί ούτε το ύφος του αλλάζει σε σημείο που να θεωρηθεί παστίς. Δεν θα επεκταθώ καθώς θα ξεφύγω από τον στόχο που είναι η λογοτεχνική κριτική ανάγνωση. Ωστόσο, σημείωσα ορισμένα σημεία που νομίζω ότι θα βοηθήσουν στην βαθύτερη κατανόηση του βιβλίου αλλά και του ανοίγματος που κάνει ο Μοδινός με διάθεση ανανέωσης της λογοτεχνίας.  

Το πρώτο σημείο, που αφορά την ανάγνωση του βιβλίου του Μοδινού και σημείωσα από τα Παλίμψηστα, αφορά το γένος για το οποίο ο Ζεράρ Ζενέτ γράφει: «τα κείμενα μεταμφιέζονται, εναλλάσσουν και υποδύονται ρόλους, διατηρώντας κάτι από τις διεμφυλικές σχέσεις, έναν αδιόρατο ερμαφροδιτισμό ή υβριδισμό, ενίοτε δυσδιάκριτο στο γενολογικό χάρτη». Επίσης ότι «ο υπότιτλος είναι ένας είδος γενολογικού συμβολαίου». 

Το δεύτερο σημείο αφορά τον τίτλο και την προμετωπίδα τα οποία λειτουργούν ως πυξίδα οδηγώντας τον αναγνώστη σε μια αρτιότερη ανάγνωση του βιβλίου καθώς η λειτουργία όλων αυτών των συγγραφικών επιλογών περιεγράφηκε από τον Ζενέτ με τον όρο παρακειμενικότητα. 

Το νέο βιβλίο του Μοδινού φαίνεται να συνεχίζει τη στροφή στο λογοτεχνικό του έργο, το οποίο παρουσίαζε έξοχα τον τόπο στη λογοτεχνία, που ξεκίνησε με το βιβλίο του «Τελευταία Έξοδος Στυμφαλία» καταγράφοντας την κρίση στην ελληνική κοινωνία.

Αρκετά με τις «τεχνικές» παρατηρήσεις πάνω στο κείμενο. Το νέο βιβλίο του Μοδινού φαίνεται να συνεχίζει τη στροφή στο λογοτεχνικό του έργο, το οποίο παρουσίαζε έξοχα τον τόπο στη λογοτεχνία, που ξεκίνησε με το βιβλίο του Τελευταία Έξοδος Στυμφαλία καταγράφοντας την κρίση στην ελληνική κοινωνία. Ο ήρωας του βιβλίου αυτού σε έναν παραληρηματικό μονόλογο κατέγραφε με ένα ντοκουμενταρίστικο στιλ την ελληνική κοινωνία. Το πλέγμα είναι ένα είδος συνέχειας της Στυμφαλίας. Εννοώ ότι ο ήρωας εκείνου του βιβλίου θα μπορούσε να είναι ένα από τα πρόσωπα που πρωταγωνιστούν στο «θέατρο του παραλόγου» των μονολόγων του νέου βιβλίου του Μοδινού. Συγκεκριμένα ο βασικός ήρωας του βιβλίου, ο Δημήτρης Ωραιόπουλος, στον οποίο ο συγγραφέας ανέθεσε δύο μονολόγους και γύρω από τον οποίο χτίζονται οι σχέσεις όλων των άλλων προσώπων, θα μπορούσε να είναι ο ήρωας της Στυμφαλίας που εδώ δεν έχει τόσο εμφανείς τάσεις αυτοκτονίας και πεθαίνει από φυσικά αίτια.

Ο έρωτας κυριαρχεί στο βιβλίο σαν μια αυταπάτη, γνώρισμα της ρηχότητας των χαρακτήρων που αρνούνται να ωριμάσουν, χαρακτηριστικό της νεόπλουτης ελληνικής κοινωνίας την οποία κυρίως περιγράφει ο συγγραφέας. Ο θάνατος εξορκίζεται μέσα από ατέλειωτες ματαιόδοξες προσωπικές ιστορίες που όλες μαζί συνιστούν την κρίση της κρίσης. Ο Μοδινός έξοχος στις περιγραφές των τοπίων, όπως σε όλα τα βιβλία του, προσπαθεί να συγκινήσει και να συγκινηθεί από τους ήρωές του τους οποίους ταυτόχρονα ειρωνεύεται «Τα δάκρυα ρέουν ανεμπόδιστα και εν μέρει ανακουφιστικά, μιας και εμπεριέχουν το παρελθόν και την ίδια του τη διάψευση». Ο θάνατος την «ύπαρξη του οποίου αντιλαμβανόμαστε στα έξι, ίσως στα οκτώ μας, και μετά, για μια ολόκληρη ζωή, αγωνιζόμαστε με διάφορα κόλπα να τον βάλουμε σε παρένθεση, προσποιούμενοι πως απλά δεν υφίσταται» παίζει κυρίαρχο ρόλο και φαίνεται να απασχολεί ιδιαίτερα τον συγγραφέα που κρύβεται πίσω από τους μονολόγους. Η αυτοαναφορικότητα ως τεχνική δεν κρύβει πάντοτε αρκετά τον συγγραφέα.

Οι ήρωες και οι ηρωίδες των μονολόγων είναι η όψη της κρίσης όπως την έζησε η εύπορη πλευρά του πλανήτη. Είναι ίσως η εξήγηση της κρίσης  που σαν καρκίνωμα, από το οποίο πάσχουν αρκετοί ήρωες και ηρωίδες, αναπαράγει την κρίση που στηλιτεύει.

Επιστρέφοντας στον προβληματισμό μου για το είδος του βιβλίου οι μονόλογοι σε πολλά σημεία μου άφησαν την αίσθηση ότι διαβάζω πολιτική αρθρογραφία καμουφλαρισμένη σε μυθοπλασία. Ο αφηγητής με «λελογισμένη κακία» ή «λελογισμένο χιούμορ», από όποια γωνία κι αν το δει κανένας, παραθέτει καταστάσεις και πρόσωπα μερικά από τα οποία είναι αναγνωρίσιμα ή κατονομάζονται. Οι αναφορές σε γνωστά βιβλία είναι ενδιαφέρουσες όπως και η αναφορά σε κομβικά γεγονότα της ελληνικής, ευρωπαϊκής και παγκόσμιας ιστορίας. Ο μικρόκοσμος των ηρώων του Μοδινού είναι μια λογοτεχνική κατασκευή που με συναρπάζει λιγότερο από τις περιγραφές των τοπίων του, καθώς οι ήρωες είναι φτιαγμένοι μέσα σε ένα «τεχνητό» φως στον κλειστό χώρο του κειμένου το οποίο καταβάλει τον αναγνώστη, όπως και τον ήρωά του Δημήτρη Ωραιόπουλο. Οι ήρωες και οι ηρωίδες των μονολόγων είναι η όψη της κρίσης όπως την έζησε η εύπορη πλευρά του πλανήτη. Είναι ίσως η εξήγηση της κρίσης  που σαν καρκίνωμα, από το οποίο πάσχουν αρκετοί ήρωες και ηρωίδες, αναπαράγει την κρίση που στηλιτεύει. Ωστόσο, το βιβλίο μπορεί να αναγνωστεί και ως «παρά την κρίση, η ζωή συνεχίζεται». Η καθημερινότητα κυριαρχεί της κρίσης. Ένα ιδιότυπο happy end; Η λογοτεχνία που εστιάζει στην κρίση θα πρέπει να προχωρήσει σε μια αυτοκριτική ώστε να ξεπεράσει τις αγκυλώσεις που την εμποδίζουν να καταγράψει την εποχή μας που είναι επίσης εποχή καθαρής δημιουργίας.

* H ΝΟΤΑ ΧΡΥΣΙΝΑ είναι μεταφράστρια, πολιτισμολόγος.

altΤο πλέγμα
Μυθιστόρημα σε είκοσι μονολόγους
Μιχάλης Μοδινός
Καστανιώτης 2018
Σελ. 242, τιμή εκδότη €16,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΜΙΧΑΛΗ ΜΟΔΙΝΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Όχι δεν χωριζόμαστε» του Γιώργου Στόγια (κριτική) – Ενίοτε συμβαίνουν «ατυχήματα»

«Όχι δεν χωριζόμαστε» του Γιώργου Στόγια (κριτική) – Ενίοτε συμβαίνουν «ατυχήματα»

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Στόγια «Όχι δεν χωριζόμαστε» (εκδ. Μελάνι). Κεντρική εικόνα: © Tegan Mierle (Unsplash).

Γράφει ο Νίκος Σαλτερής

Ο Γιώργος Στόγιας, γεννημένος στην Αθήνα (1973) σπούδασε στην Κρήτη και στη...

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

Για το μυθιστόρημα του Λύο Καλοβυρνά «Όλες μας» (εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: © Diego San / Unsplash.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Γυναικοκτο...

«Η τρέλα ν’ αλλάξουν τον κόσμο» του Ξενοφώντα Κοντιάδη (κριτική) – Μυθιστορηματική και συναισθηματική προσέγγιση του Νίκου Μπελογιάννη και των συντρόφων του

«Η τρέλα ν’ αλλάξουν τον κόσμο» του Ξενοφώντα Κοντιάδη (κριτική) – Μυθιστορηματική και συναισθηματική προσέγγιση του Νίκου Μπελογιάννη και των συντρόφων του

Για το μυθιστόρημα του Ξενοφώντα Κοντιάδη «Η τρέλα ν’ αλλάξουν τον κόσμο» (εκδ. Τόπος). Στην κεντρική εικόνα, ο Νίκος Μπελογιάννης. 

Γράφει ο Γιώργος Σιακαντάρης

Τι άνθρωποι ήταν αυτοί που μετά την ήττα του ΚΚΕ κα...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Στο σπίτι των ονείρων» της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο (κριτική) – Γιατί μια κουίρ γυναίκα παραμένει σε μια κακοποιητική σχέση;

«Στο σπίτι των ονείρων» της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο (κριτική) – Γιατί μια κουίρ γυναίκα παραμένει σε μια κακοποιητική σχέση;

Για το βιβλίο της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο «Στο σπίτι των ονείρων»  (μτφρ. Άγγελος Αγγελίδης, Μαρία Αγγελίδου, εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα, πλάνο από την ταινία Ταρ, του Τοντ Φιλντ, όπου μεταξύ άλλων παρουσιάζεται μια κακοποιητική σχέση ανάμεσα σε δύο γυναίκες.

Γράφει η ...

Άνα Μαρία Σούα: «Η ζωή είναι τρελή, παράλογη, κωμική και τραγική – το ίδιο και οι ιστορίες μου!»

Άνα Μαρία Σούα: «Η ζωή είναι τρελή, παράλογη, κωμική και τραγική – το ίδιο και οι ιστορίες μου!»

Συνέντευξη με την Αργεντινή συγγραφέα Άνα Μαρία Σούα [Ana María Shua], με αφορμή την ανθολογία διηγημάτων της «Σκυλίσια ζωή και άλλες ακροβασίες» (μτφρ. Άννα Βερροιοπούλου, εκδ. Βακχικόν). Η συγγραφέας θα βρεθεί στην Αθήνα τις επόμενες μέρες, καλεσμένη του 15ου Φεστιβάλ ΛΕΑ.

Συνέ...

1ο Φεστιβάλ Διά-δραση στα Ιωάννινα – Τι σημαίνει η σιωπή στην εποχή των θορύβων;

1ο Φεστιβάλ Διά-δραση στα Ιωάννινα – Τι σημαίνει η σιωπή στην εποχή των θορύβων;

Το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Ιωαννιτών διοργανώνει το 1ο Φεστιβάλ «Διά-δραση» από τις 15 έως τις 17 Ιουνίου, με θέμα των συζητήσεων και των καλλιτεχνικών δράσεων τη σιωπή.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ