Les Voyageurs Marseilles France

Για το μυθιστόρημα του Μιχάλη Μοδινού «Το πλέγμα» (εκδ. Καστανιώτη).

Της Νότας Χρυσίνα

Το νέο βιβλίο του Μιχάλη Μοδινού προσδιορίζεται από το εξώφυλλο ως μυθιστόρημα σε είκοσι μονολόγους. Ο έμπειρος και οξυδερκέστατος αναγνώστης που έχει διαβάσει τα προηγούμενα βιβλία του συγγραφέα καταλαβαίνει αμέσως τον υπαινιγμό του. Ωστόσο ο Μοδινός επανέρχεται στην προμετωπίδα παραθέτοντας ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Lewis Carroll Sylvie and Bruno, ένα απόσπασμα από το Εναρκτήριο μάθημα κοινωνικής ανθρωπολογίας του ίδιου και ένα απόσπασμα από τα Στοιχειώδη σωματίδια του Μισέλ Ουελμπέκ υποβάλλοντας ουσιαστικά τον τρόπο που θέλει να διαβαστεί το βιβλίο του: ως μία λογοτεχνική κατασκευή «χωρίς αξιώσεις επαλήθευσης ή έστω διάψευσης», καθώς όπως γράφει στο δοκίμιό του Εναρκτήριο μάθημα κοινωνικής ανθρωπολογίας ο αναγωγικός ισχυρισμός ότι η ανθρώπινη κοινωνία λειτουργεί ως οικοσύστημα είναι απλά «μια μεταφορά και τίποτα παραπάνω». 

Ο μοντερνισμός, τον οποίο νομίζω εκπροσωπεί άξια ο συγγραφέας, ευνοεί αυτού του είδους τη λογοτεχνική αναπαράσταση καθώς μερικά από τα βασικά χαρακτηριστικά του είναι η σύγχυση των ορίων μεταξύ λογοτεχνικών ειδών, οι τεχνικές του εσωτερικού μονολόγου και της ροής της συνείδησης, οι μη ξεκάθαρες οπτικές γωνίες και ηθικές στάσεις.

Επιπλέον, ο τίτλος Το Πλέγμα μοιάζει να δίνει τον ορισμό αυτού που ουσιαστικά είναι το θέμα του βιβλίου, δηλαδή ένα ανθρώπινο οικοσύστημα, μια κοινότητα ζωντανών οργανισμών που δρουν και αλληλοεπιδρούν ως ενιαίο σύνολο αλλά και σαν αυτόνομος οργανισμός, που εντάσσεται μέσα στο γενικότερο οικοσύστημα. Ο Μοδινός, ως γεωγράφος και περιβαλλοντολόγος, μελετά με τους όρους της επιστήμης του την κοινωνία και αποτυπώνει τα ίχνη της μέσω της μυθοπλασίας. Άλλωστε ο μοντερνισμός, τον οποίο νομίζω εκπροσωπεί άξια ο συγγραφέας, ευνοεί αυτού του είδους τη λογοτεχνική αναπαράσταση καθώς μερικά από τα βασικά χαρακτηριστικά του είναι η σύγχυση των ορίων μεταξύ λογοτεχνικών ειδών, οι τεχνικές του εσωτερικού μονολόγου και της ροής της συνείδησης, οι μη ξεκάθαρες οπτικές γωνίες και ηθικές στάσεις. Σε αυτά τα χαρακτηριστικά προστίθενται η χρήση στοιχείων του μεταμοντερνισμού: της παρωδίας και του παστίς. Το νέο βιβλίο του Μοδινού με προβλημάτισε ως προς το αν ανήκει ή όχι στο πρώτο ή το δεύτερο αλλά και γενικότερα ως προς το λογοτεχνικός είδος και έτσι κατέφυγα στον ορισμό τους από τον Ζεράρ Ζενέτ στο βιβλίο του Παλίμψηστα. Δεν μπόρεσα να κατατάξω το βιβλίο στην παρωδία ή το παστίς καθώς ούτε η θεματική του αλλάζει κάποιο κείμενο (υποκείμενο) που φανερά θα μπορούσε να παρωδεί ούτε το ύφος του αλλάζει σε σημείο που να θεωρηθεί παστίς. Δεν θα επεκταθώ καθώς θα ξεφύγω από τον στόχο που είναι η λογοτεχνική κριτική ανάγνωση. Ωστόσο, σημείωσα ορισμένα σημεία που νομίζω ότι θα βοηθήσουν στην βαθύτερη κατανόηση του βιβλίου αλλά και του ανοίγματος που κάνει ο Μοδινός με διάθεση ανανέωσης της λογοτεχνίας.  

Το πρώτο σημείο, που αφορά την ανάγνωση του βιβλίου του Μοδινού και σημείωσα από τα Παλίμψηστα, αφορά το γένος για το οποίο ο Ζεράρ Ζενέτ γράφει: «τα κείμενα μεταμφιέζονται, εναλλάσσουν και υποδύονται ρόλους, διατηρώντας κάτι από τις διεμφυλικές σχέσεις, έναν αδιόρατο ερμαφροδιτισμό ή υβριδισμό, ενίοτε δυσδιάκριτο στο γενολογικό χάρτη». Επίσης ότι «ο υπότιτλος είναι ένας είδος γενολογικού συμβολαίου». 

Το δεύτερο σημείο αφορά τον τίτλο και την προμετωπίδα τα οποία λειτουργούν ως πυξίδα οδηγώντας τον αναγνώστη σε μια αρτιότερη ανάγνωση του βιβλίου καθώς η λειτουργία όλων αυτών των συγγραφικών επιλογών περιεγράφηκε από τον Ζενέτ με τον όρο παρακειμενικότητα. 

Το νέο βιβλίο του Μοδινού φαίνεται να συνεχίζει τη στροφή στο λογοτεχνικό του έργο, το οποίο παρουσίαζε έξοχα τον τόπο στη λογοτεχνία, που ξεκίνησε με το βιβλίο του «Τελευταία Έξοδος Στυμφαλία» καταγράφοντας την κρίση στην ελληνική κοινωνία.

Αρκετά με τις «τεχνικές» παρατηρήσεις πάνω στο κείμενο. Το νέο βιβλίο του Μοδινού φαίνεται να συνεχίζει τη στροφή στο λογοτεχνικό του έργο, το οποίο παρουσίαζε έξοχα τον τόπο στη λογοτεχνία, που ξεκίνησε με το βιβλίο του Τελευταία Έξοδος Στυμφαλία καταγράφοντας την κρίση στην ελληνική κοινωνία. Ο ήρωας του βιβλίου αυτού σε έναν παραληρηματικό μονόλογο κατέγραφε με ένα ντοκουμενταρίστικο στιλ την ελληνική κοινωνία. Το πλέγμα είναι ένα είδος συνέχειας της Στυμφαλίας. Εννοώ ότι ο ήρωας εκείνου του βιβλίου θα μπορούσε να είναι ένα από τα πρόσωπα που πρωταγωνιστούν στο «θέατρο του παραλόγου» των μονολόγων του νέου βιβλίου του Μοδινού. Συγκεκριμένα ο βασικός ήρωας του βιβλίου, ο Δημήτρης Ωραιόπουλος, στον οποίο ο συγγραφέας ανέθεσε δύο μονολόγους και γύρω από τον οποίο χτίζονται οι σχέσεις όλων των άλλων προσώπων, θα μπορούσε να είναι ο ήρωας της Στυμφαλίας που εδώ δεν έχει τόσο εμφανείς τάσεις αυτοκτονίας και πεθαίνει από φυσικά αίτια.

Ο έρωτας κυριαρχεί στο βιβλίο σαν μια αυταπάτη, γνώρισμα της ρηχότητας των χαρακτήρων που αρνούνται να ωριμάσουν, χαρακτηριστικό της νεόπλουτης ελληνικής κοινωνίας την οποία κυρίως περιγράφει ο συγγραφέας. Ο θάνατος εξορκίζεται μέσα από ατέλειωτες ματαιόδοξες προσωπικές ιστορίες που όλες μαζί συνιστούν την κρίση της κρίσης. Ο Μοδινός έξοχος στις περιγραφές των τοπίων, όπως σε όλα τα βιβλία του, προσπαθεί να συγκινήσει και να συγκινηθεί από τους ήρωές του τους οποίους ταυτόχρονα ειρωνεύεται «Τα δάκρυα ρέουν ανεμπόδιστα και εν μέρει ανακουφιστικά, μιας και εμπεριέχουν το παρελθόν και την ίδια του τη διάψευση». Ο θάνατος την «ύπαρξη του οποίου αντιλαμβανόμαστε στα έξι, ίσως στα οκτώ μας, και μετά, για μια ολόκληρη ζωή, αγωνιζόμαστε με διάφορα κόλπα να τον βάλουμε σε παρένθεση, προσποιούμενοι πως απλά δεν υφίσταται» παίζει κυρίαρχο ρόλο και φαίνεται να απασχολεί ιδιαίτερα τον συγγραφέα που κρύβεται πίσω από τους μονολόγους. Η αυτοαναφορικότητα ως τεχνική δεν κρύβει πάντοτε αρκετά τον συγγραφέα.

Οι ήρωες και οι ηρωίδες των μονολόγων είναι η όψη της κρίσης όπως την έζησε η εύπορη πλευρά του πλανήτη. Είναι ίσως η εξήγηση της κρίσης  που σαν καρκίνωμα, από το οποίο πάσχουν αρκετοί ήρωες και ηρωίδες, αναπαράγει την κρίση που στηλιτεύει.

Επιστρέφοντας στον προβληματισμό μου για το είδος του βιβλίου οι μονόλογοι σε πολλά σημεία μου άφησαν την αίσθηση ότι διαβάζω πολιτική αρθρογραφία καμουφλαρισμένη σε μυθοπλασία. Ο αφηγητής με «λελογισμένη κακία» ή «λελογισμένο χιούμορ», από όποια γωνία κι αν το δει κανένας, παραθέτει καταστάσεις και πρόσωπα μερικά από τα οποία είναι αναγνωρίσιμα ή κατονομάζονται. Οι αναφορές σε γνωστά βιβλία είναι ενδιαφέρουσες όπως και η αναφορά σε κομβικά γεγονότα της ελληνικής, ευρωπαϊκής και παγκόσμιας ιστορίας. Ο μικρόκοσμος των ηρώων του Μοδινού είναι μια λογοτεχνική κατασκευή που με συναρπάζει λιγότερο από τις περιγραφές των τοπίων του, καθώς οι ήρωες είναι φτιαγμένοι μέσα σε ένα «τεχνητό» φως στον κλειστό χώρο του κειμένου το οποίο καταβάλει τον αναγνώστη, όπως και τον ήρωά του Δημήτρη Ωραιόπουλο. Οι ήρωες και οι ηρωίδες των μονολόγων είναι η όψη της κρίσης όπως την έζησε η εύπορη πλευρά του πλανήτη. Είναι ίσως η εξήγηση της κρίσης  που σαν καρκίνωμα, από το οποίο πάσχουν αρκετοί ήρωες και ηρωίδες, αναπαράγει την κρίση που στηλιτεύει. Ωστόσο, το βιβλίο μπορεί να αναγνωστεί και ως «παρά την κρίση, η ζωή συνεχίζεται». Η καθημερινότητα κυριαρχεί της κρίσης. Ένα ιδιότυπο happy end; Η λογοτεχνία που εστιάζει στην κρίση θα πρέπει να προχωρήσει σε μια αυτοκριτική ώστε να ξεπεράσει τις αγκυλώσεις που την εμποδίζουν να καταγράψει την εποχή μας που είναι επίσης εποχή καθαρής δημιουργίας.

* H ΝΟΤΑ ΧΡΥΣΙΝΑ είναι μεταφράστρια, πολιτισμολόγος.

altΤο πλέγμα
Μυθιστόρημα σε είκοσι μονολόγους
Μιχάλης Μοδινός
Καστανιώτης 2018
Σελ. 242, τιμή εκδότη €16,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΜΙΧΑΛΗ ΜΟΔΙΝΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

Για το μυθιστόρημα της Σώτης Τριανταφύλλου «Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό - Χρονικό σε πόλεις με ποτάμι» (εκδ. Πατάκη). Η κεντρική φωτογραφία, που κοσμεί το εξώφυλλο, είναι του Στάνλεϊ Κιούμπρικ.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«… άμμος» του Μιχάλη Μακρόπουλου (κριτική) – Memento mori

«… άμμος» του Μιχάλη Μακρόπουλου (κριτική) – Memento mori

Για τη νουβέλα του Μιχάλη Μακρόπουλου «...Άμμος» (εκδ. Κίχλη). 

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Ένας θολός ουρανός, η θάλασσα σαν μια θαμπή μεμβράνη, όλο το σκηνικό εκτεθειμένο σε έναν εμμονικό νοτιά, που όλα τα μεταπλάθει ...

«Τώρα είναι μετά» του Γιάννη Γαβαλά (κριτική) – Η αναζήτηση του καλού μέσα στο παράδοξο

«Τώρα είναι μετά» του Γιάννη Γαβαλά (κριτική) – Η αναζήτηση του καλού μέσα στο παράδοξο

Για το μυθιστόρημα του Γιάννη Γαβαλά «Τώρα είναι μετά» (εκδ. Ροδακιό). 

Γράφει η Ζέτα Κουντούρη 

Αυτοτοσαρκασμός και λεπτή ειρωνεία διατρέχουν το μυθιστόρημα του Γιάννη Γαβαλά με τον παράξενο τίτλο ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

O Μπενχαμίν Λαμπατούτ στη Στέγη: «Όλοι οι αγαπημένοι μου δημιουργοί πέθαναν φτωχοί και μόνοι, οπότε κάτι κάνω λάθος»

O Μπενχαμίν Λαμπατούτ στη Στέγη: «Όλοι οι αγαπημένοι μου δημιουργοί πέθαναν φτωχοί και μόνοι, οπότε κάτι κάνω λάθος»

Ο Χιλιανός συγγραφέας Μπενχαμίν Λαμπατούτ (Benjamín Labatut) μίλησε χθες με την Αφροδίτη Παναγιωτάκου, Καλλιτεχνική Διευθύντρια του Ιδρύματος Ωνάση, στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης. Τα βιβλία του συγγραφέα, που ήταν διαθέσιμα στο φουαγιέ του ισογείου της Στέγης, κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Δώμα.

...
«Τα καταστρέψατε όλα» της Λάρα Καλέγια (προδημοσίευση)

«Τα καταστρέψατε όλα» της Λάρα Καλέγια (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη βραβευμένη με το «Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUPL) 2021» συλλογή διηγημάτων της Μαλτέζας συγγραφέως Λάρα Καλέγια (Lara Calleja) «Τα καταστρέψατε όλα» (μτφρ. Βίκυ Πορφυρίδου), η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: ...

«Ηθοποιός» της Αν Ένραϊτ (κριτική) – Κόρη που μεγαλώνει στη σκιά μιας μητέρας σταρ

«Ηθοποιός» της Αν Ένραϊτ (κριτική) – Κόρη που μεγαλώνει στη σκιά μιας μητέρας σταρ

Για το μυθιστόρημα της Αν Ένραϊτ (Anne Enright) «Ηθοποιός» (μτφρ. Μαρία Φακίνου, εκδ. Καστανιώτη). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «Sunset Boulevard» του Μπίλι Γουάιλντερ.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα καταστρέψατε όλα» της Λάρα Καλέγια (προδημοσίευση)

«Τα καταστρέψατε όλα» της Λάρα Καλέγια (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη βραβευμένη με το «Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUPL) 2021» συλλογή διηγημάτων της Μαλτέζας συγγραφέως Λάρα Καλέγια (Lara Calleja) «Τα καταστρέψατε όλα» (μτφρ. Βίκυ Πορφυρίδου), η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: ...

«Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα-φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 - 1991» του Αχιλλέα Σύρμου (προδημοσίευση)

«Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα-φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 - 1991» του Αχιλλέα Σύρμου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την εισαγωγή της μελέτης του Αχιλλέα Σύρμου «Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα–φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 – 1991», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λένας Κορομηλά «Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ιωλκός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στο τρένο; είπες.

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Τέσσερις πρόσφατες ποιητικές συλλογές που ξεχωρίζουν

Τι διαβάζουμε τώρα; Τέσσερις πρόσφατες ποιητικές συλλογές που ξεχωρίζουν

Τέσσερις ενδιαφέρουσες ποιητικές συλλογές από την περισσότερο ή λιγότερο πρόσφατη εκδοτική σοδειά. Τρία έργα από δόκιμους δημιουργούς και ένα αξιοπρόσεκτο ντεμπούτο.

Γράφει ο Γιώργος Δρίτσας 

...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα κλασικά και σύγχρονα μυθιστορήματα μεταφρασμένης λογοτεχνίας

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα κλασικά και σύγχρονα μυθιστορήματα μεταφρασμένης λογοτεχνίας

Σταντάλ, Φώκνερ, Έσσε, αλλά και σύγχρονες φωνές συγκροτούν μια δεκάδα βιβλίων που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και που αξίζει να διαβάσουμε. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ