Amanda Michalopoulou700 b

Για το μυθιστόρημα της Αμάντας Μιχαλοπούλου «Μπαρόκ» (εκδ. Καστανιώτη).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Αυτό που στη ζωή ή στη λογοτεχνία ονομάζουμε «χρονολογική σειρά» είναι σχεδόν πάντα η γραμμική πορεία από το παρελθόν στο παρόν και στο μέλλον. Είναι μια σύλληψη του χρόνου που συνεπάγεται την ευθεία πορεία του προς μια μόνο κατεύθυνση, σε μια μη αναστρέψιμη τάξη, και προ Αϊνστάιν θεωρούνταν ότι κινείται με σταθερό ρυθμό. Αν όμως δεχτούμε ως κέντρο τον άνθρωπο και το σήμερα, η σκέψη μας προχωρά απ' αυτό το σημείο τόσο προς τα πίσω με αναμνήσεις κι αναδρομές όσο και προς τα μπροστά με ελπίδες, φιλοδοξίες και προλήψεις. Επομένως, το φάσμα μιας ζωής θεωρείται και αναθεωρείται από το παροντικό «τώρα» σταδιακά προς το παρελθοντικό «τότε».

Αυτή η «ανάποδη» αίσθηση του χρόνου έχει αξιοποιηθεί από τη λογοτεχνία. Ενδεικτικά αναφέρω το μυθιστόρημα «Στα ψέματα παίζαμε» (2005) του Δημήτρη Μίγγα, όπου μια παρέα ανδρών παρακολουθούν τους τελικούς του Μουντιάλ (και μαζί τη ζωή τους), ξεκινώντας από το 2002 κι αναπλέοντας μέχρι το 1970. Το ίδιο κάνει κι εδώ η Αμάντα Μιχαλοπούλου, η οποία αντικρύζει τη ζωή από το σήμερα και με μια αλυσίδα βιωμάτων οδηγεί τον αναγνώστη προς τις πηγές της. Μια ανάποδη δηλαδή αυτοβιογραφία. Τι θα γίνει λοιπόν στην αρχή;

Ο χρόνος δεν χωρίζεται σε ισομερή τμήματα, η αιτιώδης σχέση συχνά απουσιάζει αλλά ενίοτε υπονοείται, η πραγματικότητα λιώνει μέσα στη μυθοπλαστική χοάνη.

Ας δούμε καταρχάς τον τρόπο σύνθεσης. Πενήντα σπονδυλωτά κεφάλαια, σχετικά αυτόνομα, γραμμένα άλλοτε σε τρίτο πρόσωπο, άλλοτε σε πρώτο πρόσωπο από την αφηγήτρια-συγγραφέα-αυτοβιογραφούμενη αλλά και σε δεύτερο, προς πρόσωπα που σημάδεψαν τη ζωή της. Ο χρόνος δεν χωρίζεται σε ισομερή τμήματα, η αιτιώδης σχέση συχνά απουσιάζει αλλά ενίοτε υπονοείται, η πραγματικότητα λιώνει μέσα στη μυθοπλαστική χοάνη. Η γραφή συναιρεί την εξομολόγηση και τον διάλογο, τον αναστοχασμό και την αφήγηση, τη ζεστή αίσθηση της ζωής και την «περίθλιψη» του θανάτου. Κάθε κεφάλαιο κι ένα περιστατικό, που εξιστορείται με το νότισμα που άφησε στην ψυχή της συγγραφέως ή με την πατίνα που θέλει να του δώσει η δημιουργική της πένα.

Θα μπορούσε αυτή η πενηνταδυάχρονη ζωή να συνοψιστεί σε πέντε (ανα)γεννήσεις: το 2015 όταν η συγγραφέας εγχειρίστηκε στο αριστερό στήθος της, το 2002 όταν γέννησε την κόρη της, το 1995 όταν έγραψε το πρώτο της μυθιστόρημα, το 1992 όταν ήρθε ο έρωτας και το 1966 όταν γεννήθηκε σε ένα αθηναϊκό μαιευτήριο. Ή θα μπορούσε να οργανωθεί με βάση τα βιβλία της, από το «Γιάντες» το 1996 και τα υπόλοιπα επτά μυθιστορήματα (του «Μπαρόκ» συμπεριλαμβανομένου) μέχρι τις συλλογές διηγημάτων και τις συμμετοχές της σε συνεργατικούς τόμους. Ή πιο γενικά, θα μπορούσε να διαβαστεί με βάση τις δύο φάσεις αυτής της αυτοβιογραφίας, αφενός της φάσης του κοσμοπολιτισμού και της διεθνούς παρουσίας κι αφετέρου της φάσης της προετοιμασίας μέσα τα σύνορα της Ελλάδας. Αναγνωστικά η πρώτη είναι πολύ πιο ενδιαφέρουσα από τη δεύτερη.

Τι μας λέει αυτή η βιογραφία για τη εν μυθοπλασία βιογραφούμενη; Πρόκειται για μια κοσμοπολίτισσα συγγραφέα, που ξεκίνησε ως δημοσιογράφος με σπουδές στη γαλλική φιλολογία και τη δημοσιογραφία. Η φυγή της από την Ελλάδα για το Βερολίνο δεν ήταν η μόνη, καθώς η πρωταγωνίστρια έμεινε κατά καιρούς σε διάφορες πόλεις, είτε για πολύ, όπως στο Παρίσι, είτε για λιγότερο, όπως στη Σαγκάη, το Όλμπανι και αλλού. Η γνωριμία της με αλλοεθνείς και τη νοοτροπία τους ή με συγγραφείς ανά τον κόσμο τονίζει τη διεθνιστική ματιά που ταιριάζει σε μια ευρειών αντιλήψεων λογοτέχνιδα. Και μαζί η ανθρώπινη πλευρά της που αναδεικνύει ανασφάλειες, μικρές καθημερινές συνήθειες, σοφά δοσμένα λάθη, φιλίες κι οικογενειακές σχέσεις.

Η αυτοβιογράφος χρησιμοποιεί το εγώ μυθιστορηματικά, το βλέπει μέσα από καθρέφτες, το ωραιοποιεί και συνάμα το τσαλακώνει...

Τι μας λέει, ταυτόχρονα, αυτή η βιογραφία για την εν μυθοπλασία βιογράφο; Πώς έχει την ανάγκη να περιαυτολογήσει, κυριολεκτικά και μεταφορικά, να δει τον εαυτό της σε βάθος χρόνου, να ιχνηλατήσει την πορεία της ώς τώρα. Ο ναρκισσισμός των αυτοβιογράφων άλλοτε φαίνεται ωμά κι άλλοτε υπονοείται, όταν κρύβουν το εγώ μέσα σε αφηγηματικά τεχνάσματα και διαθλάσεις. Εδώ η αυτοβιογράφος χρησιμοποιεί το εγώ μυθιστορηματικά, το βλέπει μέσα από καθρέφτες, το ωραιοποιεί και συνάμα το τσαλακώνει, το αφήνει να φανεί μεγάλο μέσα στην ταπεινότητα των καθημερινών στιγμών και το δοκιμάζει στις ποικίλες φάσεις της ζωής του.

Το πολλαπλό παιχνίδι με την αυτοβιογραφία και το εγώ ταλαντώνεται ανάμεσα στις αποκρύψεις και τις παραδοχές, τις ρητές αφηγήσεις και τους εξωραϊσμούς. Απ' την μια, λέει κάπου «της εξήγησα ότι δεν γράφω ποτέ αυτοβιογραφικά κείμενα», ενώ η Αμ. Μιχαλοπούλου το κάνει σε πολλά από τα βιβλία της, κι απ' την άλλη, «η αυτοβιογραφία είναι το πρόσχημα. Εγώ –μα δεν θα είμαι εγώ. Ή, μάλλον, θα είμαι ακόμα περισσότερο εγώ, επειδή δεν έχω απαλλαγεί από τον εαυτό μου». Το πολλαπλό παιχνίδι με τον εαυτό παίζεται στις ποικίλες έδρες ενός πολυεπίπεδου αφηγηματικού σώματος: από την τριτοπρόσωπη ουδέτερη αφήγηση μέχρι τις επιστολές κι από την ημερολογιακή εξομολόγηση έως τον θεατρικό διάλογο. Κάθε κεφάλαιο δοκιμάζει και μια προσέγγιση του εαυτού με διαφορετικούς κώδικες όσον αφορά στον πομπό και τον δέκτη, αν και το ύφος γενικά είναι το ίδιο.

Αυτό βέβαια που δίνει λογοτεχνική υπόσταση στην αυτοβιογραφία, πέρα από τις ενδιαφέρουσες αφηγηματικές επιλογές, είναι η γλώσσα της Αμ. Μιχαλοπούλου. Η συγγραφέας πιάνει τη βιωμένη πραγματικότητα και την ξαναστήνει με ζεστή γραφή, απλή όσο και ελαφρά λοξή, που στέκεται στο μικρό και το αναδεικνύει, που βρίσκει μέσα σ' αυτό ποιητικές εκδοχές, που διανθίζει το γίγνεσθαι με διακειμενικές παραπομπές, που μετουσιώνει μια ζωή σε μυθοπλασία μέσα από την απλοϊκά μαγική της δύναμη.

 * Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.

michalopoulouΜπαρόκ
Αμάντα Μιχαλοπούλου
Καστανιώτης 2018
Σελ. 352, τιμή € 18,00 

politeia link more

 

 

 

 

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΑΜΑΝΤΑΣ ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

Για το βιβλίο του Θανάση Σκρουμπέλου «Σα μαγεμένο το μυαλό μου – Ιστορίες και εικόνες, ταξίμια της λαϊκής ψυχής» (εκδ. Τόπος). Κεντρική εικόνα: Ο Βασίλης Αυλωνίτης από την ταινία «Ο θησαυρός του μακαρίτη» (1959) σε σενάριο και σκηνοθεσία του Νίκου Τσιφόρου.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης ...

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

Για τη συλλογή διηγημάτων του Αχιλλέα ΙΙΙ «Τέλος πάντων» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: από την ταινία «Αιώνια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού» του Michel Gondry.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Τέλος ατελεύτητο για κάτι που ουδείς ...

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

Για το μυθιστόρημα του Μιχάλη Μαλανδράκη «Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» (εκδ. Πόλις). Κεντρική εικόνα: φωτογραφία από το Σεράγεβο.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Λένε ότι ένας δημοσιογράφος πρέπει «να κρατάει απόσταση απ’ όλα...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

Λάβαμε από τον Διονύση Χαριτόπουλο την παρακάτω επιστολή, σχετικά με την επιλογή κριτικών κειμένων του Κωστή Παπαγιώργη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη με τον τίτλο «Κωστής Παπαγιώργης: Τα βιβλία των άλλων 1, Έλληνες συγγραφείς», το 2020. 

Επιμέλεια: Book Press

...
«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Επιλέξαμε 21 βιβλία ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Οι πρώτοι μήνες του 2024 έχουν φέρει πολλά και καλά βιβλία πεζογραφίας. Κι αν ο μέσος αναγνώστης βρίσκεται στην καλύτερη περίπτωση σε σύγχυση, στη χειρότερη σε άγχ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ