alt

Για τη συλλογή διηγημάτων της Βασιλικής Ηλιοπούλου «Το τέρας στο μετρό» (εκδ. Πατάκη).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Το κοριτσάκι που βαδίζει ανέμελο είναι αθώο, εκτός κι αν προκληθεί. Ο άνδρας στο διπλανό διαμέρισμα είναι ένας θλιμμένος άνεργος που θα άξιζε τη συμπάθειά μας, αν δεν έδερνε τον γιο του. Η συνταξιούχος ηλικιωμένη είναι μια συμπαθής γυναίκα, εκτός αν διακυβεύεται ένα ζευγάρι γόβες. Δίπλα μας ζουν άνθρωποι που φαίνονται σεμνοί, φιλήσυχοι, αρμονικοί με το περιβάλλον, αλλά κάτω από το δέρμα τους αργοσέρνονται τέρατα που ενίοτε μπαίνουν στη φαιά ουσία του εγκεφάλου τους και τους παρακινούν σε ακραίες κινήσεις.

Από τη μια, είναι οι ιστορίες που εστιάζουν σε κρυμμένα τέρατα, που, όταν οι συνθήκες γίνουν σκληρές, ξυπνάνε μέσα στον άνθρωπο και τον κάνουν να επιτεθεί στους άλλους. Από την άλλη, κείμενα με ευαισθησίες, με κοινωνικά θέματα, με την ανθρωπιά να προελαύνει στην καθημερινότητα. 

Τελικά πίσω από την ανάλαφρη γραφή της Βασιλικής Ηλιοπούλου, η οποία έχει δώσει πολύ πιο σκληρά κείμενα, δεν κρύβεται μια γαλήνια κοινωνική ζωή. Τα δεκαεφτά διηγήματα μπορούν να χωριστούν σε δύο κατηγορίες, παρόλο που δείγματα της καθεμιάς εναλλάσσονται με αυτά της άλλης. Από τη μια, είναι οι ιστορίες που εστιάζουν σε κρυμμένα τέρατα, που, όταν οι συνθήκες γίνουν σκληρές, ξυπνάνε μέσα στον άνθρωπο και τον κάνουν να επιτεθεί στους άλλους. Από την άλλη, κείμενα με ευαισθησίες, με κοινωνικά θέματα, με την ανθρωπιά να προελαύνει στην καθημερινότητα. 

Ας τα δούμε ξεχωριστά.

Στο πρώτο και (σχεδόν) το μόνο μη ρεαλιστικό διήγημα, το ομώνυμο με τη συλλογή, η μικρή Μαρία συνοδεύεται από ένα φολιδωτό τέρας, που μόνο αυτή βλέπει. Η μικρή είναι ένα άκακο κοριτσάκι και το τέρας δεν είναι επικίνδυνο για τους άλλους. Όταν η νεαρή κλέβει από ένα ψιλικατζίδικο, ο μαγαζάτορας επιχειρεί να την τιμωρήσει με μια πράξη σεξουαλικής παρενόχλησης· η μικρή αντιδρά, τον ακολουθεί στο μετρό και την κρίσιμη στιγμή τον ρίχνει στις γραμμές. Το ενδεικτικό αυτό διήγημα, που αντιπροσωπεύει πολλά ανάλογα, θέτει τα όρια της ανθρώπινης μισανθρωπίας. Η αθώα μικρή κλέβει μια σοκολάτα, ο ιδιοκτήτης του μαγαζιού εκμεταλλεύεται τη θέση της για να της επιτεθεί, κι αυτή αντεπιτίθεται με τον πιο ακραίο τρόπο. Κι οι δυο χτίζουν γέφυρες βίας και αντικοινωνικότητας.

Σε πολλές τέτοιες ιστορίες το τέρας της εκδίκησης υπολανθάνει σε πολλές διαπροσωπικές επαφές. Η απάνθρωπη δράση του ενός μπορεί να οδηγήσει τον άλλο να πάρει το αίμα του πίσω, με όποιον τρόπο κρίνει πρόσφορο. Ο κύριος Χαρίλαος λ.χ. αφήνει τον νεαρό διαρρήκτη να πέσει στον φωταγωγό, όταν ο τελευταίος κλωτσάει τη γάτα του πρώτου («Η μαύρη τρύπα»). Η δράση φέρνει αντίδραση, και πλέον πολλοί δεν επαφίενται στην ηθική, αλλά την παραμερίζουν για να τιμωρήσουν, συχνά με την πρώτη σκέψη που περνάει από το μυαλό τους.

Πολλές αντιδράσεις των ηρώων κινούνται στο όριο του αλτρουισμού αλλά και της ιδιοτέλειας, της κοινωνικότητας και της εκδίκησης, της απλής συναναστροφής ή της εγωιστικής επιβίωσης. Το εκκρεμές της συμπεριφοράς μετακινείται ταχύτατα, ανάλογα με τον άνεμο των συνθηκών, προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση. 

Από την άλλη, οι σχέσεις βρίσκουν ένα ευαίσθητο σημείο βρασμού, που φέρνει τελικά κοντά τους ανθρώπους. Στον «Άνθρωπο στη θάλασσα» πατέρας και γιος περνάνε από τεταμένες στιγμές, αλλά την κρίσιμη ώρα, όταν ο πρώτος φαίνεται να εξαφανίζεται, ο δεύτερος κινητοποιείται με αγωνία για να τον βρει. Σε τέτοιες ιστορίες τα γνήσια συναισθήματα ξεπερνάνε πρόσκαιρες φουρτούνες κι αναδεικνύουν την ανθρωπιά του καθενός και τη συμπάθεια ανθρώπου προς άνθρωπο.

Τελικά, το πλέγμα των σχέσεων που διαμορφώνει η Βασιλική Ηλιοπούλου, αν συνεξετάσουμε όλα τα διηγήματα, αφήνουν (σκόπιμα) μετέωρα νήματα, που μπορούν να ερμηνευτούν ποικιλοτρόπως. Αυτή η γκρίζα ζώνη, η οποία κάνει λ.χ. τη Λίρι στο «Κοριτσάκι» να επιστρέφει και να συμπαρίσταται στην ετοιμοθάνατη γριά, που φρόντιζε, ενώ είχε αποφασίσει να την εγκαταλείψει, δεν φαίνεται αν προέκυψε από φιλάνθρωπη στάση, από τύψεις ή από αναμνήσεις οι οποίες επέδρασαν την κατάλληλη στιγμή καθοριστικά, χωρίς να αποκλείεται μια άλλη εσωτερική διεργασία. Έτσι, πολλές αντιδράσεις των ηρώων κινούνται στο όριο του αλτρουισμού αλλά και της ιδιοτέλειας, της κοινωνικότητας και της εκδίκησης, της απλής συναναστροφής ή της εγωιστικής επιβίωσης. Το εκκρεμές της συμπεριφοράς μετακινείται ταχύτατα, ανάλογα με τον άνεμο των συνθηκών, προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση. 

Τελικά, η συλλογή γράφεται με κόντρα ύφος, όχι από αδυναμία να προσεγγιστούν οι απηνείς επιλογές των χαρακτήρων, αλλά μάλλον από διάθεση να δοθεί με πιο ανάλαφρο τόνο το σκληρό περικάρπιο των ανθρώπινων κινήτρων. Διαβάζεις μια καθημερινή ιστορία, με ανθρώπους της διπλανής πόρτας, αλλά συνάμα αναγνωρίζεις τις αντιδράσεις τους, έξω από την ευγένεια της συμβίωσης, την ανοχή της αδιαφορίας και την ψυχραιμία που συνήθως προσπερνά τις απειλητικές κινήσεις των άλλων.

* Κεντρική φωτογραφία: Λεπτομέρεια του πίνακα του Lucian Freud, Girl with a Kitten (1947), Λάδι σε καμβά, 41 × 30.7 × 1.8 cm

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.

altΤο τέρας στο μετρό
Μικρές και μικρότερες ιστορίες με τέρατα
Βασιλική Ηλιοπούλου
Πατάκης 2017
Σελ. 167, τιμή εκδότη €9,90

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

Για το μυθιστόρημα του Λύο Καλοβυρνά «Όλες μας» (εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: © Diego San / Unsplash.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Γυναικοκτο...

«Η τρέλα ν’ αλλάξουν τον κόσμο» του Ξενοφώντα Κοντιάδη (κριτική) – Μυθιστορηματική και συναισθηματική προσέγγιση του Νίκου Μπελογιάννη και των συντρόφων του

«Η τρέλα ν’ αλλάξουν τον κόσμο» του Ξενοφώντα Κοντιάδη (κριτική) – Μυθιστορηματική και συναισθηματική προσέγγιση του Νίκου Μπελογιάννη και των συντρόφων του

Για το μυθιστόρημα του Ξενοφώντα Κοντιάδη «Η τρέλα ν’ αλλάξουν τον κόσμο» (εκδ. Τόπος). Στην κεντρική εικόνα, ο Νίκος Μπελογιάννης. 

Γράφει ο Γιώργος Σιακαντάρης

Τι άνθρωποι ήταν αυτοί που μετά την ήττα του ΚΚΕ κα...

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (κριτική) – Ιστορίες που δεν βούτηξαν στα μαύρα νερά της λήθης

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (κριτική) – Ιστορίες που δεν βούτηξαν στα μαύρα νερά της λήθης

Για τη συλλογή διηγημάτων της Λουκίας Δέρβη «Ακούω φωνές» (εκδ. Μεταίχμιο).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο συγγραφέας ως αντηχείο ενός παλλόμενου κόσμου. Ο δημιουργός ως γόνιμος υποδοχέας γεγονότων, αδιαμόρφωτων κατά βάση, όπω...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Δημοσιοποιήθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ.

Επιμέλεια: Book Press

Δημοσιοποιείται η λίστα των φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ, υπό την Αιγίδα της Α.Ε. ...

Το «Εργαζόμενο αγόρι» της Λένας Διβάνη στην ευρωπαϊκή λίστα προτεινόμενων βιβλίων του Readers of Europe 2023

Το «Εργαζόμενο αγόρι» της Λένας Διβάνη στην ευρωπαϊκή λίστα προτεινόμενων βιβλίων του Readers of Europe 2023

Το «Εργαζόμενο αγόρι» της Λένας Διβάνη προτείνεται για την ευρωπαϊκή λίστα βιβλίων της Ευρωπαϊκής Βιβλιοθήκης Readers of Europe για το 2023.

Επιμέλεια: Book Press

Το ...

«Ο Νίκος Καζαντζάκης και οι Έλληνες ομότεχνοί του: Αλληλεπιδράσεις, συνάφειες και διαφωνίες» – Συνέδριο στο Γαλλικό Ινστιτούτο

«Ο Νίκος Καζαντζάκης και οι Έλληνες ομότεχνοί του: Αλληλεπιδράσεις, συνάφειες και διαφωνίες» – Συνέδριο στο Γαλλικό Ινστιτούτο

Με αφορμή τη συμπλήρωση 140 χρόνων από τη γέννηση του Νίκου Καζαντζάκη, θα διεξαχθεί το Επιστημονικό Συνέδριο με θέμα «Ο Νίκος Καζαντζάκης και οι Έλληνες ομότεχνοί του: Αλληλεπιδράσεις, συνάφειες και διαφωνίες» στις 10 και 11 Ιουνίου, στο Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος.

Επιμέλεια: ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Κανείς δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημά σου, αν δεν κάνεις ο ίδιος την αρχή για να βοηθήσεις τον εαυτό σου. Είκοσι επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις βιβλίων αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης από τους επαγγελματίες του είδους.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ