alt

Για το μυθιστόρημα της Δήμητρας Κολλιάκου «Αλφαβητάρι εντόμων» (εκδ. Πατάκη).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Τα έντομα, αυτά τα αφανή ζώα που όμως κατακλύζουν τη γη, είναι ένα ολόκληρο πεδίο σημείων, τα οποία μπορεί να σημάνουν καθημερινές ιστορίες ή να οδηγούν σε διακειμενικές παραπομπές και μυθολογικά πρότυπα ή ιστορικά στιγμιότυπα. Κι αν ψάξει κανείς στη λογοτεχνία, ναι μεν θα βρει συγγραφείς και δραματουργούς που χρησιμοποίησαν το έντομο ως βάση των έργων τους (η μύγα στο Μυίας εγκώμιον του Λουκιανού και στον Βασιλιά των μυγών του Ουίλιαμ Γκόλντινγκ, η κατσαρίδα στη Μεταμόρφωση του Φραντς Κάφκα και στο Τα κατά Α.Γ. πάθη της Κλαρίσε Λισπέκτορ, οι πεταλούδες στον Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ, οι σφήκες στο ομώνυμο έργο του Αριστοφάνη, η μέλισσα στις Μέλισσες ιέρειες της Χαράς Νικολακοπούλου κ.ά.), αλλά τελικά η παρουσία τους δεν κρίνεται τόσο εκτεταμένη. Στη μυθολογία και στη λαϊκή σοφία, αντίθετα, τα έντομα αποκτούν συμβολικές διαστάσεις από τον σκαραβαίο στην αρχαία Αίγυπτο ώς την Αθηνά και τη διαμάχη της με την Αράχνη κι από τους αισώπειους μύθους με τον μέρμηγκα και τον τζίτζικα μέχρι τις λαϊκές αντιλήψεις που τα περιλαμβάνουν σε παροιμίες, ήθη και έθιμα, αντιλήψεις και προλήψεις.

Η Δήμητρα Κολλιάκου αξιοποιεί το μεγάλο τους πλήθος, την παρουσία τους σε πλείστα όσα γεγονότα της ζωής μας και τις διακειμενικές προεκτάσεις τους για να γράψει είκοσι τέσσερα διηγήματα. Διηγήματα; Εν πρώτοις ναι, γιατί αποτελούν αυτόνομες ιστορίες με τη δική τους πλοκή.

Η Δήμητρα Κολλιάκου αξιοποιεί το μεγάλο τους πλήθος, την παρουσία τους σε πλείστα όσα γεγονότα της ζωής μας και τις διακειμενικές προεκτάσεις τους για να γράψει είκοσι τέσσερα διηγήματα. Διηγήματα; Εν πρώτοις ναι, γιατί αποτελούν αυτόνομες ιστορίες με τη δική τους πλοκή. Αλλά συνάμα η ομόθεμη υφή τους και ο συμβολικός χαρακτήρας της χρήσης των εντόμων οικοδομούν γέφυρες μεταξύ τους και υποβάλλουν την αίσθηση ότι το σύνολο αποτελεί ένα πολύπτυχο εντομολογικής ανθρωπολογίας.

Μ’ αυτή τη μαγιά και μ’ αυτό το σκεπτικό, η συγγραφέας στήνει μικρές ιστορίες, οι οποίες μπολιάζουν το καθημερινό με το συμβολικό. Το πιο πετυχημένο από την άποψη αυτή διήγημα είναι η «Κατσαρίδα», όπου το πρωταγωνιστικό ζευγάρι στη μετακόμισή του συναντά την ιταλίδα γειτόνισσα, την Κιάρα, η οποία πάσχει από καρκίνο, ενώ γύρω τους σκάνε οι ειδήσεις για τις τρομοκρατικές επιθέσεις στη Γαλλία και το Βέλγιο το 2015. Έτσι, η ανθρώπινη φθαρτότητα, ο θάνατος που δρέπει ζωές δεξιά και αριστερά, ο τρόμος κ.λπ. αντιπαραβάλλεται με την ανθεκτικότητα της κατσαρίδας, που ως γνωστόν θα επιζήσει ακόμα και σε πυρηνική έκρηξη. «Εμείς θα συνεχίσουμε να ζούμε με τον τρόπο που θέλουμε» λέει σε κάποιο σημείο, δίνοντας το στίγμα της ζωής που αντέχει, που ξεπερνά δυσκολίες και που τραβά τον δρόμο της πάνω από το φθαρτό της σαρκίο.

alt
Η Δήμητρα Κολλιάκου

Αν παραμερίσει κανείς το ύφος της Δήμητρας Κολλιάκου, που δεν κορυφώνεται, δεν ξεφεύγει από τον επίπεδο τρόπο γραφής και δεν αιφνιδιάζει, αν προσπεράσει μερικές αβαρίες ως προς τον συνδυασμό του αλφάβητου με τα έντομα, το Αλφαβητάρι εντόμων είναι το πιο ώριμο βιβλίο της συγγραφέως.

Τα εκτενέστερα διηγήματα διακρίνονται από την πολυπλοκότητα του μυθιστορήματος. Κι αυτό συμβαίνει γιατί κάτω από μια επιφάνεια καθημερινών ιστοριών υπάρχει μια ολόκληρη γαλαρία θεμάτων, τόσο της ιδιωτικής όσο και της κοινωνικής ζωής. Λ.χ. στο «Ωρολόγιο του θανάτου», κοινώς «σαράκι», ένας κάθετος άξονας βυθομετρά όχι μόνο τη μοναξιά του Μπεν Αντάμ, που έχασε τη σύζυγό του, αλλά και την ηθελημένη μοναχικότητα της σκωτσέζας μοναχής Εντμέ, όπως και την αποτυχία στην «αποστολή» της αφηγήτριας που δεν έχει κάνει παιδιά. Σ’ αυτό το τριστρωματικό μασίφ εντοπίζονται ρόζοι και ξύλινες επιφάνειες, όπως ο θείος ή ο ανθρώπινος έρωτας, τα γηρατειά, ο μοναχισμός κ.λπ., που μόνες τους ή κολλημένες μεταξύ τους διαπερνιούνται από το σαράκι και αποκαλύπτουν το βάθος τους.

Αν παραμερίσει κανείς το ύφος της Δήμητρας Κολλιάκου, που δεν κορυφώνεται, δεν ξεφεύγει από τον επίπεδο τρόπο γραφής και δεν αιφνιδιάζει, αν προσπεράσει μερικές αβαρίες ως προς τον συνδυασμό του αλφάβητου με τα έντομα, το Αλφαβητάρι εντόμων είναι το πιο ώριμο βιβλίο της συγγραφέως. Έχει γραφτεί πάνω σε μια έξυπνη ιδέα κι απαρτίζεται από κείμενα με βάθος και πολυστρωμάτωση, συμβολισμούς (ανοιχτές αναγνώσεις για το τι συμβολίζουν λ.χ. ο σκορπιός και η πυγολαμπίδα στα αντίστοιχα διηγήματα) και διακειμενικές νύξεις, σύνδεση του ιδιωτικού με το κοινωνικό, αλληλένδετες ιστορίες που κουμπώνει η μία στην άλλη με εύστοχο τρόπο κ.λπ. Κάθε διήγημα είναι ένας κύβος του Ρούμπικ, που γυρνάει πάνω στον άξονά του κι αποκαλύπτει σχέσεις, συνδέσεις και στρώματα, όλα χυμένα στο καλούπι του εντόμου που τα κανοναρχεί.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.

altΑλφαβητάρι εντόμων
Δήμητρα Κολλιάκου
Πατάκης 2018
Σελ. 416, τιμή εκδότη €16,60

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΑΣ ΚΟΛΛΙΑΚΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Σχέσεις εξουσίας, στάσεις υποταγής

Σχέσεις εξουσίας, στάσεις υποταγής

Για τη νουβέλα του Χρήστου Χρυσόπουλου «Η γη του θυμού» (εκδ. Νεφέλη).

Tου Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Η γραφή του Χρήστου Χρυσόπουλου είναι ενίοτε λογοκρατο...

Μέσα συγκοινωνίας: εντός και εκτός του λογοτεχνικού χωροχρόνου

Μέσα συγκοινωνίας: εντός και εκτός του λογοτεχνικού χωροχρόνου

Όταν σύγχρονοι Έλληνες πεζογράφοι αναζητούν έμπνευση στα μέσα μαζικής συγκοινωνίας.

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Όταν η λογοτεχνία παίρνει τα μέσα μαζι...

Έντομα και άνθρωποι υπό το φως των λέξεων

Έντομα και άνθρωποι υπό το φως των λέξεων

Για το μυθιστόρημα της Δήμητρας Κολλιάκου «Αλφαβητάρι εντόμων» (εκδ. Πατάκη).

Του Διονύση Μαρίνου

To 1987, σε ένα εκτενές άρθρο που δημοσιεύτηκε στο περ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ