alt

Για τη συλλογή διηγημάτων της Βασιλικής Ηλιοπούλου «Το τέρας στο μετρό» (εκδ. Πατάκη).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Το κοριτσάκι που βαδίζει ανέμελο είναι αθώο, εκτός κι αν προκληθεί. Ο άνδρας στο διπλανό διαμέρισμα είναι ένας θλιμμένος άνεργος που θα άξιζε τη συμπάθειά μας, αν δεν έδερνε τον γιο του. Η συνταξιούχος ηλικιωμένη είναι μια συμπαθής γυναίκα, εκτός αν διακυβεύεται ένα ζευγάρι γόβες. Δίπλα μας ζουν άνθρωποι που φαίνονται σεμνοί, φιλήσυχοι, αρμονικοί με το περιβάλλον, αλλά κάτω από το δέρμα τους αργοσέρνονται τέρατα που ενίοτε μπαίνουν στη φαιά ουσία του εγκεφάλου τους και τους παρακινούν σε ακραίες κινήσεις.

Από τη μια, είναι οι ιστορίες που εστιάζουν σε κρυμμένα τέρατα, που, όταν οι συνθήκες γίνουν σκληρές, ξυπνάνε μέσα στον άνθρωπο και τον κάνουν να επιτεθεί στους άλλους. Από την άλλη, κείμενα με ευαισθησίες, με κοινωνικά θέματα, με την ανθρωπιά να προελαύνει στην καθημερινότητα. 

Τελικά πίσω από την ανάλαφρη γραφή της Βασιλικής Ηλιοπούλου, η οποία έχει δώσει πολύ πιο σκληρά κείμενα, δεν κρύβεται μια γαλήνια κοινωνική ζωή. Τα δεκαεφτά διηγήματα μπορούν να χωριστούν σε δύο κατηγορίες, παρόλο που δείγματα της καθεμιάς εναλλάσσονται με αυτά της άλλης. Από τη μια, είναι οι ιστορίες που εστιάζουν σε κρυμμένα τέρατα, που, όταν οι συνθήκες γίνουν σκληρές, ξυπνάνε μέσα στον άνθρωπο και τον κάνουν να επιτεθεί στους άλλους. Από την άλλη, κείμενα με ευαισθησίες, με κοινωνικά θέματα, με την ανθρωπιά να προελαύνει στην καθημερινότητα. 

Ας τα δούμε ξεχωριστά.

Στο πρώτο και (σχεδόν) το μόνο μη ρεαλιστικό διήγημα, το ομώνυμο με τη συλλογή, η μικρή Μαρία συνοδεύεται από ένα φολιδωτό τέρας, που μόνο αυτή βλέπει. Η μικρή είναι ένα άκακο κοριτσάκι και το τέρας δεν είναι επικίνδυνο για τους άλλους. Όταν η νεαρή κλέβει από ένα ψιλικατζίδικο, ο μαγαζάτορας επιχειρεί να την τιμωρήσει με μια πράξη σεξουαλικής παρενόχλησης· η μικρή αντιδρά, τον ακολουθεί στο μετρό και την κρίσιμη στιγμή τον ρίχνει στις γραμμές. Το ενδεικτικό αυτό διήγημα, που αντιπροσωπεύει πολλά ανάλογα, θέτει τα όρια της ανθρώπινης μισανθρωπίας. Η αθώα μικρή κλέβει μια σοκολάτα, ο ιδιοκτήτης του μαγαζιού εκμεταλλεύεται τη θέση της για να της επιτεθεί, κι αυτή αντεπιτίθεται με τον πιο ακραίο τρόπο. Κι οι δυο χτίζουν γέφυρες βίας και αντικοινωνικότητας.

Σε πολλές τέτοιες ιστορίες το τέρας της εκδίκησης υπολανθάνει σε πολλές διαπροσωπικές επαφές. Η απάνθρωπη δράση του ενός μπορεί να οδηγήσει τον άλλο να πάρει το αίμα του πίσω, με όποιον τρόπο κρίνει πρόσφορο. Ο κύριος Χαρίλαος λ.χ. αφήνει τον νεαρό διαρρήκτη να πέσει στον φωταγωγό, όταν ο τελευταίος κλωτσάει τη γάτα του πρώτου («Η μαύρη τρύπα»). Η δράση φέρνει αντίδραση, και πλέον πολλοί δεν επαφίενται στην ηθική, αλλά την παραμερίζουν για να τιμωρήσουν, συχνά με την πρώτη σκέψη που περνάει από το μυαλό τους.

Πολλές αντιδράσεις των ηρώων κινούνται στο όριο του αλτρουισμού αλλά και της ιδιοτέλειας, της κοινωνικότητας και της εκδίκησης, της απλής συναναστροφής ή της εγωιστικής επιβίωσης. Το εκκρεμές της συμπεριφοράς μετακινείται ταχύτατα, ανάλογα με τον άνεμο των συνθηκών, προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση. 

Από την άλλη, οι σχέσεις βρίσκουν ένα ευαίσθητο σημείο βρασμού, που φέρνει τελικά κοντά τους ανθρώπους. Στον «Άνθρωπο στη θάλασσα» πατέρας και γιος περνάνε από τεταμένες στιγμές, αλλά την κρίσιμη ώρα, όταν ο πρώτος φαίνεται να εξαφανίζεται, ο δεύτερος κινητοποιείται με αγωνία για να τον βρει. Σε τέτοιες ιστορίες τα γνήσια συναισθήματα ξεπερνάνε πρόσκαιρες φουρτούνες κι αναδεικνύουν την ανθρωπιά του καθενός και τη συμπάθεια ανθρώπου προς άνθρωπο.

Τελικά, το πλέγμα των σχέσεων που διαμορφώνει η Βασιλική Ηλιοπούλου, αν συνεξετάσουμε όλα τα διηγήματα, αφήνουν (σκόπιμα) μετέωρα νήματα, που μπορούν να ερμηνευτούν ποικιλοτρόπως. Αυτή η γκρίζα ζώνη, η οποία κάνει λ.χ. τη Λίρι στο «Κοριτσάκι» να επιστρέφει και να συμπαρίσταται στην ετοιμοθάνατη γριά, που φρόντιζε, ενώ είχε αποφασίσει να την εγκαταλείψει, δεν φαίνεται αν προέκυψε από φιλάνθρωπη στάση, από τύψεις ή από αναμνήσεις οι οποίες επέδρασαν την κατάλληλη στιγμή καθοριστικά, χωρίς να αποκλείεται μια άλλη εσωτερική διεργασία. Έτσι, πολλές αντιδράσεις των ηρώων κινούνται στο όριο του αλτρουισμού αλλά και της ιδιοτέλειας, της κοινωνικότητας και της εκδίκησης, της απλής συναναστροφής ή της εγωιστικής επιβίωσης. Το εκκρεμές της συμπεριφοράς μετακινείται ταχύτατα, ανάλογα με τον άνεμο των συνθηκών, προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση. 

Τελικά, η συλλογή γράφεται με κόντρα ύφος, όχι από αδυναμία να προσεγγιστούν οι απηνείς επιλογές των χαρακτήρων, αλλά μάλλον από διάθεση να δοθεί με πιο ανάλαφρο τόνο το σκληρό περικάρπιο των ανθρώπινων κινήτρων. Διαβάζεις μια καθημερινή ιστορία, με ανθρώπους της διπλανής πόρτας, αλλά συνάμα αναγνωρίζεις τις αντιδράσεις τους, έξω από την ευγένεια της συμβίωσης, την ανοχή της αδιαφορίας και την ψυχραιμία που συνήθως προσπερνά τις απειλητικές κινήσεις των άλλων.

* Κεντρική φωτογραφία: Λεπτομέρεια του πίνακα του Lucian Freud, Girl with a Kitten (1947), Λάδι σε καμβά, 41 × 30.7 × 1.8 cm

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.

altΤο τέρας στο μετρό
Μικρές και μικρότερες ιστορίες με τέρατα
Βασιλική Ηλιοπούλου
Πατάκης 2017
Σελ. 167, τιμή εκδότη €9,90

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Συμπάρδη «Πλατεία Κλαυθμώνος» (εκδ. Μεταίχμιο). 

Γράφει η Άννα Αφεντουλίδου

Η ...

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

Για το μυθιστόρημα του Ανδρέα Νικολακόπουλου «Φλόρενς Μπλαντ» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: Ο πίνακας του Jean Siméon Chardin, «The Kitchen Maid» (1738), λάδι σε καμβά.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Έπειτα από δύο παρόμοιας λογικής συλλογές δ...

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

Για το μυθιστόρημα του Ηλία Λ. Παπαμόσχου «Ανάληψη» (εκδ. Πατάκη) – Για ένα πραγματικό ναυάγιο στην Καστοριά του 1929. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Θλίψη σαν κάρβουνο αναμμένο, πένθος που τυλίγει όπως η αράχνη τα σώ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ