alt

Για το μυθιστόρημα της Δήμητρας Κολλιάκου «Αλφαβητάρι εντόμων» (εκδ. Πατάκη).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Τα έντομα, αυτά τα αφανή ζώα που όμως κατακλύζουν τη γη, είναι ένα ολόκληρο πεδίο σημείων, τα οποία μπορεί να σημάνουν καθημερινές ιστορίες ή να οδηγούν σε διακειμενικές παραπομπές και μυθολογικά πρότυπα ή ιστορικά στιγμιότυπα. Κι αν ψάξει κανείς στη λογοτεχνία, ναι μεν θα βρει συγγραφείς και δραματουργούς που χρησιμοποίησαν το έντομο ως βάση των έργων τους (η μύγα στο Μυίας εγκώμιον του Λουκιανού και στον Βασιλιά των μυγών του Ουίλιαμ Γκόλντινγκ, η κατσαρίδα στη Μεταμόρφωση του Φραντς Κάφκα και στο Τα κατά Α.Γ. πάθη της Κλαρίσε Λισπέκτορ, οι πεταλούδες στον Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ, οι σφήκες στο ομώνυμο έργο του Αριστοφάνη, η μέλισσα στις Μέλισσες ιέρειες της Χαράς Νικολακοπούλου κ.ά.), αλλά τελικά η παρουσία τους δεν κρίνεται τόσο εκτεταμένη. Στη μυθολογία και στη λαϊκή σοφία, αντίθετα, τα έντομα αποκτούν συμβολικές διαστάσεις από τον σκαραβαίο στην αρχαία Αίγυπτο ώς την Αθηνά και τη διαμάχη της με την Αράχνη κι από τους αισώπειους μύθους με τον μέρμηγκα και τον τζίτζικα μέχρι τις λαϊκές αντιλήψεις που τα περιλαμβάνουν σε παροιμίες, ήθη και έθιμα, αντιλήψεις και προλήψεις.

Η Δήμητρα Κολλιάκου αξιοποιεί το μεγάλο τους πλήθος, την παρουσία τους σε πλείστα όσα γεγονότα της ζωής μας και τις διακειμενικές προεκτάσεις τους για να γράψει είκοσι τέσσερα διηγήματα. Διηγήματα; Εν πρώτοις ναι, γιατί αποτελούν αυτόνομες ιστορίες με τη δική τους πλοκή.

Η Δήμητρα Κολλιάκου αξιοποιεί το μεγάλο τους πλήθος, την παρουσία τους σε πλείστα όσα γεγονότα της ζωής μας και τις διακειμενικές προεκτάσεις τους για να γράψει είκοσι τέσσερα διηγήματα. Διηγήματα; Εν πρώτοις ναι, γιατί αποτελούν αυτόνομες ιστορίες με τη δική τους πλοκή. Αλλά συνάμα η ομόθεμη υφή τους και ο συμβολικός χαρακτήρας της χρήσης των εντόμων οικοδομούν γέφυρες μεταξύ τους και υποβάλλουν την αίσθηση ότι το σύνολο αποτελεί ένα πολύπτυχο εντομολογικής ανθρωπολογίας.

Μ’ αυτή τη μαγιά και μ’ αυτό το σκεπτικό, η συγγραφέας στήνει μικρές ιστορίες, οι οποίες μπολιάζουν το καθημερινό με το συμβολικό. Το πιο πετυχημένο από την άποψη αυτή διήγημα είναι η «Κατσαρίδα», όπου το πρωταγωνιστικό ζευγάρι στη μετακόμισή του συναντά την ιταλίδα γειτόνισσα, την Κιάρα, η οποία πάσχει από καρκίνο, ενώ γύρω τους σκάνε οι ειδήσεις για τις τρομοκρατικές επιθέσεις στη Γαλλία και το Βέλγιο το 2015. Έτσι, η ανθρώπινη φθαρτότητα, ο θάνατος που δρέπει ζωές δεξιά και αριστερά, ο τρόμος κ.λπ. αντιπαραβάλλεται με την ανθεκτικότητα της κατσαρίδας, που ως γνωστόν θα επιζήσει ακόμα και σε πυρηνική έκρηξη. «Εμείς θα συνεχίσουμε να ζούμε με τον τρόπο που θέλουμε» λέει σε κάποιο σημείο, δίνοντας το στίγμα της ζωής που αντέχει, που ξεπερνά δυσκολίες και που τραβά τον δρόμο της πάνω από το φθαρτό της σαρκίο.

alt
Η Δήμητρα Κολλιάκου

Αν παραμερίσει κανείς το ύφος της Δήμητρας Κολλιάκου, που δεν κορυφώνεται, δεν ξεφεύγει από τον επίπεδο τρόπο γραφής και δεν αιφνιδιάζει, αν προσπεράσει μερικές αβαρίες ως προς τον συνδυασμό του αλφάβητου με τα έντομα, το Αλφαβητάρι εντόμων είναι το πιο ώριμο βιβλίο της συγγραφέως.

Τα εκτενέστερα διηγήματα διακρίνονται από την πολυπλοκότητα του μυθιστορήματος. Κι αυτό συμβαίνει γιατί κάτω από μια επιφάνεια καθημερινών ιστοριών υπάρχει μια ολόκληρη γαλαρία θεμάτων, τόσο της ιδιωτικής όσο και της κοινωνικής ζωής. Λ.χ. στο «Ωρολόγιο του θανάτου», κοινώς «σαράκι», ένας κάθετος άξονας βυθομετρά όχι μόνο τη μοναξιά του Μπεν Αντάμ, που έχασε τη σύζυγό του, αλλά και την ηθελημένη μοναχικότητα της σκωτσέζας μοναχής Εντμέ, όπως και την αποτυχία στην «αποστολή» της αφηγήτριας που δεν έχει κάνει παιδιά. Σ’ αυτό το τριστρωματικό μασίφ εντοπίζονται ρόζοι και ξύλινες επιφάνειες, όπως ο θείος ή ο ανθρώπινος έρωτας, τα γηρατειά, ο μοναχισμός κ.λπ., που μόνες τους ή κολλημένες μεταξύ τους διαπερνιούνται από το σαράκι και αποκαλύπτουν το βάθος τους.

Αν παραμερίσει κανείς το ύφος της Δήμητρας Κολλιάκου, που δεν κορυφώνεται, δεν ξεφεύγει από τον επίπεδο τρόπο γραφής και δεν αιφνιδιάζει, αν προσπεράσει μερικές αβαρίες ως προς τον συνδυασμό του αλφάβητου με τα έντομα, το Αλφαβητάρι εντόμων είναι το πιο ώριμο βιβλίο της συγγραφέως. Έχει γραφτεί πάνω σε μια έξυπνη ιδέα κι απαρτίζεται από κείμενα με βάθος και πολυστρωμάτωση, συμβολισμούς (ανοιχτές αναγνώσεις για το τι συμβολίζουν λ.χ. ο σκορπιός και η πυγολαμπίδα στα αντίστοιχα διηγήματα) και διακειμενικές νύξεις, σύνδεση του ιδιωτικού με το κοινωνικό, αλληλένδετες ιστορίες που κουμπώνει η μία στην άλλη με εύστοχο τρόπο κ.λπ. Κάθε διήγημα είναι ένας κύβος του Ρούμπικ, που γυρνάει πάνω στον άξονά του κι αποκαλύπτει σχέσεις, συνδέσεις και στρώματα, όλα χυμένα στο καλούπι του εντόμου που τα κανοναρχεί.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.

altΑλφαβητάρι εντόμων
Δήμητρα Κολλιάκου
Πατάκης 2018
Σελ. 416, τιμή εκδότη €16,60

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΑΣ ΚΟΛΛΙΑΚΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Σχέσεις εξουσίας, στάσεις υποταγής

Σχέσεις εξουσίας, στάσεις υποταγής

Για τη νουβέλα του Χρήστου Χρυσόπουλου «Η γη του θυμού» (εκδ. Νεφέλη).

Tου Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Η γραφή του Χρήστου Χρυσόπουλου είναι ενίοτε λογοκρατο...

Μέσα συγκοινωνίας: εντός και εκτός του λογοτεχνικού χωροχρόνου

Μέσα συγκοινωνίας: εντός και εκτός του λογοτεχνικού χωροχρόνου

Όταν σύγχρονοι Έλληνες πεζογράφοι αναζητούν έμπνευση στα μέσα μαζικής συγκοινωνίας.

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Όταν η λογοτεχνία παίρνει τα μέσα μαζι...

Έντομα και άνθρωποι υπό το φως των λέξεων

Έντομα και άνθρωποι υπό το φως των λέξεων

Για το μυθιστόρημα της Δήμητρας Κολλιάκου «Αλφαβητάρι εντόμων» (εκδ. Πατάκη).

Του Διονύση Μαρίνου

To 1987, σε ένα εκτενές άρθρο που δημοσιεύτηκε στο περ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Δημοσιοποιήθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ.

Επιμέλεια: Book Press

Δημοσιοποιείται η λίστα των φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ, υπό την Αιγίδα της Α.Ε. ...

Το «Εργαζόμενο αγόρι» της Λένας Διβάνη στην ευρωπαϊκή λίστα προτεινόμενων βιβλίων του Readers of Europe 2023

Το «Εργαζόμενο αγόρι» της Λένας Διβάνη στην ευρωπαϊκή λίστα προτεινόμενων βιβλίων του Readers of Europe 2023

Το «Εργαζόμενο αγόρι» της Λένας Διβάνη προτείνεται για την ευρωπαϊκή λίστα βιβλίων της Ευρωπαϊκής Βιβλιοθήκης Readers of Europe για το 2023.

Επιμέλεια: Book Press

Το ...

«Ο Νίκος Καζαντζάκης και οι Έλληνες ομότεχνοί του: Αλληλεπιδράσεις, συνάφειες και διαφωνίες» – Συνέδριο στο Γαλλικό Ινστιτούτο

«Ο Νίκος Καζαντζάκης και οι Έλληνες ομότεχνοί του: Αλληλεπιδράσεις, συνάφειες και διαφωνίες» – Συνέδριο στο Γαλλικό Ινστιτούτο

Με αφορμή τη συμπλήρωση 140 χρόνων από τη γέννηση του Νίκου Καζαντζάκη, θα διεξαχθεί το Επιστημονικό Συνέδριο με θέμα «Ο Νίκος Καζαντζάκης και οι Έλληνες ομότεχνοί του: Αλληλεπιδράσεις, συνάφειες και διαφωνίες» στις 10 και 11 Ιουνίου, στο Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος.

Επιμέλεια: ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Κανείς δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημά σου, αν δεν κάνεις ο ίδιος την αρχή για να βοηθήσεις τον εαυτό σου. Είκοσι επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις βιβλίων αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης από τους επαγγελματίες του είδους.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ