alt

Για τη νουβέλα της Γεωργίας Συλλαίου «Εκεί κάτω στον ουρανό» (εκδ. Πόλις).

Της Διώνης Δημητριάδου

«Ξεροκαταπίνει και σκύβει το κεφάλι. Είναι πολύ κουρασμένες. Και αυτή και το κοριτσάκι. Δικαιούνται μια ανάπαυλα, ένα χάδι από τον χρόνο. Γνωρίζουν πολύ καλά και οι δύο ότι ο επίλογος έχει ήδη γραφτεί πριν από πολλά καλοκαίρια». Το βιβλίο της Γεωργίας Συλλαίου Εκεί κάτω στον ουρανό θα μπορούσε να είναι μυθιστόρημα αλλά δεν είναι. Όχι μόνο γιατί δεν ακολουθεί τη φόρμα που έχουμε κατά νου, όταν μιλάμε για το είδος της μεγάλης αφήγησης. Πράγματι τα κεφάλαιά του μια χαρά αυτονομούνται, αν το θέλουμε, και διεκδικούν την κατηγοριοποίηση στη μικρή φόρμα, και με πολλές αξιώσεις. Δεν είναι, όμως, ούτε διηγήματα. Συναποτελούν μια ιστορία, η οποία στην ουσία καταργεί τον μύθο και κρατάει την πραγματικότητα, την αλήθεια. Όση αλήθεια μπορεί να κρύβει μέσα της η παραδοχή πως η ενηλικίωση είναι μια μακρά διαδικασία που ίσως δεν τελειούται ποτέ. Και η παιδική ηλικία με τη σειρά της είναι πανταχού παρούσα, πίσω από τη σοβαρότητα ή τη σοβαροφάνεια που συνοδεύει την αμφισβητούμενη ωριμότητα. Το παιδί εμπεριέχει (όπως όλα τα φυσικά όντα κατά την αριστοτελική θεωρία) την εξέλιξή του ως τελικό σκοπό, στον οποίο τείνει προκειμένου να ολοκληρώσει τη φυσική του παρουσία. Το θέμα όμως είναι πόση από την αρχική παιδική μορφή και αίσθηση εξακολουθεί να βιώνει ο ενήλικας. 

Το παιδί εμπεριέχει (όπως όλα τα φυσικά όντα κατά την αριστοτελική θεωρία) την εξέλιξή του ως τελικό σκοπό, στον οποίο τείνει προκειμένου να ολοκληρώσει τη φυσική του παρουσία. Το θέμα όμως είναι πόση από την αρχική παιδική μορφή και αίσθηση εξακολουθεί να βιώνει ο ενήλικας. 

Θέλω να μείνω στο κεφάλαιο «Ημέρα μετά (Επίλογος ΙΙ)» καταργώντας την όποια ευθύγραμμη πορεία απαιτεί μια κριτική βιβλίου, ή τη δομή που χαρακτηρίζει επιτυχείς τις καλύτερες από αυτές. Πηγαίνω, έτσι, σε ένα από τα τελευταία κείμενα του βιβλίου, εκεί που αριστουργηματικά στήνεται το απόλυτο σκηνικό της συνειδητοποίησης. Το τρένο της φυγής, μέσα στο οποίο ταξιδεύουν πρόσωπα σε μείξη ονειρική, ο χρόνος αδιαφορεί για τις όποιες ανθρώπινες μετρήσεις, η ζωή δείχνει την άλλη της όψη (όλα ζωή λογίζονται) και μέσα σε όλο αυτό το παράδοξο τοπίο το άτομο (εδώ η Αντιγόνη της ιστορίας ή η οποιαδήποτε Αντιγόνη της οποιασδήποτε ιστορίας) βρίσκει το νήμα – ίσως όχι την άκρη του, αλλά αυτό δεν έχει καμία απολύτως σημασία. 

«Δεν θα σκοτεινιάσει επιτέλους;» ρώτησε απορημένη. «Τώρα το τρένο θα μπει στον ωκεανό», της αποκρίθηκε. Του είπε πως αισθανόταν πάλι πολύ κουρασμένη, πως ήθελε πάλι να κοιμηθεί. «Έτσι είναι η πρώτη μέρα μετά», της απάντησε. «Σιγα σιγά θα συνηθίσετε. Θα δείτε κι άλλα, θα θυμηθείτε πολλά», κατέληξε και, ενώ τα μάτια της έκλειναν, τη σκέπασε προσεκτικά με την τριανταφυλλιά κουβερτούλα που της είχε πλέξει η μητέρα της χρόνια πριν. 

alt
Η Γεωργία Συλλαίου

Το παρελθόν εισβάλλει ορμητικά στο σήμερα για να διεκδικήσει θέση και άποψη για τη διαμόρφωση του μέλλοντος – ένα μέλλον που μπορεί όμως να λειτουργεί και ως θύμηση.

Το νήμα αυτό το έψαξε η Αντιγόνη πηγαίνοντας πίσω στον χρόνο και βρήκε πρόσωπα και συμπεριφορές, φιλίες κι έρωτες παιδικούς και νεανικούς, φοβίες που την κράταγαν μακριά από τους άλλους, απόπειρες να συγχρωτισθεί με άλλα περίεργα (όπως αυτή) όντα, επιθυμίες και αποτυχίες, αγάπες και μίση, πρόωρους θανάτους και μνήμες, μνήμες πολλές και βασανιστικές, που όσο τις αναμόχλευε τόσο πονούσαν. Με επιλογή να δοθεί η αφηγηματική φωνή στο τρίτο (απρόσωπο) πρόσωπο, σαν να αφήνεται στα μάτια και στη σκέψη ενός ψυχρού παρατηρητή· με πιο ειλικρινή και αυθεντική φωνή σε πρώτο πρόσωπο μόνο στα ημερολόγια της Αντιγόνης, εκεί που πλέον επιτρέπει πότε ποιητικά και πότε σε πεζή μορφή να ακουστεί μια άλλη αλήθεια – η σχέση με το παιδί μέσα της, όσο και αυτή με τη μητέρα, βασανιστική και ως μνήμη αλλά και ως συμφιλίωση με τη μοίρα.

Γρήγορα, γρήγορα! Γρήγορα πια να τελειώνει αυτή η ιστορία με τις μνήμες […] Σιγά σιγά αρχίζω να διαμορφώνω, δηλαδή να θυμάμαι το μέλλον. Όλα μοιάζουν σαν να έχουν ήδη συμβεί και οι νυχτερινοί μου επισκέπτες είναι παλαιοί αγαπημένοι που επανέρχονται με την παρελθούσα μορφή τους ακόμη πιο ευδιάκριτη κάτω από το φως του παρόντος, που κάθε φορά αστράφτει και περισσότερο εκτοξεύοντάς τους σε ένα απροσδιόριστο, αλλά ταυτοχρόνως οικείο, μέλλον.

Όπως καταργείται η ευθύγραμμη χρονική ακολουθία, έτσι και οι χρονικές στιγμές χάνουν την απόλυτη τιμή τους. Το παρελθόν εισβάλλει ορμητικά στο σήμερα για να διεκδικήσει θέση και άποψη για τη διαμόρφωση του μέλλοντος – ένα μέλλον που μπορεί όμως να λειτουργεί και ως θύμηση. Μόνο που για να συμβεί αυτό πρέπει η Αντιγόνη (η όποια Αντιγόνη τέλος πάντων, μια που έχουμε πάρει θέση μέσα στη ιστορία με το προσωπικό μας κόστος) να πάρει τα ηνία στα χέρια της, να ξεδιαλύνει τις παρελθούσες σχέσεις και να προσδιορίσει το ενήλικο παρόν της. Αλλιώς δεν έχει επιλογή:

[…] τα μάτια μου φωσφορίζουν στο σκοτάδι, η τρίχα μου ορθώνεται από άγρια χαρά, ολομόναχη γελάω στο φεγγάρι κι οι μυτεροί μου κυνόδοντες γυαλίζουν. Κι έτσι φεύγω, απογειώνομαι εκεί κάτω στον ουρανό.

Η ανατροπή των δεδομένων ξεκάθαρα προβάλλει μέσα από τη φράση (που δίνει και τον τίτλο στην ιστορία) εκεί κάτω στον ουρανό. Για όποιον πίστεψε ποτέ στα άνω και υπεράνω αθέατα της ζωής, έρχεται εδώ η αλήθεια: ο ουρανός είναι κάτω, κι έτσι πρέπει να τον δεις, αν θες να απογειωθείς.

Η ανατροπή των δεδομένων ξεκάθαρα προβάλλει μέσα από τη φράση (που δίνει και τον τίτλο στην ιστορία) εκεί κάτω στον ουρανό. Για όποιον πίστεψε ποτέ στα άνω και υπεράνω αθέατα της ζωής, έρχεται εδώ η αλήθεια: ο ουρανός είναι κάτω, κι έτσι πρέπει να τον δεις, αν θες να απογειωθείς. Η Συλλαίου μας έβαλε μέσα στη ιστορία της, έτσι όπως σιγά σιγά μας εξοικείωσε με κοινές αλήθειες. Αν, λοιπόν, το θέμα είναι το παιδί που έχει ενσωματωθεί ως παρουσία και όχι μόνον ως μνήμη μέσα μας, προτείνει ένα ταξίδι προς τα πίσω, χωρίς να κρατάει τον ειρμό, χωρίς εμφανείς συνδέσεις, χωρίς κυρίως να νοιάζεται για την τυπική κατηγοριοποίηση του κειμένου της σε ένα και μόνον είδος. Μια ιστορία σε κεφάλαια ζωής – αδιάφορο αν ακουμπούν στην αλήθεια ή αν την περιγελούν με μυθοπλαστικές παρεμβάσεις. Ας είμαστε, ωστόσο, ειλικρινείς. Το δύσκολο σημείο είναι να δεχθούμε τις αλήθειες και όχι τους μύθους της ζωής μας. Και αυτό, νομίζω, πως κάνει με το βιβλίο αυτό. Είναι η γραφή ψυχοθεραπευτική; Ναι, κατά μια έννοια αυτό ισχύει. Το ίδιο όμως είναι και η ανάγνωση· εκεί που καταργούνται τα στεγανά ανάμεσα στον συγγραφέα και τον αναγνώστη, εκεί που όλο και περισσότερο θέλεις να βάλεις το πρώτο ρηματικό πρόσωπο εσύ ο αναγνώστης και να πάρεις τα ηνία της αφήγησης. Οι καλές γραφές το έχουν αυτό ως ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα στοιχεία τους. 

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥείναι συγγραφέας.

altΕκεί κάτω στον ουρανό
Γεωργία Συλλαίου
Πόλις 2018
Σελ. 160, τιμή εκδότη €14,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΣΥΛΛΑΙΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

Για το μυθιστόρημα της Σώτης Τριανταφύλλου «Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό - Χρονικό σε πόλεις με ποτάμι» (εκδ. Πατάκη). Η κεντρική φωτογραφία, που κοσμεί το εξώφυλλο, είναι του Στάνλεϊ Κιούμπρικ.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«Σφερδούκλια στο κεφάλι» του Βρασίδα Καραλή & «Σταυρός στο ακροθαλάσσι» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Η γιαγιά, η πιο βαθιά πατρίδα

«Σφερδούκλια στο κεφάλι» του Βρασίδα Καραλή & «Σταυρός στο ακροθαλάσσι» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Η γιαγιά, η πιο βαθιά πατρίδα

Για τα αφηγήματα «Σφερδούκλια στο κεφάλι» (εκδ. Δώμα) του Βρασίδα Καραλή και «Σταυρός στο ακροθαλάσσι» (εκδ. Άγρα) του Θωμά Κοροβίνη. 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Δύο συγγραφείς-αφηγητές μιλάνε με τη γιαγιά τους. ...

«Αμαλία, μία πόρνη στα αζήτητα» του Βασίλη Τζανακάρη (κριτική) – Τόσα δίνω, πόσα θες;

«Αμαλία, μία πόρνη στα αζήτητα» του Βασίλη Τζανακάρη (κριτική) – Τόσα δίνω, πόσα θες;

Για το μυθιστόρημα του Βασίλη Τζανακάρη «Αμαλία, μια πόρνη στα αζήτητα» (Ελληνοεκδοτική). Κεντρική εικόνα: Η συνοικία «Μπάρα» στη Θεσσαλονίκη την περίοδο 1916-1918. 

Γράφει η Φανή Κεχαγιά

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

Για το μυθιστόρημα της Σώτης Τριανταφύλλου «Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό - Χρονικό σε πόλεις με ποτάμι» (εκδ. Πατάκη). Η κεντρική φωτογραφία, που κοσμεί το εξώφυλλο, είναι του Στάνλεϊ Κιούμπρικ.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Πολίνα Μπαρσκόβα: «Σε στιγμές πίεσης, οι άνθρωποι αντιδρούμε κάνοντας τέχνη»

Πολίνα Μπαρσκόβα: «Σε στιγμές πίεσης, οι άνθρωποι αντιδρούμε κάνοντας τέχνη»

Η Πολίνα Μπαρσκόβα (Polina Barskova), Ρωσίδα συγγραφέας και ποιήτρια, μιλά με αφορμή την κυκλοφορία της συλλογής αφηγημάτων της «Ζωντανές εικόνες» (μτφρ. Γιούλη Σταματίου, εκδ. Βακχικόν).

Στη Βίκυ Πορφυρίδου

Το βιβλίο σας ...

«Stella Maris» του Κόρμακ ΜακΚάρθι (κριτική) – Όλη η Αμερική του 20ού αιώνα σε ένα ψυχιατρείο

«Stella Maris» του Κόρμακ ΜακΚάρθι (κριτική) – Όλη η Αμερική του 20ού αιώνα σε ένα ψυχιατρείο

Για το μυθιστόρημα του Κόρμακ ΜακΚάρθι (Cormac McCarthy) «Stella Maris» (μτφρ. Γιώργος Κυριαζής, εκδ. Gutenberg). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «God's Crooked Lines» του Oriol Paulo.

Γράφει ο Γιάννης Χατζηκρυστάλλης

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο σπορέας» του Ζαν Νταρό (προδημοσίευση)

«Ο σπορέας» του Ζαν Νταρό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Ζαν Νταρό [Jean Darot] «Ο σπορέας» (μτφρ. Ελένη Γ. Γύζη), το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Στίξις.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Δεν γνωρίζαμε τίποτα. Δεν γνωρίζαμε αν οι εξόριστοι...

«Μια τρίχα που γίνεται άλογο» της Λίλας Κονομάρα (προδημοσίευση)

«Μια τρίχα που γίνεται άλογο» της Λίλας Κονομάρα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα της Λίλας Κονομάρα «Μια τρίχα που γίνεται άλογο», η οποία κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Κι όμως κάποτε ήμασταν εμείς, ψιθυρίζει κι αμέσως σκέψεις κα...

«Νάρκισσος και Χρυσόστομος» του Χέρμαν Έσσε (προδημοσίευση)

«Νάρκισσος και Χρυσόστομος» του Χέρμαν Έσσε (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Χέρμαν Έσσε [Hermann Hesse] «Νάρκισσος και Χρυσόστομος» (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, Άγγελος Αγγελίδης), το οποίο κυκλοφορεί στις 7 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στην πραγματικό...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Η εξέλιξη της τεχνολογίας, η δίκη του Γαλιλαίου, η αποδοχή του θανάτου, αλλά και οι προκαταλήψεις μας για τους τσιγγάνους. Δέκα βιβλία που θα μας γεννήσουν πολλά ερωτήματα και θα μας δώσουν απαντήσεις.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

Τι διαβάζουμε τώρα; 6 πολύ καλά βιβλία για την επιστήμη και τον άνθρωπο

Τι διαβάζουμε τώρα; 6 πολύ καλά βιβλία για την επιστήμη και τον άνθρωπο

Τι γνωρίζουμε για τον ανθρώπινο εγκέφαλο; Τι γνωρίζουμε για την κλιματική κρίση στην Ελλάδα; Πώς καταπολεμούμε το ψυχικό τραύμα; Έξι βιβλία που προσφέρουν γνώσεις, αλλά και ελπίδα.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

ΕΠΙΣΤΗΜΗ

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ