alt

Για το μυθιστόρημα του Κυριάκου Μαργαρίτη «Κρόνακα» (εκδ. Ίκαρος).

Του Νίκου Ξένιου

Η λέξη Κρόνακα παραπέμπει σε δυο κυπριακά χρονικά του 15ου αιώνα, από τους Κύπριους χρονικογράφους Λεόντιο Μαχαιρά και Γεώργιο Βουστρώνιο. Το Κρόνακα του Κυριάκου Μαργαρίτη κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Ίκαρος». Είναι το πρώτο μέρος μια τριλογίας, το δεύτερο μέρος της οποίας θα αποκαλείται Μινώταυρος και το τρίτο Εκδικητές. Ένα ιδιότυπο βιβλίο, που προβληματίζει με τη χαλαρότητα της δομής του και την ευγλωττία της εικονοπλασίας του, αφήνει όμως στον αναγνώστη ένα μεγάλο κενό σύνθεσης.

Κατά τεκμήριον επιρροές

Ο συγγραφέας δηλώνει πως οι επιρροές του προέρχονται, πέραν των βυζαντινών προτύπων του και τους Ησυχαστές, από τους Σεφέρη, Καρούζο, Καρυωτάκη, Μπαμπασάκη, Ντοστογιέβσκη, Κάφκα, Τσέλαν, Μπέκετ, Τσάντλερ, Μπουκόφσκι, Έλροϋ, Σοπενχάουερ, Μπένγιαμιν και ένα σωρό άλλους. Όμως, πρότυπό του είναι ο χρονικογράφος Λεόντιος Μαχαιράς, που, επιστρατεύοντας δυτικές μεσαιωνικές και βυζαντινές πηγές, διατήρησε τις εθνικές ρίζες του και την ελληνορθόδοξη πίστη του και επικαλέσθηκε τη βοήθεια του τριαδικού Θεού για να καλύψει τα γεγονότα της περιόδου από το 1192 έως και τον θάνατο του βασιλιά Ιωάννη Β', το 1458 [1]. Όσο για το Χρονικό του Γεωργίου Βουστρώνιου [2], γραμμένο σε ελληνική γλώσσα, καλύπτει σύγχρονα του συγγραφέα γεγονότα που έλαβαν χώρα μεταξύ του 1456 και του 1489, έτους που σηματοδοτεί την έναρξη της βενετοκρατίας στην Κύπρο. Ο Κυριάκος Μαργαρίτης διατρέχει αυτά τα χρονικά έχοντας απόλυτη επίγνωση του επίπλαστου χαρακτήρα των θρύλων: «Όταν μιλάμε για ενδημικά φυτά ή θρύλους, εννοούμε αυτά που φύονται εντός του λαού, τουλάχιστον στην περίπτωση που ο τελευταίος υπάρχει στ’ αλήθεια».

«Ξηγούμαι τα εις κοντολογίαν»

Διαπνεόμενος από μια μεταφυσική πολύ συγκεκριμένη και αναγνωρίσιμη, ο Κυριάκος Μαργαρίτης γράφει ένα πεζοτράγουδο, στο οποίο προσδίδει τεχνηέντως πλοκή και θυμοσοφικό χαρακτήρα, έντονο πατριωτικό συναίσθημα και μια κυρίαρχη διάθεση αναγνώρισης των πολιτιστικών του καταβολών.

Το Κρόνακα δεν είναι μυθιστόρημα, γιατί δεν συγκεντρώνει τα χαρακτηριστικά του μυθιστορήματος. Διαπνεόμενος από μια μεταφυσική πολύ συγκεκριμένη και αναγνωρίσιμη, ο Κυριάκος Μαργαρίτης γράφει ένα πεζοτράγουδο, στο οποίο προσδίδει τεχνηέντως πλοκή και θυμοσοφικό χαρακτήρα, έντονο πατριωτικό συναίσθημα και μια κυρίαρχη διάθεση αναγνώρισης των πολιτιστικών του καταβολών. Θα ήταν δύσκολο να μιλήσει κανείς για ένα σύγχρονο σύστοιχο βυζαντινού χρονικού του 15ου αιώνα, ωστόσο ο τίτλος παραπέμπει σε κάτι τέτοιο με μια μεταμοντέρνα και πεπαλαιωμένη αναφορικότητα. Ο κεντρικός ήρωας Αρσένιος Θησέας δεν έχει μυθιστορηματική υπόσταση, παρά το γεγονός ότι είναι τοποθετημένος σε χώρο και χρόνο. Ειδικότητά του είναι να κουρδίζει τις λέξεις, τους ήχους και τους ρυθμούς, να καταδύεται μελοδραματικά στην τοπική Μυθολογία και να ψηλαφεί τα τραύματα του πολύπαθου νησιού της Αφροδίτης, μετονομάζοντας την ιδιότητα του ποιητή σε «υπαρξιακό ντετέκτιβ». Μελίρρυτος και αδολέσχης, ο αφηγητής/ντετέκτιβ επιδίδεται σε μια λογοδιάρροια ποιητικής επίφασης που βιώνεται ως αμάλγαμα Σολωμού, Παπαδιαμάντη και Πεντζίκη και παραποιεί την εξιστόρηση κατ’ επιλογήν συνθέτοντας μια νέα ποιητική: «Ξηγούμαι τα εις κοντολογίαν, ότι αν τα εξηγήθηκα ως γοιον εγινήκαν ήτον πολλά βαρετά εις αυτόν μου να γράφω και εις αυτής σας να τ’ αγροικάτε».

Με την αναλυτική (έως πλατειάζουσα) διερευνητική ματιά ενός ντετέκτιβ διατρέχει τον τόπο του πέτρα προς πέτρα (ετυμολογώντας, ορθά ίσως, την «πέτρα» ως «λαό»), κινώντας την πυξίδα της περιπλάνησής του από τον Κινύρα ως τον Όμηρο, εντάσσοντας την παιδική του ηλικία στη μετά την εισβολή αστικοποιημένη Κύπρο και αναγιγνώσκοντας σχοινοτενώς την Ιστορία της. Από την ιδιότυπην αντίληψη του Κυριάκου Μαργαρίτη για το μυθιστόρημα δεν λείπει, βεβαίως, η περιγραφική δεινότητα, ούτε ο λυρισμός, λείπει δυστυχώς η δομή μιας κάποιας αφήγησης.

Εύσημα αναγνωρίσιμου ιδιολέκτου

Η γλώσσα του «Κρόνακα» είναι η κυπριακή διάλεκτος, εμπλουτισμένη, όπως και στην περίπτωση του ιστορικού έργου του Μαχαιρά, με λέξεις που έχουν προσαρμοστεί για να συναποτελέσουν τη «σύναξη» αυτή που επιδιώκει το μετανεωτερικό πλάνο του συγγραφέα.

Η γλώσσα του «Κρόνακα» είναι η κυπριακή διάλεκτος, εμπλουτισμένη, όπως και στην περίπτωση του ιστορικού έργου του Μαχαιρά, με λέξεις που έχουν προσαρμοστεί για να συναποτελέσουν τη «σύναξη» αυτή που επιδιώκει το μετανεωτερικό πλάνο του συγγραφέα. Το ρεμπέτικο και το λαϊκό τραγούδι κατέχουν περίοπτη θέση στο έργο αυτό. Η σύντροφός του Έλσα, επίσης. Ο συγγραφέας επιχειρεί μια μυθιστορηματική ανασυγκρότηση του χρονικού ως τρόπου αφήγησης στον 21ο αιώνα. Δυστυχώς, η παρελθοντολαγνία του βιβλίου συνάδει προς μια καζαντζακικού τύπου μεγαλαυχία. Κύριο μέλημά του, να υποστηρίξει μια κάπως προκατασκευασμένη διαχρονικότητα των τοπωνυμίων και να παραετυμολογήσει πληθώρα λέξεων (π.χ. η λέξη «μήτις» στο βιβλίο δεν σημαίνει, ως θα ώφειλε, την πονηριά, το τέχνασμα, τη δολιότητα, αλλά κάτι διαφορετικό, η «πανδουρίς» συγχέεται σκοπίμως με την Πανδώρα, ο Σωτήρης Πέτρουλας με τον Πιερότο, ο συγγραφέας με τον «συρραφέα», η σάτιρα με την κοροϊδία, η Αφροδίτη με μια μαύρη στριπτιζού, και ούτω καθεξής). Διεκδικεί την εντοπιότητα της Καρπασίας, βορειοανατολικής χερσονήσου της Κύπρου, εμβαπτιζόμενος σε μια ιδεοληπτική παραίσθηση γενεαλογίας.

Ο Μαργαρίτης δεν ψηλαφεί το ιστορικό τραύμα με συστηματικό, αντικειμενικό βλέμμα, παρά συνειδητά υιοθετεί ένα ελεγειακό τόνο απώλειας. Με άλλα λόγια, αφηγείται τη διαρπαγή, την εισβολή και τον εξανδραποδισμό, αυτοδεσμευόμενος να εξετάσει όλα τα ενδεχόμενα, να διεκδικήσει μεγαλόστομα την «κοιτίδα» του μύθου και να αναζητήσει τον τόπο γένεσής του με τη ματιά μιας γενιάς ανθρώπων που θεωρεί το μέλλον απολεσθείσα υπόθεση. Στην τεκμηρίωση αυτής της απόπειρας επιστρατεύει τον Κάφκα, το βάδισμα στην Πράσινη Γραμμή, τον στωϊκό Ζήνωνα, την περιπλάνηση στη σύγχρονη Αθήνα και τα νεανικά του φαγοπότια στο «Άμα λάχει» της Καλλιδρομίου ή στο «Χάραμα» στην Καισαριανή, τα ταξίδια του, τις αναγνωστικές του προτιμήσεις, συγχέοντας με παραληρηματική ευφράδεια εικόνες και αισθήσεις, θεωρίες και διανοητικές καταγραφές, προσωπικές αποτιμήσεις και ιδεολογικές εμμονές: «Μια ιστορία, για να είναι καλή, χρειάζεται κάτι παραπάνω από μια καλή ιστορία. Η αφήγηση είναι οντολογικό άθλημα, που σημαίνει υπόθεση ζωής και θανάτου, διαφορετικά τζάμπα έσκαβε στους τάφους ο Άμλετ και μιλούσε με τα φαντάσματα».

Ο συγγραφέας γεννήθηκε στην Κύπρο το 1982. Παρακολούθησε σπουδές κλασικής και νεοελληνικής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, όπου εκπόνησε τη διδακτορική του διατριβή για το έργο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Εξέδωσε το πρώτο του βιβλίο, το ιστορικό μυθιστόρημα Ο Γιωρκής ο Καρπασίτης, το 1998. Την περίοδο 2001-2011 κυκλοφόρησαν 8 βιβλία του για παιδιά, το τελευταίο εκ των οποίων, με τίτλο Τα τρύπια τείχη, τιμήθηκε με αναγραφή στον πίνακα White Ravens της Διεθνούς Βιβλιοθήκης Νεότητας του Μονάχου. Η συλλογή διηγημάτων Μικροί ερωτικοί θρήνοι τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Νέου Λογοτέχνη στην Κύπρο το 2002 και ήταν η κυπριακή συμμετοχή για τη λογοτεχνία στη 12η Biennale Νέων Καλλιτεχνών από την Ευρώπη και τη Μεσόγειο (Νάπολη, 2005). 

* Φωτογραφία από την ταινία Το τάμα (2001) του Ανδρέα Πάντζη.

* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας.


[1] Λεόντιου Μαχαιρά, Εξήγησις της γλυκείας χώρας Κύπρου, η ποία λέγεται Κρόνακα τουτέστιν Χρονικόν, Leontios Makhairas, Recital concerning the Sweet land of Cyprus, entitled "Chronicle", ed. R. M. Dawkins, vols. Ι-II, Oxford 1932
[2] Γεώργιος Βουστρώνιος, Χρονικόν Κύπρου: «Διήγησις κρόνικας Κύπρου ἀρχεύγοντα ἀπὸ τὴν ἐχρονίαν ᾳυνς' Χριστοῦ», Αθήνα 2005

Απόσπασμα από το βιβλίο

«Το 1974 είναι η πιο προσωπική μας ασυνέχεια. Είναι το ιστορικό υπόλοιπο, και η πραγματικότητα που μάς επισκέπτεται ετησίως, ψάχνοντας τη σάρκα και τον λόγο που δικαιούται, διότι το ένα χωρίς το άλλο δεν γίνεται (...) Αν δεν δικαιώσουμε το 1974, ντετέκτιβ, σημαίνει ότι ο Θεός χρεοκόπησε».


 

altΚρόνακα
Κυριάκος Μαργαρίτης
Ίκαρος 2017
Σελ. 480, τιμή εκδότη €15,50

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΜΑΡΓΑΡΙΤΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

Για την επανακυκλοφορία του βιβλίου της Γεωργίας Τάτση «Χορός στα ποτήρια» (εκδ. Βακχικόν, δύο νουβέλες). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία από την ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Θίασος» (1974-’75) 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Iεροτελεστικός από τη...

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

Για το μυθιστόρημα του Νίκου Μάντζιου «Η λίμπιντο των αγγέλων» (εκδ. Γραφή).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Για μας τους κριτικούς δεν πρέπει να παίζει ρόλο το όνομα του συγγραφέα: αν είναι γνωστός με περγαμηνές στο ενεργητικό του, δεν σημαίνει ...

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

Για το μυθιστόρημα του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη «Ένα κομμάτι χαρτί» (εκδ. Αλεξάνδρεια). Κεντρική εικόνα: © Roman Kraft (Unsplash). 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Το μόνο που αλλάζει είναι το παρελθόν, όλες οι άλλ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Το ζοφερό «Σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά, στη Στέγη (κριτική)

Το ζοφερό «Σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά, στη Στέγη (κριτική)

Την ώρα που το ευρύ τηλεοπτικό κοινό παρακολουθεί με ενδιαφέρον κάποιες εξαιρετικές σειρές του Netflix και της HBO, όμως δεν ενοχλείται καθόλου από τα νέα ελληνικά σήριαλ, που σταθερά θέματά τους έχουν «τη βεντέτα, την τιμή της αδερφής και την κατσίκα του γείτονα» -όπως εύγλωττα είπε σε συνέντευξή του-, ο Δημήτρης Κ...

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Τζ.Μ. Κουτσί [J.M. Coetzee] «Ο Πολωνός» (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 4 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

Βίος και Πολιτεία #11: Η Σώτη Τριανταφύλλου, ζωντανά από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Βίος και Πολιτεία #11: Η Σώτη Τριανταφύλλου, ζωντανά από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Στο 11ο επεισόδιο της σειράς συζητήσεων με ανθρώπους από το χώρο του βιβλίου, με τον Κώστα Κατσουλάρη θα συνομιλήσει η συγγραφέας και ιστορικός Σώτη Τριανταφύλλου, σε μια κουβέντα εφ' όλης της ύλης, από τα παιδικά της χρόνια στην Κυψέλη μέχρι τα νεανικά της χρόνια στη Νέα Υόρκη, τη ζωή της στο Παρίσι, τα ταξίδια της...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευσητο από το μυθιστόρημα του Κολμ Τόιμπιν [Colm Tóibín] «Ο μάγος» (μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 9 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίμπεκ, 1892

Η ορχήστρα έπαιζε το Πρ...

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Σον Μπίθελ [Shaun Bythell] «Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» (μτφρ. Μαριάννα Καλέμη) το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 18 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Key Books.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τύπος τρία

ΕΙΔΟΣ: PARENTE...

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ