alt

Για το μυθιστόρημα της Δήμητρας Κολλιάκου «Αλφαβητάρι εντόμων» (εκδ. Πατάκη).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Τα έντομα, αυτά τα αφανή ζώα που όμως κατακλύζουν τη γη, είναι ένα ολόκληρο πεδίο σημείων, τα οποία μπορεί να σημάνουν καθημερινές ιστορίες ή να οδηγούν σε διακειμενικές παραπομπές και μυθολογικά πρότυπα ή ιστορικά στιγμιότυπα. Κι αν ψάξει κανείς στη λογοτεχνία, ναι μεν θα βρει συγγραφείς και δραματουργούς που χρησιμοποίησαν το έντομο ως βάση των έργων τους (η μύγα στο Μυίας εγκώμιον του Λουκιανού και στον Βασιλιά των μυγών του Ουίλιαμ Γκόλντινγκ, η κατσαρίδα στη Μεταμόρφωση του Φραντς Κάφκα και στο Τα κατά Α.Γ. πάθη της Κλαρίσε Λισπέκτορ, οι πεταλούδες στον Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ, οι σφήκες στο ομώνυμο έργο του Αριστοφάνη, η μέλισσα στις Μέλισσες ιέρειες της Χαράς Νικολακοπούλου κ.ά.), αλλά τελικά η παρουσία τους δεν κρίνεται τόσο εκτεταμένη. Στη μυθολογία και στη λαϊκή σοφία, αντίθετα, τα έντομα αποκτούν συμβολικές διαστάσεις από τον σκαραβαίο στην αρχαία Αίγυπτο ώς την Αθηνά και τη διαμάχη της με την Αράχνη κι από τους αισώπειους μύθους με τον μέρμηγκα και τον τζίτζικα μέχρι τις λαϊκές αντιλήψεις που τα περιλαμβάνουν σε παροιμίες, ήθη και έθιμα, αντιλήψεις και προλήψεις.

Η Δήμητρα Κολλιάκου αξιοποιεί το μεγάλο τους πλήθος, την παρουσία τους σε πλείστα όσα γεγονότα της ζωής μας και τις διακειμενικές προεκτάσεις τους για να γράψει είκοσι τέσσερα διηγήματα. Διηγήματα; Εν πρώτοις ναι, γιατί αποτελούν αυτόνομες ιστορίες με τη δική τους πλοκή.

Η Δήμητρα Κολλιάκου αξιοποιεί το μεγάλο τους πλήθος, την παρουσία τους σε πλείστα όσα γεγονότα της ζωής μας και τις διακειμενικές προεκτάσεις τους για να γράψει είκοσι τέσσερα διηγήματα. Διηγήματα; Εν πρώτοις ναι, γιατί αποτελούν αυτόνομες ιστορίες με τη δική τους πλοκή. Αλλά συνάμα η ομόθεμη υφή τους και ο συμβολικός χαρακτήρας της χρήσης των εντόμων οικοδομούν γέφυρες μεταξύ τους και υποβάλλουν την αίσθηση ότι το σύνολο αποτελεί ένα πολύπτυχο εντομολογικής ανθρωπολογίας.

Μ’ αυτή τη μαγιά και μ’ αυτό το σκεπτικό, η συγγραφέας στήνει μικρές ιστορίες, οι οποίες μπολιάζουν το καθημερινό με το συμβολικό. Το πιο πετυχημένο από την άποψη αυτή διήγημα είναι η «Κατσαρίδα», όπου το πρωταγωνιστικό ζευγάρι στη μετακόμισή του συναντά την ιταλίδα γειτόνισσα, την Κιάρα, η οποία πάσχει από καρκίνο, ενώ γύρω τους σκάνε οι ειδήσεις για τις τρομοκρατικές επιθέσεις στη Γαλλία και το Βέλγιο το 2015. Έτσι, η ανθρώπινη φθαρτότητα, ο θάνατος που δρέπει ζωές δεξιά και αριστερά, ο τρόμος κ.λπ. αντιπαραβάλλεται με την ανθεκτικότητα της κατσαρίδας, που ως γνωστόν θα επιζήσει ακόμα και σε πυρηνική έκρηξη. «Εμείς θα συνεχίσουμε να ζούμε με τον τρόπο που θέλουμε» λέει σε κάποιο σημείο, δίνοντας το στίγμα της ζωής που αντέχει, που ξεπερνά δυσκολίες και που τραβά τον δρόμο της πάνω από το φθαρτό της σαρκίο.

alt
Η Δήμητρα Κολλιάκου

Αν παραμερίσει κανείς το ύφος της Δήμητρας Κολλιάκου, που δεν κορυφώνεται, δεν ξεφεύγει από τον επίπεδο τρόπο γραφής και δεν αιφνιδιάζει, αν προσπεράσει μερικές αβαρίες ως προς τον συνδυασμό του αλφάβητου με τα έντομα, το Αλφαβητάρι εντόμων είναι το πιο ώριμο βιβλίο της συγγραφέως.

Τα εκτενέστερα διηγήματα διακρίνονται από την πολυπλοκότητα του μυθιστορήματος. Κι αυτό συμβαίνει γιατί κάτω από μια επιφάνεια καθημερινών ιστοριών υπάρχει μια ολόκληρη γαλαρία θεμάτων, τόσο της ιδιωτικής όσο και της κοινωνικής ζωής. Λ.χ. στο «Ωρολόγιο του θανάτου», κοινώς «σαράκι», ένας κάθετος άξονας βυθομετρά όχι μόνο τη μοναξιά του Μπεν Αντάμ, που έχασε τη σύζυγό του, αλλά και την ηθελημένη μοναχικότητα της σκωτσέζας μοναχής Εντμέ, όπως και την αποτυχία στην «αποστολή» της αφηγήτριας που δεν έχει κάνει παιδιά. Σ’ αυτό το τριστρωματικό μασίφ εντοπίζονται ρόζοι και ξύλινες επιφάνειες, όπως ο θείος ή ο ανθρώπινος έρωτας, τα γηρατειά, ο μοναχισμός κ.λπ., που μόνες τους ή κολλημένες μεταξύ τους διαπερνιούνται από το σαράκι και αποκαλύπτουν το βάθος τους.

Αν παραμερίσει κανείς το ύφος της Δήμητρας Κολλιάκου, που δεν κορυφώνεται, δεν ξεφεύγει από τον επίπεδο τρόπο γραφής και δεν αιφνιδιάζει, αν προσπεράσει μερικές αβαρίες ως προς τον συνδυασμό του αλφάβητου με τα έντομα, το Αλφαβητάρι εντόμων είναι το πιο ώριμο βιβλίο της συγγραφέως. Έχει γραφτεί πάνω σε μια έξυπνη ιδέα κι απαρτίζεται από κείμενα με βάθος και πολυστρωμάτωση, συμβολισμούς (ανοιχτές αναγνώσεις για το τι συμβολίζουν λ.χ. ο σκορπιός και η πυγολαμπίδα στα αντίστοιχα διηγήματα) και διακειμενικές νύξεις, σύνδεση του ιδιωτικού με το κοινωνικό, αλληλένδετες ιστορίες που κουμπώνει η μία στην άλλη με εύστοχο τρόπο κ.λπ. Κάθε διήγημα είναι ένας κύβος του Ρούμπικ, που γυρνάει πάνω στον άξονά του κι αποκαλύπτει σχέσεις, συνδέσεις και στρώματα, όλα χυμένα στο καλούπι του εντόμου που τα κανοναρχεί.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.

altΑλφαβητάρι εντόμων
Δήμητρα Κολλιάκου
Πατάκης 2018
Σελ. 416, τιμή εκδότη €16,60

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΑΣ ΚΟΛΛΙΑΚΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Σχέσεις εξουσίας, στάσεις υποταγής

Σχέσεις εξουσίας, στάσεις υποταγής

Για τη νουβέλα του Χρήστου Χρυσόπουλου «Η γη του θυμού» (εκδ. Νεφέλη).

Tου Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Η γραφή του Χρήστου Χρυσόπουλου είναι ενίοτε λογοκρατο...

Μέσα συγκοινωνίας: εντός και εκτός του λογοτεχνικού χωροχρόνου

Μέσα συγκοινωνίας: εντός και εκτός του λογοτεχνικού χωροχρόνου

Όταν σύγχρονοι Έλληνες πεζογράφοι αναζητούν έμπνευση στα μέσα μαζικής συγκοινωνίας.

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Όταν η λογοτεχνία παίρνει τα μέσα μαζι...

Έντομα και άνθρωποι υπό το φως των λέξεων

Έντομα και άνθρωποι υπό το φως των λέξεων

Για το μυθιστόρημα της Δήμητρας Κολλιάκου «Αλφαβητάρι εντόμων» (εκδ. Πατάκη).

Του Διονύση Μαρίνου

To 1987, σε ένα εκτενές άρθρο που δημοσιεύτηκε στο περ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

Αφιέρωμα στην πολύπτυχη εικαστική δραστηριότητα του Μάρκου Καμπάνη, στην Εθνική Βιβλιοθήκη

Αφιέρωμα στην πολύπτυχη εικαστική δραστηριότητα του Μάρκου Καμπάνη, στην Εθνική Βιβλιοθήκη

Στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, μεγάλο αφιέρωμα στον Μάρκο Καμπάνη από τις 15 Δεκεμβρίου μέχρι και τις 18 Φεβρουαρίου 2024.

Επιμέλεια: Book Press

Η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος παρουσιάζει από τις 15 Δεκεμβρίου 2023 έως τις ...

5 λεπτά με την Φραντζέσκα Μάνγγελ

5 λεπτά με την Φραντζέσκα Μάνγγελ

Πέντε λεπτά με έναν συγγραφέα. Σήμερα, με τη Φραντζέσκα Μάνγγελ με αφορμή το νέο της μυθιστόρημα «Το εκμαγείο» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Book Press

Το όνομα Αθέατη, ο τόπος που αναπτύσσεται ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...
«Η καρδερίνα» της Ντόνα Ταρτ (προδημοσίευση)

«Η καρδερίνα» της Ντόνα Ταρτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Ντόνα Ταρτ [Donna Tartt] «Η καρδερίνα» (νέα μτφρ. Μιχάλης Δελέγκος), το οποίο κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στον επάνω όροφο έκανε παγωνιά, καθώς τα...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...
13 σημαντικοί σκηνοθέτες του κινηματογράφου που έγραψαν λογοτεχνία

13 σημαντικοί σκηνοθέτες του κινηματογράφου που έγραψαν λογοτεχνία

Αρκετοί σκηνοθέτες ασχολήθηκαν κάποια στιγμή στη ζωή τους με τη συγγραφή μυθοπλασίας και σε αυτό το άρθρο ξεχωρίσαμε δεκατρείς από αυτούς, που έχουν εκδώσει ερεθιστικά μυθιστορήματα και συλλογές διηγημάτων που κυκλοφορούν στη γλώσσα μας. Στην κεντρική φωτογραφία, ο Πιέρ Πάολο Παζολίνι [Pier Paolo Pasolini].

...
Τρεις νέες ποιητικές φωνές από τις εκδόσεις Ιωλκός

Τρεις νέες ποιητικές φωνές από τις εκδόσεις Ιωλκός

Τρεις ποιητικές συλλογές που μόλις κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Ιωλκός και με τις οποίες τρεις νέοι ποιητές κάνουν την πρώτη τους εμφάνιση.

Επιμέλεια: Book Press

Στην ποιητική συλλογή του Γιάννη Ξέστερνου  ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ