alt

Για το μυθιστόρημα της Λίλας Τρουλινού «Αουρέλια – H πρώτη μνήμη» (εκδ. Περισπωμένη).

Του Νίκου Ξένιου

Με μεγάλη χαρά επανέρχομαι στη Λίλα Τρουλινού, με αφορμή το δεύτερο βιβλίο της, το Αουρέλια – Η πρώτη μνήμη, μια νουβέλα εξίσου ιδιότυπη με την πρώτη. Πρόκειται για ένα ακόμη πολιτικό αφήγημα που αποδίδει με ποιητική γλώσσα τη μελαγχολία μιας «άλλης» εκδοχής της ελληνικότητας, μιας «άλλης» περιφέρειας, βορειότερης αυτήν τη φορά. Το βιβλίο της κυρίας Τρουλινού εκτινάσσει την αφήγηση από τη σημερινή Θεσσαλονίκη στη Ρουμανία του Μεσοπολέμου, επικεντρώνοντας στη σχέση Ιστράτι, Στελέσκου και Τάλεξ και στην άνοδο του φασισμού στις παρίστριες περιοχές, έντονα επιζωγραφισμένη με χρώματα του ρομαντισμού και της υπερβολής: μιας τεχνοτροπίας συγγενούς, βεβαίως, προς το στάδιο εκκόλαψης της φασιστικής ιδεολογίας.

Δραματοποίηση του τραύματος και πολυτροπισμός της γραφής

H Ρουμανία της μνήμης είναι ένα εφιαλτικό τοπίο ποικιλόμορφο, αιρετικό και συνάμα νοσταλγικό: εκεί συσσωρεύεται η βία, συνδεδεμένη με μυθοποίηση του Αδελφού, ενός αδελφού αντλημένου από τα υλικά της Παραλογής.

Σε αντίθεση με τη μουντή Θεσσαλονίκη του εκσυγχρονισμού που την περιβάλλει, και με επαπειλούμενο τον υπόγειο σχηματισμό μιας δεύτερης κοινωνίας αστέγων, η Ραλούκα Τερέντε, απόγονος του παροικιακού ελληνισμού της Τρανσυλβανίας, αναπλάθει με θραυσματικές μνήμες το στάδιο διαμόρφωσης των φασιστικών κινημάτων που λυμαίνονταν τη Ρουμανία των αρχών του εικοστού αιώνα, μην αφήνοντάς της χώρο να αναπτυχθεί και να ενταχθεί στους ρυθμούς της προόδου. Με πλάγια γράμματα, ήδη από την αρχή της νουβέλας, ο αναγνώστης μεταφέρεται στο Βουκουρέστι του Μεσοπολέμου, όπου η γιαγιά της Αουρέλια συναντά τις ιστορικές προσωπικότητες του Παναΐτ Ιστράτι, του Αλεξάντρου Τάλεξ, δημοσιογράφου και βιογράφου του Ιστράτι, καθώς και του Μιχάι Στελέσκου και του Κορνέλιου Ζέλια Κοντρεάνου, δύο ηγετών του φασιστικού/εθνικιστικού κινήματος της Ρουμανίας.

Παραμένοντας προ-αστική, στο αγροτικό στάδιο, η Ρουμανία της μνήμης είναι ένα εφιαλτικό τοπίο ποικιλόμορφο, αιρετικό και συνάμα νοσταλγικό: εκεί συσσωρεύεται η βία, συνδεδεμένη με μυθοποίηση του Αδελφού, ενός αδελφού αντλημένου από τα υλικά της Παραλογής: ένα ακόμη στοιχείο που συνδέει υποδορίως με τον Εχθρό του Ποιητή του Χειμωνά. Ενδοκειμενικό παράλληλο με τον Χειμωνά είναι και η μετεγγραφή του ρουμάνικου δημοτικού τραγουδιού για τον «ληστή» Τενέντε σε ένα αξιόλογο, κατά το ύφος δημώδες, σύγχρονο ποίημα (θυμίζω, εδώ, τη μπαλάντα του Gwen Hlan στον Εχθρό του Ποιητή). Η θεατρική διάσταση του ποιητικού λόγου της Λίλας Τρουλινού με παραπέμπει στον όψιμο Λόρκα και στον Ρίτσο, στον Εμπειρίκο και στον Τζαρύ. Με μιαν ιδιότυπη, δε, υποσυνείδητη σύνδεση, βρίσκω συνάφειες προς τις «γενεαλογίες» του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες και προς τη διαγραφή του σέρβικου εθνικισμού στα ποιητικά αφηγήματα του Ίβο Άντριτς.

Μεταφυσική του τοπίου και πολιτική

Τη συνείδηση και τη γλώσσα της ανοϊκής μητέρας βαρύνει μια μνήμη που σταδιακά σχηματοποιείται με αφορμή ένα τετράδιο σημειώσεων: στην Αουρέλια η αλλαγή της σύνταξης και η αναδιάρθρωση των προτάσεων είναι παραληρηματική χωρίς να τρέπεται σε υπερρεαλιστική. Τείνω, ωστόσο, να πιστεύω πως κομίζει υπερρεαλιστικές μνήμες, με την πρόθεση να αυτο-διαμορφούται σε σκηνικό γεγονός, όπως εύγλωττα δηλώνει η παράθεση των πρωταγωνιστικών προσώπων στην αρχή με την ένδειξη: Dramatis Personae.

Το ιστορικό περιβάλλον, οι καταβολές, οι ρίζες και το τραύμα είναι που καθορίζουν, στο βιβλίο αυτό, την ποιότητα της εκφοράς του λόγου, που με αναδρομικές, εμβόλιμες αφηγήσεις τρέπεται σε απόλυτα ποιητικό λόγο, ακραγγίζοντας το γραμματολογικό είδος του ποιητικού θεάτρου. Προσόν της λογοτεχνίας της Λίλας Τρουλινού (το έχω εντοπίσει και στο πρώτο της βιβλίο) είναι η ικανότητά της να επανεντάσσει το αποκλίνον, παραληρηματικό κείμενο της ποίησης στο κύριο σώμα της γραφής της, ώστε η υφέρπουσα απειλή που προτίθεται να διαγράψει να καθίσταται πολύ πιο εναργής, χωρίς να διασπάται η αφηγηματική ροή.

Εκεί όπου ο Βαρδάρης συναντά τον Δούναβη

Το υγρό στοιχείο παρίσταται ως το «πέρασμα», το liminal ή transitional στοιχείο, το «κανάλι» διάβασης προς ένα άλλο είδος Άδη: πρόκειται για ένα κοινό τόπο της λογοτεχνίας της Λίλας Τρουλινού, που έχει και πάλι το πανηγυρικό ύφος μιας φελλινικής ταινίας και φιλοτεχνεί μια “πινακοθήκη” πορτρέτων μέσα από ιστορικές φιγούρες.

Το υγρό στοιχείο (ο Δούναβης ή ο Θερμαϊκός) παρίσταται ως το «πέρασμα», το liminal ή transitional στοιχείο, το «κανάλι» διάβασης προς ένα άλλο είδος Άδη: πρόκειται για ένα κοινό τόπο της λογοτεχνίας της Λίλας Τρουλινού, που έχει και πάλι το πανηγυρικό ύφος μιας φελλινικής ταινίας και φιλοτεχνεί μια «πινακοθήκη» πορτρέτων μέσα από ιστορικές φιγούρες: κυρίως αυτής του Παναΐτ Ιστράτι, του σπουδαίου συγγραφέα ημιελληνικής καταγωγής της Νεραντζούλας και της Κυρά Κυραλίνας: ο Ιστράτι αποκήρυξε την κομμουνιστική ιδεολογία του και, στην αναζήτησή του της ανθρώπινης αυτονομίας της συνείδησης, μετεστράφη σε ανένταχτο διανοούμενο, δεχόμενος αιτιάσεις για στροφή σε εθνικιστικές ή φασιστικές ιδεολογίες. Μια ακραία, βίαιη σκηνή αποκεφαλισμού της νουβέλας παραπέμπει σε αναγνώσεις των βιβλίων του Ιστράτι.

Η Λίλα Τρουλινού δεν καταπιάνεται με ένα συγκεκριμένο είδος ανθρώπου, αλλά –όπως κάθε ανήσυχος δάσκαλος– με τον Άνθρωπο ως ολότητα: ανακαλώ για μιαν ακόμη φορά το απόσπασμα με τα στροβιλιζόμενα από τον άνεμο αγκάθια, ως το απόλυτο ποιητικό σκηνικό της ερήμωσης και του αφανισμού, για να παρουσιάσω μια συγγραφέα που και πάλι προβληματίζεται πολιτικά για την εκκόλαψη του «αυγού του φιδιού» του φασισμού. Το πολιτισμικό μόρφωμα όπου διεξάγεται η αφήγηση είναι μια Θεσσαλονίκη ζοφερή, εμποτισμένη από τις τύψεις για το αίμα που χύθηκε και τραγική στη δόμησή της. Ακροάτρια/κύρια αφηγήτρια με απεύθυνση στον αναγνώστη είναι η Κόρη, το alter ego της συγγραφέως. Είναι συγκινητικό (στο αφηγηματικό παρόν) το ντουέτο μητέρας και κόρης, το ίζημα bourgeoise εγκατάλειψης της μητέρας στην αναζήτηση του ταμπά πορτοφολιού της, η απουσία συνείδησης του παρόντος και η ανοϊκή έκβαση/διάγνωση στο τέλος: η αφήγηση δεν εκπορεύεται από την καταγεγραμμένη μνήμη, αλλά από την επινόηση ενός αφηγητή.

* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας.


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Ο Εμψυχωτής συνεχίζει να εκτελεί χορεύοντας μπροστά στις φλόγες της φωτιάς όλες τις επιθυμητές κινήσεις που μετατρέπουν την ιδέα σε απόλυτο, το απόλυτο σε δόγμα, το δόγμα σε δόγμα ορθό, την ορθοδοξία στης αίρεσης την καταδίκη, σε αυταπάρνηση, αυτοθυσία, σε κρεματόρια και σφαγή. Τα μάτια του είναι τυλιγμένα με επίδεσμο κι από πάνω είναι ραμμένα δυό γούρια-ψαράκια με γυάλινα μάτια μουράνο και πέτσινες φούντες- που εκτινάσσονται σαν τα νευρόσπαστα κάθε φορά που εκτελεί μια κίνηση και τραγουδάει σπαραχτικά τη μιά το τραγούδι της υπακοής, την άλλη της αντίρρησης».


altΑουρέλια
H πρώτη μνήμη
Λίλα Τρουλινού
Περισπωμένη 2017
Σελ. 120, τιμή εκδότη €14,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΛΙΛΑΣ ΤΡΟΥΛΙΝΟΥ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Γιώτα Ιωαννίδου «Coffee time», Λεύκη Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα»: Με πυξίδα τον έρωτα και την ιστορία

Γιώτα Ιωαννίδου «Coffee time», Λεύκη Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα»: Με πυξίδα τον έρωτα και την ιστορία

Για τη νουβέλα της Γιώτας Ιωαννίδου «Coffee time» και τη συλλογή διηγημάτων της Λεύκης Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα» (εκδ. Βακχικόν).

Γράφει ο Παναγιώτης Γούτας

...

«Δύο παράξενα πλάσματα» του Ανδρέα Μήτσου – Το ναυάγιο που γεννά ατομικά και συλλογικά τραύματα

«Δύο παράξενα πλάσματα» του Ανδρέα Μήτσου – Το ναυάγιο που γεννά ατομικά και συλλογικά τραύματα

Για τη νουβέλα του Ανδρέα Μήτσου «Δύο παράξενα πλάσματα» (εκδ. Καστανιώτη).

Γράφει ο Σπύρος Γ. Μπρίκος

Στη νέα νουβέλα του Ανδρέα Μήτσου ...

«Η υπόθεση της ερυθράς βασίλισσας» του Μιχάλη Μοδινού (κριτική) – Ζωή που μιμείται τη λογοτεχνία

«Η υπόθεση της ερυθράς βασίλισσας» του Μιχάλη Μοδινού (κριτική) – Ζωή που μιμείται τη λογοτεχνία

Για τη συλλογή διηγημάτων του Μιχάλη Μοδινού «Η υπόθεση της ερυθράς βασίλισσας» (εκδ. Καστανιώτη). 

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Το κατά πόσον η τέχνη, εν προκειμένω η λογοτεχνία, αντανακλά την πραγματική ζωή (όχι, φυσι...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«

«"Λέω παραμύθια να ξορκίσω το κακό" – Σχεδίασμα ποιητικής βιογραφίας του Σωκράτη Μάλαμα» του Λέοντα Ναρ

Για τη βιογραφία «Λέω παραμύθια να ξορκίσω το κακό... – Σχεδίασμα ποιητικής βιογραφίας του Σωκράτη Μάλαμα» (εκδ. Πατάκη) του Λέοντα Α. Ναρ. Κεντρική εικόνα: Ο Σωκράτης Μάλαμας. 

Γράφει ο Κώστας Φρουζάκης

Το ν...

«Η νύφη και το “Καληνύχτα Σταχτοπούτα”» της Καρολίνα Μπιάνκι (κριτική) – Η ιστορία της σφαγής των γυναικών

«Η νύφη και το “Καληνύχτα Σταχτοπούτα”» της Καρολίνα Μπιάνκι (κριτική) – Η ιστορία της σφαγής των γυναικών

Για την παράσταση «Η νύφη και το “Καληνύχτα Σταχτοπούτα”» της Καρολίνα Μπιάνκι (Carolina Bianchi) και της κολλεκτίβας Cara de Cavalo στην Πειραιώς 260, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. 

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

...
«Βίος και Πολιτεία»: Ο Δημήτρης Σίμος έρχεται στο Υπόγειο

«Βίος και Πολιτεία»: Ο Δημήτρης Σίμος έρχεται στο Υπόγειο

Στο 85ο επεισόδιο της σειράς συζητήσεων στο Βιβλιοπωλείο της Πολιτείας με ανθρώπους από το χώρο του βιβλίου και των ιδεών, o Κώστας Κατσουλάρης συνομιλεί με τον συγγραφέα αστυνομικών μυθιστορημάτων Δημήτρη Σίμο, με αφορμή το τελευταίο του μυθιστόρημα «Κανονικά παιδιά» (εκδ. Μεταίχμιο). Η συζήτηση θα μεταδοθεί την Πέ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Ανί Ερνό [Annie Ernaux], «Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Ιουνίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τα σουπερμάρκετ και ο...

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Καλοκαίρι 2025: «Διαβάζοντας σε ανοιχτούς ορίζοντες» – 50 λογοτεχνικά βιβλία για όλες τις διαθέσεις και για κάθε στιγμή

Καλοκαίρι 2025: «Διαβάζοντας σε ανοιχτούς ορίζοντες» – 50 λογοτεχνικά βιβλία για όλες τις διαθέσεις και για κάθε στιγμή

Διηγήματα, νουβέλες και μυθιστορήματα, σύγχρονα και κλασικά, όλα μαζί ανοίγουν μια αναγνωστική βεντάλια για όλες τις διαθέσεις και προτιμήσεις και για κάθε στιγμή. 

Επιλογή-κείμενα: Κώστας Αγοραστός, Διονύσης Μαρίνος

Π...

Πού πάει ο κόσμος μας: 50 βιβλία για την Ιστορία, την πολιτική, την κοινωνία, την επιστήμη

Πού πάει ο κόσμος μας: 50 βιβλία για την Ιστορία, την πολιτική, την κοινωνία, την επιστήμη

Επιλογή πενήντα βιβλίων από την πρόσφατη βιβλιοπαραγωγή, εστιάζοντας στην Ιστορία, ελληνική και διεθνή, στην πολιτική και τη φιλοσοφία, αλλά και σε βιβλία που αφορούν τον πολιτισμό, την κοινωνία, τη θρησκεία, την ψυχολογία, την επιστήμη. Πενήντα δοκίμια ή μελέτες που μπορούν να μας κάνουν καλύτερους και πιο ενημερωμ...

Επτά νέες ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Επτά νέες ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Επτά ποιητές και ποιήτριες παραδίδουν τους στίχους τους στο αναγνωστικό κοινό μέσα από τις νέες τους ποιητικές συλλογές που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

Επτά ποιητικά βιβλία από τις εκδόσεις Βακχικόν. 

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ